Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 3 Μαΐου 2024

Όταν η Ιστορία, γίνεται απολύτως ΕΠΙΚΑΙΡΗ...




Του Θανάση Κ. 

 
Μέρες που είναι, ας φύγουμε για λίγο από την επικαιρότητα. 
Κι ας κάνουμε μια "βουτιά" στην Ιστορία. 
Που είναι ίσως "απόμακρη" χρονικά. 
Αλλά καταφέρνει ξαφνικά να γίνει τόσο ΕΠΙΚΑΙΡΗ...
 
* Η Μεσόγειος υπήρξε, στους Ιστορικούς χρόνους τουλάχιστον, το επίκεντρο των διεθνών γεωπολιτικών ανταγωνισμών. 
Ακόμα και την εποχή των μεγάλων Ανακαλύψεων (16ος-17ος Αιώνες), όταν οι ευρωπαϊκοί στόλοι είχαν στρέψει την προσοχή τους μακριά από την Μεσόγειο, στην κατάκτηση των μεγάλων ωκεανών και των «άγνωστων ηπείρων» - και πάλι η Μεσόγειος παρέμενε στο επίκεντρο των διεθνών γεωπολιτικών ανταγωνισμών. 

Ιστορικοί σταθμοί στη Μεσόγειο είναι συνοπτικά οι εξής:

-- Στις αρχές του Πέμπτου π.Χ. Αιώνα, η προσπάθεια των Καρχηδονίων να κατακτήσουν και να αποικίσουν τη Σικελία!
Όπως μας εξιστορεί ο Ηρόδοτος, όταν ο Ξέρξης, βασιλιάς των Περσών, ετοιμαζόταν να εκστρατεύσει κατά των Ελλήνων, παρακίνησε τους Καρχηδονίους να εισβάλλουν ταυτόχρονα στη Σικελία, για να αποτρέψει τη συστράτευση των εκεί Ελλήνων με τους ομοεθνείς τους της κυρίως Ελλάδας, στην απόκρουση της Περσικής εισβολής. 
Οι Καρχηδόνιοι έστειλαν τότε τον στρατηγό τους Αμίλκα στη Σικελία, επικεφαλής τεράστιου εκστρατευτικού σώματος. Το οποίο αντιμετωπίστηκε στην Σικελική πόλη Ίμερα από τις ενωμένες δυνάμεις των Συρακουσίων υπό τον Γέλωνα και των Ακραγαντίνων υπό τον Θήρωνα. Η μάχη της Ιμέρας, όπου οι «υπέρτερες» δυνάμεων των Καρχηδονίων συνετρίβησαν από τους Έλληνες, έγινε το φθινόπωρο του 480 π.Χ. - την ίδια μέρα με την επίσης νικηφόρα ναυμαχία των Ελλήνων στη Σαλαμίνα, κατά του Περσικού στόλου.

Τρίτη 9 Απριλίου 2024

Σαράντος Καργάκος: Μεσόγειος, Η υγρή μοίρα της Ελλάδος και της Ευρώπης (βιβλιοπαρουσίαση)



από Μάριος Νοβακόπουλος

Το βιβλίο του Σαράντου Καργάκου, Μεσόγειος, Η υγρή μοίρα της Ελλάδος και της Ευρώπης, είναι μία σύντομη αλλά εξαιρετικά πυκνή μελέτη, η οποία εισάγει τον αναγνώστη στον γοητευτικό όσο και ταραγμένο κόσμο της Μεσογείου, από την εξάπλωση των αρχαίων πολιτισμών ως τις συγκρούσεις των αρχών του 21ου αιώνα.  Το έργο γράφτηκε το 2006 και εκδόθηκε το 2007, σε μία εποχή δηλαδή όπου η ευρύτερη περιφέρεια συνταρασσόταν από διαδοχικές εκρήξεις βίας.  Είχε προηγηθεί η επίθεση στους Διδύμους Πύργους της Νέας Υόρκης την 11η Σεπτεμβρίου 2001, οι αμερικανικές εισβολές σε Αφγανιστάν (2001) και Ιράκ (2003), η δεύτερη Παλαιστινιακή Ιντιφάντα (2000-2005) με αποκορύφωμα την ισραηλινή επιχείρηση στην Γάζα (2004), οι πολύνεκρες βομβιστικές επιθέσεις σε Μαδρίτη (2004) και Λονδίνο (2005) και ο πόλεμος του Λιβάνου μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ (2006).

Μέσα σε αυτό το οξυμένο περιβάλλον, το οποίο αναπτυσσόταν αμέσως μετά τους τρομερούς πολέμους της Γιουγκοσλαβίας και τη γενικότερη αναταραχή στο πρώην Ανατολικό μπλοκ, η ανησυχία του συγγραφέα αλλά και η κατακεραύνωση της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων είναι εμφανής.  Το έργο ξεκινά με τους δυσοίωνους βιβλικούς όρους Αρμαγεδδών, Βεελζεβούλ και Λεβιάθαν.  Ο Αρμαγεδδών, το γνωστό τοπωνύμιο της Χαναάν όπου τοποθετείται η τελική σύγκρουση με τις αντίθεες δυνάμεις κατά τις έσχατες ημέρες, αποτελεί σαφή παραπομπή στην απειλή ενός γενικευμένου, παγκοσμίου πολέμου.  Η ανατολική θεότητα Βεελζεβούλ και ο θαλάσσιος δράκων Λεβιάθαν, του οποίου το όνομα έλαβε ο Thomas Hobbes για το γνωστό πολιτικό του σύγγραμμα, γίνονται σύμβολα του απολυταρχικού κράτους, με σαφείς αιχμές στην προϊούσα αμερικανική παγκοσμιοποίηση.  Ο Λεβιάθαν, άλλωστε, ως δαιμονικός άρχων των υδάτων, υπενθυμίζει τον ρόλο της ναυτικής ισχύος.  Η κατανόηση των (κυριολεκτικώς) φλεγόντων εξελίξεων της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής προϋποθέτει την πολύ καλή γνώση του μείζονος χώρου «της Μεσογείου ως γεωπολιτικής ενότητας».

Οι διεθνείς εξελίξεις ύστερα από την έκδοση του βιβλίου υπήρξαν αντίστοιχα κρίσιμες και δικαιώνουν απολύτως και την ανησυχία και το ερευνητικό ενδιαφέρον.  Τα προηγούμενα έτη είδαν την αιματηρή αναταραχή της Αραβικής «Άνοιξης», συνεχιζόμενους εμφυλίους πολέμους σε Συρία, Λιβύη και Υεμένη, έξαρση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας υπό το Ισλαμικό Κράτος, την επέκταση της επιρροής του Ιράν ύστερα από την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Ιράκ, την χαώδη εκκένωση του Αφγανιστάν, την παρασκηνιακή διαπάλη για τις θαλάσσιες ζώνες, τους αγωγούς και τους υδρογονάνθρακες στη Μεσόγειο, το μεταναστευτικό πρόβλημα και τον τρέχοντα τραγικό πόλεμο στην Λωρίδα της Γάζας.  Αν συμπεριληφθεί στο περιμεσογειακό σχήμα και ο Εύξεινος Πόντος, τότε προστίθεται και η μεγάλη πυριτιδαποθήκη του πλανήτη, ο κοσμοϊστορικής σημασίας ουκρανικός πόλεμος.

Όνομα και φυσικά χαρακτηριστικά

Η λέξη Μεσόγειος, όσο και εάν μοιάζει παράδοξο, δεν είναι ελληνικής προέλευσης. Εισήλθε στην ελληνική γλώσσα μεταφρασμένη από τα γαλλικά, στο βιβλίο «Γεωγραφία παλαιά και νέα» του επισκόπου Αθηνών Μελετίου (1807).  Ο Ηρόδοτος ο Αλικαρνασσεύς, πατέρας της ιστορίας αλλά και της γεωγραφίας, δεν την ονόμαζε ως σύνολο, παρά μόνο τα τμήματά της.  Για τον γεωγράφο της ρωμαϊκής εποχής, Στράβωνα, ήταν η «ἐντὸς» και η «καθ’ ἡμᾶς θάλασσα».  «Ἐντὸς» (μέσα, δηλαδή, από τις στήλες του Ηρακλέους) την χαρακτήριζε και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης.  Τους όρους αυτούς μετέφρασαν οι Ρωμαίοι ως mare nostrum και mare internum.  Τον 3ο αιώνα μ.Χ. o Ρωμαίος γεωγράφος Γάιος Ιούλιος Σολίνος έκανε πρώτος την χρήση του όρου mare mediterraneum, Μεσόγειος θάλασσα.

Σάββατο 18 Νοεμβρίου 2023

ΤΟ ΝΕΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

του Γιώργου Τσουκαλά*
«Alle großen weltgeschichtlichen Vorgänge ereignen sich zweimal: Das eine Mal als Tragödie, das andere Mal als Farce», «κάθε τι μεγάλο ως γεγονός στην Παγκόσμια Ιστορία συμβαίνει δύο φορές, την μια ως τραγωδία και την δεύτερη ως αστείο», είχε αποφανθεί εύστοχα ο Γερμανός φιλόσοφος Έγελος (Georg Hegel, 1770-1831), στην περίφημη ρήση του.
«Ποταμῷ γὰρ οὐκ ἔστιν ἐμβῆναι δὶς τῷ αὐτῷ»! «Δεν είναι δυνατόν να μπεις στο ίδιο ποτάμι δυο φορές», όπως είχε πει κι ο αρχαίος φιλόσοφος Ηράκλειτος ο Εφέσιος… Αφού η ιστορία δεν αναβιώνει, μήπως η Ανατολική Μεσόγειος μοιάζει με κοινότητα της Οικουμένης, ως άλλη γεωπολιτική περιφέρεια, οι λαοί της οποίας, με μοίρα απ’ την γεωγραφία, θα πορεύονται διαχρονικά προς την περιφερειακή ολοκλήρωση;
Ο ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΣΜΟΣ.
Τα παγκόσμια προβλήματα ήταν πάντα, πολλώ δε μάλλον σήμερα, πολύ μεγάλα κι απειλητικά. Ο λειτουργισμός είναι μία θεωρία των διεθνών σχέσεων που βασίζεται στην υπόθεση πως ο πόλεμος κι η σύγκρουση είναι απότοκος ενός ανεπαρκώς οργανωμένου διεθνούς συστήματος, και πως οι κρατοκεντρικές και οι προσανατολισμένες στην αντιπαράθεση και στην άμυνα, στην κατίσχυση μέσω του καταναγκασμού της βίας θεωρίες, μοιάζουν ρεαλιστικές αν και εν τοις πράγμασι, είναι αυτοεκπληρούμενες προφητείες!
Κατά την θεωρία του λειτουργισμού, οι περιφέρειες πάντοτε τείνουν να συνενώνονται, να ολοκληρώνονται και πως αυτή η περιφερειακή ολοκλήρωση στέκει προπομπός της παγκόσμιας ενοποίησης. Οι λαοί της Ανθρωπότητας, κατά τον λειτουργισμό, τείνουν να συνεργάζονται όλο και περισσότερο, με απόληξη μακροχρόνια τις αναμεταξύ τους πολιτικές ενότητες, στις γεωγραφικές περιφέρειες όπου διάγουν. Και αυτό αποδεικνύεται στην ανθρώπινη ιστορία αλλά και στην ζέουσα πραγματικότητα, από την Κίνα και την Ρωσία, έως την Ευρώπη και την Αμερική…
ΜΙΑ ΠΑΝΑΡΧΑΙΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΛΑΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ.
Τι στάθηκε το Βυζάντιο; Στην Ανατολική Μεσόγειο, η ελληνόφωνη μεσαιωνική αυτοκρατορία, για κάμποσους αιώνες, έγινε ό,τι ήταν για τους μεσογειακούς λαούς προηγουμένως η αχανής αυτοκρατορία των Μηδοπερσών, τα ελληνιστικά βασίλεια των επιγόνων του Μεγαλέξανδρου, η παντοδύναμη Ρώμη, κι ακολούθως, η Οθωμανία.
Οι Έλληνες, οι Εβραίοι, οι Άραβες, αντάμα κι άλλοι, ταξίδευαν από την Αθήνα ως την Αλεξάνδρεια ή την Ιερουσαλήμ, διαλεγόμενοι, μετοικώντας κι αγοραπωλώντας… «Καίτοι ἀξιόλογός γε καὶ ὁ ἐν Ἐφέσῳ ἐστὶ νηὸς καὶ ὁ ἐν Σάμῳ. ἦσαν μέν νυν καὶ αἱ πυραμίδες λόγου μέζονες, καὶ πολλῶν ἑκάστη αὐτέων Ἑλληνικῶν ἔργων καὶ μεγάλων ἀνταξίη, ὁ δὲ δὴ λαβύρινθος καὶ τὰς πυραμίδας ὑπερβάλλει», «αν και ο ναός στην Έφεσο είναι αξιόλογος, όπως κι ο ναός στη Σάμο, όπως κι οι πυραμίδες επίσης φοβερές, μιας κι η καθεμιά τους αξίζει όσο πάμπολλα μαζί μεγάλα ελληνικά μνημεία, παρόλ’ αυτά ο λαβύρινθος ξεπερνά και τις πυραμίδες», έγραφε ο Ηρόδοτος, για τις εντυπώσεις του από τις περιηγήσεις του στην Ανατολική Μεσόγειο (Ηρόδοτος, Ιστορίαι, ΙΙ 148)…
Στην Ανατολική Μεσόγειο, επί χιλιετίες, οι ποικίλες αναβαθμίδες του πολιτισμού άλλαζαν, οι διάφορες γλώσσες κι η εξουσία μεταπλάθονταν, αλλά η γεωγραφία έφτιαχνε μια οικονομικοπολιτική ενότητα, αφήνοντας τους ανθρώπους να πηγαινοέρχονται, το εμπόριο των αγαθών να φουντώνει, τις μεταγωγές των στρατών να θεριεύουν, συνεπώς και το διάβα των ιδεών και των θρησκειών να γιγαντώνεται…
Στους μεγάλους καιρούς τους, όλα τα ιστορικά, κρατικά κι αυτοκρατορικά μορφώματα της Ανατολικής Μεσογείου έμοιαζαν φυσικά καινούργια, μοντέρνα, που απλώς τα έφερνε ελεύθερα ο ρους του ποταμού της Ιστορίας. Προφανώς, η ενοποιημένη Ανατολική Μεσόγειος ποτέ δεν ελάμβανε την ίδια σάρκα και οστά, παρά η ισχύς κι η μιλιά της άλλαζε, ενώ τα πολιτιστικά αγαθά εκσυγχρονίζονταν, οι ιδέες μετανάστευαν, αλλά η γεωγραφία στάθηκε ενιαία, πάντοτε.
ΟΙ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΕΘΝΗ ΚΡΑΤΗ ΤΟΥ 19ου ΚΑΙ 20ου ΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ.
«Σώπασε, κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζεις, πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας θα είναι», παρηγορούσε τον νεώτερο ελληνισμό, ο λαϊκός ποιητής που έπλασε το πασίγνωστο δημοτικό τραγούδι, μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453). Παρά την οργιώδη φαντασία της ποίησης, η σοβαρότητα της φιλοσοφίας της Ιστορίας θα επιβεβαίωνε τον Έγελο και την διαπίστωσή του, πως το Βυζάντιο δεν γίνονταν να επανεμφανίζονταν! Αλλά πως κάτι νέο, μοντέρνο, και όλως πρωτότυπο θα ξεπηδούσε γεννημένο από την μήτρα της Ιστορίας, καθώς θα την ξεγεννούσε η Βία ως μαμή!
Κι ενώ πράγματι, τον Μάρτιο του 1821, οι νεώτεροι Έλληνες επαναστάτησαν κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για να απελευθερωθεί η Ρωμιοσύνη με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη, όμως ο Χρόνος δεν πισωγύρισε! Αντί να αναστηθεί το Βυζάντιο, τελικά το 1830 ιδρύθηκε η Ελλάδα… Τοιουτοτρόπως, φτιάχτηκε για πρώτη φορά στην Ανατολική Μεσόγειο, ο ελληνισμός ως έθνος κράτος, γενόμενος ο πρόδρομος της συγκρότησης εθνών κρατών και από τους άλλους λαούς της Ανατολικής Μεσογείου.
Εν τέλει, μέσα σε έναν ταραγμένο αιώνα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η πιο πρόσφατη πολυεθνική αυτοκρατορία της Ανατολικής Μεσογείου, θα καταλύονταν, και από τα σπλάχνα της, θα γεννιούνταν πολυάριθμα, τα σύγχρονα έθνη κράτη. Η μεσογειακή γεωγραφία τον 20ο αιώνα θα κατακερματίζονταν… Αλλά αυτός ο κατακερματισμός προορίζεται να κρατήσει για πάντα, ή ήταν μια μονάχα στιγμή στον ιστορικό χρόνο, που ήδη πέρασε;

Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΩΣ ΕΝΙΑΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΑΙ Η ΤΑΣΗ ΓΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ.

Τι μαρτυρούν οι τριάντα αιώνες της μακράς μεσογειακής ιστορίας; Αν κανείς καταδυθεί στα βαθιά, και ψάξει στην Μεσόγειο θάλασσα του παρελθόντος, θα αντιληφθεί πως η περιφερειακή ολοκλήρωση στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν πάντα ο τρανός κανόνας, ενώ ο κατακερματισμός η ταπεινή εξαίρεση. Από ολάκερους τους τριάντα αιώνες, οι περσότεροι αντίκρυσαν την Ανατολική Μεσόγειο ενωμένη, ενώ ελάχιστοι την γνώρισαν χωρισμένη. Ο 20ος αιώνας ήταν ένας απ’ αυτούς τους λίγους, πότε η αποικιοκρατία πότε η κρατογένεση, δεν αφήσανε το έδαφος λεύτερο να καρπίσει, τις συνεργασίες των λαών ν’ ανθίσουν.

Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου 2016

Η Ευρωμεσογειακή Σύνοδος : είχε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα;


του Λευτέρη Ριζά

Αποτέλεσμα εικόνας για ΦΤΩΧΕΙΑ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ       Στην πολυδιαφημισμένη από την κυβέρνηση «Σύνοδο των Μεσογειακών Κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Αθήνα» πρόκυψε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα / κέρδος για τις χώρες που πήρανε μέρος και για την Ελλάδα ειδικότερα; Αυτό θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε.

       Στην Σύνοδο πήραν μέρος δύο πρόεδροι Δημοκρατίας – οι κ.κ. Ολάντ της Γαλλίας και Ν. Αναστασιάδης της Κύπρου – , τέσσερις πρωθυπουργοί: οι κ.κ. Ματέο Ρέντσι (Ιταλίας), Τζότζεφ Μουσκάτ (Μάλτας),Αντόνιο Κόστα (Πορτογαλίας), Αλ. Τσίπρας και ο Αναπληρωτής Υπουργός Ευρωπαϊκής Ένωσης της Ισπανίας, κ. Φερνάντο Εγκιδάθου, εκπροσωπώντας τον υπηρεσιακό Πρωθυπουργό της Ισπανίας, κ. Μαριάνο Ραχόι.
       Το πρώτο που κάνει εντύπωση και ουσιαστικά αποκαλύπτει μέχρι που οι της Συνόδου θέλουν να «αγωνιστούν» για τους λαούς τους, είναι ο ίδιος ο χαρακτηρισμός της Συνόδου. Την χαρακτήρισαν ως «Σύνοδο των Μεσογειακών Κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Ως κοινό χαρακτηριστικό των χωρών προτιμήθηκε η θέση τους στον Χάρτη. Κι εδώ έκαναν ένα σοβαρό «λάθος» γιατί η Πορτογαλία δεν βρέχεται από την Μεσόγειο θάλασσα, αλλά από τον Ωκεανό. Αν δεν έκαναν αυτό το «λάθος» θα έπρεπε να χαρακτηρίσουν την Σύνοδο ως «Σύνοδο των χωρών του Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Αλλά τότε θα ξύπναγαν μνήμες από ένα παρελθόν που τόσο πολύ θέλουν να ξεχάσουν – να σβήσουν από την μνήμη και των λαών τους. Θα παρέπεμπαν σε εκείνες τις αναλύσεις που εξηγούσαν τις αιτίες που η Ευρώπη έχει χωριστεί στον πλούσιο Βορρά και στο φτωχό Νότο. Δηλαδή θα άνοιγαν μια παλιά συζήτηση για την «άνιση ανάπτυξη», τον ιμπεριαλισμό κλπ κλπ κακόηχα στα αυτιά τους. Καλύτερα κοινό στοιχείο μας ότι βρέχουμε τα πόδια μας στην θάλασσα.