Καλή, καρποφόρα, σχολική χρονιά!

"...Λοξή πορεία με φανούς χαράζω στα σκοτάδια 
ζυγίζει η σκέψη τους καιρυους και η μνήμη τα σημάδια ...

... Παλιά τα εγχειρίδια,στα λάθη βουτηγμένα 

και η λέμβος η σωσίβια κουπιά έχει σπασμένα....

----------------

Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗ*

"(.. ) Πράγματι, μέσα στην κοινωνία υπάρχουν πολλοί φαύλοι κύκλοι. Τους αφήνουμε, όμως, να λειτουργούν καταστροφικά από φαυλότητα δική μας. Ο δικός μας φαύλος κύκλος είναι ο εξής: Η κακή Πολιτεία παράγει κακούς δασκάλους, τούτοι παράγουν κακούς μαθητές και οι κακοί μαθητές επανδρώνουν τα όργανα της Πολιτείας, ώστε να αναπαραχθεί η κακή Πολιτεία.

Η θραύση αυτού του κύκλου συμβαίνει στο πρόσωπο του δασκάλου. Μπορεί η Πολιτεία να είναι οτιδήποτε, όμως, ο δάσκαλος ως πρόσωπο φέρνει το χρέος και την ευθύνη του λειτουργήματός του.

Άλλωστε, ποτέ κανείς δεν εξέρχεται από τα θρανία τελειωμένος δάσκαλος. Σε τελευταία ανάλυση, πάντοτε γίνεται μόνος του.

Η λειτουργία του πνευματικού ανθρώπου- και τέτοιος νοείται ο δάσκαλος- είναι διηνεκής μαθητεία στην περιπατητική στοά του πνεύματος.

Ο δάσκαλος είναι πάντοτε πνευματικώς χλωρός.

Και μόνον έτσι μπορεί να συνάψει πυρηνικό δεσμό με τον μαθητή του.

Ο δάσκαλος ζει το πνευματικό δράμα του ανθρώπου την κάθε στιγμή και μόνον έτσι καθίσταται γόνιμη η σχέση του με τον μαθητή.

Διαφορετικά θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τα βιβλία, τις εγκυκλοπαίδειες.

Το δημοτικό τραγούδι ως περιεχόμενο της συνειδήσεως του Νέου Ελληνισμού

Του Χρήστου Μαλεβίτση από τον νέο Ερμή τον Λόγιο τ. 14

Α. Η συλλογή των δημοτικών τραγουδιών

Το δημοτικό τραγούδι είναι ταυτοχρόνως και το περιεχόμενο της συνειδήσεως του ελληνικού λαού. Δηλαδή είναι ο τρόπος που ο ελληνικός λαός έχει είδηση του κόσμου. Είναι ο τρόπος που ο ελληνικός λαός αφομοίωσε το φαινόμενο του κόσμου και αξιολόγησε «το υπάρχειν εν τω κόσμω». Συνεπώς, δεν είναι απλώς στην επιφανειακή του εκδοχή ένα μόνο τραγούδι, αλλά ταυτοχρόνως είναι και το βίωμα ενός λαού σε ό,τι αφορά τη θέση του λαού στον κόσμο. Δεν είναι απλώς ότι τυχαία τραγουδάει τις χαρές του και τις λύπες του, αλλά είναι ο τρόπος που αξιολογεί και αφομοιώνει τον κόσμο. Δηλαδή είναι ο κόσμος του ελληνικού λαού. Και όταν λέμε «κόσμος» εννοούμε με τη φιλοσοφική σημασία όλο αυτό το οικοδόμημα που η ψυχή γύρω της διαπλέκει, προκειμένου να ζήσει εδώ που βρέθηκε. […]

Θα προτιμούσα να αρχίσω από ένα περιστατικό το οποίο «έγινε», αλλά το «πώς έγινε» θα το φανταστούμε.

Θα ήταν λίγο μετά το 1815, όπου στη Φρανκφούρτη ο Γκαίτε είχε μαζέψει φίλους των γραμμάτων και των τεχνών. Ήταν από εκείνα τα περίφημα φιλολογικά σαλόνια. Τα σαλόνια που είχαν ξεκινήσει από τη Γαλλία και είχανε μείνει ξακουστά, όπου ήτανε πραγματικές Ακαδημίες Τεχνών και Επιστημών. Είχε καλέσει λοιπόν ο Γκαίτε τους λογίους της Γερμανίας, άλλα ταυτοχρόνως είχε καλέσει και ζωγράφους. Κι αυτό ήτανε πολύ παράξενο που έβλεπαν οι λόγιοι, τί γυρεύουν οι ζωγράφοι. Όταν ήρθε ή ώρα να μιλήσει ο Γκαίτε, σιώπησαν όλοι και άρχισε ο Γκαίτε με πολύ ενθουσιασμό να τους μιλάει για το ελληνικό δημοτικό τραγούδι.

Το Κάλλος του Κακού | Ο Χρήστος Μαλεβίτσης για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη

Νίκος Μαυρίδης

Ο Χρήστος Μαλεβίτσης υπήρξε γαιώδης και τελλουρικός ως φίλα προσκείμενος στο έργο του Χάιντεγκερ. Εντούτοις, διέβλεψε στον Παπαδιαμάντη, δικαίως,  μια θαλάσσια φύση που διανύεται μόνον κολυμβητί. Είδε στον Σκιαθίτη ένα παράξενο νηπτικό αλλά και..

https://antifono.gr/to-kallos-tou-kakou-malevitsis-papadiamanti/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

''ΜΗΛΟ: Ο ΑΠΟΚΡΥΦΟΣ ΑΡΧΕΤΥΠΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ''

Το μήλο ως καρπός συνδέεται από την αρχαιότητα έως σήμερα με πολλές συμβολικές μυθολογικές ιστορίες, με προεξέχουσα αυτή του κήπου των πρωτόπλαστων στον κήπο του Παραδείσου. Το παράδοξο είναι πως το μήλο δεν αναφέρεται ως ο απαγορευμένος καρπό, στην παλαιά διαθήκη. Για ποιό λόγο επικράτησε λοιπόν το μήλο ως ο απαγορευμένος καρπός;

Ως εισαγωγή στο θέμα θα χρησιμοποιήσω ένα απόσπασμα του Χρήστου Μαλεβίτση από το δοκίμιο του “ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΗ” από το βιβλίο του: “ΤΑ ΜΗΛΑ ΤΩΝ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ” (1984 Εκδόσεις IMAGO):

«Οι δύο πόλοι, γύρω από τους οποίους στρέφεται το μεγαλείο και το δράμα του ανθρώπου είναι η γνώση και η δύναμη. Αλλά για τον άνθρωπο η δύναμη προέρχεται από τη γνώση. Γι’ αυτό εν τέλει το δράμα παίζεται στο επίπεδο της γνώσης. Η κοσμοϊστορική σημασία της γνώσης έγινε αντιληπτή από τα πανάρχαια χρόνια. Γι’ αυτό, τόσο το πνεύμα του Ισραήλ όσο και της Ελλάδος, έθεσαν το ζήτημα στο υψηλό επίπεδο της ρήξεως του ανθρώπου με το θείο. Και έχομε στη Βίβλο την εκμύθευση του δέντρου της γνώσεως, ενώ στην Ελληνική μυθολογία έχομε την εκμύθευση της αρπαγής της φωτιάς από τους θεούς, με αυτουργό τον Προμηθέα. Τονίζω και πάλι πως αυτοί οι δύο ευφυείς και βαθυνούστατοι λαοί αντελήφθησαν την κοσμοϊστορική σημασία της γνώσεως. Η γνώση δεν είναι ένα απλό συμβάν ανάμεσα στα άλλα. Είναι το κατ’ εξοχήν συμβάν της υπάρξεως. Πάντως και στις δύο περιπτώσεις το θείο ήταν αντίθετο. Διότι η γνώση αυτονομεί τον άνθρωπο και τον απομακρύνει από το θείο. Δεν πρέπει να αντιμετωπίσομε το ζήτημα ρηχά και να πούμε πως οι Θεοί εκπροσωπούν δυνάμεις “αντιδραστικές”, που απεχθάνονται την πρόοδο. Μας είναι πιο χρήσιμο να εννοήσουμε πως η αντίθεση συμβαίνει στο βάθος του πνεύματος, συνεπώς και οι δύο ροπές είναι εξίσου έγκυρες. Και αν ο κίνδυνος από τη γνώση δεν ήταν ορατός εδώ και χιλιάδες χρόνια, από τότε που ζει ο μύθος, τώρα πλέον είναι ορατός διά γυμνού οφθαλμού. Η γνώση απειλεί σύμπασα τη ζωή του πλανήτη. Ιδού που οι φόβοι της θεότητας, δηλαδή της έσχατης εσωτερικότητας, πηγαίνουν να επαληθευθούν».

Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗ

"(.. ) Πράγματι, μέσα στην κοινωνία υπάρχουν πολλοί φαύλοι κύκλοι. Τους αφήνουμε, όμως, να λειτουργούν καταστροφικά από φαυλότητα δική μας. Ο δικός μας φαύλος κύκλος είναι ο εξής: Η κακή Πολιτεία παράγει κακούς δασκάλους, τούτοι παράγουν κακούς μαθητές και οι κακοί μαθητές επανδρώνουν τα όργανα της Πολιτείας, ώστε να αναπαραχθεί η κακή Πολιτεία.

Η θραύση αυτού του κύκλου συμβαίνει στο πρόσωπο του δασκάλου. Μπορεί η Πολιτεία να είναι οτιδήποτε, όμως, ο δάσκαλος ως πρόσωπο φέρνει το χρέος και την ευθύνη του λειτουργήματός του.

Άλλωστε, ποτέ κανείς δεν εξέρχεται από τα θρανία τελειωμένος δάσκαλος. Σε τελευταία ανάλυση, πάντοτε γίνεται μόνος του.

Η λειτουργία του πνευματικού ανθρώπου- και τέτοιος νοείται ο δάσκαλος- είναι διηνεκής μαθητεία στην περιπατητική στοά του πνεύματος.

Ο δάσκαλος είναι πάντοτε πνευματικώς χλωρός.

Και μόνον έτσι μπορεί να συνάψει πυρηνικό δεσμό με τον μαθητή του.

Ο δάσκαλος ζει το πνευματικό δράμα του ανθρώπου την κάθε στιγμή και μόνον έτσι καθίσταται γόνιμη η σχέση του με τον μαθητή.

Διαφορετικά θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τα βιβλία, τις εγκυκλοπαίδειες.

Ο δάσκαλος δεν είναι ούτε αχθοφόρος ιδεολογιών, ούτε μεταφορέας γνώσεων. Είναι η ζώσα παρουσία του πνευματικού ανθρώπου. Δηλαδή του ανθρώπου που βιώνει την ύπαρξη πρωτογενώς.

Αλλά ο δάσκαλος είναι ένας ειδικής κοπής πνευματικός άνθρωπος. Παρίσταται και συμβάλλει στη γέννηση της ψυχής του μαθητή, είναι δημιουργός ανθρώπων, δηλαδή μετέχει σε αυτή τη μυστηριακή διαδικασία της εξόδου του κάθε ανθρώπου από το σκοτάδι του ασυνειδήτου στο φως της συνειδήσεως.

Προ αυτού του οντολογικώς σημαντικού έργου ο δάσκαλος αφήνει πίσω του όλη τη θεσμική σκευή της πολιτειακής εκπαιδεύσεως και διανοίγεται προς την προσωπική του περιπέτεια, την οποία επέλεξε ως δικαίωση της υπάρξεώς του. Πρόκειται για θυσία και μάλιστα θυσία ιεροτελεστική(...)

Το πρώτο ερώτημα που αυθορμήτως θα θέσει κανείς είναι: πού θα βρεθούν αυτοί οι δάσκαλοι;

Μόνο στον βαθμό που θα προβαίνουν αυτοφυώς μόνοι τους θα έχουμε παιδεία. Αλλιώς δεν θα έχουμε παιδεία. Και τότε ο ουρανός της ανθρωπότητας θα αρχίσει να σκοτεινιάζει.

Τη σωτηρία του ανθρώπου την αναλαμβάνουν αυτόκλητες συνειδήσεις.

Όπως έχουμε γιατρούς χωρίς σύνορα, έτσι θα έχουμε και δασκάλους χωρίς σύνορα(…)

 Η παιδεία του ανθρώπου,

Χρ. Μαλεβίτση,

Αρμός, 2012

ΠΗΓΗ: 

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Η παιδική ὅραση εἶναι κατεξοχήν ποιητική.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗΣ 

                 

"Ἡ παιδική ὅραση εἶναι κατεξοχήν ποιητική. Σέ ὅσους ἔχει ἐπιβιώσει αὐτή ἡ ὅραση γίνονται ποιητές.

Ταυτίζομε τήν παιδικότητα μέ τήν ἀνωριμότητα. Τοῦτο εἶναι σωστό, ἄν δοῦμε τό πράγμα ἀπό ἔξω. Εἶναι λάθος, ὅμως, καί μάλιστα μέ σοβαρές ἐπιπτώσεις, ἄν δέν ἀντιληφθοῦμε τήν ἐσωτερική μαρτυρία τῆς παιδικότητας, ἡ ὁποία διαθέτει τήν αὐθεντικότητα τῆς ὀντολογικῆς ἀποκάλυψης. Τά μεγάλα πνεύματα ἀντλοῦν συνήθως τίς βεβαιώσεις τους ἀπό τίς ἐνοράσεις τῆς παιδικῆς καί τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας τους. Διότι εἶναι οἱ ἡλικίες πού παρίστανται στή δημιουργία τοῦ κόσμου. Ὁ ὁποῖος φαντάζει νεόκοπος, στιλπνός, διαυγής, γοητευτικός.

Τά πράγματα τοῦ κόσμου δέν εἶναι αἰώνια. Ὅμως σέ κάποια στιγμή τοῦ χρόνου μας κατοπτρίζουν τήν αἰωνιότητα. Εἶναι τό θάμβος. Στή χώρα τοῦ θάμβους θά σέ ὁδηγήσει λιγνό χέρι παιδιοῦ.

Χρῆστος Μαλεβίτσης / Τά Μῆλα τῶν Ἑσπερίδων (σ.σ. 44, 47)"

Σύμβολο τῆς κλασικῆς Ἀθήνας εἶναι ὁ Παρθενών.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗΣ 

              " Φιλοσοφία και Θρησκεία" 

"Σύμβολο τῆς κλασικῆς Ἀθήνας εἶναι ὁ Παρθενών. 

Οἱ κρυφὲς ἀναλογίες καὶ ἡ ἐντελὴς ἰσορροπία ποὺ ὑπάρχουν στὸ Ναὸ καὶ ποὺ εἶναι δεμένες μὲ τὸ πέριξ Ἀττικὸ τοπίο καὶ τὸ Ἀττικὸ φῶς γίνονται φανερὲς στὰ πρόσωπα καὶ τὶς κινήσεις τῶν θεῶν καὶ τῶν ἀνθρώπων ποὺ περιζώνουν τὴν κορυφὴ τοῦ Ναοῦ, στὴ ζωφόρο καὶ στὰ ἀετώματα. Στὶς κινήσεις αὐτὲς τὶς ἐναρμόνιες καὶ στὰ πρόσωπα αὐτὰ τὰ γαληνεμένα δὲν ὑπάρχει σκιὰ σκότους ἢ σκιὰ ἀμφιβολίας ἢ σκιὰ τρόμου. Ἀκόμα καὶ οἱ πτυχὲς τῶν φορεμάτων ἀπεικονίζουν μουσικὲς ἀπολήξεις. Μιὰ βαθειὰ εὐτυχία ἀναπαύει τὰ στήθη, τὸ βλέμμα περιεσκεμμένο μαρτυρεῖ τὴν εὐδαιμονία, τὸν κατακτημένο ἀνώτερο σκοπὸ τοῦ κλασικοῦ Ἀθηναίου. Μιὰ τέτοια ἐμβίωση τοῦ κόσμου εἶναι ἑορταστική. Εἶναι σύμπας ὁ λαὸς τοῦ ἄστεως ποὺ βγαίνει στὴν πομπὴ τῶν Παναθηναίων.

Ἐκεῖ ψηλά, λοιπόν, στὰ περιζώματα τοῦ Ναοῦ δοξάζεται ἡ κατορθωμένη ἁρμονία τοῦ κόσμου καὶ τῆς ψυχῆς. Κι ὡστόσο στὰ ριζὰ αὐτοῦ τοῦ ἱεροῦ βράχου, στὸ ὑπαίθριο θέατρο τοῦ Διονύσου, σχίζει τὸ γαληνεμένο φῶς ἡ σκοτεινὴ μορφὴ τῆς Μήδειας, τὴ στιγμὴ ποὺ φονεύει τὰ παιδιά της· καὶ ὁ ἐρεβώδης ὀλοφυρμὸς τῆς σφαζομένης Κλυταιμνήστρας· καὶ συνταράζει τὰ πέριξ ὁ συμφυρμὸς τῶν μαινομένων Ἐρυνίων, ποὺ κυνηγοῦν τὸν Ὀρέστη· ὁ Οἰδίπους ἀνοίγει διάπλατα τὶς βασιλικὲς πύλες καὶ βγαίνει στὸ κοινὸ μὲ καταματωμένο πρόσωπο καὶ μάτια ἐξορυγμένα, ἐνῶ στὸ βάθος τῆς σκηνῆς αἰωρεῖται τὸ πτῶμα τῆς ἀπαγχονισμένης Ἰοκάστης.

Η ΠΙΣΤΗ

______ ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗΣ _______

    Ἡ Ζωή καί τό Πνεῦμα (σ.σ. 25, 26)

                         Η ΠΙΣΤΗ

"Ἡ πίστη δὲν εἶναι τὸ προϊὸν τοῦ θεωρητικοῦ λογισμοῦ, ἀλλὰ ἡ κατάληξη τοῦ κοσμικοῦ δράματος τῆς ψυχῆς, τὸ ὁποῖο στοιχειώνεται ἀπὸ τὶς δυνάμεις τῆς ἀποξένωσης, τῆς ἀμφισημίας καὶ τῆς ἐνοχῆς.

Συνεπῶς πρόκειται γιὰ σωτηρία ἐκεῖθεν τῆς δαιμονιώδους κοσμικῆς ἀπειλῆς. Ἐὰν δὲν βιώνεται ἡ κοσμικὴ ἀπειλὴ τοῦ μηδενός, δὲν βιώνεται καὶ ἡ πίστη.

Στὴν ἐποχή μας πράγματι τὸ πρόσωπο δὲν ζεῖ τὴν κοσμικὴ ἀπειλὴ κατὰ τῆς ὑποστάσεώς του, γι’ αὐτὸ καὶ δὲν ζεῖ τὴν ἀνάγκη τῆς σωτηρίας του διὰ τῆς πίστεως.

Στὸν αἰώνα μας, ἡ ὑπαρξιακὴ ἀποξένωση λογίσθηκε ὡς κοινωνικοῦ τύπου ἀποξένωση, γι’ αὐτὸ ἡ μόνη πίστη ποὺ ἴσχυσε ἦταν ἡ κοινωνιστική.

Ἀλλὰ ἡ πίστη λειτουργεῖ αὐθεντικῶς μόνο στὴν ἄπειρη διάνοιξή της. Ἡ ἐπένδυσή της σὲ σκοποὺς πεπερασμένους τὴν δαιμονοποιεῖ καὶ στὸ τέλος τὴν ὁδηγεῖ σὲ κατάρρευση.

Ὁ αἰώνας μας ἔζησε ὄχι μόνον τὴν ἀνάρρηση ἀλλὰ καὶ τὴν κατάρρευση αὐτῶν τῶν δαιμονοποιημένων κοινωνιστικῶν πίστεων, οἱ ὁποῖες ἄφησαν πίσω τους ἐρείπια, πνευματικά, κοινωνικὰ καὶ οἰκονομικά.

Ἡ πίστη εἶναι αὐθεντικὴ μόνο μὲ τὴν αὐθεντικὴ ἀναγωγή της στὴν αὐθεντικὴ ὑπερβατικότητα, ποὺ εἶναι ἡ αὐθεντικὴ βίωση τῆς θεότητας, καὶ κανένα ἄλλο ἀναυθεντικὸ ὑποκατάστατό της.

Χρῆστος Μαλεβίτσης / Ἡ Ζωή καί τό Πνεῦμα (σ.σ. 25, 26)

_______________________

*

από τον τοίχο του

Dimitris Pallis 

Ευχαριστίες!

ΠΗΓΗ: Από Κωνσταντίνο Κωνσταντόπουλο fb

 Ανάρτηση από:geromorias..com

Τού Πνεύματος

Τού Πνεύματος

Χρήστος Μαλεβίτσης

Α΄

Είναι αδύνατο να βυθομετρήσεις τη σημασία τών περιστατικών που αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη. Αρκεί να σκεφθείς πως τούτα ετροποποίησαν τη συνείδηση της δυτικής
ανθρωπότητας δια παντός. Και αρκεί να αναλογισθείς πως τούτη η συνείδηση, δυό χιλιάδες χρόνια τώρα, υπολείπεται των πνευματκών αξιώσεων αυτών των περιστατικών. Πενήντα ημέρες μετά την Ανάσταση οι μαθητές τού Ιησού "ήσαν άπαντες ομοθυμαδόν επί το αυτό. Και εγένετο άφνω εκ του ουρανού ήχος ώσπερ φερομένης πνοής βιαίας ... Και επλήσθησαν άπαντες Πνεύματος". Η συναναστροφή τους με τον Ιησού δεν ήταν αρκετή να ανοίξει τη συνείδησή τους. Γι' αυτό περιφέρονταν σκοτισμένοι. Ένας ζητούσε προνομιακή θέση στον ουρανό, άλλος τον πρόδωσε, τρεις κοιμόντουσαν όταν ο Δάσκαλος ξαγρυπνούσε αγωνιών, άλλος τον αρνήθηκε, δεν πήγαν να σηκώσουν το σταυρό, κατά τη σταύρωση εξαφανίστηκαν, ήσαν απόντες στην αποκαθήλωση, εφοβούντο τους Ιουδαίους και δεν είχαν το θάρρος να θυσιαστούν.

Έτσι είναι σκοτισμένη η συνείδηση τού ανθρώπου. Μετά τα περιστατικά θα καταλάβει τι στην ουσία συνέβη, αν το καταλάβει. Διότι χρειάζεται και η συνέργεια της απρόοπτης διάνοιξης της συνείδησης, έτσι "άφνω" και μάλιστα "εκ τού ουρανού" και όχι από εμπρόθετη ενέργεια τού ανθρώπου. Και είναι αυτονόητο. Επειδή ο άνθρωπος δεν γνωρίζει το επόμενο και ανώτερο στάδιο τής αφυπνίσεώς του, ώστε να το επιδιώξει. Τα επαμειβόμενα επίπεδα ξυπνημού της συνειδήσεως πραγματοποιούνται ως δωρεά της υπερβάσεως, δεδομένου ότι κάθε γνωρισμός τους τα προϋποθέτει. Άρα αυτά επέρχονται χωρίς καμιά προϋπόθεση. Είναι ανυπόθετα.

Όπως οι μαθητές τού Ιησού χρειάστηκαν μιά διαδρομή βιωμένου χρόνου ώσπου να φθάσουν στην Πεντηκοστή, παρόμοια διαδρομή χρειάζεται ο κάθε άνθρωπος, αλλά και ολόκληρη η ανθρωπότητα. Ο χρόνος είναι εικόνα τής αιωνιότητας, όμως η εικόνα πρέπει να αναγνωσθεί. Γι' αυτό συνήθως οι βλέποντες είναι τυφλοί. Για να απλοποιήσουμε τα πράγματα θα γίνουμε λίγο σχηματικοί. Λοιπόν. Τα επίπεδα που κατέκτησε η ανθρώπινη συνείδηση είναι τρία. Του κόσμου, της ιστορίας, και της αιωνιότητας. Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που φθάνει στα όριά του. και εκεί εκζητείται η σωτηρία. Γι' αυτό εκεί συμβαίνει η θεοφάνεια. Στο πρώτο επίπεδο ο τόπος τής θεοφάνειας είναι ο κόσμος. Οπότε ισχύει ο Λόγος τού κόσμου. Ο οποίος είναι ειμαρμένος και υπέρκειται τών θεών. Τότε ο θεός μιλάει με χρησμούς και ο άνθρωπος ασκεί τη μαντική. Ο ίδιος έναντι τού θείου είναι "καθαρός" ή "μιασμένος", χωρίς να απαιτείται τροποποίηση της συνειδήσεως. Στο δεύτερο επίπεδο τόπος της θεοφάνειας είναι η Ιστορία. Οπότε ισχύει ο λόγος τού Θεού. Ο οποίος καθορίζει την πορεία της ιστορίας, που καθίσταται ιερή. Τα ιστορικά περιστατικά είναι εχατολογικώς σημαντικά. Η ιστορία ανακαλύφθηκε στην Παλαιά Διαθήκη. Οι Έλληνες στο κοσμολογικό επίπεδο ανακάλυψαν την ιστοριογραφία. Τότε ο Θεός μιλάει μέσω τών προφητών. Και δεν λέγει τι θα συμβεί κατά την ειμαρμένη, αλλά τι θα συμβεί κατά την ελεύθερη βούλησή του, η οποία δεν υπόκειται στους νόμους τού κόσμου. Γι' αυτό το Ισραήλ δεν μπορούσε να βγάλει φιλοσόφους και επιστήμονες, παρά προφήτες. Ο άνθρωπος έναντι τού θείου είναι "αμαρτωλός" ή "αναμάρτητος". Η άρση τής αμαρτωλότητας δεν γίνεται με καθαρμούς, αλλά με τη συνειδητή υπακοή στις εντολές τού Θεού ("Ότι τας εντολάς σου ουκ επελαθόμην).

ΜΙΑ GRANDE DAME ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΜΙΑ GRANDE DAME ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

*

Ζέζα Ζήκου, In Memoriam

του ΗΛΙΑ ΜΑΛΕΒΙΤΗ

Την Ζέζα Ζήκου την γνώρισα απρόσμενα σε ένα δεκαπενθήμερο ταξίδι στην Ιαπωνία (μαζί με την αδελφή της Μαρίτα), τον Δεκαπενταύγουστο του 2000. Μέχρι τότε την ήξερα εξ ονόματος μόνον ως αρθρογράφο οικονομικών θεμάτων της Διεθνούς Αγοράς, στο πρωτοσέλιδο μάλιστα της πορτοκαλόχρωμης Οικονομικής Καθημερινής, κι ομολογώ πως ελάχιστα κείμενά της είχα διαβάσει. Ξεκίνησα στην αρχή του ταξιδιού να μιλώ για τη χώρα, την ιστορία της, την κουλτούρα και τις παραδόσεις της, κι είχα και το –ανεπίγνωστο ομολογουμένως– θράσος να ξεστομίσω δυο κοινότοπες,  ήδη ξεπερασμένες από την πρόσφατη ιστορία, κουβέντες για τη θαυμαστή οικονομική κατάσταση της Ιαπωνίας. Με άκουσε με προσοχή και μόνον αφού τελείωσα και μ’ ευχαρίστησε, άρχισε αυτή με τρόπο απλό, εύληπτο, προσηνή, ευγενή μα και με το αταλάντευτο ύφος της πραγματικής αυθεντίας και της εμβριθούς γνώσεως, να μου περιγράφει την εξόχως τραγική εικόνα της ιαπωνικής οικονομίας όπως είχε εξελιχθεί μέχρι τότε. Καθόμουν ως μαθητούδι κι άκουγα, συνειδητοποιώντας σιγά-σιγά ποια ήταν η συνομιλήτρια συνταξιδιώτισσά μου. Έκτοτε κι επί δεκαπέντε σχεδόν μέρες έκανα ό,τι περνούσε από το χέρι μου προκειμένου να της γνωρίσω ό,τι ήξερα από την Ιαπωνία, τους τόπους που επισκεπτόμασταν, την τέχνη, τη θρησκεία, τη λογοτεχνία, το πνεύμα της. Είχε μία ασίγαστη περιέργεια να δει και να γνωρίσει όσα περισσότερα μπορούσε για τη χώρα και τους ανθρώπους. Δοκιμάζαμε καθημερινά τα πιο διαφορετικά ντόπια φαγητά, ψάχνοντας να διακρίνουμε γεύσεις, ποιότητες κι ιδιαιτερότητες του ιαπωνικού τρόπου, πήγαμε σε ναούς και πατσίνκο, σε μπαρ, σε μουσεία, σε καραόκε μπαρ κλπ.

Μιλήσαμε πολύ, για πολλά και για πολλούς, μίλησα για τη γιαπωνέζικη ποίηση, τους σαμουράι, τον κόσμο τους και τον ηθικό τους κώδικα (μόλις πρόσφατα είχα ανακαλύψει κι εγώ το Χαγκάκουρε του Γιαμαμότο Τσουνοτόμε), μου μίλησε για την πολιτική και την οικονομία, την κατάσταση της Ελλάδας, τη διεθνή πραγματικότητα, όπως την έβλεπε η ίδια· μιλήσαμε για τα γραπτά και τη σκέψη του Παναγιώτη Κονδύλη που εκτιμούσε βαθύτατα (με την επιστροφή μας στην Αθήνα έσπευσα να της δώσω το τεύχος του περιοδικού της «Ινδίκτου» που περιείχε το περίφημο –και μέχρι σήμερα τραγικά αγνοημένο– άρθρο του Κονδύλη για τις σχέσεις της Ευρώπης με τη Ρωσία, για τα Ηνωμένα Έθνη, μαζί με τους  Στοχασμούς ενός απολιτικού του Τόμας Μαν, που μόλις είχε εκδοθεί από την Ίνδικτο, όπου εργαζόμουν τότε). Σε αυτές τις συζητήσεις πρωτοένιωσα την ασίγαστη κι αγωνιώσα έγνοια της για τη χώρα και το μέλλον της, μα και τη σταθερή της πεποίθηση για την Τουρκία ως ένα επεκτατικό, αναθεωρητικό κράτος, εχθρικό προς τους γείτονές του και ιδίως προς την Ελλάδα. Κι αυτό, με στέρεη, πραγματική, εκτίμηση των γεγονότων και των εξελίξεων, παρά το τραυματικό βίωμα, που η οικογένειά της ως Κωνσταντινουπολίτες κουβαλούσαν, αποφασίζοντας να εγκατασταθούν μόνιμα στην Ελλάδα. Αυτή η έγνοια μάλιστα και η αγωνία αποτυπώθηκε εντονότατα και καθαρά ιδίως στην αρθογραφία της των τελευταίων ετών.

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΟΙΗΣΗ ΑΝΘΟΛΟΓΗΜΕΝΗ | ΜΕΡΟΣ Ε΄: ΣΥΜΕΩΝ Ο ΝΕΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ | ΑΠΟΔΟΣΗ ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ

 Εισαγωγή-ανθολόγηση-σχόλια ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

~.~

Η βυζαντινή ποίηση παραμένει η μεγάλη απούσα από όλες σχεδόν τις ανθολογίες ελληνικής ποίησης, ένα –χρονικά– τεράστιο, ουσιωδώς ανεξήγητο κι αναιτιολόγητο, κενό για τη γνώση, παρουσία κι εξέλιξη της ελληνικής ποίησης από τις απαρχές της ως τις μέρες μας. Οι αιτίες αρκετές, οι προκαταλήψεις κι η μεροληψία φοβάμαι ακόμη περισσότερες. Έχουμε συνηθίσει να σταματούμε απότομα στην Παλατινή Ανθολογία (μετά βίας ώς τον τέταρτο συνήθως μεταχριστιανικό αιώνα, χωρίς να αναλογιζόμαστε συνάμα πως κι αυτή η ίδια η Ελληνική Ανθολογία συνιστά μια γενναιόδωρη χειρονομία των ίδιων των Ελληνορωμιών του Βυζαντίου προς εμάς τους επιγενόμενους) και καταπιανόμαστε πάλι με το πρωτοφανέρωμα της νεοελληνικής –δημώδους πάντα– ποίησης  εκεί γύρω στον ενδέκατο αι. Το μεταξύ τους διάστημα, έχει ως επί το πλείστον αφεθεί αποκλειστικά στους βυζαντινολόγους, οι οποίοι βέβαια, ας ειπωθεί στεντορείως και υμνητικώς, τον τελευταίο αιώνα έχουν απροσμέτρητα βαθύνει κι εμπλουτίσει τη γνώση μας για τα ποιητικά κείμενα της βυζαντινής περιόδου, με νέες κριτικές εκδόσεις κι αναγνώσεις, μελέτες, φανερώσεις άγνωστων ποιημάτων, μεταγραφές από ανέκδοτα χειρόγραφα κλπ., απομένει η ανθολόγησή τους κι η σύγχρονη (ποιητική κατά προτίμηση) μεταγραφή τους. Μια τέτοια έλλειψη, όπως είναι φυσικό, κι επιτείνει τις προκαταλήψεις αλλά και διογκώνει την άγνοια για τη βυζαντινή ποίηση. Ενώ το υλικό διόλου δεν λείπει, δεν είναι τυχαίο πως ως τις μέρες μας μεταφράζονται κείμενα ποιητικά που προέρχονται αποκλειστικά σχεδόν μόνον από την εκκλησιαστική υμνολογία, πράγμα που φανερώνει πολλά για τη γνώση και τη θεώρηση μα και για τη δεξίωση της βυζαντινής ποίησης σήμερα. Ας είναι! Δεν είναι η ώρα και η στιγμή  για περισσότερα˙ αυτή η εισαγωγή θα αρθρωθεί με την πληρότητα και την τεκμηρίωση που χρειάζεται, σαν έρθει η στιγμή της υλοποίησης μιας τέτοιας ανθολογίας της βυζαντινής ποίησης, που με την παρότρυνση και τη συνεργασία στενών φίλων θα αποκοτήσουμε. Η ανάληψη μιας τέτοιας ανθολογίας, βαρύ κι επίμοχθο έργο, θ’ απαιτήσει και συνεργασίες και χρόνο αρκετό.  Ήδη ανασκουμπωθήκαμε και αναμετριόμαστε με τα κείμενα, τους συγγραφείς, τις δυσκολίες, τις ιδιαιτερότητές τους, το περιβάλλον τους, τη μεταγραφή τους.

Με τον νου λοιπόν στραμμένο στη δημιουργία μιας ανθολογίας της βυζαντινής ποίησης, αποφασίσαμε εδώ στο ηλεκτρονικό ΝΠ, να ξεκινήσουμε με την παρουσίαση μιας όσο το δυνατόν εκτεταμένης επιλογής των ήδη μεταφρασμένων (περισσότερο ή λιγότερο γνωστών) βυζαντινών κειμένων από νεοέλληνες ποιητές˙ σαν προεισαγωγή και πρόγευση της μελλοντικής ανθολογίας αλλά κι άτυπη, όσο το δυνατόν ευρεία, αποτίμηση της μέχρι σήμερα παρουσίας της μεταφρασμένης βυζαντινής ποίησης στα γράμματά μας.

ΗΛΙΑΣ ΜΑΛΕΒΙΤΗΣ

Ορτέγα Υ Γκάσσετ: Η εξέγερση των μαζών

Ορτέγα Υ Γκάσσετ: Η εξέγερση των μαζών, εισαγωγή-μετάφραση-επιλεγόμενα Χρήστου Μαλεβίτση (τόμος 18 Άπαντα Χρήστου Μαλεβίτση ), εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2010.

του Σπύρου Κουτρούλη

Το διάσημο έργο του Ορτέγα Υ Γκάσσετ εκδίδεται στην Ισπανία γύρω στο 1930 αλλά είχε αρχίσει να το επεξεργάζεται σε διάφορες μορφές ήδη από το 1922. Μεταξύ δύο πολέμων που η φιλελεύθερη δημοκρατία δέχτηκε σκληρά κτυπήματα από τον ναζισμό, τον φασισμό και βέβαια τον μπολσεβικισμό αλλά και η Ευρώπη διαλύθηκε εντελώς από ποτάμια αίματος, ο συγγραφέας δηλώνει αμετανόητα οπαδός της δημοκρατίας αλλά και της Ενωμένης Ευρώπης η οποία θα έχει υπερβεί υποτίθεται τις επιμέρους εθνικές πραγματικότητες.

Η επιδίωξη αυτή, όσο και να φαίνεται λογικά προκλητικό και παράδοξο, θεμελιώνεται στο συμπέρασμα "ότι η ανθρώπινη κοινωνία είτε το θέλει είτε όχι είναι πάντοτε αριστοκρατική από αυτή τούτη την ουσία της, μέχρι το σημείο να είναι κοινωνία μόνο στο βαθμό που είναι αριστοκρατική και παύει να είναι τέτοια όταν παύει να είναι αριστοκρατική. Βεβαίως μιλάω για κοινωνία και όχι για το κράτος"(σελ.48). Κάτι τέτοιο θυμίζει την άποψη του Β. Παρέτο ότι η "ιστορία είναι το νεκροταφείο των αριστοκρατιών" με την έννοια ότι η ιστορία συντίθεται από την διαμάχη μεταξύ ελίτ που επιχειρούν να εμφανίσουν το δικό τους συμφέρον ως συμφέρον μιας τάξης ή της κοινωνίας συνολικά. Είναι ενδεικτική η στάση του Λένιν που στο "Τι να κάνουμε" υποστηρίζει ότι οι εργάτες από μόνοι μπορούσαν να φτάσουν μόνο σε μεταρρυθμιστικά και όχι επαναστατικά αιτήματα, ώστε η επαναστατική τους συνείδηση θα έπρεπε να δημιουργηθεί εξωτερικά από την κομματική πρωτοπορία. Βεβαίως έτσι αναιρείται η μαρξική σκέψη ότι το κοινωνικό είναι προσδιορίζει την συνείδηση, όχι το αντίστροφο, αλλά αυτό έχει εν προκειμένω μικρή σημασία αφού αυτό που έπρεπε να επιτευχθεί ήταν να παρουσιαστεί το συμφέρον του κόμματος ως συμφέρον της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας.

Αλλά για να επανέλθουμε στο έργο:

 "στην εποχή μας είναι ο μαζάνθρωπος που κυριαρχεί, αυτός είναι που αποφασίζει. Τούτο δεν σημαίνει πως αυτό ακριβώς συμβαίνει στην περίοδο της δημοκρατίας, κατά την καθολική ψηφοφορία. Κάτω από την καθολική ψηφοφορία οι μάζες δεν αποφασίζουν ο ρόλος τους συνίσταται στο να υποστηρίζουν την απόφαση της μιας μειοψηφίας ή της άλλης. Αυτές οι μειοψηφίες παρουσιάζουν το "πρόγραμμά "τους- σπουδαία λέξη. Τέτοια προγράμματα βεβαίως είναι προγράμματα συλλογικής ζωής. Μ' αυτά καλούνται οι μάζες να δεχθούν ένα σχέδιο αποφάσεων"(σελ.82). 

Ενώ πιο εμφατικά θα καταλήξει "Μαζάνθρωπος είναι αυτός που η ζωή του στερείται από οποιονδήποτε σκοπό και απλώς σύρεται από το ρεύμα. Συνεπώς μολονότι οι δυνατότητες και η δύναμη του είναι τεράστιες, δεν οικοδομεί τίποτε (σελ.83).

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΧΕΡΕΙΑΣ

τοῦ Χρήστου Μαλεβίτση

Οἱ Δυτικὲς κοινωνίες εἰσέρχονται πλησίστιες στὸν πολιτισμὸ τῆς εὐχέρειας. Ἐνῶ ὅλοι οἱ μέχρι τώρα πολιτισμοὶ ἦσαν πολιτισμοὶ τῆς δυσχέρειας. Ἡ διαφορὰ εἶναι κρίσιμη. Διότι ἡ δυσχέρεια συνθέτει τοὺς πολιτισμούς, ἡ δὲ εὐχέρεια τοὺς ἀποσυνθέτει.

Βέβαια, ὁ πολιτισμὸς ἔγινε ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο γιὰ νὰ μετατρέψει τὴ δυσχέρεια σὲ εὐχέρεια. Οἱ παλιοὶ πολιτισμοὶ τὸ καταφέρανε τοῦτο σὲ περιορισμένο βαθμὸ καὶ γιὰ περιορισμένο ἀριθμὸ ἀνθρώπων. Μόνον ὁ δικὸς μας πολιτισμὸς στὴ δεύτερη φάση του, σὲ αὐτὴν τῆς καταναλωτικῆς κοινωνίας, ἐπέτυχε νὰ μεταστοιχειώσει τὴ δυσχέρεια σὲ εὐχέρεια σὲ μεγάλο βαθμὸ καὶ γιὰ μεγάλο ἀριθμὸ ἀνθρώπων. Με τὸν καιρὸ δὲ αὐξάνει καὶ ὁ βαθμὸς τῆς εὐχέρειας καὶ ὁ ἀριθμὸς τῶν ἀνθρώπων πού τὴν ἀπολαμβάνουν. Αὐτὸ ὀνειρευόταν ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ καταβολῆς του· τώρα τὸ ἐπέτυχε· δὲν νιώθει εὐτυχὴς;

Ἐδῶ ἀκριβῶς βρίσκεται ἡ μεγάλη ἀποκάλυψη: ὅτι στὸν πολιτισμὸ τῆς εὐχέρειας ὁ ἄνθρωπος δὲν αἰσθάνεται εὐτυχὴς. Ἀλλὰ καὶ κάτι παραπάνω: δὲν αἰσθάνεται ἀσφαλής. Καὶ τὴν πλέον ταπεινὴ συνείδηση τοῦ πολιτισμοῦ τῆς εὐχέρειας τὴν ἔχει σταυρώσει ἡ κατήφεια καὶ τὴν ἔχει χαράξει ἡ ὑποψία, ἤ καὶ ἡ βεβαιότητα τῆς ριζικῆς ἀνασφάλειας. Πράγματι, αὐτὸ τὸ τελευταῖο εἶναι πολὺ ἀπογοητευτικὸ· ἀτενίζομε πλέον καὶ στὶς ἀμέτοχες συνειδήσεις τὸν κατοπτρισμὸ τῆς ματαιότητας τοῦ πολιτισμοῦ μας. Ἦταν νοητὴ ἡ συζήτηση γιὰ τὴν κρίση τοῦ πολιτισμοῦ μεταξὺ ἱστορικῶν ἤ φιλοσόφων ἤ κοινωνιολόγων. Τώρα ὅμως ἡ συζήτηση αὐτὴ διεξάγεται ἀνάμεσα σὲ ἀνθρώπους ἁπλοϊκοὺς ἤ νέους, μὲ τὶς ἐλάχιστες ἀκόμη ἐμπειρίες ζωῆς. Καὶ ἡ συνείδηση ἀμηχανεῖ πρὸ τοῦ μεγάλου κακοῦ, βλέποντας πὼς τὸ ψύχος τῆς ἱστορικῆς αὐτοσυνειδησίας κατῆλθε ὡς τοὺς ἀνθισμένους λειμῶνες καὶ τοὺς καταψύχει προώρως. Καὶ ἀποδεικνύεται πλέον μὲ ἐνάργεια μεσημεριοῦ, πὼς πράγματι ὁ πολιτισμὸς μας τελεῖ σὲ κρίση –διότι ἡ κρίση του κλονίζει καὶ τὶς ἀγεώργητες, καὶ τὶς ἄγουρες συνειδήσεις. Δὲν πρόκειται πλέον περὶ θεωρητικῆς ἐκδοχῆς, ἀλλὰ περὶ καθεστῶτος ἑδραίου.

Χρ. Μαλεβίτσης «Πολιτισμός ευχέρειας» Ένα όνειρο δίχως όνειρα

Χρήστος Κατρούτσος 

Ο Χρήστος Μαλεβίτσης μοιάζει να διέδραμε το σκοτεινό μα όλβιο μονοπάτισε μιαν παραλία κάτω από την υπαρξιακή άβυσσο. Άλλωστε, επιχείρησε τη βυθοσκόπηση στην άβυσσο της ιστορίας, όχι της εκμετρουμένης με τα κοσμικά μέτρα και σίγουρα, δίχως τα προτάγματα ενός κοσμοειδώλου που τελματώνει και τον άνθρωπο καθώς, παραφράζοντας ρήση από τον Ορτέγα Υ Γκασσέτ, ο άνθρωπος έχει ιστορία, το ζώο φύση. Όσοι συμπορεύτηκαν στα ερωτήματα που άφησε ο Μαλεβίτσης, έχουν ακόμη την επίγευση της στοχαστικής του προβληματικής. Στοχαστικός όπως στον περίφημο πίνακα του Φρίντριχ «Περιπλανώμενος μπροστά σε θάλασσα από ομίχλη», δίχως να δηλούται ρομαντικός, επιχείρησε μια διαλεκτική σύνθεση του νεοελληνικού πνεύματος με εκφάνσεις του δυτικού πολιτιστικού παραδείγματος. Εστιάζοντας στην, τρόπον τινά, αλληλοπεριχώρηση του Λόγου με την αποκαλυπτική βιβλική παράδοση υπήρξε δηκτικός σε πτυχές της νεωτερικότητας όπου κυριάρχησε ο επιστημονισμός. Στο μονοπάτι που ακολούθησε, πέρα από την Τυπική Λογική, προσεγγίζεται η Εδέμ από τα ανατολικά της δίχως να συναντήσει τη δυτική εκκοσμίκευση (1). Πρόκειται για το μονοπάτι του ονείρου το οποίο προσφέρει αίσθηση υπαρκτικής πλήρωσης στο τέλος του.

Το όνειρο, ο μύθος,θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης συνιστά έναν modusvivendi να αυγάζει το ζόφο σαν εξαπλώθηκε από την επικυριαρχία του θετικισμού στην παιδεία και εν γένει στο σύγχρονο κοσμοείδωλο. Όχι τυχαία, με το πρώτο μεταφραστικό του εγχείρημα ο Χρ. Μαλεβίτσης αναφέρει στο προλογικό σημείωμα: «Για την αποδέσμευση της ελληνικής παιδείας από την αγοραία ειδωλολατρία των απισχνασμένωνεννοιών του επιστημονισμού» (2). Σε έναν κόσμο όπου ο διαφωτισμένος άνθρωπος συσκοτίζει το όνειρο, η πνευματική σκευή φέρει τη θαρραλέα σκαπάνη να βρεθούν οι γενεσιουργές ρίζες μιας κίβδηλης ευμάρειας. Η επικυριαρχία της Δίτιμης Λογικής, του οπτιμιστικού θετικισμού, της σύλληψης του χρόνου δίχως πνευματική εγρήγορση αλλά και ενεργημάτων τους όπως η αλλοίωση θεσμών, η απεμπόληση της Παράδοσης από ιδεολογήματα σαν φέρουν τα παραπάνω γνωρίσματα, του τεχνολογικού χείμαρρου που ανέστρεψε την κοίτη της ζωής από οργανική σε οργανωμένη καθώς και των δομημένων χώρων που επνίγησαν από τη λεηλασία της φύσεως ανεσκάφησαν με τόλμη.

Το Πάσχα της ζωής είναι η αποκάθαρση της ροπής για ευδαιμονία, μετά την υπέρβαση της ριζικής απειλής του θανάτου.

του Χρήστου Μαλεβίτση

Τον πυρήνα της ζωής τον συνιστά ένας πολύτιμος μαργαρίτης. Γι’ αυτό και η ζωή νοιώθει ότι ενοικεί στα βάθη της ένα στοιχείο απαρόμοιαστης ωραιότητας και αγιότητας, ένα στοιχείο πάνω από το χρόνο και το χώρο, ένα στοιχείο αιωνιότητας, το οποίο βιώνεται ως άφατη ευδαιμονία, ως ακατάληπτη μακαριότητα.

Και ο μαργαρίτης αυτός είναι ριμμένος στο χρόνο, ενώ είναι άχρονος· στη φθορά, ενώ είναι άφθαρτος· στη δαιμονικότητα, ενώ είναι άγιος· στο πεπερασμένο, ενώ είναι άπειρος.

Αν δεν υπήρχε αυτός ο πολύτιμος μαργαρίτης δεν θα ήσαν δυνατά ούτε η ιστορία, ούτε ο πολιτισμός, ούτε τα πνευματικά δημιουργήματα. Η ζωή, στην υψηλή της εκδοχή ταυτίζεται μ’ αυτό το μαργαρίτη. Ο μαργαρίτης είναι αυτή τούτη η ζωή.

Γι’ αυτό από τον πυρήνα της ζωής εξικνείται μία ροπή ευδαιμονίας, που μέσα από τις διοδεύσεις του κόσμου προσλαμβάνει πολλές και αντιφατικές μορφές, ώσπου στο τέλος καταλήγει να είναι μέγα άγγελμα αναστάσεως. Μέσα στους σκιώδεις λαβυρίνθους της εγκοσμιότητας η πραγματοποίηση της ευδαιμονικής ροπής παίρνει τη μορφή της ικανοποιήσεως των ενστίκτων, των ψυχολογικών ορμέμφυτων της απόλαυσης. Η ικανοποίηση όλων των απαιτήσεων της εγκοσμιότητας δημιουργεί καταστάσεις ευαρέσκειας, ηδονής, χαράς, χαρμονής ευδοκίας.

«Τo Μη Δύνον Ποτέ…» του Χρήστου Μαλεβίτση

Η πνευματική ασθένεια του ανθρώπου του αιώνα μας είναι η εκκοσμίκευσή του. Δηλαδή ότι θεωρεί πως το υπάρχον καθόλου είναι μόνον ο κόσμος που βλέπει μπροστά του, ακριβώς όπως τον βλέπει και όπως τον αισθάνεται. Αυτό είναι πνευματικό κατάντημα του νεώτερου ανθρώπου, ο οποίος μια μια κλείνει όλες τις καταπακτές της ψυχής του και όλα τα παράθυρα του πνεύματός του. Αλλά αυτός είναι ο τρόπος υπάρξεως των μέσων συνειδήσεων. Τούτο σημαίνει πως ο μέσος άνθρωπος, δηλαδή η τρέχουσα συνείδηση, επέβαλε τα όριά της και στις συνειδήσεις που από τη φύση τους δεν είναι μέσες. Και μάλιστα τούτες οι τελευταίες νιώθουν τύψεις που μέχρι τώρα τα πετάγματά τους άφηναν εμβρόντητους τους πεζοπορούντες και συμμορφώνονται προς τον μέσο κανόνα. Ωστόσο όχι από ταπεινότητα αλλά από κρυψίνοια. Διότι αφού ο κόσμος της κοινής συνείδησης έγινε καθεστώς, φροντίζουν να έχουν την πρωτοκαθεδρία σε αυτό. Έτσι, μόνον οι πολύ ισχυρές εμπρόσωπες συνειδήσεις προτιμούν τη μοναξιά τους και το κοινωνικό περιθώριο, για να μην χάσουν την αυθεντικότητά τους. Εδώ πλέον είναι ζήτημα ηθικής τάξεως. Σε αυτή τη μέση κοινωνικότητα επιχωριάζει πολύ αφανής ανηθικότητα, την οποία όλοι προσποιούνται πως δεν την βλέπουν, επειδή όλοι την ασκούν. Στο τέλος, πράγματι, γίνεται πολύ δύσκολα αντιληπτή, και λησμονιέται. Ενώ υπάρχει.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες πώς να αντιμετωπισθούν τα μεγάλα, τα γιγαντιαία, ανοίγματα των υψηλών συνειδήσεων της ανθρωπότητας; Δεν τα κατανοεί ο εκκοσμικευμένος άνθρωπος. Δεν τα κατανοεί και η οργανωμένη παιδεία του, η οποία κόβει τα φτερά τους και τα καθιστά και αυτά πεζοπόρα προς χρήσιν των πεζοπορούντων. Έτσι πέφτει σκότος στο πνευματικό παρελθόν της ανθρωπότητας, που είναι η μόνη μας περιουσία στον κόσμο τούτο.

Μια ριζική διάνοιξη προς την νόηση του υπάρχοντος σημαδεύεται από τούτη τη ρήση του Ηρακλήτου: «Τό μή δῦνόν ποτε πῶς ἄν τις λάθοι;». Και σε απόδοση Ε. Ρούσσου: «Απ᾽ αυτό που δεν δύει ποτέ πώς κανείς να ξεφύγει;». Ο H. Diels το είχε μεταφράσει ως εξής: «Πώς μπορεί κανείς να κρυφτεί από αυτό που δεν δύει ποτέ;».

Παρουσίαση του νέου βιβλίου του Σωτήρη Γουνελά για τον Χρήστο Μαλεβίτση

ΡΗΞΗ φ. 124/ Του Σπύρου Κουτρούλη

Σωτήρης Γουνελάς: Κριτική σπουδή στο έργο του Χρήστου Μαλεβίτση, εκδόσεις Αρμός,  Αθήνα 2016, σελ. 140.

Ο  Χρήστος Μαλεβίτσης  υπήρξε ένας εκλεκτός και σημαντικός στοχαστής με μεγάλη σε εύρος όσο και ποιότητα πνευματική  δραστηριότητα. Μετάφρασε με εγκυρότητα καίρια έργα του φιλοσοφικού στοχασμού. Χάρις αυτόν διαβάσαμε  σε μια  ώριμη και άρτια νεοελληνική γλώσσα σπουδαία έργα του Μ. Χάιντεγκερ, του Κ.Γιάσπερς, του Ν. Μπερδιάγεφ , του Πάουλ Τίλλιχ, του Ζάν Βαλ, του Μποχένσκι., του  Ορτέγα Υ Γκάσσετ. Η μετάφραση τους προϋπέθεσε όχι μόνο  την ολοκληρωμένη γνώση του φιλοσοφικού λόγου αλλά και ένα αφυπνισμένο και σε εγρήγορση γλωσσικό αισθητήριο.Συγχρόνως  διακρίθηκε στον δοκιμιακό λόγο  μέσα από τις σελίδες του περιοδικού "Ευθύνη", που μαζί με τον Κ.Τσιρόπουλο υπήρξε ένας από τους βασικούς του συντελεστές . Κείμενα του όπως αυτά για την τραγωδία της ιστορίας, την  αλλοτρίωση, το δημοτικό τραγούδι, την υπαρξιακή  φιλοσοφία αποκαλύπτουν  τον συνδυασμό της βαθιάς γνώσης του φιλοσοφικού στοχασμού με την έντονη ευαισθησία για τις κατευθύνσεις και τα προβλήματα  της εποχής μας. 

Ο Σωτήρης Γουνελάς με το δοκίμιο του για τον Χ.Μαλεβίτση συνεχίζει  την αποτίμηση του έργου σημαντικών νεοελλήνων  στοχαστών  που ανέπτυξε στο προηγούμενο έργο του με τον τίτλο "Πρόταση λόγου και πολιτισμού".  Με αυτή την έννοια  η προσέγγιση του Σ.Γουνελά έχει δύο χαρακτηριστικά :  πρώτα αποτιμά και αξιολογεί  και δεύτερον αποτελεί εισαγωγή και έναυσμα για μια προσωπική σχέση με το έργο του Χ.Μαλεβίτση.

Η υπέρβαση της αίματι εσωτερικότητας

Χρήστος Μαλεβίτσης



Η εσωτερικότητα δεν είναι έννοια, αλλά εμβίωση βάθους με θυμική ένταση. Πρώτος βαθμός αυτής της εμπειρίας βάθους είναι η εξ αίματος υπαρκτική σχέση, που ανοίγει τον δρόμο προς την εν πνεύματι υπαρξιακή σχέση. Όταν ρωτήσουν έναν πατέρα αν αγαπά τον γιο του, θα αλλοιωθεί εσωτερικώς, θα καταπλημμυρίσει την ύπαρξή του η ευδοκία της πατρικής αγάπης, θα λαμπρυνθεί το πρόσωπό του και θα πει πως τον γιο του τον αγαπάει μέχρι θανάτου, το αγαπάει χωρίς όρους. Και οποιαδήποτε περιπέτεια αυτού του υπαρκτικού δεσμού θα τον συνταράξει κατάρριζα.

Η υπαρκτική σχέση εξ αίματος είναι βαθύτατη, όχι όμως έσχατη. Έσχατη είναι η υπαρξιακή σχέση εν πνεύματι· τέτοια είναι η γνήσια και σπάνια σχέση ανθρώπου - Θεού. Ενώ η υπαρκτική σχέση του αίματος είναι πεπερασμένη, η υπαρξιακή σχέση του πνεύματος είναι άπειρη. Και ενώ η πρώτη σχέση έχει πεπερασμένη κρισιμότητα, η δεύτερη σχέση έχει άπειρη κρισιμότητα. Για την πρώτη σχέση ο άνθρωπος είναι έτοιμος αυτοφυώς, από τις υπαρκτικές διοδεύσεις. Η ετοιμασία για τη δεύτερη σχέση περνάει από τους τρίβους του πνεύματος, από τα οντολογικώς - και όχι οντικώς - κρίσιμα σταυροδρόμια, για να διανοιχθεί η απειρία της. Η διάνοιξη αυτή αποτελεί την απο-κάλυψη και είναι συνέπεια άλματος. Συνίσταται στην κρίση και τη διάσωση του υπάρχοντος μέσα στον έσχατο νοηματισμό, κερδισμένο από τον έσχατο αφανισμό.