Εθνική αντίσταση και εμφύλιος εντός του ΕΔΕΣ

Του Μπάμπη Ανδριανόπουλου 

Μια ιστορία από τις χιλιάδες που έλαβαν χώρα κατά το διάστημα της Κατοχής η οποία καταδεικνύει την τραγικά αντιφατική μοίρα αυτού του λαού.Την ίδια περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας διαδραματιζόταν το Έπος της Εθνικής Αντίστασης, μαύρες σελίδες γράφονταν από ένα τμήμα του ίδιου λαού που είχε επιλέξει το δρόμο της υποτέλειας,του δωσιλογισμού και της ταπείνωσης.

Σαν σήμερα στις 4 Νοεμβρίου 1943 εκτελέστηκε ο Δημήτριος ή Μήτσος Γιαννακόπουλος από απόσπασμα μελών του ΕΔΕΣ που έφεραν όμως διακριτικά του ΕΛΑΣ.

Ο Γιαννακόπουλος ήταν δικηγόρος και στέλεχος του ΕΔΕΣ Αθηνών. Συνάμα ήταν εκδότης της εφημερίδας "Νέα Ζωή" και διευθυντής της "Δημοκρατικής Σημαίας", κατοχικών φύλλων που κυκλοφορούσαν παράνομα.

Ο ΕΔΕΣ Αθηνών, του οποίου όπως είπαμε ήταν ηγετικό στέλεχος, είχε διασπαστεί. Το ένα του τμήμα συνεργαζόταν στενά με τις κατοχικές αρχές και τα τάγματα ασφαλείας.  Το άλλο υπερασπιζόταν σθεναρά τη συνεργασία με το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ.

Στα πλαίσια της σύγκρουσης αυτής κυκλοφόρησε λίστα προγραφών με τα ονόματα εκείνων των μελών του ΕΔΕΣ που είχαν επιλέξει την αγωνιστική κατεύθυνση. Σ' αυτήν εκτός από το Γιαννακόπουλο συμπεριλαμβάνονταν και άλλοι αγωνιστές όπως οι Δέπος, Λίτινας κ.α.

Αριστομένης Ι. Συγγελάκης / Η Εθνική Αντίσταση έσωσε την Μακεδονία από τους Βούλγαρους

Αριστομένης Ι. Συγγελάκης / Η Εθνική Αντίσταση έσωσε την Μακεδονία από τους Βούλγαρους

Αριστομένης Ι. Συγγελάκης

«Πριν ένα χρόνο ακόμα, υπήρχαν, θυμάστε, διαδηλωτές και συμπαθούντες έστω, αλλά θεατές. (…) Σ’ αυτές τις διαδηλώσεις της Άνοιξης και του Καλοκαιριού του ’43 και περισσότερο απ’ όλες σ’ αυτήν εδώ, όλα τα φράγματα είχαν σπάσει. Κι όταν σπάσουν όλα όσα χωρίζουν την πρωτοπορία από τη μεγάλη μάζα του λαού, όταν πρωτοπορία και μάζα γίνονται ένα – μία πρωτοπόρα λαϊκή μάζα που εξορμά αποφασισμένη για όλα, δεν αντέχει πια κανένα φράγμα».

Πέτρος Ανταίος, Αντιστασιακός (1920-2002)

Στα τέλη του 1942, μετά το ορόσημο του Γοργοποτάμου, η Αθήνα και όλη η Ελλάδα φλέγεται από επαναστατικό πυρετό. Τον πάνδημο συναγερμό της Μάχης της Κρήτης, καταλύτη και θεμέλιο λίθο της ευρωπαϊκής λαϊκής Αντίστασης, ακολουθούν ηρωικές πράξεις της «αυθόρμητης Αντίστασης», με κυριότερες τη θυσία του Μάθιου Πόταγα και το κατέβασμα της σβάστικας από την Ακρόπολη από τους 19χρονους φοιτητές Λάκη Σάντα και Μανώλη Γλέζο.

Πολύ γρήγορα, όμως, αναπτύσσονται ολοένα και πιο οργανωμένες μορφές Αντίστασης, όπως π.χ. η Εθνική Αλληλεγγύη, που ιδρύθηκε τον Μάιο του 1941 κι οργάνωσε τη λαϊκή πρόνοια σώζοντας τους Έλληνες από την πείνα και το Εργατικό ΕΑΜ (η ίδρυσή του στις 16 Ιουλίου 1941 προηγήθηκε της ίδρυσης του ΕΑΜ) που συσπείρωσε στις γραμμές του το σύνολο των εργατών κι υπαλλήλων της χώρας.

Αλλά και κορυφαία αντιστασιακά γεγονότα όπως η απεργία των τριατατικών, τον Απρίλιο του 1942, που εξελίχθηκε σε καθολική απεργία των δημοσίων υπαλλήλων κι αποτέλεσε τη μόνη νικηφόρο απεργία στην κατεχόμενη Ευρώπη. Καθώς και η ανατίναξη των γραφείων της ναζιστικής-δωσιλογικής οργάνωσης ΕΣΠΟ από την ΠΕΑΝ στις 20 Σεπτεμβρίου 1942, που είχε ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να είναι η μόνη χώρα που δεν στήριξε με εθελοντές την χιτλερική επιδρομή εναντίον του λαού της ΕΣΣΔ!

Με βάση τα παραπάνω, η Αθήνα δικαίως χαρακτηρίζεται ως «η πρώτη αντιστασιακή πρωτεύουσα της Ευρώπης».

Η ίδρυση της ΕΠΟΝ στις 23 Φεβρουαρίου 1943, της μεγαλύτερης αντιστασιακής οργάνωσης νεολαίας στην Ευρώπη, σηματοδοτεί σπουδαίες εξελίξεις. Στις 24 Φεβρουαρίου η νεολαία της Αθήνας ξεχύνεται στους δρόμους ενάντια στην πολιτική επιστράτευση. Στις 25 Φεβρουαρίου 1943 πραγματοποιείται νέα απεργία των τριατατικών και την ίδια μέρα ανακοινώνεται το διάταγμα της δωσιλογικής «κυβέρνησης» περί υποχρεωτικής εργασίας. Στις 28 Φεβρουαρίου, η πάνδημη συμμετοχή και το ανυπότακτο πνεύμα του λαού της Αθήνας μετατρέπει την κηδεία του Κωστή Παλαμά σε μεγάλο αντιστασιακό γεγονός.

Ογδόντα χρόνια από το μαζικό έγκλημα των Γερμανών κατακτητών την Πρωτομαγιά 1944 στην Καισαριανή

Του ΘΕΟΦΑΝΗ ΜΑΛΚΙΔΗ*

Ήταν 1η Μαΐου του 1944, ακριβώς ογδόντα χρόνια πριν, όταν οι Γερμανοί κατακτητές, διέπρατταν ένα ακόμη (δυστυχώς ατιμώρητο μέχρι σήμερα) μαζικό έγκλημα. Η εκτέλεση στην Καισαριανή, των διακοσίων Ελλήνων πατριωτών, κρατούμενων στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, αποτελεί μία ακόμη κηλίδα, μία ακόμη βάρβαρη πράξη των κατακτητών, για την οποία μέχρι σήμερα δεν έχει αποδοθεί δικαιοσύνη.

Η εκτέλεση των διακοσίων Ελλήνων έχει και μία πολύ ιδιαίτερη παράμετρο, που αποδεικνύει για ακόμη μία φορά, το μεγαλείο της αντίστασης στους κατακτητές και τους ελληνόφωνους συνεργάτες τους, καθώς και το ήθος των ανθρώπων που θυσίασαν τη ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας μας. Η κορύφωση του δράματος της εκτέλεσης έγινε με την πράξη ενός από τους κρατούμενους, του Ναπολέοντα Σουκατζίδη.

Ο Ναπολέων Σουκατζίδης γεννήθηκε στην Προύσα το 1909 από γονείς Ποντιακής καταγωγής. Μετά τη Γενοκτονία από τον ατιμώρητο Κεμαλισμό από την οποία διασώθηκε η οικογένειά του και αυτός, εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Αρκαλοχωρίου του νομού Ηρακλείου Κρήτης, αλλά έμελλε να δολοφονηθεί από το Ναζισμό.

Εκεί τελείωσε την Μέση Εμπορική Σχολή και εργαζόταν ως λογιστής, ενώ γνώριζε καλά την αγγλική, ρωσική, γερμανική, γαλλική και τουρκική γλώσσα, ενώ είχε και συγγραφικό έργο. Κατά την διάρκεια της κατοχής συνελήφθη και κρατήθηκε στις φυλακές των Τρικάλων, της Λάρισας και από τον Σεπτέμβριο του 1943 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου.

Εκεί οι Γερμανοί τον χρησιμοποίησαν ως διερμηνέα και το όνομά του ήταν μεταξύ των διακοσίων Ελλήνων που επρόκειτο να εκτελεστούν στην Αθήνα, ως αντίποινα για την επίθεση και την εκτέλεση του διοικητή της 41ης Γερμανικής Μεραρχίας Οχυρών Υποστράτηγου Φραντς Κρεχ, στην περιοχή των Μολάων Λακωνίας. Ο διοικητής του στρατοπέδου συγκέντρωσης Χαϊδαρίου Καρλ Φίσερ, όταν ο Σουκατζίδης διάβασε και το δικό του όνομα στην λίστα των μελλοθάνατων του είπε να παραμείνει στην θέση του.

Τότε ο Σουκατζίδης τον ρώτησε αν θα εκτελούσαν κάποιον άλλο αντί για τον ίδιο και όταν ο Φίσερ απάντησε ότι έχει εντολή να εκτελέσει 200 από τους κρατουμένους, ο Σουκατζίδης αρνήθηκε να εκτελεστεί κάποιος άλλος στην δική του θέση και ο ίδιος να σωθεί και έτσι δολοφονήθηκε με τους υπόλοιπους 199 κρατούμενους του Χαϊδαρίου την Πρωτομαγιά του 1944.

80 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΤΩΜΕΝΟ ΦΛΕΒΑΡΗ ΤΟΥ 1944

ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΗΣ  Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ 

Γράφει ο Ηλίας Μπιτσάνης 

"Γέμισε το Αμφιθέατρο της Φιλαρμονικής στην Καλαμάτα στην εκδήλωση τιμής και μνήμης για την εκτέλεσε εκατοντάδων πατριωτών από τους Γερμανούς πριν ακριβώς 80 χρόνια.

 Σε ατμόσφαιρα συγκίνησης μίλησαν εκ μέρους της ΕΣΔΟΓΕ η Αλεξάνδρα Σάντα και ο Αριστομένης Συγγελάκης ενώ συντόνισε ο Κώστας Αλεξίου. Είχα την τιμή στην εκδήλωση να μιλήσω για το ιστορικό των εκτελέσεων.

Μεγάλο το κείμενο της ομιλίας αλλά το αναρτώ για τους φίλους που το ζήτησαν και εκείνους που ενδεχομένως ενδιαφέρονται:

«Αποτελεί ύψιστη τιμή για μένα η ανάθεση της εξιστόρησης των όσων συνέβησαν το ματωμένο Φλεβάρη του 1944 στην Καλαμάτα, με αφορμή τη συμπλήρωση των 80 χρόνων από την ημέρα της εκτέλεσης των πατριωτών στο Σύνταγμα. Ηταν τέτοιες ώρες όταν ο Γερμανός λοχαγός Σμίτ με το παραμπέλουμ στο χέρι μαζί με άλλους, εκτελούσαν ίσως και εκατοντάδες πατριώτες στο χώρο του παλαιού στρατοπέδου, βυθίζοντας στο πένθος τις οικογένειες, τους φίλους τους, την πόλη και τη Μεσσηνία.

Το «ΔΟΓΜΑ» ΤΩΝ «ΑΝΤΙΠΟΙΝΩΝ»

Η δεύτερη γερμανική κατοχή στη Μεσσηνία άρχισε στις 9 Σεπτέμβρη του 1943 και τελείωσε ένα χρόνο αργότερα. Ηταν ένας χρόνος που βάφτηκε με αίμα πατριωτών και σημαδεύτηκε από ανυπολόγιστες καταστροφές σε όλη τη Μεσσηνία. Όταν οι Γερμανοί έφτασαν πάλι στην Καλαμάτα μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, το ΕΑΜ κυριαρχούσε πολιτικά σε πόλεις και χωριά ενώ ο ΕΛΑΣ μετά και την προσχώρηση αξιωματικών και ανδρών του Ελληνικού Στρατού, κυριαρχούσε στρατιωτικά και οι δυνάμεις του έφθαναν και μέσα στην Καλαμάτα. Οι Γερμανοί επιχείρησαν να στηρίξουν την κυριαρχία τους όχι μόνον με την υποταγή λαού, αλλά και με τη βοήθεια των Ελλήνων συνεργατών τους που διόρισαν σε θέσεις κλειδιά του κρατικού μηχανισμού. Ενώ παράλληλα ξεκίνησαν να οργανώνουν τα Τάγματα Ασφαλείας ως στρατιωτική δύναμη δοσιλόγων που ενεργούσαν σε συνεργασία και για λογαριασμό των κατακτητών.

Τιμούμε τη μνήμη των πατριωτών που εκτελέστηκαν το «ματωμένο Φλεβάρη»

Κλείνουν φέτος στις 8 Φλεβάρη 80 χρόνια από την ημέρα της εκτέλεσης μεγάλου αριθμού πατριωτών από τους Γερμανούς, ως αντίποινα για τις επιθέσεις ανταρτών σε στρατιωτικές φάλαγγες των κατακτητών σε Αγιο Φλώρο και Καζάρμα.

 Με αφορμή τη θλιβερή επέτειο, η Επιτροπή Καλαμάτας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ), οργανώνει εκδήλωση την ημέρα αυτή στις 8 το βράδυ στο Αμφιθέατρο Φιλαρμονικής (Καλαμάτα).

 Για να τιμηθεί η μνήμη των πατριωτών που εκτελέστηκαν το «ματωμένο Φλεβάρη» του τελευταίου χρόνου της Κατοχής (Στρατόπεδο Καλαμάτας, Τρίπολη, Παλιόχουνη) αλλά και όλων των πατριωτών που θυσιάστηκαν για τη λευτεριά της πατρίδας. 

Στην εκδήλωση αυτή θα μιλήσουν:

 - Ηλίας Μπιτσάνης  δημοσιογράφος,   

- Αλεξάνδρα Σάντα (κόρη του ήρωα Λάκη Σάντα) μέλος της Γραμματείας της ΕΣΔΟΓΕ

  - Αριστομένης Συγγελάκης  πανεπιστημιακός και συγγραμματέας της ΕΣΔΟΓΕ. 

Την εκδήλωση θα συντονίσει ο Κώστας Αλεξίου. 

Συμμετέχοντας τιμάμε τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας και την εθνική αντίσταση, 

κρατάμε ζωντανή τη μνήμη των γεγονότων αλλά και των ανθρώπων που συμμετείχαν ενεργά στην πάλη κατά των Γερμανών και των ταγματασφαλιτών συνεργατών τους,

 απαιτούμε δικαιοσύνη με την καταβολή των γερμανικών οφειλών.

† 16 Ιουλίου 2001 κοιμήθηκε π. Δημήτριος Χολέβας ή ο Παπαφλέσσας της Εθνικής Αντίστασης

† 16 Ιουλίου 2001 κοιμήθηκε π. Δημήτριος Χολέβας ή ο Παπαφλέσσας της Εθνικής Αντίστασης, ο οποίος τιμήθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία με τον Χρυσό Σταυρό του Αποστόλου Παύλου ✟ για τον αγώνα του στην Πατρίδα. » 

ΚΛΙΚ στην εικόνα ή ΕΔΩ...: ΑΦΙΕΡΩΜΑ ο παπα-Χολέβας » 

Ποιος ήταν ο παπά Ανυπόμονος που πέθανε μια μέρα σαν σήμερα- Ο αντάρτης με το ράσο που πολέμησε τους κατακτητές

Το όνομά του ήταν Γερμανός Δημάκης, όμως έμεινε στην Ιστορία ως παπά Ανυπόμονος. Ο παπάς που πολέμησε τους κατακτητές φορώντας το ράσο του, στα χρόνια της Κατοχής, πέθανε μια μέρα σαν σήμερα, 9 Ιουνίου του 2004.

Διαβάζουμε από το βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου «Άρης ο Αρχηγός των Ατάκτων» εκδόσεις Εξάντας:

«Εκείνες τις ημέρες εμφανίζεται στο Γενικό Στρατηγείο και ένας ασυνήθιστος ιερωμένος. Είναι ο αρχιμανδρίτης Γερμανός (κατά κόσμον, Γερμανός Δημάκος), ηγούμενος της Μονής Αγάθωνος, κοντά στην Υπάτη, και ταυτόχρονα επόπτης της Μονής Δαδίου (Αμφίκλειας) και πρόεδρος της ίδιας Κοινότητας.

»Από την αρχή του ένοπλου αγώνα, η στήριξη που προσφέρει στους αντάρτες της περιοχής του είναι μεγάλη και τελικά δεν περνάει απαρατήρητη από τους κατακτητές. Τον Απρίλιο είναι πια καταζητούμενος και αναγκάζεται να φύγει στο βουνό. Και άλλοι υψηλόβαθμοι του κλήρου προσχώρησαν στην εαμική Αντίσταση με πιο γνωστούς τον μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιο. Ο αρχιμανδρίτης Γερμανός, όμως, προσχώρησε στον μόνιμο ΕΛΑΣ και πιο συγκεκριμένα, κατευθείαν στον Άρη. Είναι το πρόσωπο - το τελευταίο - που έρχεται να συμπληρώσει τον κύκλο των στενών συντρόφων του αρχηγού και θα γίνει γνωστός ως «ο παπάς του Άρη».

»Ο αρχηγός ήταν μάλλον διστακτικός με τον αρχιμανδρίτη που θέλει να κρατήσει τουφέκι· του πρότεινε διάφορες θέσεις ανάλογες με το σχήμα του, από που θα συνέχιζε την αντιστασιακή του δραστηριότητα, μα εκείνος ήταν ανένδοτος.
- Θα αντέξεις να μας ακολουθήσεις; τον ρωτάει ο αρχηγός.
- Ε, όσο αντέξω, λέει ο πονηρός ιερωμένος μην του δώσει και την εντύπωση πως θα του γίνει τσιμπούρι.
Αλλά βλέποντας τον αρχηγό να εξαιρεί από την κατάταξη τους άοπλους, φοβάται ότι δεν θα τον κρατήσει· πάει κατευθείαν στη γραμμή, όπου κάποιοι ένοπλοι εφεδρικοί γράφονταν στον μόνιμο ΕΛΑΣ.
«Γράψε και μένα» λέει στο Λευτέρη Χρυσιώτη, που κάνει χρέη στρατολόγου.
«Θα σε γράψω παπούλη».
«Τώρα», επιμένει εκείνος.
«Τι έχεις και βιάζεσαι;».
«Γράψε με που σου λέω!».
«Πολύ ανυπόμονος είσαι» του κάνει ο Λευτέρης.
«Γραψ’ τον: Ανυπόμονο» του λέει ο Άρης που έχει πλησιάσει και παρακολουθεί τη σκηνή. Ήταν η αρχή μιας μεγάλης προσωπικής φιλίας.

ΤΗ ΝΥΧΤΑ ΠΟΥ ΚΑΤΕΒΗΚΕ Η ΣΒΑΣΤΙΚΑ

Το ντοκιμαντέρ με τίτλο «ΤΗ ΝΥΧΤΑ ΠΟΥ ΚΑΤΕΒΗΚΕ Η ΣΒΑΣΤΙΚΑ» μας πηγαίνει ένα μικρό ταξίδι προς τα πίσω, στα χρόνια του ελληνο-ιταλικού πολέμου και της γερμανικής κατοχής στην ΕΛΛΑΔΑ, παρουσιάζοντας και ασπρόμαυρη αναπαράσταση της νύχτας εκείνης. Πρόκειται για μια σύντομη ιστορική αναδρομή, σε γεγονότα που συντάραξαν όχι μόνο τη χώρα μας, αλλά και ολόκληρη την ΕΥΡΩΠΗ. 

Στις 6 Απριλίου του 1941, οι Γερμανοί εισβάλλουν στην ΕΛΛΑΔΑ. Οι Έλληνες αγωνίζονται να μη χάσουν την ελπίδα τους. Στις 27 Απριλίου του ιδίου έτους, στις 8:10 το πρωί, τα πρώτα γερμανικά στρατεύματα μπαίνουν στην ΑΘΗΝΑ και στις 08:45 υψώνουν την πολεμική σημαία τους με τον αγκυλωτό σταυρό, πάνω στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Λίγες ημέρες αργότερα, δύο 19χρονοι φοιτητές αποφασίζουν το παράλογο: να κατεβάσουν το σύμβολο του ναζισμού από το πανάρχαιο μνημείο του ελληνικού κάλλους και πολιτισμού. Πρόκειται για το φοιτητή της Ανωτάτης Εμπορικής, ΜΑΝΩΛΗ ΓΛΕΖΟ και το φοιτητή της Νομικής, ΛΑΚΗ ΣΑΝΤΑ. Σκοπός αυτού του τολμήματος ήταν να μηνύσουν σε όλους ότι ο ελληνικός λαός δεν έχει παραδοθεί ακόμα, συνεχίζει να αντιστέκεται εναντίον του ξένου κατακτητή. Το εγχείρημά τους στέφθηκε με επιτυχία τη νύχτα της 30ης προς 31η Μαΐου 1941.

Αυτό το μεμονωμένο ηρωικό κατόρθωμα αναπτέρωσε το ηθικό όλων των Ελλήνων αλλά και των Ευρωπαίων, που υπέφεραν κάτω από το γερμανικό ζυγό. Ο ΓΛΕΖΟΣ και ο ΣΑΝΤΑΣ μιλούν για εκείνη την περίοδο, για την τολμηρή τους απόφαση, καθώς επίσης και για τα υπόλοιπα αξιόλογα επιτεύγματα της ελληνικής αντίστασης. 

Στις 17 Απριλίου 1944 εκτελέστηκε από τον ΕΛΑΣ ο Δημήτρης Ψαρρός.

Αλεξάτος Γιώργος 

Στις 17 Απριλίου 1944 εκτελέστηκε από μαχητές του ΕΛΑΣ ο στρατιωτικός ηγέτης της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΚΚΑ, συνταγματάρχης Δημήτρης Ψαρρός. 

Η πολιτική σκοπιμότητα και οι συνθήκες του θανάτου του αποτελούν ζητήματα που εξακολουθούν να κουβεντιάζονται μέχρι σήμερα, έχοντας αποτελέσει και ένα από τα πιο προσφιλή θέματα της αντικομμουνιστικής προπαγάνδας της "εθνικοφροσύνης" ήδη από τότε.

Παραθέτω τη σχετική αναφορά από το βιβλίο μου, "Άρης Βελουχιώτης. Ο κομμουνιστής επαναστάτης" (Εκδόσεις "Άπαρσις", Αθήνα 2021): 

Τον ίδιο καιρό και παρά την υπογραφή του Συμφώνου Πλάκας - Μυρόφυλλου, οξύνθηκαν οι σχέσεις μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΚΚΑ στην περιοχή της Φωκίδας, με συνέπεια τη διάλυση του 5/42 και την εκτέλεση του επικεφαλής του, συνταγματάρχη Δημήτρη Ψαρρού.

Η συγκρότηση του 5/42 με τη στήριξη και την πλουσιοπάροχη ενίσχυση των Βρετανών σε μια περιοχή όπου ήδη δρούσε ο ΕΛΑΣ, έχοντας απελευθερώσει μεγάλο τμήμα της, προκαλούσε από την αρχή, κιόλας, σοβαρά προβλήματα στις σχέσεις των δύο οργανώσεων και όπως είδαμε είχαν οδηγήσει στη βίαιη διάλυσή του, τον Μάιο 1943. Εντούτοις, με παρέμβαση της ηγεσίας του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, το 5/42 ανασυστάθηκε και συνέχισε τη δράση του. 

Άρης Βελουχιώτης - Ο αρχηγός των ατάκτων

80η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ: ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, ΑΝΥΠΟΧΩΡΗΤΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ!

ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗΣ 

ΤΩΝ ΟΦΕΙΛΩΝ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

https://esdoge.gr/

80η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ: ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, ΑΝΥΠΟΧΩΡΗΤΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ!

Αθήνα, 25 Νοεμβρίου 2022

Πριν 80 χρόνια, τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου 1942, η καρδιά της Ρούμελης πήρε φωτιά. Με μία άριστα οργανωμένη επιχείρηση της Ενωμένης Εθνικής Αντίστασης, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, με τη συμβολή Άγγλων κομάντος, ειδικών στις ανατινάξεις, ανατινάχθηκε η μείζονος στρατηγικής σημασίας και πολύ καλά φυλασσόμενη γέφυρα του Γοργοποτάμου και η Ελλάδα κόπηκε στη μέση, οδικώς και, κυρίως, σιδηροδρομικώς.

Χωρίς αμφιβολία, ο Γοργοπόταμος αποτελεί το κορυφαίο ορόσημο της Ενωμένης Εθνικής Αντίστασης: πρώτον, διότι έπληξε καίρια τον Άξονα -  τόσο το γόητρό του όσο και την επιχειρησιακή του δυνατότητα στη Βόρεια Αφρική, σε μια κρίσιμη καμπή του πολέμου, στέλνοντας σε όλο τον κόσμο το μήνυμα ότι ο Άξονας δεν ήταν αήττητος. Δεύτερον διότι έδειξε τι μπορεί να πετύχει ο ελληνισμός όταν υπάρχει ενότητα και ομοψυχία. Τρίτον διότι σηματοδότησε «το ξύπνημα της ένοπλης Αντίστασης», γεμίζοντας με ενθουσιασμό και αυτοπεποίθηση τους αντάρτες αλλά και ολόκληρο τον Ελληνικό Λαό. 

Μετά τον Γοργοπόταμο η υπόθεση της Αντίστασης έλαβε παλλαϊκό χαρακτήρα. Χρειάστηκαν όμως ακριβώς 40 χρόνια από το κορυφαίο αυτό επίτευγμα της Εθνικής Αντίστασης για την αναγνώρισή της με το νόμο 1285/1982, που καθιέρωσε παράλληλα την 25η Νοεμβρίου ως ημέρα της Εθνικής Αντίστασης. 

Αυτή την ιστορική ημέρα τιμούμε την Εθνική Αντίσταση, την αυθόρμητη και την οργανωμένη, την ένοπλη και την άοπλη που πήρε καθολικές διαστάσεις, στον τόπο και τον χρόνο, ενώνοντας όλες τις τάξεις και τα στρώματα του Ελληνικού Λαού στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας και τη συντριβή του φασισμού. Τιμούμε τα μεγαλειώδη επιτεύγματα της Εθνικής Αντίστασης: τον πάνδημο συναγερμό της Μάχης της Κρήτης, που αποτέλεσε τον καταλύτη και την εναρκτήρια πράξη της Εθνικής Αντίστασης· το παράτολμο και ύψιστου συμβολισμού εγχείρημα των Λάκη Σάντα και Μανώλη Γλέζου να κατεβάσουν τη γερμανική πολεμική σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό που μόλυνε τον ιερό βράχο της Ακρόπολης· την Αντίσταση στον μεθοδικά οργανωμένο από τους κατακτητές λιμό της Κατοχής με την οργάνωση συσσιτίων από την Εθνική Αλληλεγγύη και άλλους φορείς, που απέτρεψε τη γενοκτονία του Ελληνικού Λαού· την πρώτη μεγάλη και νικηφόρα απεργία στην κατεχόμενη Ευρώπη από τους Τριατατικούς στις 14 Απριλίου 1942· την ανατίναξη από την ΠΕΑΝ των γραφείων της δωσιλογικής ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ στις 20 Σεπτεμβρίου 1942, που απέτρεψε την προσέλκυση από τη Βέρμαχτ «εθελοντών» για το Ανατολικό Μέτωπο· τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης με τη μεγαλειώδη διαδήλωση του λαού της Αθήνας της 5ης Μαρτίου 1943 που έσωσε  τη νεολαία μας από τα ναζιστικά κάτεργα· την αποτροπή της επέκτασης της βουλγαρικής ζώνης κατοχής στην κεντρική Μακεδονία χάρη στις κινητοποιήσεις του ελληνικού λαού με αποκορύφωμα την αιματοβαμμένη παλλαϊκή διαδήλωση, που οργάνωσε το ΕΑΜ στην Αθήνα στις 22 Ιουλίου 1943. Και ο κατάλογος δεν έχει τέλος! Επιπλέον, μόνο στη χώρα μας υπήρξε το φαινόμενο της Ελεύθερης Ελλάδας, της Ελλάδας της ΠΕΕΑ (Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης), με πρωτοποριακούς θεσμούς λαϊκής εξουσίας, λαϊκής αυτοδιοίκησης, οικονομικής συνεταιριστικής οργάνωσης, λαϊκής δικαιοσύνης.

Θάνατος στο Φασισμό! Ζήτω η Ελευθερία! Ζήτω η Ελλάδα!

6 Μαρτίου 1943 

 Άνοιγμα Φυλακών Λειβαδιάς

Ξημερώνοντας 6 Μαρτίου 1943, ομάδα 25 ανταρτών του ΕΛΑΣ Παρνασσίδας με μία ριψοκίνδυνη καταδρομική ενέργεια καταλαμβάνει τις Φυλακές της ιταλοκρατούμενης Λειβαδιάς -στην πόλη στρατοπεύδευαν 4.000 Ιταλοί στρατιώτες- και απελευθερώνει 80 κρατούμενους μεταξύ των οποίων ήταν και ο δάσκαλος Νίκος Δημητρίου, πατέρας του καπεταν-Νικηφόρου που ηγήθηκε της αποστολής, και η γερο-Σοφία, μάνα του ελασίτη Φώτη Παρνασσιώτη (Δήμος Τσόκας).

Πριν αποχωρήσει τελευταίος από τις Φυλακές, ο καπετάνιος Νικηφόρος αφηγείται:

«Έτρεξα πάλι μέσα στο γραφείο. Τράβηξα κι έκοψα τρία-τέσσερα φύλλα άγραφο χαρτί από το βιβλίο της υπηρεσίας.
Πήρα ένα κόκκινο και μπλε μολύβι κι έγραψα γρήγορα:

Προς τις ιταλικές δυνάμεις Λιβαδειάς.

Ευχαριστούμε που δε μας ενοχλήσατε απόψε στη δουλειά μας. Σας περιμένουμε και στα βουνά μας!

Θάνατος στο Φασισμό!

Ζήτω η Ελευθερία!

Ζήτω η Ελλάδα!

6 – 3 – 43

Για το Αρχηγείο Ανταρτών του ΕΛΑΣ

Παρνασσίδας-Λοκρίδας-Δωρίδας

Η καταδρομική αυτή επιχείρηση είναι μοναδική στην κατεχόμενη Ελλάδα και καύχημα για το Αρχηγείο ΕΛΑΣ Παρνασσίδας.

Στις εικόνες:

1. Στην πρώτη φωτογραφία, οι αντάρτες που συμμετείχαν στο άνοιγμα των φυλακών Λειβαδιάς, λίγες μέρες μετά, στην Δαύλεια.

Στη μέση, ο δάσκαλος Νίκος Δημητρίου, περιστοιχίζεται από τους γιους του Νικηφόρο (αριστερά στη φωτογραφία) και Σόλωνα (δεξιά του).

2. Η πίσω όψη της φωτογραφίας. Γραμμένα ιδιοχείρως από τον δάσκαλο Νίκο Δημητρίου, τα ονόματα των ανταρτών και δύο απελευθερωθέντων (ο δεύτερος είναι ο δάσκαλος Αντώνης Νικολάου -αργότερα αντάρτης, με το όνομα «Τρικούπης»).

*απο ανάρτηση Πέτρος Δημητρίου

ΠΗΓΗ: 

«Φίλοι Μουσείου Εθνικής Αντίστασης και Σύγχρονης Ιστορίας Ρούμελης»

Αρχαιολογία & Ιστορία Ψαλμός για μελλοθάνατους

Στην Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης, ένας παπάς στο Αγρίνιο, ο Κωνσταντίνος Βαλής, γνωστός ως Παπαβαλής, πρέπει να ξεπέρασε, με την τόλμη και τις επινοήσεις του, κάθε άλλον. 

 Κύριε ελέησον, μέσα στο γιαούρτι ένα πριόνι/ Του Κυρίου δεηθώμεν, να κόψετε τα σίδερα

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ της Εθνικής Αντίστασης, εκτός από μεγάλες μάχες και πράξεις ηρωισμού έχει και απίστευτα ευρηματικά επεισόδια. 

Ένας παπάς στο Αγρίνιο, ο Κωνσταντίνος Βαλής, γνωστός ως Παπαβαλής, πρέπει να ξεπέρασε, με την τόλμη και τις επινοήσεις του, κάθε άλλον. Προκειμένου να βγάλει από το γερμανοκρατούμενο Αγρίνιο τον οπλισμό των παραδοθέντων Ιταλών, οργάνωσε περισσότερες από 35 κηδείες και κάθε φορά, μέσα στο φέρετρο αντί σορού, ήταν ιταλικά όπλα. Η νεκρική πομπή ξεκινούσε συνήθως από το Δημοτικό Νοσοκομείο, όπου ήταν η μυστική αποθήκη του ΕΛΑΣ. Πέρναγε μέσα από την πόλη με τις ανάλογες ψαλμωδίες και οι Γερμανοί στρατιώτες των μπλόκων στέκονταν προσοχή και χαιρέταγαν στρατιωτικά. Στο νεκροταφείο η πομπή κατέληγε πάντα στον μεγάλο οικογενειακό τάφο της οικογένειας Σπ. Τζωρτζόπουλου, όπου κρύβονταν τα όπλα, και τη νύχτα κατέβαιναν οι Ελασίτες από το Βουνό να τα παραλάβουν. 

Τη μία και μόνη φορά που κάποιος υποψιασμένος Γερμανός αξιωματικός, διέταξε να ανοίξουν το φέρετρο ο Παπαβαλής είχε τον Θεό μαζί του: Μέσα ήταν η σορός της γιαγιάς του Χρ. Μπανιά. Αλησμόνητο έχει μείνει και το τελευταίο «διάβασμα» που έκανε ο Παπαβαλής σε έναν μελλοθάνατο κρατούμενο. 

 Είχαν συλληφθεί ως όμηροι για κάποιο σαμποτάζ 30 κάτοικοι της Ηπείρου, οι οποίοι επρόκειτο να εκτελεστούν. O Παπαβαλής ζήτησε απλώς ένα όνομα κρατουμένου, πήρε τη σύνοψη, τον σταυρό, έναν κεσέ γιαούρτι και ξεκίνησε για τις φυλακές. Παρουσιάστηκε στον Γερμανό διοικητή και ζήτησε την άδεια να εξομολογήσει τον «ανιψιό» του Σπ. Κοντοπάνο, αυτό το όνομα του είχαν δώσει. Εκείνος το επέτρεψε και σε μια αίθουσα συγκεντρώθηκαν και όσοι από τους άλλους μελλοθάνατους ήθελαν να εξομολογηθούν. Ο Παπαβαλής άρχισε να ψέλνει παρόντος και του Γερμανού διοικητή: 

Η νεολαία στην Αντίσταση και στο προσκήνιο της Ιστορίας!

Αριστομένης Συγγελάκης

«Το ˝Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο˝, εκμεταλλευόμενο την επισιτιστική ένδεια, που εντείνεται με το πλησίασμα του χειμώνα, ανέπτυξε ζωηρή δραστηριότητα με προκηρύξεις και κέρδισε έδαφος (…) Όλες τις νύχτες τα σπίτια σ’ όλα τα μέρη της Αθήνας και του Πειραιά βάφονται με αγωνιστικά συνθήματα κατά των δυνάμεων του Άξονα, μοιράζονται προκηρύξεις και τοιχοκολούνται αφίσσες με φανατικό περιεχόμενο. Προκηρύξεις και εφημερίδες, που μέχρι πριν έβγαιναν μόνο με πολύγραφο, τώρα εκδίδονται σε τυπογραφεία (…)». Έκθεση του Βίλχελμ Σπάιντελ, Στρατιωτικού Διοικητή Νότιας Ελλάδας, 10.11.1942.

Στα τέλη του 1942 η Αθήνα και όλη η κατεχόμενη Ελλάδα φλέγεται από επαναστατικό πυρετό. Τον παλλαϊκό ξεσηκωμό της Μάχης της Κρήτης, που αποτελεί το θεμέλιο λίθο της ευρωπαϊκής λαϊκής Αντίστασης, της πραγματικής καινοτομίας του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, και τις ισχυρά συμβολικές πράξεις της «αυθόρμητης Αντίστασης» που ακολούθησαν, με κυριότερη το κατέβασμα της σβάστικας από την Ακρόπολη από τους 19χρονους φοιτητές Λάκη Σάντα και Μανώλη Γλέζο, διαδέχονται ολοένα και πιο οργανωμένες μορφές πάλης. Έτσι, στις 28 Οκτωβρίου 1941, στην πρώτη επέτειο του «ΟΧΙ», πραγματοποιείται, κάτω από τη μύτη των κατακτητών, διαδήλωση εκατοντάδων Αθηναίων, με κάλεσμα του νεοϊδρυθέντος Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ). Κύριο σύνθημα της πορείας προς το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη ήταν «Θάνατος στο φασισμό – Λευτεριά στο λαό». Λίγες μέρες μετά, στις 17 Νοεμβρίου 1941, 4.000 φοιτητές της Αθήνας προχωρούν στην πρώτη απεργία στην κατεχόμενη Ευρώπη!

Στις 25 Μαρτίου 1942 οι νέοι της Αθήνας, κυρίως μαθητές και φοιτητές, και μαζί τους πολλοί ηρωικοί ανάπηροι του αλβανικού μετώπου, αψηφούν τους δρακόντειους περιορισμούς και τιμούν με δημόσια εκδήλωση την Επανάσταση του 1821 αναδεικνύοντας τον πατριωτικό, απελευθερωτικό χαρακτήρα της ελληνικής Εθνικής Αντίστασης. Ας μην ξεχνάμε ότι ανάλογη ήταν η στάση της γαλλικής Αντίστασης, η οποία εμβάπτισε στα νάματα της γαλλικής Επανάστασης του 1789 τον αγώνα της για την απελευθέρωση της χώρας από το Γ’ Ράιχ. Στις 14 Απριλίου 1942 ξεκινά η μαχητική απεργία των Τριατατικών, η οποία εξελίσσεται, στις 22 Απριλίου, σε καθολική απεργία που νεκρώνει το δημόσιο τομέα. Οι μαχητικοί δημόσιοι υπάλληλοι δεν κάμφθηκαν από τις φοβερές απειλές, ούτε καν από την ποινή του θανάτου για τους απεργούς, που θεσπίστηκε λόγω της απεργίας αυτής, και πέτυχαν μεγάλη νίκη. Πέραν της μαζικής συμμετοχής στην Αντίσταση του εργαζόμενου λαού, «η επαναστατικοποίηση των μικροαστών με επικεφαλής τους υπαλλήλους υπήρξε ένα από τα σοβαρότερα κοινωνικά φαινόμενα της Κατοχής» και συνέβαλε στο να λάβει η Αντίσταση καθολικό χαρακτήρα.

Στα 97 του έφυγε ο "Αστραπόγιαννος"

Στα 97 του έφυγε και ο μπάρμπα Μήτσος, ο "Αστραπόγιαννος" της εθνικής αντίστασης, ο "Αριστογείτων" της αντίστασης στη χούντα, ένας άνθρωπος που αγωνιζόταν και αγωνιούσε για το μέλλον του τόπου και των ανθρώπων. Εγραφε ακατάπαυστα μέχρι τα τελευταία του χρόνια, χρησιμοποιώντας ακόμη την αγαπημένη του γραφομηχανή, διορθώνοντας με μπλάνκο και μολύβι τα χειρόγραφα. Και ήθελε από το Στάθη πάντα ένα αντίγραφο της εφημερίδας όταν δημοσιευόταν ένα κείμενό του. 

Καλό ταξίδι μπάρμπα Μήτσο...

19 Ιουλίου 1944: Η μάχη στους Μανούσου το Γεφύρι

 0

Σαν σήμερα

 Η μάχη αυτή, συνέβη στις 19 Ιουλίου του 1944 μεταξύ Ελλήνων αντιστασιακών του ΕΛΑΣ και Γερμανών κατακτητών. Στην τοποθεσία “κορδέλες”, στον ποταμό Σέλα, μεταξύ Αμπελοφύτου (Αγορέλιτσα) και Χώρας, αντάρτες του ΕΛΑΣ έστησαν ενέδρα σε γερμανικό στρατιωτικό κομβόι, όπου και νίκησαν κατά κράτος.

Η ιστορική αυτή μάχη δόθηκε από το 1ο τάγμα του 9ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ. Στρατιωτικός Διοικητής ήταν ο μόνιμος ταγματάρχης Ηλίας Σφακιανάκης, άλλως «Μπαρμπαλιάς», ενώ Καπετάνιος του Τάγματος ο Δημ. Καλδής.

Ο τόπος της μάχης

Ακολουθεί απόσπασμα από το ιστορικό της μάχης, που γράφτηκε από τον Νίκο Μέλιο, μόνιμο αξιωματικό, Διοικητή του 2ου Λόχου του 19ου τάγματος του ΕΛΑΣ.

 «17 Ιούλη 1944, η πολιτική οργάνωση της περιοχής δίνει την πληροφορία ότι η γερμανική φάλαγγα αυτοκινήτων θ’ αποχωρήσει τις προσεχείς μέρες από την Πύλο, με κατεύθυνση Γαργαλιάνους – Κυπαρισσία.

18 Ιούλη 1944 και πριν καλά καλά ξημερώσει, τα τμήματα του τάγματος προωθούνται και καταλαμβάνουν τις θέσεις που προκαθορίστηκαν κατά την αναγνώριση. Έτσι, ο 1ος και 2ος λόχος έλαβαν θέσεις μάχης μέσα στο χώρο της ενέδρας και τα πολυβόλα τοποθετήθηκαν σε θέσεις κατάλληλες για να εκτελέσουν αξονικά πυρά στο δημόσιο δρόμο, και αν χρειαστεί, να υποστηρίξουν τα τμήματά μας της ενέδρας. Η όλη διάταξη καλύφθηκε από την κατεύθυνση της Κυπαρισσίας από μια Διμοιρία του 2ου Λόχου, από την κατεύθυνση της Πύλου από μια ομάδα του 1ου Λόχου.

ΕΛΑΣ: Χάρτης με την ανάπτυξη του ένοπλου αγώνα

ΕΛΑΣ: Χάρτης με την ανάπτυξη του ένοπλου αγώνα

Από το βιβλίο του Σαράφη για τον ΕΛΑΣ

Ο επίσημος “Ορκος του Ελασίτη”, όπως καθιερώθηκε με απόφαση της ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) – “Κυβέρνησης του Βουνού”, το 1944 είναι ο εξής:

Ορκίζομαι ότι θα αγωνιστώ έως την τελευταία σταγόνα του αίματός μου για την πλήρη απελευθέρωση, ακεραιότητα και ανεξαρτησία της πατρίδας.
Για την περιφρούρηση των συμφερόντων του ελληνικού λαού και την αποκατάσταση και κατοχύρωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων του. Για τον σκοπό αυτό θα υπακούω στις πράξεις και αποφάσεις της ΠΕΕΑ και θα εκτελώευσυνείδητα και πειθαρχικά τις εντολές και οδηγίες των ανωτέρων μου και θα αποφεύγω κάθε πράξη που θα με ατιμάζει σαν άτομο και σαν αγωνιστή του ελληνικού λαού.

«Από την ταινία το κόκκινο τρένο»

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ; ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ Ο λόγος στη Λαμία

…ταξικός αγώνας χωρίς αντιιμπεριαλιστικό - εθνικοανεξαρτησιακό χαρακτήρα είναι μια απάτη ή στην καλύτερη των περιπτώσεων μια τραγική αυταπάτη που το λαϊκό κίνημα την πλήρωσε, την πληρώνει και θα την πληρώσει ακριβά.

«Αν η αναφορά στον ρόλο του ξένου παράγοντα είναι χαρακτηριστική, εντυπωσιακή είναι η δριμύτητα και των δύο στην αποκάλυψη του ρόλου των ντόπιων συνεργατών του»

«Η υπεράσπιση της πατρίδας και η στήριξη στις δικές μας δυνάμεις αποτελεί για τους δύο κορυφαίους του ΕΑΜικού κινήματος τη σημαντικότερη προϋπόθεση αλλά και μέγιστο διακύβευμα»

Λουκάς Αξελός

Στη σκιά της μεγάλης εφόδου

Ολος ο πρόλογος-εισαγωγή του βιβλίου 

παρακάτω συνέντευξη στον Μιχάλη Σιάχο

Τόσο ο Δημήτρης Γληνός στη Διακήρυξη του ΕΑΜ όσο και ο Άρης Βελουχιώτης στην ιστορική ομιλία του στη Λαμία, επανασυνθέτουν, επανασυγκροτούν και εκσυγχρονίζουν τον αφετηριακό αστικοδημοκρατικό πυρήνα του Δημοκρατικού Πατριωτισμού, προσαρμόζοντάς τον στις νέες συνθήκες και μπολιάζοντάς τον με τα ουμανιστικά προτάγματα και τις κοινωνικές ευαισθησίες που κόμιζε η πληβειακή μαχόμενη Αριστερά

Με αφορμή την επανέκδοση δύο κορυφαίων ντοκουμέντων της Ελληνικής Αντίστασης, Το τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ του Δημήτρη Γληνού και τον Λόγο στη Λαμία του Άρη Βελουχιώτη, από τις Εκδόσεις Στοχαστής, περίπου 75 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία τους, ο Δρόμος συνομίλησε με τον Λουκά Αξελό, ο οποίος επιμελήθηκε και προλόγισε το βιβλίο.

Για ποιο λόγο να ασχολούμαστε σήμερα με το παρελθόν; Τι σας ώθησε σχεδόν 75 χρόνια μετά να προβείτε σε αυτήν τη σύνθεση στον ίδιο τόμο, δημιουργώντας συνειρμούς για τη σχέση ανάμεσα στα δύο κείμενα;

Είναι απαραίτητο, θα έλεγα, στοιχείο η σαφέστερη δυνατή γνώση της διαδρομής μας ως ατόμων για να συνειδητοποιήσουμε τεκμηριωμένα τη θέση μας στο παρόν. Αυτό που ισχύει για τον καθένα μας ισχύει πολύ περισσότερο για τους λαούς και τα έθνη. Έθνη και λαοί που ξεχνούν το παρελθόν τους παύουν να λειτουργούν ως υποκείμενα της Ιστορίας.

Αυτό δεν ισχύει ακόμα τουλάχιστον για τους Έλληνες. Από την εποχή της Ιλιάδας και της Οδύσσειας η θέση που έδιναν και δίνουν στην Ιστορία τους είναι σημαντική. Ανεξάρτητα από τις καμπές και ασυνέχειες, είναι ιστορικά εξακριβωμένο ότι στις δύσκολες στιγμές ο λαός μας ξαναγύριζε στις πηγές για να αντλήσει δύναμη. Από τον Αισχύλο και τον Ρήγα που θεωρούσαν σημαντικότερο στοιχείο νοήματος ζωής τη συμμετοχή τους στον αγώνα κατά των κατακτητών, μέχρι τον Γληνό και τον Άρη που εμπνέονται ξεκάθαρα από τη διαχρονική ιστορία των Αντιστάσεων του ελληνικού λαού με κορυφαίο σημείο αναφοράς την Επανάσταση του 1821.

Τα πλοία άραξαν στην όχθη της καρδιάς μας…(3)

Τα πλοία άραξαν στην όχθη της καρδιάς μας…

του Δημήτρη Δαμασκηνού

Λογοτεχνικό αφιέρωμα

(Μέρος Τρίτο)

4. Αντίσταση με όπλο τη λογοτεχνία

Τα σπίτια σας κι αν κάψανε, κι αν πήραν τα προικιά σας,

η ανταρτοσύνη να ’ναν καλά και πάλι ’ναι δικά σας

(Λαϊκό αντάρτικο τραγούδι της Κατοχής)

    Η αντίσταση του λαού άρχισε από την πρώτη μέρα της εισόδου των Γερμανικών στρατευμάτων στην Αθήνα και φούντωσε την κρίσιμη διετία 1943-44 παίρνοντας χαρακτήρα παλλαϊκής εξέγερσης. Οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, σχεδόν στο σύνολό τους, κράτησαν εχθρική στάση απέναντι στους καταχτητές και τους συνεργάτες τους και φρόντισαν να στείλουν μηνύματα που εκφράζανε την αντίθεσή τους σε κάθε ιδέα συναλλαγής και συμβιβασμού [1].

Au rendez-vous Allemand, «Ενθύμιον της κατοχής. Αθηναία κυρία μπροστά σε Γερμανό κατακτητή» Ελαιογραφίες, Ζωγραφική

    Το σύνθημα για την έναρξη της πνευματικής αντίστασης, έδωσαν δύο ποιητές: Ο Άγγελος Σικελιανός και ο Κώστας Βάρναλης. Στο περιοδικό «Νέα Εστία», το Μάιο του 1941, ο Άγγελος Σικελιανός δημοσίευσε ένα μανιφέστο με τον τίτλο «Το σημερινό Ελληνοκεντρικό Πνευματικό αίτημα», με το οποίο καλούσε τους λογίους να δώσουν ιδιαίτερο βάρος στην παιδεία, στην καλλιέργεια των βαθιά ελληνικών αξιών, που θα προετοιμάσει κάποτε ένα καλύτερο μέλλον. Το κείμενο κατέληγε με την έκκληση: Ας εργαστούμε μέρα νύχτα, κι ο καθένας στον τομέα του κι όσο δύναται ο καθένας και περισσότερο από κείνο που μπορεί, για ν’ αναστήσει και να στήσει ανάμεσά μας και στον κόσμο την υπέρτατη Ελληνική Ιδέα.... Ο Κ. Θ. Δημαράς σε επιφυλλίδα του στην εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα» της 31/5/1941 έγραφε: Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουν οι πνευματικοί άνθρωποι, ότι δεν ανήκουν στον εαυτό τους, αλλά σε μια ολότητα και ότι από τη χιλιόχρονη ιστορία μας θ’ αντλήσουμε τα διδάγματα που μας χρειάζονται. Η Ιστορία θα μας βοηθήσει να βρούμε τον εαυτό μας, να εκφραστούμε.

Το χειρόγραφο αυτό του Σικελιανού, με τις ευχές του για τον καινούριο χρόνο, απευθυνόμενος στην ελληνική νεολαία, προοριζόταν για τις Αθηναϊκές εφημερίδες. Η Γερμανική λογοκρισία το απέρριψε με το φανερό σημάδι επάνω του: nein. Τελικά δημοσιεύθηκε τον Γενάρη του '45 στο περιοδικό «ΑΕΡΑ» που εκδιδόταν στην Αίγυπτο

   

    Ο Κ. Βάρναλης στις 29/4/1941, από την «Πρωΐα», με το χρονογράφημά του «Το αηδόνι» διαλαλεί: «Α, δε θαμπώνει τη λαλιά μου/ θανάτου φοβέρα...». Έπειτα προσδιόριζε το ρεαλιστικό περιεχόμενο της πνευματικής αντίστασης: Να πλησιάσουν οι πνευματικοί άνθρωποι το Λαό, να βάλουν την καρδιά τους πάνω στην καρδιά του Λαού για να χτυπήσει ομόθυμα μ’ εκείνην, να στεριώσουν περισσότερο τις ζωντανές και γόνιμες δυνάμεις του Έθνους και να ξερριζώσουν τις στείρες πλάνες που έχει. Δεν έχουν το δικαίωμα ν’ αρνηθούν αυτό το καθήκον με διάφορες θεωρίες «φυγής προς το Εγώ», που κρύβονται κάτω από αισθητικές φωνασκίες ή θεωρίες «παιδακισμού».

Ο Αρης Βελουχιώτης με τον Μητροπολίτη Ηλείας Αντώνιο στη Μεσσηνία

Στη φωτογραφία ο Αρης Βελουχιώτης με τον Μητροπολίτη Ηλείας Αντώνιο Πρόεδρο της Διοικητικής Επιτροπής Πελοποννήσου της ΠΕΑΕΑ, τις πρώτες ημέρες της απελευθέρωσης κάπου στη Μεσσηνία, σε αδιευκρίνιστο τόπο και χρόνο. Από των λεύκωμα των ΓΑΚ Μεσσηνίας "Η Μεσσηνία μέσα από το φακό του Χρήστου Αλειφέρη 1937-1974.