• Μιχάλης Θεοδοσιάδης
Στο άρθρο αυτό θα συζητηθεί συνοπτικά η προσφορά του έργου της Simone Weil, και πιο συγκεκριμένα, πώς θα μπορούσε να απαντήσει πάνω σε μια σειρά από επίκαιρα ζητήματα, όπως η παγκοσμιοποίηση και η απώλεια της κοινής μνήμης, η μετανάστευση και η εκρίζωση, ο θεσμός της πολιτικής αντιπροσώπευσης και τέλος, η ίδια η ύπαρξη των πολιτικών κομμάτων. Πέρα από τα αδιέξοδα του οικονομικού (και πολιτικού) φιλελευθερισμού, της σοσιαλδημοκρατίας (και της εξάρτησης από το «θεραπευτικό» κράτος (κατά τα λόγια του Christopher Lasch), η σκέψη της Γαλλίδας φιλοσόφου συμβάλλει σε μια προσπάθεια αναστοχασμού. Μπορεί η φιλοσοφία της Weil να απαντήσει στα ψευδή διλήμματα που θέτουν τα δύο κυρίαρχα ρεύματα, όπως ο εθνορομαντισμός της αναδυόμενης λαϊκιστικής δεξιάς και ο φιλελεύθερος τεχνοκρατικός κοσμοπολιτισμός;
Προσωπογραφία
Μια από τις βασικές επιρροές της Weil – κυρίως κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής της, είναι ο μοντέρνος Πλατωνισμός καθώς και ο Χριστιανισμός. Σε ό,τι έχει να κάνει με τις Χριστιανικές αναφορές της φιλοσόφου, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το εξής: σε κανένα σημείο του έργου της δεν εξιδανικεύεται η ανάγκη οργάνωσης μιας κοινωνίας πάνω σε κανόνες που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν ή να αναιρεθούν, λόγω της θεϊκής τους προέλευσης. Άλλωστε για την ίδια «[η] πλήρης και απεριόριστη ελευθερία έκφρασης για κάθε είδους γνώμη, χωρίς τον παραμικρό περιορισμό ή δέσμευση, αποτελεί ύψιστη ανάγκη για την καλλιέργεια υψηλής νοημοσύνης»1. Η στροφή της προς τον Χριστιανικό μυστικισμό (κυρίως κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού στην Πορτογαλία το 1935, και το 1937 στην Basilica of Santa Maria degli Angeli όπου ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης συνήθιζε να συχνάζει μερικούς αιώνες πριν) αποτελεί μια θετική εξέλιξη στο έργο της, που συνδυάζει έναν συναισθηματισμό, όμοιο με αυτόν που συναντά κανείς στα ποιήματα της Μαρίας Πολυδούρη, και την ισχύ των υπερβατικών αρχετύπων, με βάση τα οποία επιχειρούμε να φωτίσουμε πτυχές σε αιώνια ερωτήματα που δεν μπορούν να απαντηθούν μέσω του στυγνού νεωτερικού υλισμού. Αυτόν ακριβώς τον στόχο εξυπηρετούν και οι Πλατωνικές επιρροές της Weil· καταπιάνονται με τον ανθρώπινο ψυχισμό και τη συνείδηση του πόνου. Η συγγραφέας – που, εκτός των άλλων, είχε συμμετάσχει εθελοντικά στο αγώνα των αναρχικών (και πιο συγκεκριμένα στη Φάλαγγα του Ντουρούτι) εναντίον του Φρανκικού καθεστώτος κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου – θα απέρριπτε κάθε είδους τεχνοκρατία ή εξουσία βασισμένη σε μία μόνο «αλάνθαστη» οικονομική ή πολιτική θεωρία. Για την ίδια η αλήθεια που πρέπει να αναζητήσουμε είναι ολιστική, αλλά πάνω απ’ όλα ηθική, βασισμένη στην υποχρέωση. Για παράδειγμα, όπως όλοι είμαστε υποχρεωμένοι να μην αποσκοπούμε στην εξασφάλιση της δικής μας υπεραφθονίας, στερώντας έτσι αναγκαίους πόρους από άλλους ανθρώπους, προκαλώντας πείνα και εξαθλίωση, το ίδιο ισχύει και για το σύνολο όλων των υποχρεώσεων μας που αντιστοιχεί στην κάλυψη ζωτικής σημασίας ψυχικών αναγκών.
