Η ακαδημαϊκή «επάρκεια» του κινήματος Wok

του Νικόλα Δημητριάδη –

 εισαγωγικό κείμενο στο αφιέρωμα του νέου Λόγιου (Ερμή τ. 26) το κίνημα woke και η υπεράσπιση της επιστήμης

Η επέλαση του διαβόητου κινήματος «Woke» στα αμερικανικά πανεπιστήμια συνοδεύεται πλέον από ένα πραγματικό κυνήγι μαγισσών, όσων επιχειρούν να αμφισβητήσουν την ιδεολογική ορθοδοξία του. Οι διάφορες γνωστές κατηγορίες (του «ρατσιστή», του «ομοφοβικού» κ.ά.) εκτοξεύονται με αδιανόητη ευκολία εναντίον όσων καθηγητών και φοιτητών θα τολμήσουν να υποβάλουν τις θεωρίες του γουοκισμού σε κριτική. Έτσι, η λεγόμενη «πολιτική ορθότητα» δεν χρησιμεύει απλώς στην ιδεολογική εξάπλωση του κινήματος αυτού, αλλά έχει και έναν επιπλέον –πιο «αμαρτωλό»– στόχο: να αποθαρρύνει την ακαδημαϊκή κοινότητα από κάθε απόπειρα επιστημονικού ελέγχου των θεωριών αυτών.

Οι «σπουδές φύλου», οι «μαύρες σπουδές» και τα άλλα ιδεολογικά προπύργια του γουοκισμού λειτουργούν σε ένα ιδιότυπο περιβάλλον ακαδημαϊκής προστασίας: Λίγοι έχουν το θάρρος να θέσουν τις σπουδές αυτές στη βάσανο της επιστημονικής κριτικής και του ελέγχου της μεθοδολογίας τους. Οι θεωρίες τους κυκλοφορούν εσωτερικά μεταξύ των ακαδημαϊκών που τις ενστερνίζονται, ενώ όσοι διαφωνούν μαζί τους προτιμούν τη σιωπή, καθώς οποιαδήποτε κριτική μπορεί να επιφέρει βαρύτατες συνέπειες, που ξεκινάνε από τον συνήθη στιγματισμό και καταλήγουν ως και στην απόλυση. Έτσι, το κίνημα Woke αναπτύσσεται σε συνθήκες ακαδημαϊκού θερμοκηπίου: μέσω του εκφοβισμού καθίσταται απρόσβλητο στην επιστημονική κριτική. Οι οπαδοί του έχουν το ελεύθερο να προωθούν τις ιδέες τους χωρίς καμία κριτική, σε ένα περιβάλλον όπου «όλα μπορούν να ειπωθούν» και «κάθε θεωρία είναι σεβαστή», αρκεί να είναι πολιτικά ωφέλιμη.

Ένα από τα θύματα της πολιτικής ορθότητας υπήρξε και ο Peter Boghossian: Ένας καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Πόρτλαντ, από το οποίο εν τέλει παραιτήθηκε, καταγγέλλοντας το κλίμα ανελευθερίας που επικρατούσε στο Πανεπιστήμιο και τις απειλές που δεχόταν ο ίδιος. Όπως συνόψισε στην επιστολή παραίτησής του:

«Η δειλία ενός στοχαστή» -Ο συγγραφέας Δημήτρης Δημητριάδης δίνει μια μαχαιριά στον φιλόσοφο Στέλιο Ράμ

Ο συγγραφέας Δημήτρης Δημητριάδης
20/10/2022  07:54
Ο συγγραφέας Δημήτρης Δημητριάδης* σχολιάζει το τελευταίο βιβλίο του φιλοσόφου Στέλιου Ράμφου, «Διακόσια χρόνια γέννα 1821-2021», καθώς και πρόσφατες δηλώσεις του, και εξηγεί γιατί, κατά τη γνώμη του, ο στοχαστής αυτοαναιρείται και καθίσταται πνευματικά δειλός στο θέμα της Εκκλησίας.

Αφιερωμένο στους απανταχού εξαπατημένους

Ο ορθόδοξος χριστιανός στοχαστής Στέλιος Ράμφος έδωσε, στις 27.6.2022, συνέντευξη στον δημοσιογράφο Αντώνη Κυριαζάνο για το ηλεκτρονικό περιοδικό Capital, με αφορμή το μόλις εκδοθέν βιβλίο του «Διακόσια χρόνια γέννα. 1821-2021», εκδ. Αρμός, 2022. Οι απαντήσεις τού Στέλιου Ράμφου στις ερωτήσεις τού δημοσιογράφου, βρίσκω ότι θίγουν ζητήματα πολύ μεγάλης, προπαντός άκρως επείγουσας σημασίας.

Προτρέχω λέγοντας ότι ζητήματα όπως αυτά που συζητούνται στην εν λόγω συνέντευξη, δεν είναι πλέον αρκετό, καθόλου μάλιστα, να παραμένουν περιορισμένα σε έναν μικρό κύκλο και να κυκλοφορούν μόνο «μεταξύ μας». Εκείνο που, κατά την γνώμη μου, απαιτείται κατά την παρούσα ιστορική στιγμή είναι αυτά τα ζητήματα να εκτεθούν, να ακουστούν, να συζητηθούν δημοσίως, προκειμένου να αγγίξουν αλλά και να προβληματίσουν ένα όσο το δυνατόν πιο ευρύ κοινό.

Για να γίνουν αντιληπτές οι δικές μου τοποθετήσεις από τον αναγνώστη, θα παραθέσω αρκετά αποσπάσματα από την εν λόγω συνέντευξη, και για όσους δεν την γνωρίζουν. Ο τίτλος της είναι : Στέλιος Ράμφος, διακόσια χρόνια εκκρεμότητας. Οι εύστοχες ερωτήσεις τού δημοσιογράφου προσφέρουν την ευκαιρία στον Σ. Ρ. να δώσει τις εξής απαντήσεις – από τις οποίες μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς ποιες είναι οι ερωτήσεις :
«Η εθνική μας ολοκλήρωση ταλαιπωρήθηκε επειδή η Ελλάδα υπήρξε μία χώρα χωρίς Αναγέννηση. Διατήρησε δηλαδή στο κράτος της τα στοιχεία τού Αρχαίου και τού Μεσαιωνικού κόσμου χωρίς να περιλαμβάνει τον δημιουργικό χρόνο, αυτόν που εξελίσσει τα πράγματα και τις ιδέες, και εν τέλει την ζωή.

Διατήρησε τον ανιστορικό χρόνο που ήταν δεμένος με το παρελθόν ή που συντηρούσε ένα στατικό παρόν με απλώς επαναλαμβανόμενα τελετουργικά χαρακτηριστικά, χωρίς να αναστοχάζεται και να εξελίσσει το περιεχόμενό τους. Η εθνική ολοκλήρωση θα είχε συντελεστεί αν μπορούσαμε να περάσουμε σε ένα παρόν δημιουργικό, που να μην επαναλαμβάνει όπως είπαμε τον εαυτό του, αλλά να ετοιμάζεται και να ετοιμάζει αυτό που έρχεται. Αντίθετα είμαστε κολλημένοι σ’ ένα «τώρα» βιώνοντας συνεχείς κρίσεις χωρίς να μπορούμε να σπάσουμε τον κύκλο τής επαναληπτικότητάς τους. Προσοχή : δεν είμαι εναντίον τού παρόντος ή τού παρελθόντος αλλά είμαι με ένα μέλλον που τα περιέχει όλα και τα αναχωνεύει σε μία νέα μορφή. (…) Η σοβαρότερη αυτογνωσία γίνεται μέσα στον πόνο. (…) Αυτό που αποτρέπει την αυτογνωσία και που είναι και το βαθύτερο ελληνικό πρόβλημα, είναι ότι αντιλαμβανόμαστε την μερικότητα, δηλαδή το χωριό, την οικογένεια, το κόμμα ως «όλον». Τότε επέρχεται και ο διχασμός επειδή ο καθένας θέλει να επιβάλλει την δική του μερικότητα στους άλλους. Ετσι γίνονται και οι εμφύλιοι πόλεμοι.

Γι’ αυτό και επείγει να κατανοήσουμε την καθολικότητα. (…) αυτή η αυτοκρατορία (η βυζαντινή) κατέρρευσε άρα κάπου «έμπαζε». Και «έμπαζε» επειδή και εν αντιθέσει με την Δύση, οι Βυζαντινοί καθηλώθηκαν στον επαναληπτικό χρόνο, τον χρόνο τής τελετουργίας και δεν ανακάλυψαν τον χρόνο των βιωμάτων, τον χρόνο των επιλογών. Οι επιλογές ήταν κλεισμένες σε σχήματα, όπου επαναλαμβανόταν το ίδιο και το ίδιο. Οι επιλογές και οι εξελίξεις που τίς ακολουθούν γι’ αυτούς ήταν κάτι άγνωστο.

Μια επίσκεψη στους Έλληνες της Ουκρανίας, 2.000 χρόνια πριν

Του Νικόλα Δημητριάδη

Αυτές τις μέρες, λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων στην Ουκρανία και της εκεί επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών, είχαμε την ευκαιρία να «ξαναθυμηθούμε» τους ξεχασμένους Έλληνες της Μαριούπολης. Οι Μαριουπολίτες είναι απόγονοι των Ελλήνων της Κριμαίας, που μετακινήθηκαν στα βόρεια παράλια της Αζοφικής Θάλασσας στα τέλη του 18ου αιώνα. Εκεί ιδρύσανε μία νέα πόλη, την οποία ονόμασαν «Μαριούπολη» προς τιμήν της Παναγίας, καθώς και μια εικοσάδα χωριών στα περίχωρά της, στα οποία έδωσαν ονόματα όπως «Αθήνα», «Βυζάντιο» και «Κωνσταντινούπολη». Η τοπική διάλεκτος των Μαριουπολιτών, τα «ρουμαίικα» αποτελούν ένα ιδιαίτερο γλωσσικό κράμα, καθώς από τη μία έχει υποστεί πολλές αλλοιώσεις στο διάβα των αιώνων και από την άλλη διατηρεί αρκετά αρχαϊκά στoιχεία. Αντίστοιχα με τους αρχαϊσμούς που βλέπουμε και σε άλλες ακριτικές διαλέκτους του ελληνισμού, από τα ποντιακά ως τα γκρεκάνικα της Ιταλίας. Είναι μάλλον ίδιον των απομονωμένων ακριτών να συνδυάζουν την αναπόφευκτη ενσωμάτωση του αλλότριου με την επίμονη επιβίωση του αρχαίου.

Δίων Χρυσόστομος

Μία τέτοια κατάσταση αντιμετώπισε και ο φιλόσοφος Δίων ο Χρυσόστομος, τον 1^ο μ.Χ. αιώνα, όταν επισκέφτηκε τους μακρυνούς προγόνους των Μαριουπολιτών στην Ποντική Ολβία. Η παλιά αυτή αποικία των Μιλησίων, γνωστή και ως Βορυσθένης, στεκόταν κοντά στις εκβολές του ομώνυμου ποταμού Βορυσθένη, δηλαδή του Δνείπερου, στον ουκρανικό νότο. Τον 1ο μ.Χ. αιώνα που πήγε ο Δίωνας, η πόλη ήταν περικυκλωμένη από τους Σκύθες, θύμα αλλεπάληλων επιδρομών και καταστροφών, και είχε χάσει την παλαιότερη αίγλη της, «τό μέγεθός ἐστιν οὐ πρός τήν παλαιάν δόξαν διά τάς συνεχεῖς ἁλώσεις καί τούς πολέμους». Οι Σκύθες είχαν επιτρέψει μεν την παραμονή των Ελλήνων, που τους ήταν χρήσιμοι για το εμπόριο, αλλά η πόλη είχε χάσει οριστικά το παλιό της μεγαλείο, «ὅθεν δή καί σφόδρα ταπεινά τά πράγματα κατέστη τῶν ταύτῃ Ἑλλήνων».

Η ελληνογαλλική αµυντική συνεργασία και οι σειρήνες της εξάρτησης

του Νικόλα Δημητριάδη

Στις αρχές του έτους, το υπουργείο Εθνικής Άμυνας προέβη σε μία κίνηση που προκάλεσε έκπληξη: Αποφάσισε τη συμμετοχή της Ελλάδας σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα σχεδίασης και ανάπτυξης ενός νέου πλοίου, του «European Patrol Corvette»[1]. Είναι μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις που η Ελλάδα αποφασίζει να συμμετάσχει εξαρχής στην εξέλιξη ενός οπλικού συστήματος, αντί να αγοράσει ένα έτοιμο, από κάποια άλλη χώρα.

Το πρόγραμμα «European Patrol Corvette» (ΕPC) εντάσσεται στην ευρωπαϊκή «Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία στον τομέα της Ασφάλειας και της Άμυνας» (PESCO) και αναμένεται να αποδώσει ένα πλοίο 3.000 τόνων, το οποίο θα δέχεται μια ποικιλία εξοπλισμού και οπλισμού, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί σε διαφορετικούς ρόλους: από περιπολικό ανοικτής θαλάσσης για την Ακτοφυλακή, μέχρι μικρή φρεγάτα για το Πολεμικό Ναυτικό. Του προγράμματος ηγείται ο γαλλοϊταλικός ναυπηγικός κολοσσός Naviris (κοινοπραξία των εταιρειών Fincantieri και Naval group).

Η φρεγάτα Λήμνος και η απομυθοποίηση της πολιτικής του κατευνασμού

Η φρεγάτα Λήμνος

Κάποια πρώτα διδάγματα από τη συνεχιζόμενη ελληνοτουρκική κρίση

Του Νικόλα Δημητριάδη

Η ελληνοτουρκική κρίση, που ξεκίνησε τον Μάρτιο στον Έβρο και συνεχίζεται μέχρι σήμερα ανοιχτά του Καστελόριζου, κατέρριψε μία σειρά από μύθους που καλλιεργούνται συστηματικά στην Ελλάδα, προκειμένου να δικαιολογήσουν την επιλογή των ελληνικών ελίτ να επενδύουν διαχρονικά στη στρατηγική του κατευνασμού έναντι της τουρκικής απειλής.

Ο πρώτος μύθος είναι αυτός του πανίσχυρου τουρκικού στρατού, μύθο τον οποίο καλλιεργεί συστηματικά το καθεστώς Ερντογάν και πολλοί προπαγανδιστές του και άλλοι καλοθελητές. Ο μύθος αυτός έχει αρχίσει να καταρρίπτεται εδώ και καιρό στη Συρία και τη Λιβύη: οι επιδόσεις των τουρκικών δυνάμεων απέναντι σε ελαφρά οπλισμένους και ασύντακτους αντάρτες και πολιτοφύλακες δεν περιποιούν ιδιαίτερη τιμή στον αυτοπροβαλλόμενο «2ο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ». Αντιστοίχως, η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας σε όλο το μέτωπο της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης, από τον Μάρτιο μέχρι σήμερα, κρίνεται από αναποτελεσματική έως… τραγελαφική: Το περιστατικό «επακούμβησης» της παλαιότερης φρεγάτας του ελληνικού στόλου (Λήμνος) με την νεώτερη φρεγάτα του τουρκικού (Κεμάλ Ρέις) φέρνει στο νου τα λόγια του Ναυάρχου Κουντουριώτη στον Ελευθέριο Βενιζέλο: «Εγώ κύριε Πρόεδρε δεν καταγίνομαι με το χι συν ψι και τας γωνίας αποκλίσεως. Ξεύρω να πω ένα πράγμα: Καράβια άνευ ικανού εμψύχου υλικού, είναι μόλυβδος βαρύς βυθιζόμενος εντός ύδατος. Σας διαβεβαιώ ότι με τα καράβια που έχομε θα κάμουμε καλά τη δουλειά μας».

Έτσι, λοιπόν, καταρρίπτεται και ο αντίστοιχος μύθος περί ελληνικής στρατιωτικής αδυναμίας. Παρά το άτυπο «εμπάργκο» που έχουν επιβάλλει στις Ένοπλες Δυνάμεις όλες οι κυβερνήσεις, από την Ολυμπιάδα του 2004 και μετά, ο Ελληνικός Στρατός στον Έβρο, η Πολεμική Αεροπορία στους ουρανούς του Αιγαίου και το Πολεμικό Ναυτικό πάνω και… κάτω από τη θάλασσα απέδειξαν στην πράξη το ποιος «κάνει κουμάντο» στο Αιγαίο, κερδίζοντας τον πόλεμο νεύρων και εντυπώσεων, με τον οποίο φιλοδοξούσε ο Ερντογάν να κερδίσει πόντους, τόσο σε διπλωματικό επίπεδο όσο και σε ψυχολογικό.

Ο διαχρονικός τουρκικός αναθεωρητισμός και το δόγμα της «προκεχωρημένης άμυνας»

Η τουρκική επιθετικότητα ως πεδίο σύγκλισης ισλαμιστών και κεμαλιστών

του Νικόλα Δημητριάδη

Όταν ανέλαβε την εξουσία ο Ερντογάν, υπήρξαν πολλοί αφελείς, σε Ελλάδα και Κύπρο, που χαιρετήσανε την ήττα του κεμαλισμού από έναν «προοδευτικό» ηγέτη. Σήμερα, πάλι, είναι πολλοί αυτοί που ελπίζουν σε μια ήττα του ισλαμιστή Ερντογάν από την κεμαλική αντιπολίτευση. Και οι μεν, και οι δε, αρνούνται να δουν το προφανές: Όσον αφορά στην πολιτική της έναντι της Ελλάδας, υπάρχει διαχρονική σύμπνοια των δύο ιδεολογικών ρευμάτων –ισλαμισμού και κεμαλισμού– που κυριαρχούν στη σύγχρονη Τουρκία. Μπορεί το ελληνικό εκσυγχρονιστικό «βαθύ κράτος» να ελπίζει ακόμη στην πολιτική του κατευνασμού και της «εξημέρωσης του θηρίου», όμως μια προσεκτική ματιά στην τουρκική ιστορία μπορεί να αποδείξει τη αφέλεια τέτοιων ευχολογίων.

Την πορεία του τουρκικού αναθεωρητισμού στα χρόνια του Ερντογάν μας παρουσιάζει ένα άρθρο με τίτλο «Η Γαλάζια Πατρίδα και το νέο τουρκικό αμυντικό δόγμα», στον ιστότοπο duvarenglish.com. Σε αυτό, ο συγγραφέας του Ιλχάν Ουζγκέλ  –καθηγητής διεθνών σπουδών στο πανεπιστήμιο της Άγκυρας–, αναλύει το πώς η σημερινή τουρκική εξωτερική πολιτική λαμβάνει διακομματική στήριξη, όντας μια ιδεολογική συγχώνευση κεμαλισμού και ισλαμισμού. Ας παρακολουθήσουμε την ανάλυσή του:

«…Τα τελευταία χρόνια η Τουρκία διαμορφώνει μια νέα εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας. Μια συμμαχία πολιτικών χώρων έχει διαμορφώσει ένα νέο αμυντικό δόγμα, γνωστό ως ‘‘προκεχωρημένη άμυνα’’. Καθώς αυτοί οι πολιτικοί χώροι οραματίζονται την ανάληψη στρατιωτικών επιχειρήσεων και ελέγχου σε διασυνοριακές περιοχές, η θεωρία της Γαλάζιας Πατρίδας εμφανίστηκε ως ναυτική συνιστώσα του δόγματος αυτού.

Η υπερφιλόδοξη νεοθωμανική πολιτική του κυβερνώντος ΑΚΡ επεδίωκε την περιφερειακή ηγεμονία, μέσω διαφόρων παρακλαδιών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Δεν αποτελεί πια μυστικό ότι η πολιτική αυτή έχει αποτύχει. Έχοντας να αντιμετωπίσει τα γεγονότα του πάρκου Γκεζί και διάφορα πολιτικά σκάνδαλα που ανέσυρε το κίνημα του Γκιουλέν, ο Ερντογάν βρήκε ιδιαίτερα βολική μια συμμαχία με τους εθνικιστές, προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία του και, ταυτόχρονα, να επιτύχει την περιφερειακή ηγεμονία, αυτή τη φορά όμως με διαφορετικά μέσα.

Η «θεωρία του φύλου» και η κρίση της οικογένειας

Η «θεωρία του φύλου» και η κρίση της οικογένειας

Εισαγωγικό σημείωμα από τον φάκελο για τη θεωρία του φύλου, στον νέο Λόγιο Ερμή (τ. 19, β΄ εξάμηνο 2019) που κυκλοφορεί.

του Νικόλα Δημητριάδη

Η καινοφανής «θεωρία του φύλου» επανέρχεται διαρκώς στην επικαιρότητα, σε θέματα όπως η διαβόητη «θεματική εβδομάδα» στα σχολεία, ο γάμος των ομοφύλων και το δικαίωμά τους στην υιοθεσία, η «επιλογή φύλου» των εφήβων κ.α. Ενδεδυμένοι τον μανδύα της επιστημονικής αυθεντίας, οι οπαδοί της θεωρίας αυτής επιθυμούν να καθορίσουν την κρατική πολιτική σε όλο το φάσμα των σχετικών με το φύλο ζητημάτων. Παράλληλα, ο εξορισμός κάθε αντίθετης άποψης στην ομιχλώδη κατηγορία του ανορθολογισμού, του σκοταδισμού και της μισαλλοδοξίας, ακυρώνει εκ των προτέρων κάθε προσπάθεια σοβαρού δημόσιου διαλόγου γύρω από τα θέματα αυτά. Στο αφιέρωμα αυτό, λοιπόν, ο νέος Λόγιος Ερμής επιχειρεί μια πρώτη παρουσίαση της θεωρίας του φύλου και των πολιτικών, κοινωνικών και ψυχολογικών προεκτάσεών της.

Φεμινισμοί παλιοί και νέοι

 
Με την πτώση των σοβιετικών καθεστώτων και την ανάδυση της παγκοσμιοποίησης, η προοδευτική διανόηση θα κάνει, τη δεκαετία του ’90, μια αποφασιστική στροφή. Τη θέση της οικονομικής και πολιτικής κριτικής θα πάρουν οι «πολιτικές των ταυτοτήτων», τα ατομικά δικαιώματα, η υπεράσπιση υπαρκτών ή φανταστικών μειονοτήτων, η πάσης φύσεως «αποδόμηση». Ο δυτικός φεμινισμός θα διαγράψει μια ανάλογη τροχιά, εναρμονιζόμενος με το νέο «πνεύμα των καιρών». Όπως γράφει ο Ευάγγελος Κοροβίνης [1], από τους πολιτικούς αγώνες αναδιανομής, ο φεμινισμός θα στραφεί στους πολιτισμικούς αγώνες αναγνώρισης:
«Οι σχέσεις των φύλων αντιμετωπίζονταν παλαιότερα ως ζήτημα που αφορούσε την πολιτική οικονομία και την ανάγκη να μετασχηματισθεί ριζικά ο καταμερισμός εργασίας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Από τη δεκαετία του ’90 όμως, ο φεμινισμός άρχισε να αποβλέπει σε λιγότερο υλιστικούς στόχους. Μια μερίδα φεμινίστριες και φεμινιστές διεκδικούσε την αναγνώριση και τον σεβασμό της γυναικείας ταυτότητας. Ενώ μια άλλη μερίδα επεδίωξε να αποδομήσει αυτό καθαυτό το δίπολο άνδρας / γυναίκα.»
Εδώ εντοπίζεται η εμφάνιση του ακαδημαϊκού ρεύματος των «σπουδών φύλου» (gender studies), που έφτασε στις μέρες μας να επηρεάζει τόσο αποφασιστικά, όχι μόνο την ακαδημαϊκή κοινότητα, αλλά και την εκπαιδευτική πολιτική πολλών δυτικών κρατών.
Στην πορεία αυτή, βέβαια, δεν έλειψαν και οι εξαιρέσεις. Πολλές φεμινιστρίες προειδοποίησαν για τη σταδιακή διολίσθηση του φεμινισμού σε φιλελεύθερες ατραπούς. Η σύμπλευση με τον επελαύνοντα νεοφιλελευθερισμό, η κυνική αποδοχή των ΜΚΟ και των πάσης φύσεως προγραμμάτων και χρηματοδοτήσεων και η εναρμόνιση με τις ανάγκες των Αγορών για παγκόσμια διακυβέρνηση, οδήγησε πολλές φεμινίστριες, από τους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες, στα πανεπιστήμια, τα Μ.Μ.Ε., τους μεγάλους παγκόσμιους οργανισμούς [2]. Οι φωνές αυτές, όμως, έμειναν μειοψηφικές – η Judith Butler, εμβληματική μορφή των «σπουδών φύλου», θα αποκρούσει τις κατηγορίες, κάνοντας λόγο για… «νεοσυντηρητικό μαρξισμό» και «νεοσυντηρητικές φεμινίστριες» [3]… Εν τέλει, ο φεμινισμός θα οδηγηθεί εν πολλοίς στη σταδιακή ενσωμάτωσή του στην «ενιαία σκέψη» της κατεστημένης οικονομικής και πολιτικής εξουσίας [4].

Φύλο και άτομο

Μια σταγόνα ιστορίας στο παλιό κέντρο της Αθήνας

Μια σταγόνα ιστορίας στο κέντρο της Αθήνας

200 χρόνια μετά την Επανάσταση του ’21, ένα «οικόπεδο» θυμάται…

Του Νικόλα Δημητριάδη

ιστορικού, σκιτσογράφου, υποψήφιου δημ. Συμβούλου με τον συνδυασμό του Γ. Καραμπελιά «Αθήνα για την Ελλάδα»

Βγαίνοντας από τον σταθμό του μετρό στο Μοναστηράκι, στην οδό Άρεως, αντικρύζουμε το τζαμί του Τζισταράκη και μια αρχαίεα κιονοστοιχεία. Πρόκειται για τη βιβλιοθήκη του Αδριανού, που δώρισε στην αρχαία Αθήνα ο Ρωμαίος αυτός αυτοκράτορας, σε εκείνη τη μακρινή εποχή που οι τότε «Μεγάλες Δυνάμεις», από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μέχρι το Βασίλειο της Περγάμου, διαγωνίζοντας για το ποια θα προικίσει την Αθήνα με τα λαμπρότερα κτήρια.

Τον 3ο αιώνα μ.Χ., με τις επιδρομές των Ερούλων (ενός βαρβαρικού γερμανικού φύλου), η Αθήνα καταστρέφεται. Η βιβλιοθήκη ενσωματώνεται στα τείχη της πόλης και το προαύλιό της υποδέχεται τις λειτουργίες της αρχαίας Αγοράς που είχε ερειπωθεί. Το πολεοδομικό αυτό τετράγωνο, ανάμεσα στις σημερινές οδούς Άρεως και Αιόλου, όπως το οριοθετούσαν τα ερείπια της βιβλιοθήκης, αποτέλεσε στη συνέχεια το κέντρο της πόλης για τα επόμενα… 1600 περίπου χρόνια, τόσο στα βυζαντινά χρόνια όσο και στην Τουρκοκρατία.

Δημόσια παιδεία και ιδιωτική κοινωνία

Η παιδεία αντιμέτωπη με την ηγεμονία της φιλελεύθερης ιδεολογίας

Του Νικόλα Δημητριάδη (Άρδην τ. 101-102) 

Είναι γνωστή η άποψη της Θάτσερ για την έννοια της κοινωνίας: «Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα, υπάρχουν μόνο μεμονωμένοι άνδρες, γυναίκες και οικογένειες». Η αντίληψη αυτή βρίσκεται στον πυρήνα της φιλελεύθερης σκέψης και στις ημέρες μας τείνει να γίνει κυρίαρχη. Το συλλογικό συμφέρον δεν μπορεί να ιδωθεί αυτόνομα από το ατομικό. Είναι ένα παρακολούθημα/αποτέλεσμα του τελευταίου: Αν τα άτομα ευημερούν, θεωρείται αυτονόητο ότι θα ευημερεί και η κοινωνία. Πρόκειται για την πλήρη ηγεμονία του παράδοξου (και παντελώς ακατανόητου σε παλαιότερες εποχές) προτάγματος του φιλελευθερισμού, σύμφωνα με το οποίο η επιδίωξη του ατομικού εγωιστικού συμφέροντος και μόνο μπορεί να οικοδομήσει μια υγιή κοινωνία. Η ίδια η έννοια του συλλογικού απαξιώνεται: Οι συλλογικές ταυτότητες δαιμονοποιούνται ως καταπιεστικοί αναχρονισμοί και προκρίνεται η εκδίπλωση της ατομικής πλευράς του ανθρώπου, μέσω της «απελευθέρωσης των επιθυμιών», στα πλαίσια της καταναλωτικής «κοινωνίας του θεάματος».

Πρόσφατα, ο Νίκος Δήμου συνόψισε την αντίληψη αυτή με τρόπο ανάλογο με εκείνον της Θάτσερ. Σε άρθρο του στο protagon.gr, έθεσε το ερώτημα, «Ποιον λαό αγαπώ;» και απάντησε ως εξής: «Κανέναν! Διότι μου είναι αδύνατο να αγαπήσω ένα λαό. Έναν συγκεκριμένο άνθρωπο, μάλιστα. Όμως ο λαός είναι μία αφηρημένη έννοια που δεν μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα – εκτός από εθνικιστικά ή ρατσιστικά». Όχι τυχαία, η εξάπλωση τέτοιων απόψεων συμβαδίζει χρονικά με την εξάπλωση της εμπορευματοποίησης σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής και την εγκαθίδρυση της (κατά Κονδύλη) «καταναλωτικής μαζικής δημοκρατίας».

Η υπονόμευση, όμως, της συλλογικής υπόστασης του ανθρώπου επιφέρει την απαξίωση κάθε έννοιας δημοσίου χώρου και δημόσιου συμφέροντος. Το κράτος μετατρέπεται, από φορέας εθνικής κυριαρχίας, σε γραφειοκρατικό μηχανισμό ελέγχου, καταστολής και υποστήριξης της λειτουργίας της «αγοράς» και του «δικαίου», των μόνων θεσμών που δικαιούνται σήμερα να συνδέουν τα άτομα-καταναλωτές μεταξύ τους. Όλα τα στοιχεία που συνείχαν μέχρι τώρα τις ανθρώπινες κοινωνίες (από τη δημόσια αρετή και την ηθική μέχρι τις διαπροσωπικές σχέσεις και από τον πολιτισμό μέχρι τα ήθη και τα έθιμα κάθε τόπου) εξορίζονται από τον δημόσιο χώρο και περιορίζονται στο επίπεδο της ατομικής επιλογής, στον «ιδιωτικό χώρο», εν είδει «χόμπι». Έτσι «ιδιωτικοποιείται» η ίδια η κοινωνία και αποκτά έναν σαφή προσανατολισμό: Επιδιώκεται ο κατακερματισμός της κοινωνίας σε «ομάδες συμφερόντων», που θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την απόσπαση προνομίων από το κράτος και την πρόσβασή τους στην κατανάλωση. Αυτή η λογική επιβάλλει την ένταξη των ατόμων σε δίκτυα-ομάδες-μειονότητες-οργανώσεις, μοναδική δίοδο εξυπηρέτησης του ιδιωτικού τους συμφέροντος. Η εξέλιξη αυτή παρασύρει και τα λαϊκά κινήματα: Τα συλλογικά οράματα και προτάγματα σπανίζουν και τη θέση τους παίρνουν μεμονωμένοι και αποκομμένοι από το σύνολο διεκδικητικοί αγώνες.

Ο Σόρος και… ο Σώρρας

Η «αποστασία» των διανοουμένων και ο θρίαμβος των απατεώνων

Του Νικόλα Δημητριάδη από το Άρδην τ. 105

Η εξαετής οικονομική κρίση που βιώνουμε σηματοδοτεί το τέλος της ιστορικής περιόδου που ονομάστηκε «Μεταπολίτευση». Καθώς κλείνει ο κύκλος αυτός, είναι χρήσιμο να δούμε την «κληρονομιά» που μας αφήνει. Η κρίση νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος που έφεραν τα μνημόνια οδήγησε στη συρρίκνωση και απαξίωση των δύο κομμάτων εξουσίας και έφερε στο προσκήνιο νέες πολιτικές δυνάμεις και «προσωπικότητες». Μια ματιά στις δυνάμεις αυτές μπορεί να προσφέρει μια γλαφυρή εικόνα της κοινωνικής παρακμής που αφήνει πίσω της η Μεταπολίτευση: οι απατεώνες της σημερινής συγκυβέρνησης, οι εγκληματίες της Χρυσής Αυγής, ο γραφικός Βασίλης Λεβέντης, οι εκάστοτε δραχμοφαντασιόπληκτοι Καζάκηδες και Βαρουφάκηδες, η ιδιόμορφη Ζωή Κωνσταντοπούλου και τέλος… ο Αρτέμης Σώρρας! Αυτή είναι η ανανέωση του πολιτικού μας προσωπικού, αυτοί είναι οι άνθρωποι που ανέλαβαν να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια της κοινωνίας στα οικονομικά και πολιτικά αδιέξοδα της τεσσαρακονταετίας Πασόκ-Ν.Δ. Η συντελούμενη διάλυση της χώρας αφήνει πίσω της ένα πολιτικό και κοινωνικό χάος, στο οποίο βασιλεύουν, στην καλύτερη περίπτωση, εξημμένες κεφαλές και στην χειρότερη, απατεώνες, εγκληματίες, ουφολόγοι.

Για να εξηγήσουμε την παρακμή αυτή, θα πρέπει να εστιάσουμε σε ένα φαινόμενο που ενισχύεται αποφασιστικά την περίοδο της Μεταπολίτευσης και επηρεάζει τόσο τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου όσο και την κοινή γνώμη: πρόκειται για το διαρκώς διευρυνόμενο χάσμα ανάμεσα στις ελίτ (τις κοινωνικές ομάδες που διαχειρίζονται την πολιτική, οικονομική και πνευματική εξουσία) και το ευρύτερο λαϊκό σώμα. Ειδικά η περίοδος Σημίτη σηματοδοτεί για την Ελλάδα την αποκαλούμενη «αποστασία των διανοουμένων», τη μαζική, δηλαδή, ενσωμάτωση των ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης στους κυρίαρχους μηχανισμούς του χρήματος και της εξουσίας, φαινόμενο που παρατηρείται και στην Ευρώπη. Καθηγητές και πανεπιστημιακοί, επιστήμονες και ερευνητές, δημοσιογράφοι και απασχολούμενοι στα Μ.Μ.Ε., συγγραφείς και καλλιτέχνες, λογοτέχνες και ποιητές αποκόπτονται από την ελληνική κοινωνία, εισερχόμενοι στο στενό κύκλωμα που ορίζουν τα μεγάλα εκδοτικά συγκροτήματα, το κρατικό ταμείο, τα ευρωπαϊκά κονδύλια και τα ποικιλώνυμα ξένα ιδρύματα και ΜΚΟ.

To ’21 του κυρίου Αριστείδη Μπαλτά

Των Γιώργου Καραμπελιά και Νικόλα Δημητριάδη

Ο νέος υπουργός Εθνικής Παιδείας, Αριστείδης Μπαλτάς, εξέδωσε μια ανακοίνωση προς τους καθηγητές των σχολείων, ενόψει της επετείου της 25ης Μαρτίου. Φοβούμενος μήπως η επέτειος φέρει «πλήξη» στους μαθητές, επεχείρησε να της προσδώσει ένα νέο νόημα. Και κατέληξε… στον Θάνο Βερέμη και τη θλιβερή σειρά «1821: η γέννηση ενός έθνους» του Σκάι… Ο κύριος Μπαλτάς προσπάθησε να διασκεδάσει την πλήξη των μαθητών υποστηρίζοντας ότι η ελληνική Επανάσταση υπήρξε… ένα «τέκνο του Διαφωτισμού», ότι ζήτησε ισότητα, αδελφότητα και ελευθερία, ότι ήρθε σε ρήξη με την αυτοκρατορική και θεολογική τάξη του Μεσαίωνα (την «καθαγιασμένη καθεστηκυία τάξη»), ότι ο στόχος της ήταν, όχι βέβαια η εθνική απελευθέρωση αλλά η πολιτειακή αλλαγή… Να φύγει ο Σουλτάνος, δηλαδή, για να κυβερνήσει ο… «κυρίαρχος λαός»…

Κλασικός αστικός φιλελευθερισμός, λοιπόν, πασπαλισμένος με ολίγον πολυπολιτισμό και ανεκτικότητα (ως απαραίτητα, πλέον, συμπληρώματα του πρώτου). Είναι λογικό, πως, θέτοντας το ’21 σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το μοναδικό παράλληλο γεγονός που θα μπορούσε να σκεφτεί ο κύριος Μπαλτάς ήταν η αμερικανική Επανάσταση. Το ίδιο, δηλαδή, που συνέβη και με τον κύριο Βερέμη, ο οποίος εμπνεύστηκε τη σειρά του Σκάι από την «αμφιλεγόμενη» αμερικανική ταινία «Birth of a nation»…