Για την Κική Δημουλά και τον Γιάννη Δάλλα

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ

Η αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος παρουσιάζει την έκθεση ζωγραφικής του Στάθη Βατανίδη με τίτλο «Επ’ Αυτοφώρω». Εγκαίνια: Παρασκευή 6 Μαρτίου στις 8 μ.μ. Διάρκεια: έως και το Σάββατο 28 Μαρτίου. Λεμπέση 12, μετρό Ακρόπολη.

Στο δέλτα της ποίησης, στη βιβλιοθήκη μου, η Κική Δημουλά και ο Γιάννης Δάλλας είναι πολύ κοντά, σχεδόν δίπλα δίπλα. Κι ήρθαν έτσι τα πράγματα ώστε να τους ξεπροβοδίσουμε σε κοντινές μέρες, προς το τέλος του Φλεβάρη. Ετών 89 η Δημουλά, 96 ο Δάλλας. «Πλήρεις ημερών»; Η πείνα του καθενός για ζωή δεν κάμπτεται με τέτοια στερεότυπα. Είχα τη χαρά να γνωρίσω προσωπικά και τον Δάλλα και τη Δημουλά. Το λίγο που τους ήξερα με κάνει να πιστεύω ότι και οι δυο τους θα έλεγαν σαρκαστικά πως η «πληρότης ημερών» είναι παραμυθητικός θρύλος. Ναι, «είμαστε στιγμιαίοι», όπως συμπεραίνει η Δημουλά στον «Δημόσιο καιρό» (2014), η δίψα μας όμως για χρόνο είναι λυσσωδώς διαρκής.

Ποιητής της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς ο Δάλλας, που αποκλήθηκε «γενιά της ήττας», της δεύτερης η Δημουλά, που χαρακτηρίστηκε «χαμένη». Αν υποθέσουμε ότι προσδοκία κάθε ποιητικής γενιάς είναι ν’ αλλάξει τον κόσμο, με τη μαγγανεία των λέξεων και των ρυθμών, τότε κάθε γενιά πρέπει να θεωρείται ηττημένη και χαμένη. Η ορολογία εντούτοις, πάντα γενικευτική, άλλοτε διευκολύνει τη συνεννόησή μας κι άλλοτε μας ρίχνει στα βράχια της σύγχυσης.

Ξέρουμε επίσης από την αναγνωστική αυτοψία ότι η πρώτη μεταπολεμική γενιά ασκήθηκε εντατικότερα στην πολιτική ποίηση σε σύγκριση με τη δεύτερη, που ο λυρισμός της καλλιεργήθηκε αντιμέτωπος με ερωτήματα υπαρξιακού τύπου. Και πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η δημοτικότητα της ποίησης της Δημουλά ελάχιστα ευνοήθηκε από παραμέτρους ισχυρότατες σε άλλες περιπτώσεις: τη μελοποίηση και το πολιτικό περιεχόμενο.

Στα τέλη του 1994, γράφοντας στην «Κ» για την «Εφηβεία της λήθης», στεκόμουν στην ευγενή μελαγχολία των ποιημάτων της Δημουλά. Στη στωική πίκρα, που δεν εκπίπτει σε ανθρωποφοβία ή μισανθρωπιά. Από συλλογή σε συλλογή, η Δημουλά κατέκτησε έναν ονομαστικό, αμέσως αναγνωρίσιμο τρόπο ιστόρησης της λύπης και εναντίωσης στον βραχνά της παραίτησης. Οι στίχοι της, που η ίδια τους αποκαλούσε «ισχνούς» και «αδύναμους» στο «Ερεβος» (1956), απέκτησαν με τον καιρό ισχύ και λαμπερή μειλιχιότητα που δεν τις προοικονομούσαν οι πρώτες της καταθέσεις.

«Η Δε Πόλις Ελάλησεν»: Αθήνα – Κική Δημουλά

Η ποίηση της Κικής Δημουλά παρουσιάζεται, δειγματοληπτικά, στο επεισόδιο αυτό από την σειρά “Η ΔΕ ΠΟΛΙΣ ΕΛΑΛΗΣΕΝ”, που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Σμαραγδής το 1990 για την ΕΡΤ.

Η ηθοποιός Μάγια Λυμπεροπούλου και η ίδια η Κική Δημουλά απαγγέλλουν ποιήματα από τις συλλογές «Χαίρε ποτέ», «Το λίγο του κόσμου» και «Επί τα ίχνη» ενώ, στο οπτικό σκέλος, παρακολουθούμε λήψεις από διάφορες περιοχές της πόλης των Αθηνών.

Κ. Δημουλά «Εφτάψυχη»

Κ. Δημουλά «Πρόβλημα»

Ὁ Πληθυντικός Ἀριθμός

Ὁ Πληθυντικός Ἀριθμός

Ὁ ἔρωτας, ὄνομα οὐσιαστικόν, πολύ οὐσιαστικόν, ἑνικοῦ ἀριθμοῦ, γένους οὔτε θηλυκοῦ οὔτε ἀρσενικοῦ, γένους ἀνυπεράσπιστου.1 Πληθυντικός ἀριθμός οἱ ἀνυπεράσπιστοι ἔρωτες. Ὁ φόβος, ὄνομα οὐσιαστικόν, στήν ἀρχή ἑνικός ἀριθμός καί μετά πληθυντικός: οἱ φόβοι.2 Οἱ φόβοι γιά ὅλα ἀπό δῶ καί πέρα. Ἡ μνήμη, κύριο ὄνομα τῶν θλίψεων3, ἑνικοῦ ἀριθμοῦ, μόνον ἑνικοῦ ἀριθμοῦ καί ἄκλιτη. Ἡ μνήμη, ἡ μνήμη, ἡ μνήμη. Ἡ νύχτα, ὄνομα οὐσιαστικόν, γένους θηλυκοῦ, ἑνικός ἀριθμός. Πληθυντικός ἀριθμός οἱ νύχτες. Οἱ νύχτες ἀπό δῶ καί πέρα. (Τό λίγο τοῦ κόσμου, 1971) Αυτόγραφο της Κικής Δημουλά > Τόσο στην αρχαία όσο και στη νέα ελληνική ποίηση, δημοτική και έντεχνη, τα θύματα του έρωτα είναι κυριολεκτικώς και μεταφορικώς ευάλωτα —επομένως ανυπεράσπιστα: Ἔρως ἀνίκατε μάχαν, αναφέρει το περίφημο χορικό της Αντιγόνης του Σοφοκλή, Γλυκύπικρον ἀμάχανον ὅρπετον (= γλυκόπικρο ερπετό ακαταμάχητο) χαρακτηρίζει η Σαπφώ τον Έρωτα, για ἄφυκτον ὄμμα (= βλέμμα που δεν μπορείς να αποφύγεις) γράφει ο Αισχύλος, ἔρως μ' ἔτρωσε (= με πλήγωσε), [Ευριπίδη Ιππόλυτος], ἔρως ἐτόξευσε [Ευριπίδη Τρωάδες] ἀφύκτοις τόξοισι (= με τόξα που δεν μπορείς να τ' αποφύγεις) [Ευριπίδη, Άλκηστις]. Οι αναφορές είναι ενδεικτικές, παρμένες από ένα πλήθος περιπτώσεων. Πρόκειται λοιπόν για έναν κανόνα που παρουσιάζεται στο ποίημά μας ως γραμματικός. Όταν απουσιάζει ο έρωτας, το κενό του το αναπληρώνει ο φόβος (η υπαρξιακή αγωνία), ο οποίος δρα πολλαπλασιαστικά. Αγάπη είναι ο φόβος που μας ενώνει με τους άλλους, γράφει ο Μανόλης Αναγνωστάκης.

Η ποίηση ως αυτοσυνειδησία ενός λαού

Με μεζέ και κρασί στο παλιό τυπογραφείο της «Στιγμής». Από αριστερά προς τα δεξιά, Αιμίλιος Καλιακάτσος (εκδότης), Κική Δημουλά, Σπύρος Τσακνιάς και Παναγιώτης Κονδύλης αγορεύων. Κάτω το πρωτότυπο της επιστολής του στην ποιήτρια

Συντάκτης: 

Γιώργος Σταματόπουλος

Ηλθε στα χέρια μας χειρόγραφη επιστολή του Ελληνα διανοητή Παναγιώτη Κονδύλη προς την Ελληνίδα ποιήτρια Κική Δημουλά, χρονολογημένη το 1994, τέσσερα χρόνια πριν εγκαταλείψει τον μάταιο τούτο κόσμο. Τη θεωρώ σημαντικό κειμήλιο για πολλούς λόγους.

Πρώτον, γιατί έχουμε τη δυνατότητα να δούμε τον γραφικό του χαρακτήρα, από τον οποίο πολλά πηγάζουν για τον οιονδήποτε παρατηρητή. Δεύτερον, ερχόμαστε σε άμεση επαφή με την αγάπη που έτρεφε ο συγγραφέας αυτός για την ποίηση και τον σπουδαίο ρόλο που της απέδιδε στη συγκρότη εθνικού λόγου και εθνικής συνείδησης, πώς, δηλαδή, τη θεωρούσε μέγιστη πολιτική πράξη. Τρίτον, είναι μια ευκαιρία για όσους ενδιαφέρονται για τα πολιτικά [την πολιτική] να αναλογιστούν εάν πρέπει ή όχι να εντρυφήσουν στην ποίηση και να τη δουν σαν αιχμή του δόρατος της πολιτικής σκέψης [και πράξης] της χώρας.

Οι αισυμνήτες

Δεν ξεχνάμε ότι στα αρχικά στάδια του πολιτισμού, της ίδρυσης κοινωνιών, οι ποιητές ήσαν αυτοί που με τον λόγο τους και τη σκέψη τους ώθησαν στην καταγραφή του Δικαίου και το έκαναν νου της Πολιτείας. Αυτοί συνέβαλαν στη γένεση της δημοκρατίας σπάζοντας την αριστοκρατική παράδοση της κληρονομικής διαδοχής στην εξουσία. Οι ποιητές, οι αισυμνήτες, είναι οι πρώτοι πολιτικοί.

Δεν είναι κληρονομικοί άρχοντες και κυβερνούν με τη θέληση των πολιτών [αιρετοί τύραννοι]. Μερικοί από τους Επτά Σοφούς αποδεικνύουν με τη διοίκηση και τη νομοθεσία τους το αληθές. Χίλων, Πιττακός, Βίας, Κλεόβουλος, Σόλωνας και άλλοι στη Σικελία και Κάτω Ιταλία. Ακολούθησε η έκρηξη των Λυρικών και κορυφώθηκε τον πέμπτο αιώνα η εγκαθίδρυση τη δημοκρατίας.

Επικυρίαρχοι εκ «Φιλοθέης»

Οι... Πάπες ενοχοποιούν τους Αλλους για να αυτο-αθωωθούν

Αρθρο του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΣΩΝΙΤΗ συγγραφέα

Ευτυχώς πολλοί αντέδρασαν στην αποκρουστική επίθεση κατά της Κικής Δημουλά από δημοσιογράφο της «Εφημερίδας των Συντακτών» (παλαιότερα η ΕΡΤ είχε φιλοτεχνήσει, για άγνωστους λόγους, ωριαίο τηλεοπτικό πορτρέτο στην επιτεθείσα δημοσιογράφο - τότε εργαζόταν στην κρατική ραδιοφωνία), η οποία για να εμέσει την αήθειά της -λυπούμαστε για τις λέξεις που χρησιμοποιούμε, αλλά είναι η ακρίβεια που τις επιβάλλει, όχι η διάθεσή μας- πλαστογράφησε τα λόγια της ποιήτριας, κατασκευάζοντας μια ψευδή πραγματικότητα.

Αποδείχθηκε, με τη δημοσίευση όλης της ομιλίας, πως η κ. Δημουλά δεν είπε όσα της καταλόγιζε η επαναστατική επίτροπος, που αλίευσε ό,τι την εξυπηρετούσε από την αλήθεια της ομιλίας της, ώστε να παρουσιάσει την «αντιρατσιστική» της τσιχλόφουσκα, μιαίνοντας και το περίφημο «Η κοινοτοπία του κακού», τίτλος βιβλίου της Χάνα Αρεντ για τον Αϊχμαν, τη δίκη του οποίου είχε παρακολουθήσει και τον περιέγραψε στο βιβλίο. Συγγραφείς, ποιητές αλλά και δημοσιογράφοι κατεπλάγησαν: «Πλαστογραφούν οι έγκριτοι και προοδευτικοί;», αναρωτήθηκαν. Ετεροχρονισμένα αναρωτήθηκαν. Από χρόνια, και με διάφορες αφορμές, είχα προειδοποιήσει πολλούς φίλους συγγραφείς, ποιητές, κριτικούς και δημοσιογράφους ότι, όταν χρειαστεί, οι επαναστάτες πλαστογράφοι δεν θα σεβαστούν κανέναν και τίποτα, όπως και συνέβη. Ηταν τόσο ισχυρό το σοκ, ώστε μέχρι και η δυσκίνητη Εταιρεία Συγγραφέων εξέδωσε ανακοίνωση, ενώ είχε σιωπήσει σε άλλες περιπτώσεις και δεν εδέησε να βγάλει ούτε μία ανακοίνωση για τα Μνημόνια, την ταπείνωση του ελληνικού λαού και τη λοιδορία της Ιστορίας μας. Κάλλιο αργά. Αντέδρασαν επίσης άνθρωποι που οι ίδιοι έχουν κατηγορηθεί για πλαστογραφία και τώρα βρήκαν ευκαιρία να ξιφουλκήσουν και να παραπλανήσουν τους επιλήσμονες. Σημασία έχει πάντως ότι αντέδρασαν.

Δείγμα δήγματος οχιάς...

Τελευταία δημοσίευση: 09/05/2013 19:18Ο Στάθης στον eniko

Αμα σε δαγκώσει η οχιά, άντε μετά να αποδείξεις εσύ ότι δεν άξιζες το δηλητήριο.

Αυτό φαίνεται να έπαθε και η κυρία Κική Δημουλά από την κυρία ΑνναΔαμιανίδη (δημοσιογράφο στην «Εφημερίδα των Συντακτών»).

Η ιστορία είναι λίγο-πολύ γνωστή, κυκλοφόρησε με θόρυβο στο διαδίκτυο και σχετικώς στις χθεσινές εφημερίδες. Εν συνόψει: η κυρία Δαμιανίδη παρέστη σε εκδήλωση για την Κυψέλη που οργάνωσαν οι Ατενίστας με ομιλητές την κυρία Κική Δημουλά και τους κ.κ. Μένη Κουμανταρέα και ΜενέλαοΚαραμαγγιώλη.

Στη συνέχεια η κυρία Δαμιανίδη σε χρονογράφημά της στην «Εφημερίδα των Συντακτών» περιγράφει δηλώσεις της κυρίας Δημουλά για τους μετανάστες που ζουν στην Κυψέλη - ότι δεν τους αντέχει τόσοι πολλοί που είναι, πιάνουν και τα παγκάκια, δεν βρίσκεις να καθίσεις στην πλατεία, άσε που κλέβουν και φοβάται πια να βγει απ’ το σπίτι της, α-πα-πα! χάλια.

Το τελευταίο, το α-πα-πα! χάλια, είναι το σχόλιο της κυρίας Δαμιανίδη για όσα είπε(;) η κυρία Δημουλά - όχι όμως το μόνο σχόλιο. Διότι στη συνέχεια η κυρία Δαμιανίδη κάνει την κυρία Δημουλά με τα κρεμμυδάκια. Την παρομοιάζει με τις γριές στα τρόλεϋ, τη βρίσκει μπανάλ κι άλλα το ίδιο ανάξια, αλαζονικά καισυμπλεγματικά.

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΤΩΝ "ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΟΡΘΩΝ" ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ "ἉΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΩΝ"

ΣΥΓΓΝΩΜΗ ΚΥΡΙΟΙ, "ΠΡΟΣΤΑΤΕΣ" ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ, ΤΑΓΜΕΝΟΙ ΝΑ ΙΕΡΟΥΡΓΕΙΤΕ ΤΟ "ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΟΡΘΟ", ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΤΟΥ LIFO ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΟΥ, ΣΥΓΓΝΩΜΗ, ΠΟΥ ΜΟΝΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΨΕΛΗ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΔΙΕΚΡΙΝΑ ΣΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΡΙΑΣ.  

ΝΑΙ, ΥΠΗΡΧΕ ΕΝΑΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΤΗΣ Κ. ΔΗΜΟΥΛΑ,  ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΡΧΗ ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗΣ ΤΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΝΑ ΦΙΛΟΞΕΝΗΣΕΙ ΜΕ ΖΕΣΤΑΣΙΑ,  ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ, ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ.

Γ.Τ.

Το πρωί της Κυριακής των Βαΐων οι Atenistas διοργάνωσαν περίπατο-ξενάγηση στην Κυψέλη με στάσεις και διηγήσεις σε μια σειρά ιστορικών κτιρίων της αστικής περιοχής. Η μαζική βόλτα ολοκληρώθηκε στο 21ο Δημοτικό Σχολείο της Κυψέλης στην οδό Κύπρο 46 (περιοχή Πλατεία Αμερικής, ουσιαστικά) και την παρακολούθησα όλη μαζί με τον συνάδελφο και φωτορεπόρτερ Κώστα Κατσίγιαννη στα πλαίσια ρεπορτάζ για ΤΑ ΝΕΑ.

Εκεί, στο γεμάτο σχολείο, η ηλιόλουστη αυλή γέμισε με κόσμο αφού τρεις γνωστοί Κυψελιώτες – και ο αρχιτέκτονας Νίκος Καβαδάς - θα μιλούσαν για την περιοχή: Η ποιήτρια Κική Δημουλά, ο συγγραφέας Μένης Κουμανταρέας και ο σκηνοθέτης Μενέλαος Καραμαγγιώλης. Παρακάτω - και λόγω της διαδικτυακής θύελλας που πυροδότησε άρθρο καθημερινής εφημερίδας για όσα είπε η Κική Δημουλά για τους ξένους στην Κυψέλη – παραθέτουμε ακριβώς όπως λέχθηκαν τα πράγματα από την ποιήτρια αφού απομαγνητοφωνήσαμε αυτούσια την συζήτηση που «άναψε» φωτιές στα κοινωνικά δίκτυα.

Κική Δημουλά: «Καλησπέρα λοιπόν στους γείτονες τους αγαπητούς... Ε, όλοι γείτονες είστε, όλη η Αθήνα είναι μια γειτονιά… Τέλος πάντως εγώ ζω στην Κυψέλη 76 χρόνια και στον ίδιο δρόμο. Είναι κάπως μοιραία τα πράγματα,το δικό μου σπίτι ήταν λίγο πιο κάτω από το πατρικό οπότε ούτε ατμόσφαιρα ούτε δεσμά άλλαξα εύκολα.  Έζησα τα ωραία χρόνια της κυψέλης όσο μπορεί κανείς να δει το ωραίο όταν είναι παιδί που προέχει πάντα αυτή η νεότητα και φτιάχνει τα πράγματα πάντα όπως τα θέλει.  Η Κυψέλη ήταν παράδεισος, η οδός Πυθίας που έζησα ήταν ωραίες μονοκατοικίες με κήπους όλα τα σπίτια, γνώριμοι οι κάτοικοι πάρα πολύ, γραφική η Φωκίωνος Νέγρη όπου κατηφόριζα για το Γυμνάσιο το 6ο για την οδό Επτανήσου.  Τώρα έχουν φυτρώσει πάρα πολλά καφενεία εκεί ,τέλος πάντων έζησα εκεί αφού ήταν του πατέρα μου το σπίτι, μετά παντρεύτηκα το 1954, πήγα δυο γωνίες παρακάτω έζησα και εκεί για 15 χρόνια με μια συνεχή νοσταλγία καθώς άρχισαν να χαλάνε τα πράγματα στην περιοχή να φυτρώνουνε οι πολυκατοικίες οι άχαρες και να γκρεμίζονται εικόνες στην ουσία όχι σπίτια, εικόνες που είχαμε επί χρόνια ενστερνιστεί και άρχισα να γκρινιάζω και να λέω: "Θεέ μου θα φύγω από εδώ θα πάω κάπου αλλού".