Γιώργος Κοτζιούλας: ένας εραστής και υπηρέτης της Ρωμιοσύνης

Σπύρος Κουτρούλης

                                                    

Η έκδοση  της βιογραφίας του Γ.Κοτζιούλα από  την Αθηνά Βογιατζόγλου [1]  υπήρξε η αφορμή για να ξαναθυμηθούμε και να επαναξιολογήσουμε  την σύντομη αλλά εξαιρετικά παραγωγική και ουσιαστική παρουσία του.

Ο Ν. Βαγενάς έγραψε στο ΒΗΜΑ (26.6.2016) για τον Κοτζιούλα ,ότι  πρόκειται για «μια ρωμαλέα ποιητική φωνή», ενός ποιητή « που δεν έχει πάρει τη θέση που του αξίζει στην ιστορία της λογοτεχνίας μας». Βεβαίως το έργο του Κοτζιούλα απλώνεται με το ίδιο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη του, στον πεζό λόγο με πιο γνωστό το «Όταν ήμουν με τον Άρη»  και άλλα, όπως η συλλογή διηγημάτων «Πικρή ζωή» (επανεκδόθηκαν και τα δύο από τις εκδόσεις Δρόμων), σε μεταφράσεις  (όπως το έργο του Γκυ ντε Μωπασσάν "οι γυναίκες στον Έρωτα" με πρόλογο του Μ.Αυγέρη) αλλά και τα θεατρικά έργα που ανέβασε στο βουνό στην διάρκεια της εθνικής αντίστασης[2]. Συγχρόνως πολλές ιστοσελίδες όπως του Ν.Σαραντάκου  και της Σ.Κολοτούρου  αναφέρονται συχνά  στον Γ.Κοτζιούλα και παρουσιάζουν συχνά με δυσεύρετα κείμενα του, όπως αυτό για την νεώτερη ποίηση.

Αλλά δείγμα  μιάς καθολικής αναγνώρισης που έχει αρχίσει πλέον να απολαμβάνει το έργο του είναι ότι το 2013, σε δύο έργα του , την συλλογή ποιημάτων και την «Πικρή ζωή», φιλοτέχνησε τα εξώφυλλά τους ,ο Αλέκος Φασιανός , ενώ η παρουσίαση   τους ήταν υπό την αιγίδα του Αρχιεπίσκοπου Αθηνών και συμμετείχαν , μεταξύ άλλων, ο γλύπτης  Θ.Παπαγιάννης, και ο αγιογράφος π.Σ.Σκλήρης.

Ο Κοτζιούλας είναι γέννημα  των Τζουμέρκων. Η ιδιοσυγκρασία του διαπλάστηκε από τις εμπειρίες που είχε  μεγαλώνοντας στον τόπο του, από την παράδοση του και ιδιαίτερα  τα δημοτικά τραγούδια και την ορθοδοξία. Έτσι συχνές είναι οι αναφορές του, στους ήρωες του ‘ 21 και στον Πατρό-Κοσμά. Η συμμετοχή του, στην εθνική του αντίσταση υπήρξε μια άλλη πηγή σημαντικών εμπειριών, που  όμως δεν προίκισαν τον λόγο με φανατισμό αλλά με απογοήτευση για την μεταπολεμική τύχη της.

Η επιμελήτρια του έργου του Σωτηρία Μελετίου  στην εισαγωγή της «Πικρής ζωής» καταλήγει πως «η ιδεολογία του Κοτζιούλα, που διατρέχει τη ζωή  του και  το έργο του, αφορμάται από και αναφέρεται σε δύο κύριες κατευθύνσεις: χριστιανική ισότητα και κοινωνική απελευθέρωση με δικαιοσύνη. Η χριστιανική πίστη του είναι διάχυτη σε όλο το έργο του. Είναι μελετητής των γραφών και της διδασκαλίας  του Χριστού, αλλά παρατηρητής της δράσης και της συμπεριφοράς του κλήρου που άλλοτε σέβεται και θαυμάζει κι άλλοτε σχολιάζει και επικρίνει. Ο Κοτζιούλας με  τη ζωή και το έργο του πασχίζει να παντρέψει «ενορατικά» το χριστιανισμό με το σοσιαλισμό, είναι μαχητικά ειρηνικός και ειρηνικά μαχητικός. Κι όταν ακόμη στρατεύεται σε «πολιτικά σύνολα», δεν θυσιάζει την αυτόνομη σκέψη του. Πνεύμα ανυπόταχτο κι ελεύθερο, προτιμά να ακολουθεί το δικό του δρόμο μοναχικός μαχητής, πολλές φορές εγκαταλειμμένος. Στρατεύεται για να κάνει τον κόσμο καλύτερο για να εξαλείψει τις αδικίες και τις ανισότητες. Αυτό αποτελεί το κοινωνικό και εθνικό όραμά του. Αυτό τελικά είναι και το «πολιτικό»  του στίγμα»[3].

Ο Γ. Κοτζιούλας και η γενιά του ’30

Γ. Κοτζιούλας, «Πού τραβάει η ποίηση», Νέος Νουμάς (1950)

Του Σπύρου Κουτρούλη από την Ρήξη φ. 126

Ο K.Θ. Δημαράς (καθιστός, δεύτερος από αριστερά) ανάμεσα σε συγγραφείς της γενιάς του ’30, όπως οι Γ. Σεφέρης, Ανδρ. Εμπειρίκος, Αγγ. Τερζάκης, Γ. Θεοτοκάς, Ανδρ. Καραντώνης, H. Βενέζης, K. Πολίτης, Γ. Κατσίμπαλης κ.ά.

Το δοκίμιο του Γ. Κοτζιούλα, «Πού τραβάει η ποίηση», είναι ένα από τα δυσεύρετα κείμενα του, που μπορούμε σήμερα να διαβάσουμε μόνο στις ιστοσελίδες του Νίκου Σαραντάκου και της Σοφίας Κολουτούρου. Η πρώτη δημοσίευση έγινε στο περιοδικό «Νέος Νουμάς» το 1950. Δημοσιεύθηκε πάλι στο περιοδικό «Ευθύνη», στη δεκαετία του ’70.
Με τον δικό του τρόπο συνεχίζει τον διάλογο του Γ. Σεφέρη με τον Κ. Τσάτσο, για τα χαρακτηριστικά της νεώτερης ποίησης. Το πιο ενδιαφέρον είναι αφενός το πολεμικό και αφοριστικό του ύφος του και αφετέρου οι λόγοι τους οποίους επικαλείται ο Γ. Κοτζιούλας για να αντιπαρατεθεί σε αυτή, που δεν απέχουν πολύ από αυτούς που επικαλέστηκε, παλαιότερα ο Κ.Τσάτσος .
Ο Γ. Κοτζιούλας αναδεικνύει την πίστη στην ελληνική παράδοση, στην εντοπιότητα, στην ιθαγένεια, ως το πρωταρχικό κριτήριο αξιοσύνης ενός ποιήματος. Σε αυτή θα βρει ό,τι του χρειάζεται, από αυτή θα εμπνευστεί και θα λάβει τα ουσιώδη παραδείγματα. Παρότι δεν απορρίπτει την επικοινωνία με τα ρεύματα σκέψης που έρχονται από τη Δύση, τίποτε ενδιαφέρον και χρήσιμο δεν ανακαλύπτει σε αυτά. Η στράτευσή του στην αριστερά δεν τον οδήγησε στον κοσμοπολιτισμό, που προσφέρει τους επιμέρους πολιτισμούς θυσία σε μία παγκοσμιότητα, και συγκαλύπτει τις φιλοδοξίες των ισχυρότερων εθνών για οικουμενική κυριαρχία. Ο πατριωτισμός του, συχνά αδιάλλακτος, αποσκοπεί στο να διασώσει την αξιοπρέπεια του ελληνικού λαού και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πολιτισμού του.