ΤΟ HALLOWE'EN

Του Κώστα Χατζηαντωνίου 

ΤΟ HALLOWEEN

ήρθε στα καθ' ημάς, δυστυχώς, με τον τρόπο που έρχονται όλα από τις ΗΠΑ: εκφυλισμένο. 

Όμως το Hallowe'en (ή All Hallows' Even, All Saints' Eve: Παραμονή των Αγίων Πάντων στο δυτικό εορτολόγιο), είναι μια υπέροχη γιορτή που έχει βαθιές ρίζες στον κέλτικο χριστιανισμό καθώς είναι η πρώτη μέρα του Allhallowtide, τριήμερου το οποίο περιλαμβάνει την Αγρυπνία (31 Οκτωβρίου), τη γιορτή των Αγίων Πάντων (1 Νοεμβρίου) και τη γιορτή των προαπελθόντων την 2α Νοεμβρίου, ημέρα που επέχει τη θέση του δικού μας Ψυχοσάββατου. 

Από αμνημονεύτων χρόνων, αυτό το τριήμερο είχε συνδεθεί με ιστορίες φαντασμάτων και ανεγερθέντων νεκρών. Καθιερώνοντας την Ημέρα των Αγίων Πάντων την 1η Νοεμβρίου, η Δυτική Εκκλησία θα υιοθετήσει μια αρχαία παγανιστική παράδοση μετατρέποντάς την από ημέρα που τιμώνταν οι νεκροί πρόγονοι της κοινότητας και φανερώνονταν οι θεοί του κάτω κόσμου, σε μέρα τιμής όλων των αγίων αλλά και μνημοσύνου για τις ψυχές που αναχώρησαν πρόσφατα ή διώκονται όπου γης.

Πώς γιόρταζαν όμως οι Κέλτες αυτή την ημέρα που την ονόμαζαν Samhain, Samain ή Samuhin (δηλαδή Συνάντηση) και σηματοδοτούσε την έναρξη του νέου ποιμενικού έτους; Τη νύχτα αυτή, πριν από την 1η Νοεμβρίου, λάμβανε χώρα μια από τις τέσσερις πιο σημαντικές γιορτές στον κελτικό κόσμο. Ήταν μια νύχτα μεγάλου κινδύνου, όπου οι άνθρωποι ήταν πνευματικά ευάλωτοι καθώς σημειώνονταν τελετουργίες μαντικής και μαγείας με στόχο την αποτροπή της κακής τύχης και την εξασφάλιση της βοήθειας του Άλλου κόσμου. Στην Ιρλανδία, ο Dagda (ο «σοφός και δίκαιος» θεός που φέρει επίσης το όνομα Eochu Ollatir Ruadrofessa) ενώνεται με τη θεά Morigu, βασίλισσα των φαντασμάτων και του κάτω κόσμου, τη θεά η οποία, πριν από τη μεγάλη μάχη στο Magh Tuireadh του έδωσε τις οδηγίες, ώστε επικεφαλής των Tuatha Dé Danann να επιβληθεί στη χώρα. 

Halloween και ελληνική παράδοση: ολίγα τινά βασικά από

Γιώργος Νεκτάριος Παναγιωτίδης

7

Ο  Γιώργος Θεοτοκάς έγραφε κάπου εκεί το 1931, στην προσωπική τους αλληλογραφία, στο Σεφέρη για τη νέα του συλλογή, την περίφημη «Στροφή», ότι είναι κάπως «εξαϋλωμένη μέσα στο fog» και ότι βρίσκει ότι προσφέρει κάτι νέο στην ελληνική ποίηση. Ο Σεφέρης πράγματι γνώρισε το λονδρέζικο fog, λόγω των σπουδών του. Εντούτοις, αυτό δεν υπάρχει μόνο στη Λόνδρα (Λονδίνο), αλλά και στη συμβασιλεύουσα. Όπως έγραφε ο Γιώργος Ιωάννου («Θεσσαλονίκη-Αθήνα, μία ερωτική σύγκριση», 1984):

«Αχ, πολύ μου λείπουνε τέτοιες ομίχλες στην Αθήνα εδώ (…) Οι εικόνες των δρόμων της Αθήνας μέσα απ’ τη βροχή με έχουν δέσει με διάφορες γωνίες και θέσεις, μα η ομίχλη και το πούσι με ζαλίζει, όταν το σκέφτομαι». Και, επεξηγηματικά, ο Ιωάννου γράφει, το ’64: «Κάθε φορά που πέφτει ομίχλη ή είναι πολύ σκοτεινά, κατεβαίνω και γυρίζω σαν τρελός στις πιο σκοτεινές πλατείες». Λέγοντας «σαν τρελός», στο θεσσαλονικιώτικο ιδίωμα, σημαίνει παράφορα, με ζέση, εμμανώς. 

Ο Ιωάννου άλλοτε είχε γράψει, επί τη αφορμή του θανάτου του Σεφέρη το 1971, ότι σε αντίθεση με αλλού, ο θάνατος στην Ελλάδα συχνά πέφτει σαν μια αιφνιδιαστική μπαταριά. Με άλλα λόγια, λείπει η μνήμη θανάτου. Εντούτοις, η μνήμη θανάτου δεν είναι μια καταθλιπτική μελέτη που μας στερεί τις χαρές (ή/και τις μικροχαρές) της ζωής αυτής (σε όποιον δε θέλει να τις στερηθεί), αλλά αντίθετα επιδρά τελικά με τρόπο που αυξάνει το βάθος και την ένταση αυτής της βίωσης.

Αυτή η μνήμη θανάτου είναι αναμφισβήτητα ένα από τα αντικείμενα της γιορτής του Halloween, όπως προκύπτει από την εκκλησιαστική της ρίζα. Η γιορτή αυτή προέρχεται από την Παραμονής των Αγίων Πάντων (All Hallows Eve), που αρχικά υπήρχε στην Ενωμένη Εκκλησία της Ευρώπης. Είχε καθιερωθεί να γιορτάζεται την 31η Οκτωβρίου από τον ορθόδοξο Πάπα Γρηγόριο τον 3ο (731-741). Η παραμονή λοιπόν των Αγίων Πάντων ήταν η Μέρα των νεκρών ή η Μέρα των ψυχών.