Αντιφάσεις και επιτεύγματα του Ελληνικού εθνικού κράτους

Γ’ και τελευταίο Μέρος της μελέτης Το Ελληνικό Έθνος ως μετα-αυτοκρατορική μορφή: Απόπειρα συγκριτικής μακροϊστορίας

Μάριος Νοβακόπουλος

Α’ Μέρος: Έθνη, Πολιτισμοί και Αυτοκρατορίες

Β’ Μέρος: Η αδυναμία μίας Ανατολικής Ολοκλήρωσης

Μορφή και ιδέα του ελληνικού κράτους

Η ιδέα ενός ενιαίου ελληνικού έθνους κράτους, όπως συστάθηκε μετά την Επανάσταση του 1821, ήταν πρωτοφανής για την πολυχιλιετή ιστορία του Ελληνισμού. Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος ήταν διαιρεμένος σε πόλεις κράτη και φυλετικά βασίλεια, ενώ παρ’ ότι το ρεύμα του πανελληνισμού (Ισοκράτης κλπ) προσέβλεπε στην ηγεμονία της Μακεδονίας με στόχο την λήξη των αδελφοκτόνων πολέμων και την αντιμετώπιση του εξωτερικού εχθρού, ό Φίλιππος και ο Αλέξανδρος δεν έφτιαξαν ένα συγκεντρωτικό ελληνικό κράτος, το οποίο να περιλαμβάνει οργανικά τις ελληνικές πολιτείες του νότου. Η απόλυτη πολιτική ενότητα του Ελληνισμού επιτυγχάνεται με την ρωμαϊκή κατάκτηση, η οποία επικρατεί σε όλες τις ελληνικές χώρες και τα βασικότερα ελληνιστικά βασίλεια. Με την απώλεια της ρωμαϊκής κοιτίδας στους βαρβάρους και τον ένδοθεν εξελληνισμό της ανατολικής αυτοκρατορίας, το λεγόμενο Βυζάντιο μετασχηματίζεται σε ένα οιονεί ελληνιστικό βασίλειο, παρά τη διατήρηση του ρωμαϊκού ονόματος και της συνημμένης συλλογικής ταυτότητας πολιτικής ιδεολογίας. Ο κλασσικισμός των Βυζαντινών αναγεννήσεων, σε συνδυασμό με την απώλεια του πολυεθνικού χαρακτήρα της αυτοκρατορίας μετά τον 13ο αιώνα, οδηγούν σε μία αναβίωση του ελληνικού ονόματος και μία πιο «στενή» κατανόηση του κράτους ως εθνικού ελληνορθοδόξου βασιλείου. Τούτο θα ισχύσει περισσότερο στην αυτοκρατορία της Νίκαιας, με τους συνειδητά ελληνιστές βασιλείς Ιωάννη Γ’ Βατάτζη και Θεόδωρο Β’ Λάσκαρη (που ονόμαζε την μικρασιατική επικράτειά του Ελλάς), και λιγότερο στην αυτοκρατορία των Παλαιολόγων, όπου μετά την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1261 η ρωμαϊκή ιδέα αναζωογονείται.

Μετά την άλωση του 1453, οι υπόδουλοι Έλληνες (οι κυρίως ελληνόφωνοι μεταβυζαντινοί Ρωμαίοι ορθόδοξοι) θα προσδοκούν στον «μαρμαρωμένο βασιλιά», ο οποίος θα πάρει την Πόλη. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία δηλαδή της Ανατολής, θα γίνει, έμμεσα και ακούσια, το πρώτο αληθινό ελληνικό κράτος και θα δώσει την ιδέα της ιδεώδους, χαμένης πολιτείας προς ανασύσταση στους Έλληνες επαναστάτες. Το όραμα του Ρήγα για την Ελληνική Δημοκρατία μπορεί να ήταν πολυεθνικό και φιλελεύθερο, κατά την έμπνευση της Γαλλικής επανάστασης, αλλά γεωγραφικά και συμβολικά δεν αποτελούσε παρά μία ανασύσταση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, εκσυγχρονισμένης κατά τις αρχές της διακυβέρνησης και των πολιτικών δικαιωμάτων. Το «σχέδιον μέγα» της Φιλικής Εταιρείας προέβλεπε γενική εξέγερση των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, πυρπόληση του οθωμανικού στόλου και φόνο του σουλτάνου. Μπορεί μεν η Μεγάλη Ιδέα να αποκρυσταλλώθηκε ως όραμα μετά τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους, με σημείο αναφοράς τη διάσημη αγόρευση του Κωλέττη στη Βουλή, και το Βυζάντιο να βρήκε τη νόμιμη θέση του στην ιστοριογραφία με το συνθετικό έργο του Παπαρρηγόπουλου, αλλά το περιεχόμενο της βυζαντινής αναγέννησης και της δια του Βυζαντίου συνέχειας αρχαίας και νέας Ελλάδος σε κάθε περίπτωση προϋπήρχε, από τον καιρό του Νεοελληνικού Διαφωτισμού τουλάχιστον – και σε πιο ασαφή μορφή ακόμη νωρίτερα.

Το άφευκτο δίλημμα και η γεωπολιτική εκκρεμότητα του Ελληνισμού

Η επιστροφή του κράτους

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Η εποχή μας είναι μεταβατική. Μια από τις πλευρές της, που αναδεικνύουν αρκετοί δημοσιολογούντες,είναι η διαφαινόμενη επιστροφή του κράτους ως κεντρικού παράγοντα των διεθνών σχέσεων και της εσωτερικής ζωής διαφόρων χωρών. Μέχρι πρόσφατα οι ελίτ ανά τον κόσμο θεωρούσαν ότι το κλασικό νεωτερικό κράτος με τα αυστηρά ελεγχόμενα σύνορα, την μεγάλη φορολογία και τους περιοριστικούς κανονισμούς έπρεπε να εξαφανισθεί. Σήμερα το εκκρεμές φαίνεται να μετακινείται από τις ελεύθερες αγορές και τα διαπερατά σύνορα στην διεκδίκηση της εθνικής κυριαρχίας και στην επιστροφή ενός ισχυρού κράτους.

Η χρηματοπιστωτική κρίση απομυθοποίησε το δόγμα περί αυτορρυθμιζόμενων αγορών. Η πανδημία μας υπενθύμισε την ανάγκη για ένα αποτελεσματικό εθνικό σύστημα υγείας, ενώ οι γεωπολιτικές αναταραχές αναβαθμίζουν την αξία της εθνικής άμυνας και ασφάλειας έναντι της οικονομικής ευμάρειας, που έχει περάσει σε δεύτερο πλάνο. Κυρώσεις απέναντι σε αντίπαλα κράτη, έλεγχοι σε εξαγωγές και εισαγωγές, παντοειδείς επιδοτήσεις είναι στην ημερησία διάταξη. 

Το ζητούμενο πάντως δεν φαίνεται να είναι η αυτάρκεια και η πλήρης επιστροφή στις παλιές μορφές υποκατάστασης των εισαγωγών. Στόχος είναι ο συνδυασμός ενός υψηλού βαθμού κρατικού ελέγχου σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας (για παράδειγμα στις τράπεζες) με ταυτόχρονη αξιοποίηση της ατομικής πρωτοβουλίας και διατήρηση του ανοίγματος στην παγκόσμια αγορά. Υπάρχει διεθνώς ένα συνεχές ανάμεσα σε αποτελεσματικούς και με αναπτυξιακό προσανατολισμό κρατικούς ελέγχους και σε αναποτελεσματικές και διεφθαρμένες κρατικές πρακτικές. Στο ένα άκρο βρίσκεται η Σιγκαπούρη και σε ικανοποιητικό βαθμό και η Κίνα, ενώ στο άλλο κράτη όπως η Αίγυπτος και το Καζακστάν. 

Γιατί όμως αρκετά κράτη-και δυτικά-αδυνατούν να ανταποκριθούν στο κάλεσμα των καιρών και ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις για να παίξουν τα κράτη έναν διευρυμένο ρόλο στις νέες συνθήκες; Η βασικότερη προϋπόθεση για μια επιτυχή επιστροφή του κράτους στην κοινωνική ζωή είναι η διατήρηση του μονοπωλίου της άσκησης της έννομης βίας από μέρους του. Πώς προέκυψε όμως ιστορικά η μονοπώληση αυτή; 

Στις προνεωτερικές συνομαδώσεις  μικρής κλίμακας η ρύθμιση της κοινωνικής συμπεριφοράς επιτυγχάνονταν με την τελετουργική χρήση περιορισμένης βίας καθώς και με κυρώσεις κατά των παραβατών, όπως η απομόνωση και ακόμη και ο εξοστρακισμός τους ή έστω η γελοιοποίηση τους από την κοινότητα στο σύνολο της. Συγκεκριμένα οι τελετουργίες λειτουργούσαν προληπτικά. Αποσκοπούσαν με την ομοιοπαθητική χρήση μικρής δόσης βίας (ανθρωποθυσίες ή ζωοθυσίες) να επιβεβαιώσουν, μέσω του θυσιαστικού μηχανισμού του αποδιοπομπαίου τράγου, την συνοχή της κοινωνίας μικρής κλίμακας και να αποσείσουν έτσι την άμετρη βία του πολέμου πάντων κατά πάντων. Οι αυθόρμητες, διάχυτες και μη οργανωμένες κυρώσεις πάλι στις κοινωνίες μικρής κλίμακας λειτουργούσαν κατασταλτικά, όχι προλαμβάνοντας το κακό όπως οι θυσιαστικές τελετουργίες, αλλά τιμωρώντας το εκ των υστέρων. 

Οι νεωτερικές μεταχριστιανικές κοινωνίες μεγάλης κλίμακας διατηρούν το χριστιανικό κεκτημένο της κατάργησης της τελετουργικής βίας (όχι όμως και το αυτοθυσιαστικό πνεύμα του χριστιανισμού).Προεξάρχοντα ρόλο στην ρύθμιση της κοινωνικής συμπεριφοράς σε αυτές τις κοινωνίες έχουν οι οργανωμένες κυρώσεις (χρηματικά πρόστιμα, φυλάκιση κ.λπ.),που επιβάλλουν ειδικού χαρακτήρα θεσμοί, τα δικαστήρια, και όχι η κοινότητα στο σύνολο της. Το κράτος στις νεωτερικές κοινωνίες απαγορεύει την βεντέτα και την αντεκδίκηση, διατηρώντας το μονοπώλιο της  έννομης  βίας. 

Τα έθνη-κράτη και τα κράτη-πολιτισμοί

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Ο σύγχρονος κόσμος περιγράφονταν μέχρι πρόσφατα ως συγκροτούμενος από έθνη-κράτη που βρίσκονται σε διαρκή ανταγωνισμό μεταξύ τους. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ορισμένα κράτη (ιδίως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία) προσπαθούν να φέρουν στην επιφάνεια την πολιτισμική τους κληρονομιά και να οριοθετηθούν ως διακριτά και ιδιαίτερα κράτη-πολιτισμοί.

Στα πλαίσια των εθνών-κρατών το κράτος απορροφά και υποκαθιστά το έθνος. Η εθνικότητα ταυτίζεται με την κρατική υπηκοότητα. Το έθνος ως πολιτισμικό υποκείμενο αδειάζει από το περιεχόμενο του. Μοναδική σχεδόν επιδίωξη του έθνους-κράτους γίνεται η διαρκής αύξηση των καταναλωτικών δυνατοτήτων των πολιτών. Το νεωτερικό έθνος-κράτος εμφανίζεται ως ουδέτερο απέναντι στα ζητήματα του πολιτισμού, αλλά στην ουσία στηρίζει μια μορφή «αρνητικού» ατομοκεντρικού πολιτισμού, ο οποίος προσδιορίζει ως ευ ζην την ιδιωτική απόλαυση και θεοποιεί το χρήμα. Στα πλαίσια αυτά τα έθνη-κράτη καθίστανται εγγενώς επεκτατικά και κατακτητικά, καθώς η επιθυμία και η καταναλωτική βουλιμία είναι ακόρεστες.

Στην περίπτωση των κρατών-πολιτισμών, τώρα, διακηρυγμένος τους στόχος είναι η υπεράσπιση και αναπαραγωγή των οικείων πολιτισμικών παραδόσεων. Δεν αγνοείται η αναγκαιότητα της οικονομικής ανάπτυξης και ευρύτερα του εκσυγχρονισμού, αλλά οι επιδιώξεις αυτές θεωρούνται ως εργαλεία διασφάλισης της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας του κράτους. Αν, λοιπόν, η οικονομική ανάπτυξη είναι στην περίπτωσή των εθνών-κρατών αυτοσκοπός, για τα κράτη-πολιτισμούς είναι ένα απλό μέσον. Στόχος της αναβίωσης των προνεωτερικών πολιτισμικών παραδόσεων είναι η άμυνα απέναντι στις δυνάμεις αποσύνθεσης της κοινωνικής συνοχής, η αντίσταση απέναντι στην μηδενιστική διάβρωση που συνδέεται με την αναζήτηση της ηδονής της στιγμής Ο διάχυτος σε όλον τον πλανήτη μηδενισμός της «μεταμοντέρνας συνθήκης» απειλεί, σε αυτόν ή τον άλλο βαθμό, και τα κράτη-πολιτισμούς.

***

Τα κράτη-πολιτισμοί υπερασπίζονται σθεναρά την πολιτισμική τους ιδιαιτερότητα χωρίς να έχουν, όμως, παγκόσμιες βλέψεις και επεκτατικές διαθέσεις.

Από το παρόν της παγκοσμιοποίησης στο μέλλον της ταυτότητας

από

 Θεόδωρος Ζιάκας

 -

22 Ιανουαρίου 2022

0

518

Ο Θεόδωρος Ζιάκας αναλύει ζητήματα Παιδείας, ταυτότητας, σχέσεων Έθνος-Κράτος και πολίτη, Εκκλησίας ως συστήματος πατρίδας, σχολιάζει την ρήση του Ηράκλειτου “πόλεμος πατήρ πάντων” και καταλήγει σε ζητήματα παγκοσμιοποίησης και δυνάμεων αναίρεσης της.

Κριτικές στην εκπομπή των Σκάι-Καλύβα, "Καταστροφές και Θρίαμβοι" (Καραμπελιάς - Ασημακόπουλος -Τασιόπουλος)

Για την εκπομπή των Σκάι-Καλύβα, "Καταστροφές και Θρίαμβοι"

Γιώργος Τασιόπουλος

Καμία έκπληξη, αφού, όπως και σε κάθε δημοσίευσή του συνεχίζει ιδεολογικά στρατευμένος στο νεοφιλελεύθερο, εθνομηδενιστικό, κοσμοπολίτικο, παγκοσμιοποιητικό του πρόταγμα.

Αποσιωπά κάθε εθνική και φιλολαϊκή κατάκτηση και αναδεικνύει με μανία τη συλλογική ήττα και το διχασμό.

Ο μεγαλοϊδεατισμός των Ελλήνων, σύμφωνα με τον κ. Καλύβα, παράγει μόνο εμφυλίους, διχασμό, πτώχευση και ήττες.

Η απελευθέρωση των Ελλήνων είναι δυτικό ή καλύτερα αγγλικό δώρο. Σε αυτό συμφωνούν με τον κ. καθηγητή, ο κ. Μπήμον και άλλοι ιστορικοί της επιτροπής της κ. Αγγγελοπούλου, αλλά είναι και η επίσημη τουρκική αντίληψη.

Η Ελλάδα είναι ένα αποτυχημένο κράτος και οι βασικοί υπεύθυνοι γι΄ αυτό, οι οπλαρχηγοί του αγώνα. Το μόνο θετικό στο νεοσύστατο κράτος το βαυαρικό του DNA.

_____****______

Η κριτική από τον Βασίλη Ασημακόπουλο (Vasilis Asimakopoulos) 

Για την εκπομπή των Σκάι-Καλύβα, Καταστροφές και Θρίαμβοι

Είχα γράψει μια πρόταση-σχόλιο αμέσως μετά το 1ο επεισόδιο. Θα δω όλη τη σειρά και ίσως μετά γράψω κάτι συνολικό. Μετά και το 2ο επεισόδιο της περασμένης Παρασκευής (1830-1913), πέραν της διαφωνίας μου , είναι και μεγάλη η επιστημονική αδυναμία που εμφανίζει η σειρά.

Δεν είναι μόνον ότι απουσιάζουν από την αφήγηση καταλυτικής σημασίας γεγονότα. Αυτό που διαφημίζει αφετηριακά το κανάλι και ο παρουσιαστής-υπεύθυνος της σειράς, μια νέα δηλαδή οπτική, είναι τραγικά φτωχή και ανεπαρκέστατη.

Στο 2ο επεισόδιο, 1830-1913 δεν υπήρξε καμία αναφορά στο Κίνημα στου Γουδή (1909), στον Ελευθέριο Βενιζέλο (και μιλάμε για την εποχή μέχρι και τους Βαλκανικούς Πολέμους), σχεδόν ανύπαρκτη αναφορά στο Κρητικό ζήτημα και τις αντίστοιχες επαναστάσεις-εξεγέρσεις στην Κρήτη που συγκλονίζουν τον ελλαδικό χώρο, καμία αναφορά στο Μακεδονικό ζήτημα-Αγώνα που επίσης παίζουν καταλυτικό ρόλο και προφανώς καμία αναφορά στους Ριζοσπάστες στα Επτάνησα, γενικώς απουσιάζει το επαναστατικό εθνικο-ενωτικό κίνημα στις διάφορες εκδοχές του και η Μεγάλη Ιδέα, που ήταν η κινητήρια δύναμη στα πρώτα 100 χρόνια (από το 1821), παρά μόνο μία φορά νομίζω αναφέρθηκε και αυτή απαξιωτικά.

Δεν υπήρξε καμία αναφορά στον πολύ σημαντικό Κριμαϊκό Πόλεμο στα μέσα του 19ου αιώνα και την επιρροή που άσκησε στην Ελλάδα και το ελληνικό κράτος ειδικότερα.

Γ. Κοντογιώργης, Πώς το πολιτικό σύστημα ιδιοποιείται το κράτος και χειραγωγεί την κοινωνία

Ο Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργος Κοντογιώργης στις 2.4.2021 στην εκπομπή «Σε γνωρίζω από την κόψη» του τηλεοπτικού σταθμού Βεργίνα TV και στον δημοσιογράφο Αντώνη Κοκορίκο.

Η μακρά πορεία του ελληνισμού μέσα στο χρόνο: πραγματικότητα ή επινόηση;

από

 Σπύρος Κουτρούλης

 -

16 Μαρτίου 2021

0

117

Ο ελληνισμός είναι συνομήλικος με την ελληνική γλώσσα. Ό,τι έχει γραφεί στην γλώσσα αυτή, είναι το ζωντανό αλλά όχι και το μοναδικό τεκμήριο της ύπαρξής του.  Συνεπώς  στο χρονικό  εύρος αυτής της γλώσσας,  δηλαδή στην διάσταση περίπου τριών χιλιάδων χρόνων ξετυλίγει την ιστορική του πορεία ως σύνολο που έχει συνείδηση της ενότητάς του.

Ο Ρ. Μπήτον σε μια πρόσφατη συνέντευξη στο περιοδικό «Φρέαρ» (Περ. «Φρέαρ», Ιούλιος 2020, τεύχος 27-28, σελ. 21) διαπιστώνει το στοιχείο της ελληνικής συνειδητοποίησης  να αναδεικνύεται κατά τους Περσικούς πολέμους, δηλαδή την  πρώτη οργανωμένη συλλογική προσπάθεια του ελληνισμού να αντισταθεί σε ένα πολλαπλάσιο εχθρό που εισβάλλει από την ανατολή. Στα ίδια συμπεράσματα δεν κατέληξαν μόνο οι παλαιότεροι ιστορικοί μας ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, ο Σ. Ζαμπέλιος, αλλά και οι νεότεροι ο Κ. Δημαράς, ο Ν. Σβορώνος και ο Γ. Δερτιλής. Σε αυτή την συζήτηση η συνεισφορά της γενιάς του ’30  είναι πολύτιμη: επέτυχε με το έργο της τον συγκερασμό παράδοσης και νεοτερικότητας, οικουμενισμού και ελληνισμού, η υιοθέτηση της φόρμας του μοντερνισμού και η ανανέωση της ποίησης  συνδυάστηκε με την ανακάλυψη των σημασιών που έχουν ο Μακρυγιάννης, ο Θεόφιλος, η λαϊκή παράδοση αλλά και η εκκλησιαστική λειτουργία ως διάσωση του ύφους της αρχαίας τραγωδίας.

Απέναντι σε αυτή την σχολή σκέψης διαμορφώθηκε, κυρίως μετά την άνοδο της παγκοσμιοποίησης και τις προσδοκίες που αυτή έφερε για την κατάργηση των εθνικών κρατών, μια αντίθετη σχολή σκέψης που θεωρεί τον ελληνισμό ως κατασκευή του ελληνικού κράτους και των ιστορικών του. Το συμπέρασμα αυτό όχι μόνο περιφρονεί την ιστορική πραγματικότητα αλλά παρερμηνεύει πολλούς νεότερους ιστορικούς  που κάποιοι όπως ο Ε. Γκέλλνερ παραδέχονται ότι το ελληνικό έθνος προϋπήρξε της επανάστασης του 1821. Συνεπώς δεν είναι το ελληνικό έθνος πρόσφατη κατασκευή, αλλά οι θεωρίες που ερμηνεύουν αυτό ως πρόσφατη κατασκευή.

Πως οι ελίτ μέσω του κράτους έφεραν το ελληνικό έθνος στα μέτρα τους

Καραμπελιάς Γιώργος

8 Ιανουαρίου 2021

3753

H ανισομετρία μεταξύ έθνους και κράτους στην Ελλάδα (το ελληνικό έθνος μέχρι σχετικά πρόσφατα υπερέβαινε τις διαστάσεις του κράτους) δεν είχε επιτρέψει ποτέ στο παρελθόν την πλήρη σύμπτωση έθνους και κράτους. Και παρότι οι Κύπριοι αγωνιστές δάκρυζαν όταν έψαλλαν το "σκέπασε μάνα σκέπασε", αυτή τους συμπεριφέρθηκε μάλλον σαν μητρυιά που απόδιωχνε τα παιδιά της.

Οι ελίτ του ελλαδικού κράτους, στην πλειοψηφία τους, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα 80 ή 90 χρόνια της ιστορίας του, προσπαθούσαν διαρκώς να ανακόψουν τη βούληση του εθνικού σώματος, για δημιουργία ενός ενιαίου ελληνικού κράτους που να περιλαμβάνει το σύνολο του έθνους. Πράγμα που έκαναν είτε κάτω από τη μόνιμη πίεση των μεγάλων δυνάμεων που επιθυμούσαν μια μικρή Ελλάδα άθυρμα στα χέρια τους, είτε διότι είχαν ενστερνιστεί και οι ίδιοι την ίδια ιδεολογία (η μικρά άλλα τίμιος Ελλάδα) είτε, συνηθέστερα, και για τα δύο μαζί. Αυτό το γεγονός θα μεταβάλει την υπαρκτή ήδη επί τουρκοκρατίας διαφοροποίηση των ανώτερων τάξεων και των ελίτ, με το λαϊκό σώμα σε αντίθεση μεταξύ κράτους και έθνους.

Εξ ου και η γελοιότης του σχήματος που προωθούν οι εθνοαποδομητές πως "είναι το κράτος που συγκρότησε το έθνος", όχι μόνο διότι το έθνος προϋπήρχε κατά χιλιετίες του νεοελληνικού κράτους, αλλά και διότι το κράτος, αντίθετα, προσπαθούσε να συρρικνώσει το έθνος στα δικά του μέτρα και μεγέθη. Ο πρώτος που θα δοκιμάσει να άρει αυτή την ανισορροπία, εν μέρει επιτυχώς, υπήρξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Αυτός είχε αναδειχθεί μέσα από την επανάσταση ενός τμήματος του αλύτρωτου ελληνισμού, πέραν του ελλαδικού κράτους, της Κρήτης, η οποία εξεβίασε κυριολεκτικώς την ένταξή της στο ελληνικό κράτος. Ο Βενιζέλος ερχόταν από έξω, γι’ αυτό και θα επιχειρήσει μιαν αντίστροφη κίνηση: να φέρει το κράτος στα μέτρα του έθνους.

Εν τέλει, αυτή η αντίθεση ανάμεσα στο ευρύτερο έθνος και τον στενό ελλαδισμό των κρατικών ελίτ (συσπειρωμένων γύρω από τον βασιλιά Κωνσταντίνο) θα οδηγήσει και στην πρώτη μεγάλη εμφύλια διαμάχη, από το 1915 έως το 1923. Αυτός ο διχασμός τελικά και θα οδηγήσει στη βίαιη συρρίκνωση του έθνους, ώστε να προσαρμοστεί στα μεγέθη του κράτους, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Εμφύλιος πόλεμος 

Το 1922, η σύμπτωση έθνους και κράτους (εκτός από την Κύπρο και τη Βόρεια Ήπειρο) θα ολοκληρωθεί με την οριστική απώλεια της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης. Εν συνεχεία, καθώς οι Έλληνες θα έχουν χάσει κάθε μεγάλο εθνικό όραμα, θα ακολουθήσει μία μακρά περίοδος εμφύλιων διαμαχών και αντιπαραθέσεων, στη διάρκεια των οποίων το κράτος συχνά συγκρούεται με το λαϊκό σώμα, ή με ένα μεγάλο μέρος του, ακόμα και βίαια.

Αυτό  θα συμβεί κατ’ εξοχήν στη διάρκεια του εμφυλίου, αλλά και στις κινητοποιήσεις για το Κυπριακό, στα Ιουλιανά και προφανώς στη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Άλλωστε, αυτή η διαμάχη συνιστά εν μέρει και σύγκρουση στο εσωτερικό του λαϊκού σώματος, όπως ανάμεσα στις ελλαδικές μάζες και τις επήλυδες προσφυγικές μάζες. Επίσης, ανάμεσα στους παλαιοελλαδίτες  και τις νέες χώρες.

Γιώργος Κοντογιώργης: Βαθιά ανθελληνικό το δοξαστικό των εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από το 1821

Ο Καθηγητής Γιώργος Κοντογιώργης, μιλά με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του «Ελληνισμός και ελλαδικό κράτος. Δύο αιώνες αντιμαχίας, 1821-2021», από τις Εκδόσεις Ποιότητα. Αναλύει και τεκμηριώνει πώς η 200 χρόνων αντιμαχία κράτους – έθνους αποδόμησε τον ελληνισμό και τη δυνατότητα η Ελλάδα να αποκτήσει οικουμενική οντότητα. Επισημαίνει πως αυτό που συνέβη με την ελληνική επανάσταση δεν είναι μόνο ένα εθνικό ζήτημα, αλλά έχει να κάνει με την γενικότερη εξέλιξη του κόσμου. 

Η συνέντευξη δόθηκε στις 30-12-2020 στον ραδιοφωνικό σταθμό Alpha Radio 88,6 της Καβάλας.

Προτεραιότητα στο Έθνος-Κράτος

Το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο της παγκοσμιοποίησης σε ένα κόσμο που φαίνεται να καταρρέει…

του Νίκου Ντάσιου 

Η έγκαιρη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας στη χώρα μας δεν ήταν τυχαία. Εν πολλοίς οφείλεται στην εγρήγορση που είχε προηγηθεί για την οριοθέτηση της αθρόας εισροής μεταναστών στον Έβρο, με το κλείσιμο των συνόρων. Ενέργεια που επιβλήθηκε στην κυβέρνηση από την εξέγερση των κατοίκων των νησιών του βορειο-ανατολικού Αιγαίου και από τη μεταστροφή της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινής γνώμης, που κατανόησε την «εργαλειοποίηση» του μεταναστευτικού από τον τουρκικό αναθεωρητισμό. Η αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης στα αρχικά στάδια εμφάνισης του ιού έναντι των άλλων ευρωπαϊκών χωρών οφείλεται δηλαδή στη συγκυρία που συνετέλεσε ώστε να τεθεί σε προτεραιότητα το εθνικό συμφέρον. Αντίθετα, στον ευρωπαϊκό Νότο όπως και στην Αγγλία ή στη Γαλλία, η αργοπορία στη λήψη μέτρων οφείλεται στην προτεραιότητα της οικονομίστικης προσέγγισης και της αδράνειας του ανοιχτού και παγκοσμιοποιημένου τρόπου ζωής.

Στη χώρα μας ενυπάρχουν δυο παράλληλες απειλές που αλληλοδιαπλέκονται: ο κορωνοϊός και ο Ερντογάν. Στο αμέσως επόμενο στάδιο απαιτείται ένας καθολικότερος σχεδιασμός που να συνδυάζει την προτεραιότητα του περιορισμού των ανθρώπινων απωλειών με την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης που θα επιφέρει το κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων, η μείωση των μισθών, η ανεργία και η συνεπακόλουθη φτώχεια. Η αναβάθμιση των δημόσιων συστημάτων θα πρέπει ν’ αποτελέσει ζήτημα πρώτιστης σημασίας όπως κατέδειξε η σχεδόν αποκλειστική απεύθυνση στο δημόσιο σύστημα υγείας και η εμπιστοσύνη των πολιτών στο αξιόμαχο ανθρώπινο δυναμικό γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού.

Η Κίνα αντιμετώπισε την οικονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία με ένα συνδυασμό αυξημένης ρευστότητας κεφαλαίων και παρεμβάσεων των τοπικών κυβερνήσεων στην αγορά εργασίας, με χρηματική ενίσχυση ύψους 250 δισ. $ για τα 63 εκατ. των μικρών επιχειρήσεών της που απασχολούν πάνω από 150 εκατ. εργαζόμενους. Ανάλογο παράδειγμα φαίνεται πως ακολουθεί και η Αμερική, με ένεση ρευστότητας 200 δισ. $ το προηγούμενο διάστημα.

Ελληνική Ιστορία: Οι αποσιωπήσεις πίσω από το «Εθνικό Αφήγημα»

ΠΗΓΗ: https://www.youtube.com/watch?v=-FoJ6Xx3gNM

J.Jielonka: Αναβιώνει η έννοια του έθνους-κράτους. Και ένα σχόλιο του Π.Λαφαζάνη

Ο Ιταλός καθηγητής Jan Jielonka, στο άρθρο που έγραψε στην “Καθημερινή“(28/3) και δημοσιεύεται παρακάτω, αναγνωρίζει ότι η επανάκαμψη της έννοιας του έθνους-κράτους και της στροφής σε αυτό, μοιάζει πραγματική και οικεία αλλά, όμως, ισχυρίζεται ότι αυτή η επανάκαμψη και στροφή είναι παραπλανητική και ότι μάλλον δεν μπορεί πλέον να υπάρξει.

Ο Jan Jielonka κάνει, πέραν των άλλων, στο κείμενό του δύο κρίσιμα λάθη.

Πρώτον: Ούτε η Ε.Ε ούτε η “παγκοσμιοποίηση“, δια των κυρίαρχων κύκλων της και πρώτα απ’ όλα των ΗΠΑ, έχουν συμβάλλει ουσιαστικά στην απόλυτα αναγκαία ευρωπαϊκή αλληλοβοήθεια και τη διεθνή αλληλεγγύη για την καταπολέμηση της κρίσης του κορονοϊού.

Αντίθετα και η Ε.Ε και η “παγκοσμιοποίηση”, έχουν εγκαταλείψει τα πιο δοκιμαζόμενα κράτη στην τύχη τους ενώ στην Ευρώπη και τον πλανήτη ισχύει η ρήση: ο σώζων εαυτόν σωθήτω.

Ακόμα και για την ανακάλυψη φαρμάκου για την καταπολέμηση του κορονοϊού, ούτε η Ε.Ε ούτε η “παγκοσμιοποίηση” έχουν συμβάλλει στο παραμικρό, ενώ, αντίθετα και σε αυτό το πεδίο υπάρχει έντονος, σχεδόν αβυσσαλέος, ανταγωνισμός για το ποιο θα κατακτήσει τα πρωτεία.

Ο διεθνισμός και η διεθνοποίηση που υπόσχοντο η Ε.Ε και η “παγκοσμιοποίηση” αποδεικνύεται κενό γράμμα. Αντίθετα, στο πλαίσιο της Ε.Ε και της “παγκοσμιοποίησης” ο κόσμος εξελίσσεται σε θηριοτροφείο.

Χτυπούν την εθνότητα, για να μην συσπειρώνονται οι λαοί

 Γιώργος Κοντογιώργης

Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Γιώργος Κοντογιώργης και πρώην πρύτανης, βλέπει στις αφηρημένες <<αγορές>> ενα πολύ συγκεκριμένο παράγοντα με πολύ συγκεκριμένους στόχους, που θέλει να επιβάλει (εκεί που ακομα δεν το επέβαλε) μια οικονομικη δικτατορία. Που στόχος του δεν είναι ο εθνικισμός, όπως του Soros για παράδειγμα, αλλα η κατάργηση του έθνους ως παράγοντα που συσπειρώνει τους λαούς σε αντίσταση και σε δημοκρατικές (μη οικονομοτεχνοκρατικες) διεκδικήσεις.

Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύεται στο slpress.gr

Πολλοι θεωρούν πως η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση ορίζει ένα άλλο σύστημα Στην πραγματικότητα πρόκειται για ιδιοποίηση του συστήματος που είναι εξ αντικειμένου εγκατεστημένο ήδη μέσα στα κράτη. Ο οικονομικός παράγοντας το ιδιοποιείται. Ο οικονομικός παράγοντας με το όνομα <<αγορές>> αυτονομήθηκε από το κράτος και φιλοδοξεί να παίξει έναν διακρατικο ρόλο.

Οι νέοι οικονομικοί ηγεμόνες έχουν θέσει σε ομηρία τις πολιτικές ηγεσίες των κρατών και έχουν εκβάλει από το σκοπό της πολιτικής το συμφέρον των κοινωνιών. Αυτό συμβαίνει όχι γιατί οι «αγορές» είναι πρωτογενώς παντοδύναμες, αλλά επειδή οι κοινωνίες παραμένουν εγκιβωτισμένες σε αξίες, σε θεσμούς και σε πολιτικές συμπεριφορές του 18ου αιώνα.

Με άλλα λόγια, η μεν οικονομία έχει ήδη μεταβεί στο μέλλον, ενώ οι κοινωνίες παραμένουν δέσμιες σε ένα παρελθόν που παρήλθε ανεπιστρεπτί. Έτσι ανατράπηκαν οι συσχετισμοί υπέρ των «αγορών». Οι κοινωνίες αργοπορούν να αντλήσουν τα αναγκαία συμπεράσματα για το πώς θα ανακτήσουν μια σχετική πολιτική επιρροή.

Όσο συμβαίνει αυτό, η μόνη αντιστασιακή παράμετρος που απομένει για να σφυρηλατήσει μια εναντίωση στην άλωση της πολιτικής τάξης από τις «αγορές» και να αναγκάσει την επαναφορά των πολιτικών του κράτους στο συμφέρον της κοινωνικής συλλογικότητας, είναι η πολιτισμική συνοχή της κοινωνίας των πολιτών που αντλεί δυνάμεις από την εθνική της συλλογικότητα.

Χορηγός συλλογικής ελευθερίας

Το έθνος, έτσι κι αλλιώς, είναι χορηγός πρωτογενούς συλλογικής ελευθερίας, χωρίς την οποία δεν είναι δυνατόν να οικοδομηθούν οι λοιπές ελευθερίες, όπως η ατομική, η κοινωνική και η πολιτική. Γι’ αυτό οι αρχαίοι έλεγαν ότι χωρίς την πατρίδα ελεύθερη το άτομο ούτε ελεύθερο μπορεί να είναι ούτε να ευημερεί. Αντιλαμβάνονταν, όμως, το άτομο ως συστατικό μέρος της Πολιτείας όχι ως ιδιώτη.

Ίων Δραγούμης: Το ελληνικό έθνος

Ο Ίων (Ιωάννης) Δραγούμης (Αθήνα, 2 Σεπτεμβρίου (π.η.) ή 14 Σεπτεμβρίου (ν.η) 1878 – 31 Ιουλίου 1920) ήταν διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης. Υπήρξε βασικός οργανωτής των ελληνικών κοινοτήτων κατά τον Μακεδονικό αγώνα. Υποστήριξε τη δημιουργία ενός πολυεθνικού ελληνικού κράτους, εκφραζόμενος από το 1908 εναντίον της Μεγάλης Ιδέας. Πρωταγωνίστησε στο γλωσσικό κίνημα του δημοτικισμού, ενώ με το συγγραφικό του έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας των αρχών του εικοστού αιώνα. Μέσα στο ασταθές πολιτικό κλίμα που ακολούθησε την απόπειρα δολοφονίας του Ελευθέριου Βενιζέλου στο Παρίσι, συνελήφθη και τελικά δολοφονήθηκε στην περιοχή Αμπελοκήπων της Αθήνας, από βενιζελικό στρατιωτικό σώμα ασφαλείας, μπροστά σε περαστικούς.

Το κείμενο που αναδημοσιεύουμε στη συνέχεια -με λίγες αλλαγές στην ορθογραφία- είναι από ένα μικρό βιβλιαράκι με τίτλο «Ελληνικός πολιτισμός» που κυκλοφόρησε στα 1913 από το περιοδικό «Γράμματα». Ο Δραγούμης υπογράφει με το ψευδώνυμο «Ίδας».

Ο Ίων (Ιωάννης) Δραγούμης (Αθήνα, 2 Σεπτεμβρίου (π.η.) ή 14 Σεπτεμβρίου (ν.η) 1878 – 31 Ιουλίου 1920) ήταν διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης.

Κείμενο: Ίων Δραγούμης

Το κράτος δεν έγινε για το κράτος, ειδεμή τι ενδιαφέρο θα είχε; Είναι παιδί του έθνους, καρπός του, γέννημα του, και γι’ αυτό του έχει κάποια σημαντική υποχρέωση -να το φυλάγει. Και επειδή όλα τα μέρη του έθνους συνεργάστηκαν και αγωνίστηκαν για να πλάσουν αυτό το κράτος που έχουμε, το κράτος έχει από μέρος του χρέος να φυλάγει ολόκληρο το έθνος που το έπλασε. Είναι στενότερο το κράτος από το έθνος, μικρότερο το παιδί από το γονιό του, μα δεν έπαψε με τούτο να ζει και το έθνος ο μεγάλος γονιός που θέλει να τον φυλάγουν.

Φταίνε τα 400 χρόνια της τουρκοκρατίας ή το πολιτικό σύστημα;

του Μιχάλη Αριδά,

Ειδικά στα μνημονιακά χρόνια, που μπήκαμε στην κόλαση, αλλά και νωρίτερα, ξεκινώντας λίγα χρόνια μετά από την απελευθέρωση, ζούμε καθημερινά και σε όλο τους το μεγαλείο κάποιες παθογένειες που βασανίζουν τους Έλληνες.

Παθογένειες που αφορούν το κράτος, το οποίο δρα ενάντια στον πολίτη, το πολιτικό σύστημα, το οποίο δρα ενάντια στην κοινωνία, τη δικαιοσύνη, η οποία μόνο δικαιοσύνη δεν αποδίδει, κλπ.

Αλλά, κυρίως, παθογένειες στην αντίληψη και στη συμπεριφορά των Ελλήνων. Αυτές που ενίοτε σε βγάζουν από τα ρούχα σου.

Τότε είναι που έρχεται στο μυαλό και στο στόμα όλων, το περίφημο: φταίνε τα 400 χρόνια σκλαβιάς από τους Τούρκους και δεν ξεπερνιώνται εύκολα.

Πόσο λάθος!

Αυτό τους βολεύει να πιστεύουμε, αυτό πιστεύουμε.

Δεν ισχυρίζομαι ότι επί τουρκοκρατίας ήταν ιδιαίτερα μορφωμένοι οι κατακτημένοι Έλληνες.

Υπήρχαν προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, υπήρχαν ελληνικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο και μάλιστα μεγαλουργούσαν επιχειρηματικά και όχι μόνο.

Στη μεγάλη τους πλειοψηφία οι Έλληνες δεν ήταν σπουδαγμένοι, δεν ήταν κοσμοπολίτες. Ήταν, όμως, Έλληνες. Διαπνεόντουσαν από τον δικό μας τρόπο αντίληψης και συμπεριφοράς, τον δικό μας τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας.

Μέχρι που τελείωσε η τουρκοκρατία, πάνω από όλα για τους Έλληνες, ήταν το «εμείς».

Οι κοινότητες αποφάσιζαν για την τύχη τους και ο καθένας ένιωθε και ήταν μέρος της κοινότητας. Και αυτό δεν το πείραξαν, ούτε οι Τούρκοι.

Είναι πολύ σημαντικό ότι οι φόροι δεν έμπαιναν στα άτομα, αλλά στην κοινότητα. Αυτή συγκεντρωνόταν στην πλατεία και από κοινού, ανάλογα με τη δυνατότητα του καθενός, αποφάσιζε το τι θα συνεισφέρει το κάθε μέλος της.

Μπορούμε να καταλάβουμε την τεράστια διαφορά; Η κοινότητα αποφάσιζε και όχι το κάθε μέλος της ή κάποιος έξω από αυτήν.

Η επίμαχη συνέχεια

Του Μιχάλη Μερακλή* από τον νέο Λόγιο Ερμή τ. 3

Είναι γνωστό το ζήτημα της εθνικής ασυνέχειας, που προέκυψε στην Ελλάδα, κατεξοχήν μετά τις παρατηρήσεις του Γερμανού ιστορικού Ιάκωβου Φιλίππου Φαλλμεράιερ, σχετικά με την εθνολογική μεταβολή που είχε υποστεί ο ελληνικός πληθυσμός, εξαιτίας της καθόδου των Σλάβων προς το Νότο, από τους χρόνους ήδη του Βυζαντίου, και μάλιστα από τον 7ο αιώνα.

Στην Ελλάδα πολλοί (και πολλοί μεταξύ αυτών από μιαν αυθόρμητη πατριωτική παρόρμηση) ζήτησαν να αντικρούσουν την άποψη αυτή. Διακρίθηκαν κατ’αρχάς ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος και ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, ενώ αργότερα ο Διονύσιος Ζακυθηνός, εξέχων βυζαντινολόγος, ασχολήθηκε με το ζήτημα της τύχης των Σλάβων στην Ελλάδα.

Ιάκωβος Φαλλμεράιερ

Τα επιχειρήματα του Φαλλμεράιερ αποδείχθηκαν ανίσχυρα. Εξάλλου, πρέπει να σημειωθεί (πράγμα που δεν γίνεται συνήθως) ότι ο ίδιος ο Γερμανός ιστορικός ανεσκεύασε αργότερα τη ρήση του ότι στους νεότερους Έλληνες δεν έρρεε πλέον ούτε σταγόνα αρχαίου ελληνικού αίματος. Άλλωστε, κανένας εχέφρων άνθρωπος, μετά παρέλευση τόσων αιώνων, με συνακόλουθες επιμειξίες λόγω εισβολών και κατακτήσεων δεν θα υποστήριζε την πλήρη φυλετική συνέχεια των Ελλήνων. Πάντως στο έργο του για την Ιστορία της Χερσονήσου της Πελοποννήσου (1830-1836) διαπίστωνε ότι οι Έλληνες, γύρω στο έτος 1000, είχαν επιτύχει τη Rehellenisierung (επανελληνοποίηση). Η θεωρία του Φαλλμεράιερ περί Σλάβων προέβλεπε την επέκτασή τους προς τη Δύση και το Νότο (μια μαρτυρία περί αυτής αποτελούσε και η εκδοχή του για την προώθησή τους έως μέσα στο Βυζάντιο). Αλλά ο ίδιος υποστήριξε τη στενή προσέγγιση των Ελλήνων με το ρωσικό κόσμο, δια της ανατολικής ορθόδοξης Εκκλησίας, γεγονός που τον προβλημάτιζε απέναντι σε μια διασπασμένη Δύση (και Γερμανία). Το 1840-1842 έβλεπε την προοπτική ενός ένδοξου gräcoslawisches Moskowitertum, του ελληνοσλαβικού κόσμου της Μόσχας.

Τελικά έχει δίκαιο ο Hans Eideneier, όταν παρατηρεί ότι ο Φαλλμεράιερ μπορεί να θεωρηθεί:

Η διάσταση αγγλοσαξωνικού Βορρά και ευρωπαϊκού Νότου - Γιώργος Κοντογιώργης

 

Το σημερινό κράτος είναι πολιτικά κυρίαρχο (ενσαρκώνει το όλον του πολιτικού συστήματος) αφενός έναντι των άλλων κρατών και αφετέρου έναντι της κοινωνίας. Σήμερα, με την κοσμοσυστημική διακτίνωση της επικοινωνίας και της οικονομίας, αυτός χρησιμοποιεί την πολιτική (ως δύναμη που απαντάται στο διακρατικό πεδίο), θα οικειοποιηθεί αντιστοίχως την εσωτερική πολιτική κυριαρχία του κράτους, επί της κοινωνίας.

Αντίβαρο στην εξέλιξη αυτή δύναται να υπάρξει μόνο με την ανάκτηση της μερικής έστω πολιτικής αρμοδιότητας (μέρους της πολιτικής κυριαρχίας του κράτους) από την κοινωνία των πολιτών. Πράγμα που μπορεί να γίνει μόνο με την θεσμική είσοδο της κοινωνίας των πολιτών στην Πολιτεία. Το γεγονός αυτό, προϋποθέτει την αποκοπή της ιδιότητας του εντολέα από την πολιτική εξουσία και την απόδοσή της στον φυσικό της φορέα, την κοινωνία των πολιτών.

Το γεγονός αυτό υποδηλώνει την μεταβολή της Πολιτείας, δηλαδή τη μετάβαση από την μοναρχευομένη ολιγαρχία στην αντιπροσωπευτική Πολιτεία, ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία μεταξύ κοινωνίας και οικονομίας. Πρέπει να αναπροσανατολιστεί ο σκοπός της πολιτικής στο συμφέρον της κοινωνίας. Η μετάβαση της κοινωνίας στο μέλλον, ως διακύβευμα, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, στη φάση αυτή, ούτε με την υπέρβαση του κράτους-έθνους και τη συγκρότηση ενός κοσμοκράτους, ούτε και με τις παραδοσιακές πολιτικές πρακτικές.

Θα απαιτηθεί ο ριζικός μετασχηματισμός του πολιτικού συστήματος εντός του κράτους που κληρονόμησε η πρωτο-ανθρωποκεντρική εποχή από τη δεσποτεία. Όσο οι θεμέλιες παράμετροι που κινούν την εξέλιξη θα διακτινώνονται στο σύνολο του πλανήτη, τόσο οι κοινωνίες θα επιδιώκουν την αντιστάθμιση της ισχύος τους με την είσοδό τους στην Πολιτεία. Πώς θα γίνει αυτή η είσοδος; Με την αντιπροσωπευτική προσομοίωση του πολιτικού συστήματος σε μια πρώτη φάση και προοπτικά με τη μετάβαση στη δημοκρατία.

"Ελλάδα: μια χώρα παραδόξως νεωτερική" - Μια κριτική στο βιβλίο του Γιάννη Βούλγαρη

Του Βασίλη Ασημακόπουλου

«Σ’ αυτό η επιστήμη μας βοηθά. Γιατί εδώ έχουμε όχι ένα κράτος που δημιουργεί έθνος. Αυτό, το ελληνικό έθνος είναι ιστοριογεννημένο, το γέννησε η Φιλοσοφία, η Ποίηση, ο Ιωνικός, Δωρικός, Κορινθιακός ρυθμός, οι Μούσες, η μυθολογία και η Ιστορία. Εδώ το κράτος είναι αδύνατο, δορυφορικό, περιφερειακό, όπως το ανέλυσε η νοτιοαμερικανική κοινωνιολογία, οι δάσκαλοι μου. Εδώ όμως είναι ένα επίπεδο χειρότερα. Το κράτος είναι ενάντια στο έθνος» Μιχάλης Χαραλαμπίδης, 2010. Πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις το νέο βιβλίο του Γιάννη Βούλγαρη, "Ελλάδα: μια χώρα παραδόξως νεωτερική" (σελ. 320). Ένας τίτλος που ουσιαστικά συμπυκνώνει και προϊδεάζει, θέτοντας ερωτήματα για το περιεχόμενο του βιβλίου.

Πολύ γνωστός ο συγγραφέας, με πλούσια επιστημονική διαδρομή στα πεδία της ιστορικής κοινωνιολογίας και της πολιτικής επιστήμης, αλλά και με συμμετοχή στα κοινά. Σήμερα ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο, προερχόμενος από την ανανεωτική Αριστερά (Αντιδικτατορικός Ρήγας, ΚΚΕ εσωτερικού, ΕΑΡ στη συνέχεια), υπήρξε από τους βασικούς διανοούμενους υποστηρικτές του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος τη δεκαετία του ’90.

Σε εκείνο το εγχείρημα ανήκαν επίσης οι Τσουκαλάς, Μουζέλης, Αλιβιζάτος, Δερτιλής, Λιάκος, Διαμαντούρος και πολλοί άλλοι. Μπορεί κανείς να μάθει περισσότερα στο Βούλγαρης Γ., Διαμαντούρος Ν., Λιάκος Α., Παπούλιας Δ. και Στουρνάρας Γ. "Η προοπτική του εκσυγχρονισμού στην Ελλάδα", εκδ. Καστανιώτη, 2002).

Ο Γιάννης Βούλγαρης έχει εκτενές και ενδιαφέρον συγγραφικό έργο δημοσιευμένο σε βιβλία, συλλογικούς τόμους και άρθρα ακαδημαϊκά και μη, μεταξύ των οποίων "Ο Δύσκολος Εκσυγχρονισμός. Πολιτικές στρατηγικές και κοινωνικό κράτος στη σύγχρονη Ιταλία", εκδόσεις Εξάντας, 1990, "Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης" εκδ. Θεμέλιο 2002, "Φιλελευθερισμός, συντηρητισμός και κοινωνικό κράτος 1973-1990" εκδόσεις Θεμέλιο, 2003. Διατυπώνει δημόσιο λόγο, κάποτε και με διάθεση ενεργητικής παρέμβασης, ιδιαιτέρως τα πρώτα χρόνια της μνημονιακής περιόδου.

Συνεπώς όταν ένας δημόσιος διανοούμενος όπως ο Γιάννης Βούλγαρης κάνει θεωρητικές "στροφές", ή σε κάθε περίπτωση επανεξετάζει ζητήματα και «αναλυτικά στερεότυπα», ή προβαίνει σε θεωρητική "επανεπίσκεψη της ελληνικής περίπτωσης", σύμφωνα με την ορολογία του βιβλίου (Γ.Β., 2019:19), το πράγμα έχει τη σημασία του, όπως ίσως θα έγραφε και ο Άγγελος Ελεφάντης.

Ένα νέο παράδειγμα

Αντί να φύγει το κράτος, φεύγει το έθνος

Της Μπέτης Μπιζά

Αντί να φύγει το κράτος, φεύγει το έθνος

Το ελληνικό κράτος υπάρχει χάριν του ελληνικού έθνους, και όχι το αντίστροφο. 

Το ελληνικό έθνος αγωνίστηκε για την ελευθερία του απ' τους Τούρκους το 1821, και δημιούργησε ένα μικρό κράτος που σιγά σιγά μεγάλωνε καθώς απελευθερώνονταν κι άλλα εδάφη. Ως το 1821 ελληνικό κράτος δεν υπήρχε να βοηθήσει το έθνος να ελευθερωθεί. Υπήρχε μόνο η οθωμανική αυτοκρατορία και ο σουλτάνος.

Το έθνος επαναστάτησε όχι μόνο το 1821 αλλά και πρωτύτερα. Πολλές φορές. Χωρίς να έχει πρωθυπουργό, υπουργείο Άμυνας, στρατό. Το έθνος μόνο του αγωνιζόταν για την ελευθερία του.

Τους αιώνες της σκλαβιάς, που δεν υπήρχε κράτος, το έθνος είχε φυσικό αρχηγό του την Εκκλησία. Η Εκκλησία ήταν εθναρχούσα. Πατέρας του έθνους ήταν ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Και σε όλους τους αγώνες για ελευθερία, αρχηγός ήταν κάποιος κληρικός, συνήθως επίσκοπος. Όπως ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος που ηγήθηκε επαναστατικού κινήματος γύρω στο 1610, που καταπνίγηκε, κι αυτό, από τους Τούρκους με πολύ σκληρό τρόπο. Τον ίδιο τον επίσκοπο τον έγδαραν ζωντανό.

Το ελληνικό έθνος λοιπόν, με τους θρησκευτικούς του ηγέτες, αγωνίστηκε και θυσιάστηκε ώστε να δημιουργήσει ένα ελεύθερο ελληνικό κράτος.

Γι' αυτό ο εθνικός μας ποιητής λέει για την ελευθερία ότι είναι «βγαλμένη απ' τα κόκαλα των Ελλήνων τα ιερά».

Επομένως, το ελληνικό κράτος υπάρχει χάρη στους Έλληνες. Δεν του χρωστάνε τίποτα οι Έλληνες. Αυτό χρωστάει στους Έλληνες την ύπαρξή του. Χωρίς τους αγώνες τους, δεν θα υπήρχε. Ούτε αυτό, ούτε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ούτε πρωθυπουργοί, υπουργοί, βουλευτές κ.λπ. Όλοι αυτοί έχουν τις θέσεις τους χάρη στους προγόνους τους που ελευθέρωσαν αυτόν τον τόπο και τον έκαναν κράτος.

Γιώργος Κοντογιώργης, Πως γεννήθηκε το ελληνικό πελατειακό κράτος

https://slpress.gr/idees/pos-gennithike-to-elliniko-pelateiako-kratos/

Γιώργος Κοντογιώργης

Στο εσωτερικό του νεοελληνικού κράτους, η εγκαθίδρυση της βαυαρικής απολυταρχίας με τη βίαιη κατάργηση των πόλεων/κοινών που ακολούθησε είχε ως συνέπεια να μεταστεγασθεί η λογική του πολεοκεντρισμού στο περιβάλλον του κεντρικού πολιτικού συστήματος. Φορείς της ήταν οι δυνάμεις εκείνες που εγκαλούσαν προηγουμένως τον Καποδίστρια για αυταρχισμό, επειδή θεωρούσαν ότι το εγχείρημα δημιουργίας ενός κεντρικού πολιτικού συστήματος ικανού να διαχειρισθεί τη διάσωση της επανάστασης και να συγκροτήσει κράτος, αντέκειτο στην πολεοτική τους αυτονομία.

Πώς ερμηνεύεται λοιπόν η μεταστέγαση της εμφυλιακής/διχαστικής λογικής της πολιτικής αντίθεσης στο νεοελληνικό κράτος; Επισημάναμε ήδη την επιβολή τηςαπολυταρχικής μοναρχίας σε μια χειμαζόμενη από την εξαθλίωση κοινωνία, γύρω από την οποία στεγάσθηκε η εκφυλισμένη από τις συνθήκες της επανάστασης πολεοτική πολιτική τάξη των «κοτζαμπάσιδων». Η πολιτική αυτή τάξη συναντήθηκε ευθύς αμέσως με την απολυταρχία στο ζήτημα της κατάλυσης των πολεοτικών κοινών και ιδίως της δημοκρατικής πολιτείας τους.

Είχαν ήδη από την εποχή του Καποδίστρια διαγνώσει ότι το πολίτευμα της απολυταρχικής ή ακόμη και της αιρετής μοναρχίας τους παρείχε περισσότερες εγγυήσεις για την εξουσία που κατέκτησαν στη διάρκεια της Επανάστασης, συγκριτικά με την αποκατάσταση των δημοκρατίας στα κοινά που επιχειρήθηκε από τον Κυβερνήτη.

Ουδείς προφανώς είχε λόγους