Οι θρησκευτικές ρίζες της διαμάχης στην Ουκρανία.
ΤΑΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
--------------------
Σήμερα είναι καθολικά αποδεκτή η άποψη για τη γένεση της ιδέας της Ουνίας ήδη από το 13ο αιώνα. Κατά τον αείμνηστο ιστορικό αρχιμ. Βασίλειο Στεφανίδη η ιδέα της Ουνίας απαντάται για πρώτη φορά στη Δ' Σύνοδο του Λατερανού (1215). Ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ' , μία δυναμική μεν αλλά και κοσμικού φρονήματος μορφή, είναι πνευματικός πατέρας της Ουνίας (Ελληνόρρυθμης Καθολικής Εκκλησίας) όπως και της Ιεράς Εξέτασης.
Ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ' ίδρυσε το 1577 στη Ρώμη το Ελληνικό Κολλέγιο του Αγίου Αθανασίου, Θεολογική Σχολή για την κατάρτιση των στελεχών της Ουνίας (Ελληνόρρυθμων Καθολικών) που θα αναλάμβαναν δραστηριότητα στις ελληνόφωνες περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και τις ενετοκρατούμενες περιοχές.
Δεν περιορίστηκε όμως στα πνευματικά μέσα η δράση της Ουνίας. Όπου η τοπική κρατική εξουσία ήταν φιλοπαπική χρησιμοποιήθηκε και η ωμή βία για την υποταγή των Ορθοδόξων.
Αυτό συνέβη στην Πολωνία στα τέλη του 16ου αιώνα.
Ο βασιλιάς της Πολωνίας Σιγισμούνδος Γ' (1587-1632) έγινε όργανο των Ιησουιτών Ποσεβίν και Σκάργκα και των Ουνιτών. Παπικός ο ίδιος προέκρινε τη φιλία του Πάπα για την προώθηση των πολιτικών σχέσεών του με την Ευρώπη. Ο Σιγισμούνδος επέβαλε την Ουνία στους ορθόδοξους της Πολωνίας όπως και σε εκείνους της Λιθουανίας και Ουκρανίας με βίαιο τρόπο ύστερα από την Ουνιτική Σύνοδο του Βρεστ-Λίτοβσκ (1596). Κάθε αντίδραση αντιμετωπίστηκε με τη βία από τους Λατίνους και τους Ουνίτες Κληρικούς και σημειώθηκε σωρεία εγκλημάτων. Στην παραπάνω σύνοδο όλοι σχεδόν οι επίσκοποι υπέγραψαν την ένωση και εκατομμύρια Ορθόδοξοι έγιναν αναγκαστικά ουνίτες. Οι εναπομείναντες ορθόδοξοι υπέστησαν πρωτοφανείς διωγμούς. Παράλληλα η Ουνία επεκτάθηκε στη Ρουθηνία (Καρπαθορρωσία) (1646) στη Σλοβακία (1649), στην Τρανσυλβανία (1698/99) και γενικά όπου υπήρχε ορθόδοξο πλήρωμα (Σερβία, Αλβανία, Βουλγαρία, Γεωργία, Οικουμενικό Πατριαρχείο, Ελλάδα). Η πολεμική σύγκρουση Πολωνίας-Ρωσίας τον 17ο αι. έλαβε το χαρακτήρα καθαρά θρησκευτικής αντιπαράθεσης διότι στόχος του Παπισμού-Ουνιτισμού ήταν να χτυπηθεί ο προστάτης των Ορθοδόξων Τσάρος και να εμποδιστεί η επέκταση του Προτεσταντισμού, καθώς, τον 16ο αιώνα είχαμε τη γένεση του Προτεσταντισμού (1517) και ο Παπισμός αναζητεί στήριγμα στην Ανατολή για να εξισορροπηθεί η αμφισβήτησή του στη Δύση.
Μετά το 1948 στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και στα Βαλκάνια το φαινόμενο της Ουνίας περιορίστηκε καθώς οι ελληνορυθμοι καθολικοι υπέστησαν σκληρές διώξεις από τον Στάλιν. Στην Ουκρανία το μεγαλύτερο τμήμα των απαλλοτριωμένων περιουσιών των Ουνιτών παραχωρήθηκε στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Διατηρήθηκαν κρυφά κάποιες επαφές Καθολικών κύκλων με Ουνιτικά στελέχη του εξωτερικού.
Με το τέλος του ψυχρού πολέμου το 1989 ζυμώθηκαν προσπάθειες αναβίωσης της Ουνίας σε χώρες του πρώην ανατολικού συνασπισμού.
Κάποιες φορές μάλιστα, ένα σημαντικό ποσοστό ιερέων από εκείνους που ήταν παρόντες στην Πλατεία Ανεξαρτησίας ( Μαϊντάν ) ευλογώντας του νεκρούς και παρεμβαίνοντας στη διαμαρτυρία ήταν Ουνίτες (Ελληνόρρυθμοι Καθολικοί)οι οποίοι από την πρώτη στιγμή έπαιξαν εμφανή ρόλο στην άσκηση πιέσεων ώστε ο Γιανουκόβιτς να παραιτηθεί από την προεδρία της Ουκρανίας. Επομένως, αυτοί εκπροσώπων (και όχι μόνο από πολιτισμική σκοπιά.) την προέλασή της Δύσης προς ανατολάς, τόσο εξαιτίας της εγγύτητάς τους με τη Ρώμη όσο και για τη σαφή πολιτική υποστήριξή τους στη διαδικασία προσέγγισης της Ουκρανίας με την Ευρώπη.
Να λοιπόν οι λόγοι που η παρουσία του στη χώρα θεωρείται από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες ενοχλητική και απειλητική: αφενός λόγοι πολιτισμικοί -οι Ορθόδοξοι αισθάνονται συνδεδεμένοι με πιο ανατολικές και πιο αγνές αξίες από ό,τι εκείνες της Δύσης, οι οποίες θεωρούνται παρακμιακές και αγοραίες- και, αφετέρου, λόγοι καθαρά θρησκευτικοί, δεδομένου ότι η "φιλοδυτική' θέση των Ελληνόρρυθμων Καθολικών εκλαμβάνεται και ως καθαρή απόπειρα να προσεταιριστούν περισσότερους πιστούς και να εξαπλωθούν εδαφικά.
*Οι Ουνίτες ή Ελληνόρρυθμοι ή Ελληνοκαθολικοί όπως συνήθως χαρακτηρίζονται είναι ουσιαστικά παπικοί, δεχόμενοι το σύνολο της παπικής διδασκαλίας, και μάλιστα τα δόγματα εκείνα που διαφοροποιούν ριζικά τον Παπισμό από την Ορθοδοξία και μόνο εξωτερικά και επιφανειακά με την περιβολή των κληρικών τους και τα ανατολικά έθιμά τους δίνουν την απατηλή εντύπωση ότι παραμένουν Ορθόδοξοι (στα λατινικά Uniti/Ουνίτες)
Προτεινόμενα βιβλία:
