Η Σύγκρουση των Πολιτισμών, το μεταναστευτικό και η επιστροφή της ταυτότητας - 22/10/2024

ΣΤΟΪΛΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ

Σήμερα, σχεδόν τριάντα χρόνια από την έκδοση της “Σύγκρουσης των Πολιτισμών”, είναι ηλίου φαεινότερο ότι έννοιες όπως ταυτότητα, ιδεοπροσωπία, πολιτισμική συνείδηση και θρησκευτικές αξίες έχουν επιστρέψει δυναμικά, επηρεάζοντας σαφώς και το διεθνές πολιτικό περιβάλλον. Η θέση του Χάντινγκτον ότι η αναζήτηση ταυτότητας σε καθεστώς παγκοσμιοποίησης θα έστρεφε τους ανθρώπους στον ιδιαίτερο πολιτισμό τους (πολιτισμική συσπείρωση), ο οποίος καθορίζεται κυρίως από τη θρησκεία τους, φαίνεται να δικαιώνεται, ιδιαίτερα στους μουσουλμάνους.

Ενώ όμως η αναζήτηση ταυτότητας προκάλεσε την επιστροφή στις κοινές και θρησκευτικές αξίες στον ισλαμικό, σινικό και μερικώς στον ορθόδοξο πολιτισμό, ισχυροποιώντας έτσι την εσωτερική συνοχή τους, στον δυτικό κόσμο αυτή η αναζήτηση οδήγησε στον κατακερματισμό των κοινωνιών. Εκεί οδήγησαν τα επιταχυνόμενα παρακμιακά πολιτισμικά φαινόμενα, ο ισοπεδωτικός δικαιωματισμός, η μηδενιστική κουλτούρα της άρνησης και της αφύπνισης, ο πολιτισμικός σχετικισμός και η αναζήτηση “νέων ταυτοτήτων”, που δεν σχετίζονται με παραδοσιακές ή χριστιανικές ιδέες.

Οι δυναμικές μειονότητες με πρόσβαση στις εξουσιαστικές δομές επιβάλλουν στην κοινωνική πλειονότητα συγκεκριμένες ομαδικές ταυτότητες στη βάση του φύλου, της καταγωγής ή του σεξουαλικού προσανατολισμού. Πολλοί ισχυρίζονται μάλιστα ότι όλα αυτά «ξυπνούν μνήμες ύστερων ρωμαϊκών συνθηκών», με πρόδηλη την παρακμή και την κοινωνική αποσύνθεση.

Εκείνο που επίσης θεωρείται σήμερα αδιαμφισβήτητο είναι ότι οι προβλέψεις Χάντινγκτον για τον κλιμακούμενο πολιτισμικό ανταγωνισμό της Δύσης με τον ισλαμικό και σινικό πολιτισμό, αλλά και με την ορθόδοξη Ρωσία, αποτελούν πραγματικότητα που έχει προσλάβει και πολεμικά χαρακτηριστικά. Το βλέπουμε στην Ουκρανία, στη Μέση Ανατολή, στο Σουδάν κ.α. ενώ στα Βαλκάνια η σύγκρουση μουσουλμάνων και ορθοδόξων μοιάζει να είναι προς το παρόν εν υπνώσει, αλλά μπορεί να ξεσπάσει οποιαδήποτε στιγμή.

Πολιτισμικά στρατόπεδα

Προφανώς, όπως παραδεχόταν και ο Χάντινγκτον, είναι αναμενόμενο να δημιουργούνται προσωρινές συμμαχίες κοινών συμφερόντων μεταξύ διαφορετικών πολιτισμικών στρατοπέδων, όπως για παράδειγμα μεταξύ Κίνας, Ρωσίας και Ιράν ή ευρύτερα των BRICS, η πιο στενή συνεργασία Ιαπωνίας-ΗΠΑ, λόγω αυξανόμενης απειλής από την Κίνα, ή ακόμη και καθαρά οπορτουνιστικές συνεργασίες μεταξύ ινδουιστικών και βουδιστικών πολιτισμών με τη Δύση. Πιο ρευστά είναι τα πράγματα σε Αφρική και Λατινική Αμερική, κυρίως λόγω της οικονομικής τους αδυναμίας, αλλά και του μεταναστευτικού, που αποτελεί υπαρξιακό κίνδυνο για όλη τη Δύση.

Τα έθνη-κράτη και τα κράτη-πολιτισμοί

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Ο σύγχρονος κόσμος περιγράφονταν μέχρι πρόσφατα ως συγκροτούμενος από έθνη-κράτη που βρίσκονται σε διαρκή ανταγωνισμό μεταξύ τους. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ορισμένα κράτη (ιδίως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία) προσπαθούν να φέρουν στην επιφάνεια την πολιτισμική τους κληρονομιά και να οριοθετηθούν ως διακριτά και ιδιαίτερα κράτη-πολιτισμοί.

Στα πλαίσια των εθνών-κρατών το κράτος απορροφά και υποκαθιστά το έθνος. Η εθνικότητα ταυτίζεται με την κρατική υπηκοότητα. Το έθνος ως πολιτισμικό υποκείμενο αδειάζει από το περιεχόμενο του. Μοναδική σχεδόν επιδίωξη του έθνους-κράτους γίνεται η διαρκής αύξηση των καταναλωτικών δυνατοτήτων των πολιτών. Το νεωτερικό έθνος-κράτος εμφανίζεται ως ουδέτερο απέναντι στα ζητήματα του πολιτισμού, αλλά στην ουσία στηρίζει μια μορφή «αρνητικού» ατομοκεντρικού πολιτισμού, ο οποίος προσδιορίζει ως ευ ζην την ιδιωτική απόλαυση και θεοποιεί το χρήμα. Στα πλαίσια αυτά τα έθνη-κράτη καθίστανται εγγενώς επεκτατικά και κατακτητικά, καθώς η επιθυμία και η καταναλωτική βουλιμία είναι ακόρεστες.

Στην περίπτωση των κρατών-πολιτισμών, τώρα, διακηρυγμένος τους στόχος είναι η υπεράσπιση και αναπαραγωγή των οικείων πολιτισμικών παραδόσεων. Δεν αγνοείται η αναγκαιότητα της οικονομικής ανάπτυξης και ευρύτερα του εκσυγχρονισμού, αλλά οι επιδιώξεις αυτές θεωρούνται ως εργαλεία διασφάλισης της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας του κράτους. Αν, λοιπόν, η οικονομική ανάπτυξη είναι στην περίπτωσή των εθνών-κρατών αυτοσκοπός, για τα κράτη-πολιτισμούς είναι ένα απλό μέσον. Στόχος της αναβίωσης των προνεωτερικών πολιτισμικών παραδόσεων είναι η άμυνα απέναντι στις δυνάμεις αποσύνθεσης της κοινωνικής συνοχής, η αντίσταση απέναντι στην μηδενιστική διάβρωση που συνδέεται με την αναζήτηση της ηδονής της στιγμής Ο διάχυτος σε όλον τον πλανήτη μηδενισμός της «μεταμοντέρνας συνθήκης» απειλεί, σε αυτόν ή τον άλλο βαθμό, και τα κράτη-πολιτισμούς.

***

Τα κράτη-πολιτισμοί υπερασπίζονται σθεναρά την πολιτισμική τους ιδιαιτερότητα χωρίς να έχουν, όμως, παγκόσμιες βλέψεις και επεκτατικές διαθέσεις.

Η Αγία Σοφία, ο θρησκευτικός σωβινισμός και το μάθημα της Ιερουσαλήμ

Του David Gardner

Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν όρισε την περασμένη εβδομάδα με διάταγμα πως η ηλικίας 1.500 ετών Αγία Σοφία, ο Βυζαντινός καθεδρικός ναός που μετατράπηκε σε τζαμί, που μετατράπηκε σε μουσείο, θα μετατραπεί και πάλι σε τζαμί! Αυτό το "πετράδι του στέμματος" στον μαγευτικό ορίζοντα της Κωνσταντινούπολης, γίνεται "όπλο μαζικού αποπροσανατολισμού".

Ο Ερντογάν, η ανυπέρβλητη προσωπικότητα της Τουρκίας αυτόν τον αιώνα, κέρδισε περισσότερες από δώδεκα εκλογικές νίκες, για να αντικαταστήσει ένα κοινοβουλευτικό σύστημα με μια αυταρχική προεδρία που του επιτρέπει να κυβερνά σαν νεοσουλτάνος. Ωστόσο, βρίσκεται υπό πολιτική πίεση.

Πέρυσι, οι θρίαμβοι της αντιπολίτευσης στην Κωνσταντινούπολη (την πόλη που είναι ουσιώδους σημασίας για το "μυστήριο" Ερντογάν καθώς από εκεί ξεκίνησε η πολιτική του καριέρα ως δημάρχου), στην πρωτεύουσα Άγκυρα και σε μια σειρά άλλων σημαντικών αστικών κέντρων, έβαλαν φρένο στο "σερί" νικών του, αποδεικνύοντας πως είναι πολιτικά θνητός.

Φέτος, η πανδημία του κορoνοϊού αύξησε τις πιέσεις στην καταρρέουσα οικονομία. Η επιτυχία του Ερντογάν έχει περισσότερο να κάνει με το ιστορικό του να φέρνει ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, παρά με την ισλαμιστική παλιγγενεσία. Η ικανότητα του να "παρέχει", υπερνικά την πολιτική της "ταυτότητας". Αυτό ισχύει διπλά τώρα, που οι αρχές των πόλεων που διοικούνται από τους εχθρούς του έχουν υπεραποδώσει της εθνικής κυβέρνησης στην αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης της Covid-19.

Το διάταγμα για την Αγία Σοφία δεν έχει να κάνει μόνο με τον θρησκευτικό σωβινισμό. Είναι βαθμονομημένο ώστε να συσπειρώσει τους ακροδεξιούς εθνικιστές από τους οποίους εξαρτάται όλο και περισσότερο ο κ. Ερντογάν. Αναμένοντας την κατακραυγή από το εξωτερικό, από τον Πάπα Φραγκίσκο μέχρι τον Πατριάρχη της Ρωσίας Κύριλλο, από την UNESCO μέχρι την ΕΕ, από τον Λευκό Οίκο μέχρι το Κρεμλίνο, ο κ. Ερντογάν είχε έτοιμη την απάντηση: «Εσείς κυβερνάτε την Τουρκία ή εμείς;»

Ωστόσο, αυτό το κήρυγμα πιθανότατα έχει περιορισμένη αξία για το εσωτερικό της Τουρκίας. Ούτε θα κάνει αγαπητό τον κ. Ερντογάν στους ισχυρούς του φίλους: τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν της Ρωσίας, ο οποίος έχει αναλάβει τον ρόλο του υπέρμαχου της Ορθόδοξης Εκκλησίας παγκοσμίως, ή τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, ο οποίος θα βασιστεί στους ευαγγελιστές χριστιανούς ψηφοφόρους για την επανεκλογή του τον Νοέμβριο. Στην Ευρώπη, εάν η προσπάθεια της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ ήταν ήδη ετοιμοθάνατη, το διάταγμα για την Αγία Σοφία πιθανότατα είναι το πιστοποιητικό θανάτου.

Σύγκρουση των πολιτισμών 2

του Τιερί Μεϊσάν

Εδώ και 16 χρόνια, πολλές συζητήσεις με ζωηρό ενδιαφέρον διαμείβονται μεταξύ των ειδημόνων της διεθνούς πολιτικής, για να καθοριστούν οι στόχοι της ηνωμενοπολιτειανής στρατηγικής. Είναι προφανώς ευκολότερο να αποτιμήσουμε την περίοδο στο τέλος παρά στην αρχή της. Παρ’όλα αυτά πολύ λίγοι το έκαναν και πολλοί εμμένουν να αγορεύουν με θεωρίες που διεψεύθησαν από τα πράγματα. Βασιζόμενος στα συμπεράσματα αυτής της συζητήσεως ο Τιερρύ Μεϊσσάν υπενθυμίζει το επόμενο στάδιο ως προεβλέπετο για τους ηνωμενοπολιτειανούς στρατούς σύμφωνα με τους θεωρητικούς των, τους προτέρους της περιόδου αυτής· ένα στάδιο που θα μπορούσε προσεχώς να τεθεί σε εφαρμογή.

ΔΙΚΤΥΟ ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ | ΔΑΜΑΣΚΟΣ (ΣΥΡΙΑ) | 11 OCTOBRE 2017 

عربي  DEUTSCH  ENGLISH  ESPAÑOL  فارسى  FRANÇAIS  ITALIANO  PORTUGUÊS ΕΛΛΗΝΙΚΆ ROMÂNĂ  TÜRKÇE  РУССКИЙ  NORSK 

Αμπού Μπάκρ αλ-Μπαγνταντί & Ασίν Ουιράθου

Οι δυνάμεις που σκέφτηκαν και σχεδίασαν τον εκμηδενισμό της «διευρυμένης Μέσης Ανατολής» θεωρούσαν την περιοχή αυτή ως εργαστήριο εις το οποίο θα δοκίμαζαν την νέα τους στρατηγική. Εάν το 2001 περιελάμβαναν τις κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου και του Ισραήλ, έχασαν την πολιτική εξουσία στην Ουάσιγγτων και εξακολουθούν την πολιτικο-οικονομική τους πρόσπειρα (project) μέσω ιδιωτικών πολυεθνικών εταιρειών.

Ποέβλεπαν την στρατηγική τους με κατευθυντήριες συλλήψεις βασισμένες στις εργασίες του Ναυάρχου Άρθουρ Σεμπράουσκι [Αρθούρου Κεβρόfσκι// Arthur Cebrowski ] και του βοηθού του Τόμας Μπαρνέττ [Θωμάς Β˚αρνέττ// Thomas Barnett ] στο Πεντάγωνο, συγχρόνως δε βασιζόμενοι στον Μπέρναρντ Λιούις και τον βοηθό του στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας [NSC] Σάμιουελ Χάντιγγττον [Βερνάρδος Λεύις και Σαμουήλ Ύντιγγτων] [1].