ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ & ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ:

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ & ΦΙΛΙΚΗ  ΕΤΑΙΡΕΙΑ:

ἡ ἱστορικὴ  ἀλήθεια.

Παλιὰ ἀπορία γιὰ ὅλους τούς ΦΙΛΙΣΤΟΡΕΣ ἀποτελεῖ τὸ  ἐρώτημα πῶς  εἶναι δυνατόν 3 ἄσημοι ΠΤΩΧΕΥΜΕΝΟΙ  καὶ "ἀποτυχημένοι" ἔμποροι,  οἱ ΣΚΟΥΦΑΣ, ΤΣΑΚΑΛΩΦ, ΞΑΝΘΟΣ, νὰ πέτυχαν τὸ  ΤΙΤΑΝΙΟ ΕΡΓΟ  τοῦ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821. 

 Ὡς γνωστόν, ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία

—ὅπως καὶ ἄλλες παρόμοιες ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ τῆς ἐποχῆς πχ ΚΑΡΜΠΟΝΑΡΟΙ στὴν Ἰταλία—άκολουθοῦσε τὴν δομὴ τῶν ΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΣΤΟΩΝ μὲ Τυπικὰ Μύησης, Μυστικά κλπ. χωρὶς νὰ ἀποτελεῖ,ὡστόσο,Τεκτονικὴ Στοά, 

ἄν καὶ μερικὰ μέλη της —πχ ΞΑΝΘΟΣ—ὑπῆρξαν Τέκτονες.

Ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία ἱδρύθηκε  μιὰ ΠΕΡΙΕΡΓΗ χρονιά, τὸ 1814· ἐποχὴ ποὺ  ὁ ΝΑΠΟΛΕΩΝ—ἠττηθεὶς στὴν Ρωσία—εἶναι ΕΞΟΡΙΣΤΟΣ ΣΤΗΝ ΝΗΣΟ ΕΛΒΑ καὶ οἱ Μ.Δυνάμεις ὀργανώνουν τὴν ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΑΞΗ στὸ Συνέδριο τῆς Βιέννης (18- ΣΕΠ-1914) μὲ τὴν δημιουργία τῆς ΙΕΡΑΣ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ, ἡ ὁποία ἀποτελοῦσε ἐπιδίωξη κατεξοχὴν τοῦ ΤΣΑΡΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ τοῦ ὁποίου εὐνοούμενος ὑπουργὸς ἐξωτερικῶν ἦταν ὁ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (κυρίως μετὰ τὴν διπλωματικὴ ἐπιτυχία του ποὺ ἦταν ἡ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΒΕΤΙΑΣ τὸ 1813).

Στὸν Καποδίστρια ἐπίσης ὀφείλεται τὸ ὅτι ΔΕΝ ΠΡΟΣΕΚΛΗΘΗ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ  ΒΙΕΝΝΗΣ Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ , ποὺ καὶ αὐτὴ εἶχε ὑποστεῖ εἰσβολὴ τῶν δυνάμεων τοῦ Ναπολέοντα μὲ τὴν ἐκστρατεία στὴν Αἴγυπτο ,τὸ 1798.

Μὲ βάση τὶς παραπάνω πολιτικὲς ἐξελίξεις ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΤΗΝ ΗΤΤΑ ΚΑΙ ΕΞΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ φαίνεται ἐντελῶς παράδοξη— γιὰ νὰ μὴν πῶ ΑΚΑΙΡΗ— ἡ χρονικὴ περίοδος ἵδρυσης τῆς Ἑταιρείας τῶν Φιλικῶν ,ΕΚΤΟΣ ΑΝ ΣΥΝΕΒΑΙΝΕ ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ ποὺ ἀγνοοῦμε—ΑΝ ὄντως  τό ἀγνοοῦμε...

Ἐξηγῶ :

Μπορεῖ νὰ ἔχει ἐπικρατήσει στὰ σχολικά ἐγχειρίδια ἡ ἀντίληψη (βασισμένη στὰ ἀπομνημονεύματα τοῦ  ΞΑΝΘΟΥ, τοῦ  ΦΙΛΗΜΟΝΑ καὶ τοῦ ἴδιου τοῦ  ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ)  ὅτι ὁ Ι. Καποδίστριας ἦταν ΑΡΝΗΤΙΚΟΣ  πρὸς τὴν Φιλική Ἑταιρεία  —ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑΝ ΩΣΤΟΣΟ ΗΤΑΝ ΜΕΛΟΣ Ο ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΟΥ ΒΙΑΡΟΣ—  ὑπάρχει ὅμως  μιὰ πληθώρα   ΠΡΩΤΟΓΕΝΩΝ πηγῶν ποὺ ὑποστηρίζει ὅτι  ( ΑΝ ΔΕΝ ΗΤΑΝ Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ  Ο  ΙΘΥΝΩΝ ΝΟΥΣ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ καὶ ἐν ἀγνοίᾳ τῶν Φιλικῶν)  πάντως Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΥΤΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΕΛΟΥΣΕ ΥΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ 

Ποιες μυστικές εταιρείες προετοίμασαν την Επανάσταση

Καραμπελιάς Γιώργος

Πολλές δεκαετίες πριν την εμφάνιση της Φιλικής Εταιρείας, μαρτυρούνται απόπειρες των Ελλήνων για τη σύσταση επαναστατικών οργανώσεων ή “εταιρειών”, με σκοπό την απελευθέρωση της Ελλάδας. Το 1732, ο Λέσβιος κληρικός, Σεραφείμ Μυτιληναίος (Πωγωνάτος), σε ανάκρισή του στη Ρωσία, υποστήριξε πως, πριν από το 1700 ήδη, είχε δημιουργηθεί μυστική εταιρεία στην Ελλάδα με σκοπό την απελευθέρωσή της, ενώ ο ίδιος είχε έλθει σε επαφή με τον τσάρο Πέτρο τον Μεγάλο για τον ίδιο σκοπό.

Μυστική εταιρεία θεωρείται ότι συγκρότησε στη Μόσχα, πριν από τα Ορλωφικά, ο Πέτρος Μελισσηνός (1726-1796), ο οποίος έφθασε έως τον βαθμό του στρατηγού του ρωσικού πυροβολικού. Ο Μελισσηνός, μαζί με τον Κεφαλλονίτη μηχανικό, Μαρίνο Χαρμπούρη και τον Γεώργιο Παπάζωλη, έπεισαν τους αδελφούς Ορλώφ για την ανάγκη ανακίνησης επανάστασης στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα .

Μεταξύ των σημαντικότερων εταιριστικών κινήσεων μπορούμε να αναφέρουμε την εταιρεία “Αλέξανδρος”, που ιδρύθηκε από τον ηγεμόνα της Βλαχίας, Αλέξανδρο Μουρούζη, το 1777, στο Χέρμανστατ (Hermanstadt) της Τρανσυλβανίας, την “Εταιρεία των Φίλων”, που ιδρύθηκε το 1780, στο Βουκουρέστι (μέλος της οποίας υπήρξε ενδεχομένως και ο Ρήγας Φεραίος), την “Ελληνοδακική Φιλολογική Εταιρεία”, που ιδρύθηκε το 1780 στο Βουκουρέστι και ανέπτυξε πλούσια δράση, καθώς και την εταιρεία “Φοίνιξ”, την οποία ίδρυσε μετά τη φυγή του στη Ρωσία, το 1787, ο ηγεμόνας της Βλαχίας, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο αποκαλούμενος Φιραρής (φυγάς).

Από πολλούς πιστεύεται ότι ο Φιραρής, κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του (1785-1786), είχε μυήσει στα πατριωτικά του σχέδια τον Ρήγα Βελεστινλή και, το 1807, τον Κωνσταντίνο Υψηλάντη. Άλλες εταιρείες που αναφέρονται είναι το “Ρόπαλον του Ηρακλέους”, η “Εταιρεία της Αθηνάς”, η “Εταιρεία των Καλών Εξαδέλφων”, που συνδέονται πιθανότατα με την οργάνωση του Ρήγα.

Όλες αυτές οι Εταιρείες και κινήσεις δημιουργήθηκαν στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και συνέδεαν πάντοτε την απελευθέρωση των Ελλήνων με τις κινήσεις κάποιας από τις μεγάλες δυνάμεις, μίας ή ενίοτε και περισσοτέρων. Μια νέα φάση θα εγκαινιάσει ο Ρήγας, ο οποίος, μολονότι επιχείρησε να στηριχτεί στη Γαλλική Επανάσταση και τον Ναπολέοντα, θα θέσει στο επίκεντρο της δραστηριότητάς του τη δημιουργία μιας εγχώριας επαναστατικής οργάνωσης. Έκτοτε, μετά μάλιστα την εξάντληση του ανατρεπτικού δυναμικού του Ναπολέοντα, που θα προκαλέσει και την απογοήτευση του Κοραή, οι Έλληνες θέτουν ως στόχο μια αυτόνομη επαναστατική απόπειρα που, στην καλύτερη περίπτωση, θα προκαλούσε και την εμπλοκή κάποιας μεγάλης δύναμης, προφανώς της Ρωσίας.

Το λίκνο της Οδησσού

Εν τέλει, και καθόλου τυχαία, η Φιλική Εταιρεία θα ιδρυθεί στην Οδησσό, μια νέα πόλη που συνδύαζε το ελληνικό επαναστατικό πνεύμα, εδώ είχαν εγκατασταθεί πληθυσμοί με μεγάλη επαναστατική παράδοση, από την Πελοπόννησο και τα νησιά μετά τα Ορλωφικά, την ευνοϊκή για τους ομόδοξους Έλληνες ρωσική πολιτική, την άμεση συνάφεια με τις παραδουνάβιες ηγεμονίες και, τέλος, τα νεωτερικά ρεύματα. η πόλη δημιουργήθηκε κατά τα πρότυπα του Διαφωτισμού, με σημαντική παρουσία Δυτικοευρωπαίων.

Αν η Βιέννη υπήρξε, είκοσι χρόνια πριν, η πόλη όπου ο Ρήγας θα συγκροτήσει την πρώτη επαναστατική “οργάνωση”, η Οδησσός, η νέα πόλη με το αρχαιοελληνικό όνομα, θα προσφέρει το κατάλληλο λίκνο για την επώαση και την ενδυνάμωση της νέας επαναστατικής απόπειρας, ενώ, στη Βιέννη, παρότι έδρα του Λόγιου Ερμή, μέχρι το 1821, θα μυηθεί στην Εταιρεία μόνο ένα μέλος!

Ο “τρίτος πόλος” του Ελληνισμού, μεταξύ Παρισίων και Κωνσταντινούπολης, ο πόλος Βιέννης-Βουκουρεστίου-Οδησσού , που οραματίζεται μια βαλκανική Πολιτεία, ταυτοχρόνως ελληνική και πολυεθνική, ανεξίθρησκη και ορθόδοξη, διαφωτιστική και “ρομαντική”, ισχυροποιείται στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, μετακινείται αδιάκοπα προς τα ανατολικά και θα σφραγίσει όλες τις επαναστατικές και διαφωτιστικές απόπειρες.

Μετατόπιση του κέντρου βάρους

Οι προκηρύξεις του Υψηλάντη και η «εξαφάνιση» του ονόματος της Εταιρείας κατά την Ελληνική Επανάσταση

Του Μιχάλη Ρέττου*

Ως προς τα πολιτικά σχέδια της Φιλικής Εταιρεία δεν μπορούν να ειπωθούν και πολλά, δεδομένης της προτεραιότητας της εθνικής συστράτευσης έναντι των κοινωνικών και πολιτειολογικών προταγμάτων. Μπορούν, όμως, να εξαχθούν ορισμένες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, βάσει των προκηρύξεων και των στρατιωτικών σχεδίων του Αλέξανδρου Υψηλάντη και των φιλικών από τα τέλη του 1820.

Καταρχάς, ως προς το στρατηγικό σκέλος, αρχικό σχέδιο των φιλικών, όπως αποφασίστηκε τον Οκτώβριο του 1820 στο Ισμαήλι[1], ήταν η κατάρρευση της οθωμανικής διοίκησης στην Κωνσταντινούπολη. Προϋπόθεση επιτυχίας αυτού του σεναρίου ήταν η καταστροφή τουρκικού στόλου στην οθωμανική πρωτεύουσα, η σύμπραξη Σέρβων και Μαυροβούνιων και η ρωσική παρέμβαση για την υπεράσπιση της αυτονομίας των ηγεμονιών.[2] Καμία από τις προϋποθέσεις αυτές δεν υλοποιήθηκε, ωστόσο φαίνεται ότι τα σχέδια της Εταιρείας έκλιναν προς το σενάριο της επαναστατικής διαδοχής και όχι της απόσχισης/ανεξαρτησίας από την οθωμανική εξουσία. Παράλληλα, ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντίληψη της ενότητας στη βάση της κοινής θρησκείας και η τάση συμπερίληψης βαλκανικών εθνών στο ελληνικό εθνικό κίνημα, ως ελληνοχριστιανικών.[3]

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στην προκήρυξή του στις 24 Φεβρουαρίου 1821 από το Ιάσιο προς τους Γρακούς εις Μολδαβίαν και Βλαχίαν σημειώνει: «Ο Μωρέας, η Ήπειρος, η Θεσσαλία, η Σερβία, η Βουλγαρία, τα Νησιά του Αρχιπελάγους, εν ενί λόγω η Ελλάς άπασα επίασε τα όπλα, δια να αποτινάξη τον βαρύν ζυγόν των Βαρβάρων». Τέλος, στην βασική επαναστατική προκήρυξή του (Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος) ο ίδιος αναφέρει ότι «το έθνος συναθροιζόμενον θέλει εκλέξη τους Δημογέροντάς του, και εις την ύψιστον ταύτην Βουλήν θέλουσιν υπείκει όλαι μας αι πράξεις», ενώ παράλληλα αναφέρεται στα ευρωπαϊκά φωτισμένα έθνη που έχουν καταφέρει να κερδίσουν την ελευθερία τους και διαβεβαιώνει για τη στήριξη του εγχειρήματος από τη μεγάλη κραταιά δύναμη (Ρωσία). Στο σημείο αυτό διαφαίνεται η επιρροή του συντάκτη από τις φιλελεύθερες ιδέες της γαλλικής επανάστασης, καθώς και η πρόθεση δημιουργίας μίας ανώτερης (ύψιστης) διοίκησης (Βουλής) αποτελούμενης από τους κατά τόπους εκλεγμένους αντιπροσώπους (Δημογέροντας).[4]

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΑΡΔΗΝ - Γ. Καραμπελιάς: Χρειάζεται ο Ελληνισμός μια νέα Φιλική Εταιρεία; 2o

Ομιλία Γ. Καραμπελιά - Με επιτυχία ξεκίνησε το ΑΡΔΗΝ Πειραιά την Τρίτη, 25/2/2020, τον κύκλο συζητήσεων και ομιλιών υπό τον τίτλο «Το λιμάνι των συζητήσεων». Ο κύκλος εγκαινιάστηκε από τον ιδρυτή του ΑΡΔΗΝ, συγγραφέα Γιώργο Καραμπελιά του οποίου πρόσφατα κυκλοφόρησε το τελευταίο του βιβλίο «Φιλική Εταιρεία. Ήταν ώριμη η Επανάσταση;»

Το εξεταζόμενο θέμα ήταν «Χρειάζεται ο Ελληνισμός μια νέα Φιλική Εταιρεία;». Μετά από την ενδελεχή παρουσίαση του ιστορικού υποβάθρου της Φιλικής Εταιρείας παρουσιάστηκαν οι συνθήκες που επικρατούσαν στον ελλαδικό χώρο στις αρχές του 19ου αιώνα και συσχετίστηκαν με τις παρούσες συνθήκες. Στην επακολουθήσασα συζήτηση ανταλλάχθηκαν απόψεις και τέθηκαν σημαντικά ερωτήματα.Σαφής ήταν η αγωνία των ακροατών όχι τόσο για την ανάγκη μίας νέας προεπαναστατικής εταιρείας, αλλά κυρίως για τον φορέα που θα μπορούσε να πραγματοποιήσει το έργο.

Η κατήχηση και ο Όρκος των Φιλικών

Γενικά Αρχεία του Κράτους, Συλλογή Ρήγα Παλαμήδη

από το Άρδην τ. 97, Ιούνιος-Σεπτέμβριος 2014

Ὁ σκοπὸς

Ἡ Ἑταιρεία συνίσταται ἀπὸ καθ’ αὑτὸ Γραικοὺς φιλοπατρίδας καὶ ὀνομάζεται Ἑταιρεία τῶν Φιλικῶν. Ὁ σκοπὸς αὐτῶν εἶναι ἡ καλυτέρευσις τοῦ ἰδίου ἔθνους καί, ἂν ὁ Θεὸς τὸ συγχωρήσῃ, ἡ ἐλευθερία των. Μετὰ τὴν συνήθη ἐξομολόγησιν καὶ κατήχησιν ὁ ὠρκωμένος προσήλυτος ἂς ὀνομάζεται Ἱερεὺς τῶν Φιλικῶν.

Μέρος Αον

Ἀφοῦ γνωρίσης ἕνα Γραικόν, ὅτι εἶναι βέβαιος καὶ θερμὸς ἐραστὴς τῆς πατρίδος καὶ καλὸς ἄνθρωπος∙ ὅτι δὲν εἶναι μέλος εἰς καμμίαν ἄλλην ἑταιρείαν μυστικήν, ὁποία καὶ ἂν εἶναι∙ ὅτι ἐπιθυμεῖ νὰ κατηχηθῇ εἰς τὴν Ἑταιρείαν μας ὄχι ἀπὸ ἁπλῆν περιέργειαν, ἀλλ’ ἀπὸ καθαρὸν πατριωτισμόν, τότε τοῦ δίδεις τὴν ὑπόσχεσιν, ὅτι θέλεις τὸν δεχθῆ εἰς τὴν Ἑταιρείαν∙ καὶ πρῶτον τὸν κάμνεις ἀδελφοποιτὸν μὲ τὸ Εὐαγγέλιον.

Βον. Μετὰ δύο ἢ τρεῖς ἡμέρας τὸν πηγαίνεις εἰς ἕνα ἱερέα λέγοντάς του, ὅτι θέλεις να ὁρκίσῃς τὸν παρόντα ἄνθρωπον, ἂν ἴσως ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα ὑπόσχεται καὶ λέγει διὰ μίαν γνωστὴν ὑπόθεσιν εἶναι ἀληθινά. Ἔπειτα κατὰ μέρος (διὰ νὰ μὴν ἀκούσῃ ὁ ἱερεὺς) τοῦ λέγεις τὸν ὅρκον καὶ αὐτὸς τὸν ἐπαναλαμβάνει τρεῖς φορὲς φωνῇ χαμηλοτέρᾳ, ἔπειτα τὸν ἐρωτᾷς δυνατώτερα, διὰ νὰ ἀκούσῃ καὶ ὁ ἱερεύς, ὁ ὁποῖος λέγει εἰς τὸν ὁρκιζόμενον: αὐτὰ τὰ ὁποῖα εἶπες εἰς τὸν φίλον σου εἶναι ἀληθινά; Αὐτὸς θέλει ἀποκριθῆ: ναί, εἶναι καὶ θέλουν εἶσθαι ἀληθινὰ∙ καὶ διὰ τὴν ἀσφάλειάν των ὁρκίζομαι εἰς τὸ Εὐαγγέλιον∙ καὶ τότε τὸν βάζεις καὶ κάμνει τὸν ὅρκον κατὰ τὸν ἐκκλησιαστικὸν νόμον.

Εἰς τοὺς ἔξω τῆς Γραικίας εὐρισκομένους εἶναι συγχωρημένον νὰ γένῃ αὐτὸς ὁ ὅρκος καὶ εἰς ἱερέα τίμιον τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας, ἂν ἴσως δεν εἲναι ἱερεὺς ὀρθόδοξος.

Γον. Ὕστερα ἀπὸ τὸν ὅρκον, τὸν παίρνεις εἰς ἀπόκρυφον μέρος καὶ τοῦ κάμνεις τὴν διωρισμένην ἐξομολόγησιν μὲ ἀκρίβειαν:

αον τοῦ λέγεις, ἂν εἶναι ἀρκετὰ δυνατὸς να βαστάξῃ τὸ μυστικὸν μὲ τὸν κίνδυνον τῆς ζωῆς του, διότι αὐτὰ τὰ ὁποῖα μέλλει νὰ μάθῃ, εἶναι πράγματα ἱερὰ καὶ ἀξιοσέβαστα εἰς τάς φιλογενεὶς καρδίας, καὶ ἀπὸ τὰ ὁποῖα κρέμαται ἡ τύχη τοῦ ἰδίου ἔθνους, καὶ ὅτι ἀφ’ οὗ ἔμβῃ εἰς ταύτην τὴν Ἑταιρείαν, πρέπει νὰ λάβῃ τὸν θάνατον πρὸ ὀφθαλμῶν, τὸν θάνατον μ’ ὅλα τὰ σκληρὰ βάσανά του καὶ κατὰ περίστασιν ἠμπορεῖ να φονεύσῃ ἕνα παραβάτην τῆς Ἑταιρείας, ἂς εἶναι καὶ ὁ πλησιέστερος συγγενὴς του.

Γιώργος Καραμπελιάς: Πώς επικράτησε η Φιλική Εταιρεία

Απέναντι στη στρατηγική μιας μακράς προετοιμασίας, –πολιτικής και παιδευτικής– και την αναμονή ευνοϊκότερων διεθνών συσχετισμών για την πραγματοποίηση του οποιουδήποτε επαναστατικού διαβήματος, την οποία προκρίνουν οι πνευματικές, πολιτικές και θρησκευτικές ελίτ του ελληνισμού, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος, ο Ιωάννης Καποδίστριας, κ.α. θα πρυτανεύσει η στρατηγική της άμεσης επαναστατικής δράσης, η στρατηγική της Φιλικής Εταιρείας.

Η Φιλική, όπως γνωρίζουμε, ιδρύθηκε στην Οδησσό –ή τη Μόσχα– από απλούς εμπόρους μικρής οικονομικής επιφάνειας και κοινωνικού κύρους, ή ακόμα και εμποροϋπαλλήλους τον Σεπτέμβριο του 1814, όπως επιβεβαιώνεται και με σχετικό χειρόγραφο της Μονής της Παναγίας Σπηλιανής Νισύρου, όπου αναφέρεται: «η ύψωσις του Τιμίου Σταυρού είναι η πρώτη ημέρα της συστάσεως της Μεγάλης Αδελφότητος ». Από τις αρχές του 1814, μεταξύ Μόσχας και Οδησσού, πραγματοποιούνται οι προπαρασκευαστικές συζητήσεις για την ίδρυση της εταιρείας, από τον Αρτινό, Νικόλαο Σκουφά, τον Ιωαννίτη, Αθανάσιο Τσακάλωφ, τον Πάτμιο, Εμμανουήλ Ξάνθο.

Το εναρκτήριο λάκτισμα θα δοθεί από δυνάμεις που δεν ανέχονταν πλέον την τουρκική τυραννία και είχαν επηρεαστεί και από τον γενικότερο επαναστατικό αναβρασμό της Ευρώπης. Και οι τρεις πρωτεργάτες της Φιλικής, οι Σκουφάς, Τσακάλωφ, Ξάνθος, τη στιγμή που έθεταν τις βάσεις της, όχι μόνο ήταν οικονομικά «κατεστραμμένοι» και declassés –σίγουρα οι δύο από αυτούς–, αλλά είχαν ήδη επαφή με το εταιριστικό κίνημα, καθώς και αρνητικές εμπειρίες από την τουρκική εξουσία.

Η ψυχή της εταιρείας, ο Νικόλαος Σκουφάς (1779- 1818), είχε υποχρεωθεί να εγκαταλείψει τη βιοτεχνία του, κατασκευής σκούφων στην Άρτα, όταν ο Αλής προσπάθησε να μονοπωλήσει τον κλάδο· δοκίμασε να εμπορευθεί στην Οδησσό αλλά απέτυχε και το 1812, εργαζόταν ως γραμματέας Έλληνα εμπόρου στη Μόσχα.

Η Φιλική Εταιρεία

Νίκος Καρβούνης*

Η Επανάσταση του 1821 χρωστά την οργάνωσή της στη Φιλική Εταιρεία.

Γι’ αυτή την Εταιρεία εγράφτηκαν αρκετά, χωρίς ακόμα να έχει ολοκληρωθεί συστηματικά η μελέτη της ιστορίας της και του έργου της. Και έτσι, εκτός από το «Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας» του Ιωάννου Φιλήμονος, τυπωμένο στο Ναύπλιο το 1834 και από το βιβλίο του Τάκη Κανδηλώρου «Η Φιλική Εταιρεία» τυπωμένο στην Αθήνα το 1926, λίγα και σκόρπια και συμπτωματικά είνε τα εφόδια που απομένουν γι’ αυτή τη μελέτη:

Τα απομνημονεύματα του Νικ. Υψηλάντη, κάποια δημοσιεύματα κατά της Εταιρείας και κάποιες απαντήσεις Φιλικών, στις πρώτες εφημερίδες που βγήκαν μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Όσο για τον ιστορικό τον Παπαρρηγόπουλο, αυτός στο σχετικό κεφάλαιο της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» εβασίστηκε για τα ιστορικά δεδομένα στις πληροφορίες του Ιωάννου Φιλήμονος. Μια ενδιαφέρουσα συμβολή για τη μελέτη των πρώτων ενεργειών της Εταιρείας στην Οδησσό και στην νότιο Ρωσσία γενικά, καθώς και στις δυο ηγεμονίες – τη Μολδαυία και τη Βλαχία – που βρίσκονταν τότες κάτω από ηγεμόνες Φαναριώτες και όπου ζούσανε χιλιάδες Έλληνες έμποροι, επαγγελματίες και υπάλληλοι της Φαναριώτικης διοίκησης, θάτανε το μασωνικό αρχείο του Βουκουρεστίου, όπου σώζονται μερικά χαρτιά μασωνικών στοών της Βεσσαραβίας και της Οδησσού, που μέλη τους ήτανε οι πρώτοι Φιλικοί.

Εκδήλωση: “Φιλική Εταιρεία, 200 χρόνια από την ίδρυσή της” (βίντεο)

Α΄ Μέρος

Β΄ Μέρος

Το Άρδην οργάνωσε την Τρίτη 14 Οκτωβρίου 2014 συζήτηση με θέμα:

“Φιλική Εταιρεία, 200 χρόνια από την ίδρυσή της“.

Για το θέμα μίλησαν οι

Απόστολος Διαμαντής, ιστορικός,

Μελέτης Μελετόπουλος, ιστορικός και

Γιώργος Καραμπελιάς, εκδότης – συγγραφέας.

Συντονιστής: Νικόλας Δημητριάδης, ιστορικός.