Max Beckmann, Η νύχτα, 1919
Αλέξανδρος Μπριασούλης
Ως άλλος ανώνυμος ανακριτής/ερευνητής, όπως στο γνωστό ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη, η σύγχρονη «Αριστερά» απαιτεί συνεχώς απ’ όλους να πάρουν θέση, θέση ξεκάθαρη και ανθρωπιστική, για όλα τα φλέγοντα ζητήματα της εποχής μας. Όσο πιο φλέγον το ζήτημα τόσο πιο γρήγορα απαιτείται η απόφασή μας. Και η εποχή μας, ως γνωστόν, έχει πολλά φλέγοντα ζητήματα να επιδείξει: πολλαπλά κοινωνικά προβλήματα, κατάρρευση θεσμών, οικονομική κρίση, οικολογικές καταστροφές και βέβαια το προσφυγικό, κρισιμότατο πρόβλημα που τα τελευταία χρόνια η χώρα μας βιώνει με τρόπο ιδιαίτερα οδυνηρό. Μπροστά σε τόσες επείγουσες ανθρώπινες ανάγκες, η σκέψη και ο χρόνος που αυτή απαιτεί είναι πολυτέλειες σχεδόν απαγορευμένες. Γι’ αυτό λοιπόν, και σε αντίθεση με τον φανταστικό ομιλητή του ποιήματος, η «Αριστερά» σήμερα δεν μπορεί να (μας) περιμένει. Πρέπει να αποφασίσουμε τώρα. Όμως ο ποιητής είχε δίκιο. Έχοντας κατανοήσει καλά τον χαρακτήρα της σύγχρονης κοινωνίας, ήξερε ότι τέτοιου είδους αποφάσεις, ορθές, καθαρές, ιδεολογικά αγνές και αποστειρωμένες, δεν μπορούν να παίρνονται στα γρήγορα και αναίμακτα, παρά μόνο για θέματα που δεν μας αγγίζουν ουσιαστικά και τα οποία τα βλέπουμε μόνο από μακριά χωρίς να είμαστε αναγκασμένοι να διακόψουμε «τις συζητήσεις στο κουρείο και τις Κυριακές στα γήπεδα». Όσο όμως πιο ριζικά είναι τα προβλήματα που απειλούν την ατομική και προσωπική μας ύπαρξη τόσο περισσότερο η αντιμετώπισή τους απαιτεί πολύχρονη πνευματική προετοιμασία και σκέψη, κι αυτό γιατί οι λύσεις τους, αν υποθέσουμε ότι όντως υπάρχουν τέτοιες, μόνο χρονοβόρες, οδυνηρές και σύνθετες μπορεί να είναι, αποφάσεις που προϋποθέτουν άμεση, προσωπική εμπλοκή και πολλές προσωπικές θυσίες. Σε αντίθετη περίπτωση, οι εύκολες απαντήσεις αποδεικνύονται ανερμάτιστες ρητορίες κενές περιεχομένου, καταδικασμένες να εξαερωθούν στην πρώτη επαφή με τη σκληρή πραγματικότητα. Και η ρητορική της «Αριστεράς» για την προσφυγική κρίση αποδείχτηκε, ιδίως μετά τα τελευταία γεγονότα στον Έβρο και την – φανερή πλέον – επιθετική εμπλοκή της Τουρκίας, ότι ανήκει δυστυχώς σε αυτήν τη δεύτερη κατηγορία.Φαινομενικά βέβαια ο αριστερός λόγος μοιάζει ο πλέον «σχετικός» με την πραγματικότητα του προσφυγικού, μια και είναι αυτός που απαιτεί, σε όλους τους τόνους, αυτοθυσία, αγώνες, αλληλεγγύη και ακτιβισμό, προτάσσοντας τις αξίες του ανθρωπισμού απέναντι σε μια απάνθρωπη πραγματικότητα. Παρόλα αυτά, και αντί να ενδυναμωθεί, εξουδετερώθηκε εν μία νυκτί από τα γεγονότα του περασμένου Φλεβάρη και είναι σίγουρο ότι θα δεχτεί ακόμα ένα ανάλογο καίριο χτύπημα από το επόμενο θερμό επεισόδιο που πολύ σύντομα, όπως δείχνουν τα πράγματα, θα στήσει η τουρκική εξωτερική πολιτική. Σε σχέση με την τροπή που παίρνουν οι πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο, ο λόγος της Αριστεράς για το προσφυγικό, αλλά και η ίδια η δράση της, που θέλει να βρίσκεται βουτηγμένη στο πραγματικό, φαντάζει ξαφνικά στην κυριολεξία εκτός τόπου και χρόνου. Το περίφημο αυτό πραγματικό, το οποίο στην περίπτωσή μας έχει τα χαρακτηριστικά του προσώπου του Ρ. Τ. Ερντογάν, κατέδειξε πολύ γρήγορα τη γύμνια και την ασυνέπεια αυτού του λόγου, φανερώνοντας ταυτόχρονα την κενότητά του, γενικότερο εξ άλλου χαρακτηριστικό του δημόσιου λόγου της μοντέρνας κοινωνίας, το οποίο είχε εντοπίσει και περιγράψει, ήδη στα 1927, ο Ρενέ Γκενόν.