Η γένεση του Ολοκληρωτισμού

Pantelis Savvidis

Ολοκληρωτικός «μαρξισμός» ως αποθέωση της μεθόδου ενάντια στη φύση και την ελευθερία

Κι αν ο Τρότσκι λεγόταν Ιωσήφ;

Το ότι δεν ασπαζόμαστε τον συμψηφισμό κοινωνικών συστημάτων και θεωριών, που οδηγεί ενίοτε σε μηδενισμό της ανθρώπινης εμπειρίας και ιστορίας, δεν σημαίνει ότι θάβουμε τους εφιαλτικούς παράδρομους της «επιστημονικής σοσιαλιστικής» ιδέας, επειδή πρέπει να αναγνωρίζουμε αγνές προθέσεις στους δημιουργούς της. Είναι γνωστή η ρεαλιστική αμφισβήτηση και η αναθεώρηση της μαρξιστικής οντολογίας, από ένα πλήθος διανοητών και κινημάτων.

Ξεκινώντας από τους αναρχικούς, που πρώτοι ένιωσαν στο κορμί τους την «προσαρμογή» της σοβιετικής επανάστασης στην αποθέωση των αντικειμενικών συνθηκών, προχωράμε στον Καστοριάδη, τον Κώστα Παπαϊωάννου, την Χάννα Άρεντ, και άλλους αιρετικούς διανοητές ή απόκληρα παιδιά του Μαρξ, που μπροστά στην αλήθεια, δεν προτίμησαν την σιωπή και τη μεταφυσική σκέψη.

Ο Όττο Ρύλε, ο Άρης Αλεξάνδρου, ο Μιχάλης Κατσαρός, ο Αλμπέρ Καμύ, ο Λούις Μάμφορντ, ο Ζάκ Ελλύλ, η Σχολή της Φραγκφούρτης, ο  Σαρλ Φουριέ, ο Άλντους Χάξλευ, ο Τζώρτζ Όργουελ, 0 Εντγκάρ Μορέν, ο Ιβάν Ίλιτς, οι Καταστασιακοί με τον Ντεμπόρ, ο Ζακ Κλώντ Μισεά και ένα πλήθος ετερόκλητων προσώπων, μας φωτίζουν και μας ανοίγουν το μυαλό με το έργο τους. Κι αν είναι αναγκαίος, ο απολογητικός αυτός πρόλογος, είναι επειδή τα αριστερά, τα ακροαριστερά και ψευδοαντιεξουσιαστικά ιερατεία, με το μένος παρεκκλησιαστικών οργανώσεων, εγκαλούν ως «πράκτορες του ιμπεριαλισμού» στην καλύτερη και φασίστες στην χειρότερη, όσους συνεχίζουν να σκέφτονται εναλλακτικά. Εγκαθιστώντας την μεταφυσική της απαράβατης αναγκαιότητας ενός ολοκληρωτικού «επαναστατικού» πεπρωμένου, ακρωτηριάζουν εντέλει, τη συνολική απελευθέρωση του ανθρώπου ως συνολικό πρόσωπο μέσα στην συλλογική πάντα εξέλιξη του κόσμου. Παραμένοντας ανήλικα πληγωμένα παιδιά, που πασχίζουν να μην τους λιώσουν την ψευδοεπαναστατική καραμέλα και βγουν από τον αμνιακό κόσμο τους.

«Δύο άκρα» ή μια, δυστυχώς κυρίαρχη, ολοκληρωτική παράδοση;

του Γιώργου Ρακκά

Αναζωπυρώθηκε μετά την απόφαση Κοντονή για την αποχή της Ελλάδας από το διαβόητο συνέδριο των Εσθονών για την ταύτιση του ναζισμού με τον σοβιετισμό, η συζήτηση για τα «δύο άκρα». Ταυτόχρονα, η παγκόσμια σκηνή έμεινε αποσβολωμένη παρακολουθώντας μια φονική σύγκρουση αντιφά και φασιστών, στο Σάρλοτσβιλ των ΗΠΑ, όπου η εκλογή Τραμπ έχει πυροδοτήσει αυτήν την αντιπαράθεση σε ένταση μάλλον άγνωστη για την πρόσφατη ιστορία της αμερικάνικης κοινωνίας.

Κάτι συμβαίνει· δεν είναι μόνο οι έωλες διαιρετικές τομές του παρελθόντος που ανακαινίζονται σήμερα ώστε να καλύψουν το έλλειμμα οράματος και διεξόδων που χαρακτηρίζει την τρέχουσα πολιτική. Καθώς η παγκοσμιοποίηση βυθίζεται σε κρίση, οι αντιθέσεις της παροξύνονται, τροφοδοτούν συγκρούσεις, που εκφράζονται με την γλώσσα του «παλιού», δηλαδή του πολιτικο-ιδεολογικού σύμπαντος που θα κυριαρχήσει μέσα στον 20ό αιώνα. Παρατηρώντας, όμως, τις περιπέτειές του από τον εξώστη του χαοτικού 21ου τον οποίον μας κληροδότησε, αντιλαμβανόμαστε πολύ καλά ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες πλέον δεν διαθέτουν την πολυτέλεια να επιδίδεται σε τέτοιες νεκραναστάσεις. Το τίμημα θα είναι βαρύ. Ιδίως, για την δικιά μας την χώρα, η οποία ακόμα αρνείται να μετρήσει τις πληγές που της άφησαν οι συγκρούσεις των «μεγάλων αφηγήσεων» του χτες, αδυνατώντας να αντιληφθεί ότι τραγωδία, για αυτήν, υπήρξε ο ίδιος ο εμφύλιος, ότι το πρόβλημα δεν αφορούσε στο ποιός θα επικρατήσει αλλά στο ότι έγινε, πράγμα που εξ αρχής απέτρεψε οποιαδήποτε σοβαρή προοπτική χειραφέτησης του Ελληνικού λαού, και τον καταδίκσε σε μια νέα δουλεία, την ίδια στιγμή που είχε βγει ως ο μεγάλος ηθικός νικητής του πολέμου που μόλις τότε είχε λήξει.

Χάνα Άρεντ: το ξερίζωμα του ανθρώπου ως πηγή του ολοκληρωτισμού

του Σπύρου Κουτρούλη

Μια πρώτη μορφή δημοσιεύθηκε στην ΡΗΞΗ φ. 130, 131, 132.

Α'

Η Χάνα Άρεντ και το έργο της αποτελεί σημείο αναφοράς αλλά και σε πολλές περιπτώσεις σημείο αντιλεγόμενο. Ανέπτυξε ένα κριτικό λόγο που επεκτάθηκε, σε διαφορετική αναλογία, σε όλα τα πολιτικά ρεύματα, στον καπιταλισμό, στον σταλινισμό, στον φασισμό. Στο τέλος δυσαρέστησε και το Ισραήλ με αφορμή το έργο της για την δίκη του Άιχμαν.

Στην χώρα μας έχουν μεταφραστεί πολλά από τα σημαντικά της δοκίμια όπως,"Περί βίας", "Για την Επανάσταση", "Η πολιτική φιλοσοφία του Κάντ" και η "Ανθρώπινη Κατάσταση". Το τελευταίο αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό από τα έργα της, που μεταφράστηκαν. Διαβάζουμε, σε αυτό, εύστοχες επισημάνσεις για την μοναξιά και το ξερίζωμα του σύγχρονου ανθρώπου που προεικονίζουν πολλές από τις σκέψεις που θα θεμελιώσουν ότι περιγράφει ως το ολοκληρωτικό σύστημα όπως: "στις σύγχρονες περιστάσεις αυτή η αποστέρηση των "αντικειμενικών" σχέσεων με τους άλλους και της πραγματικότητας που αυτοί εγγυούνται έχει καταστεί το μαζικό φαινόμενο της μοναξιάς κι έχει προσλάβει την πιο ακραία και πιο αντιανθρώπινη μορφή της. Ο λόγος της οξύτητας αυτού του φαινομένου είναι ότι η μαζική κοινωνία δεν καταστρέφει μόνο την δημόσια σφαίρα αλλά και την ιδιωτική, δεν στερεί από τους ανθρώπους μόνο την θέση τους μέσα στον κόσμο, αλλά τον ιδιωτικό τους οίκο, όπου κάποτε ένοιωθαν προφυλαγμένοι από τον κόσμο και όπου, εν πάση περιπτώσει, ακόμη και όσοι αποκλείονταν από τον κόσμο μπορούσαν να βρίσκουν ένα υποκατάστατό του στην θαλπωρή της εστίας και στην περιορισμένη πραγματικότητα της οικογενειακής ζωής"[1].

Η ισχύ ερμηνεύεται ως "ότι συντηρεί την ύπαρξη της δημόσιας σφαίρας, τον δυνητικό χώρο δημόσιας εμφάνισης μεταξύ ενεργούντων και ομιλούντων ανθρώπων"[2] . Ο ελεύθερος χρόνος είναι υποθηκευμένος καθώς "ο ελεύθερος χρόνος τουanimal laborans δεν ξοδεύεται πουθενά αλλού εκτός από την κατανάλωση, κι όσος περισσότερος χρόνος του μένει τόσο πιο άπληστες και πιο ακόρεστες γίνονται οι ορέξεις του "[3].