Μια τρυφερή ματιά, γεμάτη αγάπη και βαθιά γνώση των πραγματικοτήτων των ιθαγενών λαών της Τσιάπας, πριν την εξέγερση του 1994. Από τον Λουίς Χερνάντες Ναβάρρο – συνοδοιπόρο στον αγώνα των ζαπατίστας 30 χρόνια τώρα, αρχισυντάκτης γνώμης της εφημερίδας La Jornada και πρώην σύμβουλος του EZLN. Μετάφραση: Ε.Μ.
Αφιερωμένο στον Jtotik Miguel
Μια νύχτα γεμάτη αστέρια στην έδρα του δήμου Σαν Πέδρο ντε Τσεναλό (Τσιάπας, Μεξικό), ο ιερέας Μιγκέλ Τσαντώ μοιραζόταν μερικά ποτηράκια και μια χαλαρή συζήτηση με μερικούς νέους από το κέντρο της χώρας. Τα τραγούδια της Τζουλιέτε Γκρέκο που έπαιζαν σε ένα παλιό πικ-απ ανταγωνίζονταν τον ήχο των γρύλων και των πουλιών της νύχτας….
Ήταν Αύγουστος του 1976. Ο πάτερ Μιγκελίτο, όπως χαϊδευτικά τον αποκαλούσαν οι πιστοί του, έδειχνε στους ξένους ένα ρεπορτάζ του περιοδικού Alarma!, που τον κατηγορούσε ότι οργάνωνε όργια με τους νεαρούς Ευρωπαίους backpackers που επισκέπτονταν την ενορία του. “Ο πατέρας Μιγκέλ πιστεύει στους χίπηδες”, έγραφε το δημοσίευμα. Το εβδομαδιαίο περιοδικό ήταν μια μικρή απόδειξη, ανάμεσα σε πολλές άλλες, τoυ εκφοβισμού του οποίου ήταν ήδη θύμα εκείνο τον καιρό εκ μέρους των καξκλάνες(1), που έβλεπαν με κακό μάτι την αφοσίωσή του στους ιθαγενείς τσοτσίλες. Δήμαρχος ήταν ο Χασίντο Αρίας. Ο ιερέας γεννήθηκε στη Νορμανδία της Γαλλίας το 1930 και άσκησε το λειτούργημά του ως εργάτης-ιερέας. Το 1965, κι αφού παρακολούθησε σεμινάρια με τον Ιβάν Ίλιτς(2), έφτασε στην Τσιάπας. Όταν έφθασε στο Τσεναλό – διηγήθηκε στους ξένους εκείνη την υγρή νύχτα – υπήρχαν τρεις καθολικισμοί: εκείνος των μιγάδων, που δεν είχε καμία σχέση με τον αληθινό καθολικισμό, επειδή είναι ευκολότερο “για μια καμήλα να περάσει από το μάτι μιας βελόνας παρά για έναν πλούσιο να μπει στη Βασιλεία των Ουρανών”· αυτός των ινδιάνων, με τα ήθη και τα έθιμά τους· και εκείνος του ιερωμένου, ο δικός του, αρχικά ξένος προς τους άλλους δύο. Ωστόσο, πολύ πολύ γρήγορα -τους εξομολογήθηκε-, η αγάπη για τον λαό του τον έκανε πεδράνο(3), τον οδήγησε να μιλήσει τη γλώσσα τους και να κάνει δικές του τις βαθύτερες πεποιθήσεις των τσοτσίλες.
Στα τέλη του 1992, οι πεδράνος κινητοποιήθηκαν για να απελευθερώσουν μερικούς αδίκως φυλακισμένους συντρόφους τους. Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 12 Οκτωβρίου, μια ομάδα μελών της Εθνικής Ιθαγενικής Αγροτικής Ένωσης «Εμιλιάνο Ζαπάτα» (AΝCIEZ), μερικοί από αυτούς με τόξα και βέλη, είχαν γκρεμίσει το άγαλμα του κατακτητή Ντιέγκο δε Μασαριέγκος κατά τη διάρκεια της πορείας μνήμης για τα 500 χρόνια ιθαγενικής, νέγρικης και λαϊκής αντίστασης. Με αφορμή τη διαδήλωση των κατοίκων του Σαν Πέδρο, η εφημερίδα Cuatro Poder αφιέρωσε οκτώ στήλες της στον ιερέα: “Γάλλος πάστορας ξεσηκώνει το Τσεναλό”. Και παρακάτω, ένα ανώνυμο άρθρο κατήγγειλε: “Ο Μιγκέλ Τσαντώ καθοδηγεί τους αδαείς ιθαγενείς να διαπράττουν φρικαλεότητες”.
Η πίστη του ιερέα στους ανθρώπους του θα του κόστιζε ακριβά. Τον Φεβρουάριο του 1998, λίγους μήνες μετά τη σφαγή του Ακτεάλ(4), κατά την οποία παραστρατιωτικές ομάδες δολοφόνησαν 45 μέλη της ομάδας Λας Αμπέχας που προσεύχονταν για ειρήνη στην εκκλησία του Ακτεάλ στο Τσεναλό, η κυβέρνηση τον απέλασε από τη χώρα. Η λύσσα της κυβέρνησης του Ερνέστο Σεδίγιο ακύρωσε έτσι τη δυνατότητα να συνεχίσει ο πάστορας να ασκεί την ιεροσύνη στην περιοχή, μετά από 32 χρόνια που το έκανε. Πλέον δεν τον κατηγορούσαν για διοργάνωση “χίπικων οργίων”, αλλά για παρέμβαση στην εσωτερική πολιτική της χώρας. Σημάδια των καιρών. Εξοργισμένος και συγκλονισμένος ως τα βάθη της ψυχής του από τη θηριωδία, ο Δον Μιγκέλ είχε το θράσος να πει τα πράγματα με το όνομά τους: “η σφαγή του Ακτεάλ”, είπε, “ήταν ένα κυβερνητικό σχέδιο για να καταστρέψει τις βάσεις στήριξης των ζαπατίστας”.
Από τη Γαλλία, μακριά από τον τόπο όπου χτυπούσε η καρδιά του, έγραψε στους ενορίτες του, θύματα της αντεπαναστατικής βίας: «Γίνετε προφήτες του λαού σας, διατηρώντας την ελπίδα πως μια μέρα θα επιστρέψετε κι εσείς για να ζήσετε ειρηνικά στους τόπους σας με δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια».
Το 2022, ο Μιγκέλ Τσαντώ πέθανε στο Σαν Κριστόμπαλ ντε λας Κάσας, όπου μπόρεσε να επιστρέψει μετά από μακρά εξορία. Αποχαιρετώντας τον, οι Λας Αμπέχας του Ακτεάλ του ζήτησαν: “Jtotik Miguel(5), σου ζητάμε να πεις στον Θεό ότι πεθαίνουμε, κι όχι μόνο από ιάσιμες ασθένειες, αλλά από όλα τα σχέδια θανάτου και καταστροφής των πλουσίων και ισχυρών σε συνενοχή με τους πληρωμένους δολοφόνους, το οργανωμένο έγκλημα, τις ναρκομαφίες και με τη συγκατάθεση των κακών κυβερνήσεων, τοπικών, πολιτειακών και ομοσπονδιακών, που βρίσκονται στην εξουσία”.
