Άρδην τ. 59
Η καπιταλιστική επέκταση στηριζόταν πράγματι πάνω
στη μεγιστοποίηση της ιδιωτικής κατανάλωσης. Αυτή η μεγιστοποίηση, όπως
θα δούμε παρακάτω, έχει σαν προϋπόθεση όσο και σαν συνέπεια την ανάπτυξη
της κρατικής σφαίρας. Αυτή δεν αποτέλεσε, όπως ισχυρίζονται οι
νεο-φιλελεύθεροι, εμπόδιο στην ανάπτυξη αλλά απαραίτητο συνοδό της. Ένας
περιορισμός της κρατικής σφαίρας και του κόστους της δεν είναι δυνατός
παρά μόνο μέσα από την αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης και κατανάλωσης.
Αυτή η αλλαγή, αναπόφευκτη τόσο για τη δεξιά όσο και για την αριστερά,
μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορους τρόπους και για διαφορετικούς
στόχους. Αποτελεί το κεντρικό ζητούμενο της παρούσας κρίσης, που έχει
κατανοηθεί λιγότερο από όλα.
Ένας περιορισμός της κρατικής σφαίρας μέσω του
απλού ακρωτηριασμού των δημοσίων δαπανών φαίνεται αδύνατος χωρίς την
εγκαθίδρυση μιας δικτατορίας, γιατί οι δύο βασικές λειτουργίες που
εκπληρώνουν οι θεσμοί και οι πολιτικές του κράτους πρόνοιας: 1) η
παραγωγή τάξης και 2) η παραγωγή του τύπου της ζήτησης που απαιτεί η
ανάπτυξη του καπιταλισμού, είναι εξαιρετικά ευαίσθητες.
Ι) Η ανάπτυξη της μεγάλης εμπορευματικής παραγωγής,
με τις μεγα-βιομηχανίες της, τις μεγα-τεχνολογίες της και τις
μεγα-πόλεις της, κάνει απαραίτητο ένα σύνολο από υποδομές, δίκτυα και
δημόσιες υπηρεσίες, χωρίς τις οποίες το παραγωγικό σύστημα θα ήταν
αδύνατο να λειτουργήσει, να αναπαραχθεί και να κάνει αποδεκτούς από την
κοινωνία τούς μετασχηματισμούς και τις αποδιαρθρώσεις που προκαλεί.
Πρόκειται για το κοινωνικό κόστος της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αυτό το
κόστος τείνει να μεγαλώνει με την επέκταση και τη συγκεντροποίηση της
βιομηχανικής παραγωγής. [...]
