Γράφει ο Θωμάς Κυριάκος
Ο γνωστός σήμερα ως Λόφος Φρουρίου, είναι ένα ζωντανό δείγμα της ιστορίας της Λάρισας. Από τη νεολιθική εποχή έως και σήμερα είναι ο πυρήνας γύρω από τον οποίο διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε η ζωή στην πόλη. Ο Λαρισαίος του 6ου π. Χ. αιώνα ανέβαινε στο λόφο για να λατρέψει τότε την Πολιάδα Αθηνά, όπως αντίστοιχα σήμερα λατρεύει τον πολιούχο Άγιο Αχίλλιο. Είναι το υψηλότερο σημείο της Λάρισας, με θέα και ανοιχτό ορίζοντα προς τη βόρεια και τη δυτική πλευρά της πόλης. Από εδώ πάνω μπορεί κανείς να δει εκτός από τον Πηνειό ποταμό, τη γύρω πεδινή περιοχή, τον Όλυμπο μέχρι και τον Κίσσαβο, ενώ όταν είναι καθαρή η ατμόσφαιρα, οι δυο ορεινοί όγκοι μοιάζουν να βρίσκονται μια ανάσα από την πόλη.
Στην περιοχή του λόφου γράφτηκε όλη σχεδόν η ιστορία της Λάρισας. Είναι ο χώρος στον οποίο έχουν βρεθεί οι πρώτες ενδείξεις κατοίκησης της πόλης, από τη νεολιθική ακόμα περίοδο, και ο οποίος αποτέλεσε την αρχαία ακρόπολη της πόλης. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η περιοχή του λόφου ταυτίζεται με τον Τρανό (=Μεγάλος, Σπουδαίος) Μαχαλά, τη μοναδική χριστιανική συνοικία, ενώ το υπόλοιπο τμήμα της πόλης είχε κατοικηθεί από Οθωμανούς.
Ανηφορίζοντας τους πεζόδρομους προς το λόφο συναντάμε διάφορα παλαιοχριστιανικά, βυζαντινά και οθωμανικά μνημεία, όπως το Αρχαίο Θέατρο, το βυζαντινό ναό του πολιούχου της πόλης Αγίου Αχιλλίου, το Μπεζεστένι, την αναθηματική στήλη του Ποσειδώνα και μερικά άλλα.
Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας της πόλης, αγαπημένο μέρος για βόλτες. Από τη δεκαετία του ’90, όταν μεταφέρθηκε εκτός πόλης η Λαχαναγορά, άρχισε να αλλάζει η μορφολογία του λόφου. Άνοιξαν πολλά παρεΐστικα ταβερνάκια, φαγάδικα, καφέ και μπαράκια.
Επ΄ ευκαιρία θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι η αναφορά στον λόφο του Φρουρίου είναι λανθασμένη, διότι επάνω στο λόφο δεν αναφέρεται ιστορικά η παρουσία κάποιου φρουρίου ή κάστρου, παρά μόνον η Ακρόπολη της αρχαίας Λάρισας. Πρέπει λοιπόν να αρχίσουμε σιγά-σιγά να αντικαταστούμε τη λέξη Φρούριο, από την αναφορά στην συγκεκριμένη περιοχή, με τις λέξεις Λόφος ή Ακρόπολη.
Ας ξεκινήσουμε τη σημερινή μας περιήγηση ανηφορίζοντας από τα σκαλοπάτια της δυτικής πλευράς στο λόφο.
Ο Πηνειός και στο βάθος ο λόφος Ακροπόλεως στη Λάρισα με την εκκλησία του Αγίου Αχιλλίου, γνωστή τότε ως Βασιλική του Καλλιάρχη και τα υπόλοιπα κτίσματα του λόφου. Γκραβούρα από το πρωτοσέλιδο του Γαλλικού περιοδικού «Le Monde Illustre», κατά τη διάρκεια του Ελληνοτουρκικού πολέμου. Δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νο 2091 στις 24 Απριλίου 1897.
Στη δυτική πλευρά συναντάμε τον Μητροπολιτικό Ναό της πόλης, αφιερωμένη στον πολιούχο της τον Άγγιο Αχίλλιο. Η εικονιζόμενη εκκλησία του Αγίου Αχιλλίου ή Βασιλική του Καλλιάρχη, ήταν η 2η κατά εκκλησία, που χτίστηκε στο λόφο του Ακροπόλεως, χάρη στις ενέργειες του Μητροπολίτη Λαρίσης Διονυσίου του Καλλιάρχου.
Η προγενέστερη εκκλησία, έργο του Αγίου Βησσαρίωνος, κάηκε και καταστράφηκε από μαινόμενο πλήθος Τούρκων στις 12 Ιουνίου 1769. Η εικονιζόμενη εκκλησία θεμελιώθηκε στις 5 Μαρτίου 1794, μετά από φιρμάνι του Σουλτάνου και δούλευαν νυχθημερόν περισσότεροι από 200 μαστόροι και πάρα πολλοί Λαρισαίοι Χριστιανοί. Μετά από 36 μέρες το κτίσιμο της εκκλησίας ολοκληρώθηκε την Μεγ. Παρασκευή το βράδυ στις 9:00.
Αρκετές φορές από το 1822 μέχρι και την απελευθέρωση της πόλης το 1881 η εκκλησία χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους ως οπλοστάσιο και πυριτιδαποθήκη. Μπροστά της βρίσκεται το Επισκοπείο, το οποίο χρησίμευε και σαν μητροπολιτική κατοικία. Στο κτίριο αυτό βρήκαν θερμή φιλοξενία οι περισσότεροι ξένοι περιηγητές του 19ου αι. που επισκέφθηκαν την Λάρισα. Ο ναός αυτός γκρεμίστηκε και στη θέση σου χτίστηκε νέος το 1901~2 με χρήματα που δόθηκαν από το κληροδότημα Ανδρέα Συγγρού.
