Από τον Μ. Αλέξανδρο στο Βυζάντιο – Β. Το οικουμενικό έργο του Αλεξάνδρου και η ελληνιστική κοινή

από Κώστας Παπαϊωάννου 

Μια σειρά κειμένων του Κώστα Παπαϊωάννου για την ιστορική περίοδο από την ελληνιστική εποχή που εγκαινιάστηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο έως το Βυζάντιο και την πορεία του ελληνισμού σε αυτούς τους αιώνες. Τα κείμενα προέρχονται από τα παρακάτω βιβλία του Κ. Παπαϊωάννου:

–Η κληρονομιά του Αλεξάνδρου

–Τέχνη και πολιτισμός στην Αρχαία Ελλάδα

–Βυζαντινή και Ρωσική ζωγραφική, που όλα κυκλοφορούν από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις

Αυτή η κοινή* προδιαγράφηκε με τους γάμους που γιορτάστηκαν στα Σούσα, όταν ο Αλέξανδρος και ενενήντα από τους πιο στενούς συντρόφους του παντρεύτηκαν τις πιο ευγενείς νύφες του Ιράν, και επιβλήθηκε πανηγυρικά την ημέρα της προσευχής στον Άπι, όπου ο κατακτητής –ήδη Φαραώ της Αιγύπτου, γιος του Άμμωνα-Δία και κληρονόμος του Βασιλέα των Βασιλέων– ευχήθηκε στους Πέρσες και τους Έλληνες «ευημερία και ομόνοια, μέσα από την κοινότητα της εξουσίας». Οι αναρίθμητες πόλεις που ίδρυσαν ο Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του θα αποτελούσαν σύντομα το θέατρο αυτής της πρώτης σύμμειξης ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση.

Ήδη, ενώ ζούσε ο Αλέξανδρος, μέσα σε λίγα χρόνια, ιδρύθηκαν εβδομήντα Αλεξάνδρειες: η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, οικονομικά κυρίαρχη και πολιτιστική πρωτεύουσα του ελληνιστικού κόσμου η Αλεξανδρέττα (Ισκεντερούν), στη βόρεια Συρία, στο σημείο που καταλήγει η οδός του Άνω Ευφράτη η Αλεξάνδρεια του Τίγρη, στον Περσικό Κόλπο η Αλεξάνδρεια-λιμήν στο Δέλτα του Ινδού η Αλεξάνδρεια των Παρικανίων, στο Βελουχιστάν, στον δρόμο των καραβανιών, από τα Σούσα στις Ινδίες στην κεντρική Ασία, μια σειρά από πόλεις-κλειδιά: Χεράτη, Κανταχάρ, Γκαζνί[1] τέλος, τρεις Αλεξάνδρειες στα ακρότατα σημεία της αυτοκρατορίας: η Αλεξάνδρεια-Καπίτσα[2], στον δρόμο του Πεσαβάρ, που έλεγχε τα περάσματα του Ιντοκούς, η Αλεξάνδρεια-Χοτζάντ[3], πάνω στον Ιαξάρτη (Συρ-Νταριά), στραμμένη προς τη μακρινή Κίνα, και η τρίτη, η Αλεξάνδρεια-Μερβ[4], το τελευταίο φυλάκιο απέναντι στους νομάδες του Βορρά.

Η καταγωγή του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Όμηρος 

Βλέπω αρκετούς να μην γνωρίζουν την καταγωγή του Μεγάλου Αλεξάνδρου απο μεριάς του πατέρα του, του Φιλίππου. Δέχομαι πως το σχολείο δεν σας τα μαθαίνει, όμως γιατί οι Έλληνες απο μόνοι τους δεν ενδιαφέρονται για την μόρφωση, την γνώση και την ιστορία τους;

Ο Αλέξανδρος κατάγεται απο τον οίκο(γένεια-γένος) (Δυναστεία) των Αργεαδών οι οποίοι κατάγονται απο τους Ηρακλείδες (=Τημενίδες του Άργους).

Αυτά τώρα που θα αναλύσουμε είναι καταγεγραμμένη ιστορία που εκτός του ότι αναφέρεται στον Ηρόδοτο, τον Θουκυδίδη και τον Διόδωρο Σικελιώτη, έχει αποδειχθεί και απο τις ανασκαφές του Παλατιού στην Βεργίνα απο τον Μανόλη Ανδρόνικο που ανακάλυψε τις επιγραφές του γεναλογικού δέντρου στην αίθουσα του «θόλου». Τι σημαίνει αυτό με απλά λόγια.

Ο Ηρακλής έκανε έναν υιό με την Ιόλη, τον Ύλλο. Ο δισέγγονος του Υλλέου και τρισέγγονος του Ηρακλέως, ο Τήμενος, βασιλιάς  του Άργους έκανε ένα παιδί , τον Κάρανο. Αυτός ο Κάρανος ήταν ο γενάρχης του βασιλικού οίκου της Μακεδονίας.

Ελληνικός, Αδιανόητος, γι’ αυτό και Μέγας Αλέξανδρος

Του Νίκου Τουλαντά από το Αντίφωνο

Έως και τον Μέγα Αλέξανδρο, ο Ελληνισμός ήταν αναγκασμένος να κρατά αμυντικά την αντίστασή του απέναντι στον επεκτατισμό των Περσών. Τα κατάφερνε. Όμως ο Αλέξανδρος στοχάζεται το αδιανόητο. Σκέφτεται, με επιθετική λογική, πως τα «φράγματα», κόντρα στην ορμητικότητα του ποταμού, κράτησαν την περιοχή του Ελληνισμού ασφαλή αλλά το ιδανικό, ως οριστική λύση, θα ήταν να σταματήσει ο «ποταμός». Το σκέφτεται και το επιχειρεί: Αυτοί οι «αθάνατοι» αυτοθεωμένοι, τελειώνουν με μένα.

Οι κατακτήσεις του πατέρα του και οι κατασταλτικές κινήσεις του Αλεξάνδρου έχουν καταστήσει το κλίμα ιδανικό για μία διελληνική συμμαχία αντεπίθεσης. Οι Σπαρτιάτες αντιστέκονται μόνιμα σε κάτι τέτοιο αλλά η δουλειά – αποδείχθηκε – γινόταν και χωρίς αυτούς.

Σμίγοντας με τον Παρμενίωνα στην Αμφίπολη το 334 π.Χ., με συνολικό στράτευμα περίπου 23000 ιππέων και πεζικάριων, καθώς και τις 160 τριήρεις του Κοινού των Ελλήνων (στρατιωτική ομοσπονδία που είχε ιδρύσει ο πατέρας του Φίλιππος Β’), με εφόδια ενός μήνα, ξεκινά για τον Γρανικό ποταμό. Εκεί θα αντιμετωπίσει 20000 Πέρσες ιππείς και 20000 Έλληνες πεζικάριους μισθοφόρους τους. Θα θριαμβεύσει με σχεδόν μισό δυναμικό.

Θα προχωρήσει στις Σάρδεις, Έφεσο, Μίλητο, Αλικαρνασσό, Σίδη, Άσπενδο, Τερμησσό, Σαλαγασσό, Φρυγία, Συρία, Άραδο, Σιδώνα, Τύρο, Αίγυπτο, Ιεροσόλυμα. Έως το 330 π.Χ. θα έχει κατατροπώσει τις Περσικές δυνάμεις σε ξηρά και θάλασσα, θα έχει δώσει τέλος σε 200 χρόνια κατοχής τους στη Βαβυλώνα, θα έχει κατακτήσει όλα τα μεγάλα κέντρα (π.χ. Περσέπολη) και θα κηρύξει το τέλος του πολέμου, μόλις 4 χρόνια μετά την εκκίνησή του.

Μέγας Αλέξανδρος: Ανακαλύφθηκε ο τάφος της Ολυμπιάδας; Το εύρημα στην Πιερία που προκαλεί συζητήσεις [video]

Tην πιθανή ανακάλυψη του τάφου της Ολυμπιάδας, της μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου έφερε στο φως η εκπομπή «Ώρα Ελλάδος» του OPEN TV.

Ο καθηγητής Αθανάσιος Μπίντας παρουσιάζει στην κάμερα του Ανοιχτού Καναλιού από τον Κορινό Πιερίας τα στοιχεία που υποδηλώνουν πως το εύρημα είναι μια μεγάλη ανακάλυψη.

Τα στοιχεία που μαρτυρούν την ανακάλυψη

Σύμφωνα με τον ίδιο, πρόκειται για τον μεγαλύτερο μακεδονικό τάφο που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα. Έχει μήκος 22 μέτρων, πράγμα το οποίο σημαίνει πως σε αυτόν έγινε η ταφή ενός πολύ σημαντικού προσώπου. Επρόκειτο για κάποιον βασιλέα ή ήρωα πολέμου.

Ο κ. Μπίντας αναφέρει πως ο τάφος ανήκει σε γυναίκα. «Απέναντι βρίσκεται ο τύμβος του στρατηγού Νεοπτολέμου, που ήταν συγγενής της Ολυμπιάδας. Επίσης, βρέθηκαν τρεις επιτύμβιες επιγραφές οι οποίες αναφέρονται στους Αιακίδες, την οικογένεια που ζούσε εδώ. Η μία επιγραφή αναφέρει τον τύμβο της Ολυμπιάδας», τονίζει ο καθηγητής.

Συν τοις άλλοις, όπως εξηγεί ο κ. Μπίντας μέσα στον τάφο υπάρχει ένα ανάγλυφο φίδι. Αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι ο Άμμωνας Δίας μεταμορφωμένος σε φίδι επισκεπτόταν την κρεβατοκάμαρα της Ολυμπιάδας η οποία συχνά διακήρυττε πως ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν γιος του Άμμωνα Δία και όχι του Φιλίππου.

Όσον αφορά τον λόγο που δεν αναγνωρίζεται επίσημα το εύρημα, ο καθηγητής σημειώνει πως θα χρειαστεί λίγος καιρός για να γίνει αυτό, καθώς θα πρέπει, σύμφωνα με τα λεγόμενα του υπουργείου, να αποφανθεί η επιστημονική κοινότητα.

Mε πληροφορίες από ethnos.gr

Η κάθοδος των Μυρίων ως προάγγελος της εκστρατείας του Μ. Αλεξάνδρου

skal 

Γράφει ο Γιώργος Πήλιουρας

Το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου το 404 π.Χ. βρίσκει τη Σπάρτη νικήτρια και την Αθήνα ηττημένη να συνθηκολογεί με δυσβάσταχτους όρους. Την περίοδο εκείνη Έλληνες από τις πόλεις – κράτη ξεκινούν σταδιακά να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως μισθοφόροι. Χιλιάδες Έλληνες πολεμιστές εκπαιδευμένοι και καταρτισμένοι σε πολεμικές επιχειρήσεις και στρατηγικές μάχης προσέφεραν τις υπηρεσίες τους σε βασιλιάδες, διεκδικητές θρόνων και σατράπες του περσικού βασιλείου.

Οι μηχανορραφίες που λάμβαναν χώρα στην περσική αυλή προσέφεραν ευκαιρίες ανάμιξης των Ελλήνων στρατιωτών σε επαναστάσεις για την ανατροπή της εξουσίας. Τα πλούτη του Μεγάλου Βασιλιά αποτελούσαν ισχυρό δέλεαρ για τους Έλληνες στρατιώτες, οι δυνατότητες των οποίων στη μάχη αναγνωρίζονταν και θαυμάζονταν ιδιαιτέρως στον αρχαίο κόσμο.

Στην «Κύρου Ανάβαση» ο Ξενοφών καταγράφει βήμα προς βήμα την πορεία του μισθοφορικού στρατού των Ελλήνων, ο οποίος συγκροτούνταν από οπλίτες προερχόμενους από διαφορετικές πόλεις – κράτη, από τα Μικρασιατικά παράλια έως τη μάχη στα Κούναξα στις 5 Σεπτεμβρίου του 401 π.Χ. και την επιστροφή τους από τα Κούναξα έως την Τραπεζούντα και από εκεί στην Πέργαμο.

 Η σημασία και ο ρόλος της Αναβάσεως των Μυρίων ήταν ιδιαίτερα σημαντικός για την αρχαιότητα και δη για την Ελλάδα. Το έργο του Ξενοφώντα ήταν γνωστό στον αρχαίο κόσμο και αποτελεί προάγγελο της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου μισό και πλέον αιώνα αργότερα. Ο Έλληνας ιστορικός προσέφερε σημαντικές πληροφορίες σε ζητήματα στρατιωτικού, διοικητικού, ψυχολογικού, ηθικού, οικονομικού, πολιτισμικού και γεωγραφικού ενδιαφέροντος:

Κώστας Παπαϊωάννου: Η κληρονομιά του Αλέξανδρου

Απόσπασμα από το ομώνυμο βιβλίο του Κώστα Παπαϊωάννου, (Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2014)

Από το Άρδην τ. 97, Ιούνιος-Σεπτέμβριος 2014

Έξι αιώνες μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, ένας Έλληνας από την Αίγυπτο, παίρνοντας το όνομα του Καλλισθένη, του συντρόφου του μεγάλου Μακεδόνα, συγκέντρωσε σε μια ενιαία αφήγηση όλους τους θρύλους που το όνομα του Αλεξάνδρου είχε απελευθερώσει στην ελληνιστική Ανατολή, μεταμορφώνοντας τον κατακτητή της Ασίας σε ένα είδος μάγου που έβγαινε από τις Χίλιες και μια νύχτες.

Η χωρίς προηγούμενο διάδοση του μυθιστορήματος του ψευδο-Καλλισθένη δείχνει καθαρά την τεράστια εντύπωση που προκάλεσε σε όλο τον κόσμο η μορφή του Αλεξάνδρου. Μέσω της λατινικής μετάφρασης του Ιούλιου Βαλέριου (4ος αι.) και εκείνης του αρχιερέα Λέοντα (Νάπολη, 10ος αι.), το Μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου, συμπληρωμένο με τις μυθοπλασίες της Historia de Proeliis και της Επιστολής του Αλέξανδρου στον Αριστοτέλη, έγινε γνωστό σε όλους τους λαούς της Ευρώπης και αναπαράχθηκε σε πολλές γλώσσες, φτάνοντας μέχρι την Ισλανδία. Παρομοίως, και οι ανατολικοί λαοί μετέγραψαν στις γλώσσες τους την αφήγηση του ψευδο-Καλλισθένη, εμπλουτίζοντάς την με παραλλαγές που ο αλεξανδρινός μύθος είχε γεννήσει στην Ανατολή. Έτσι, για τους Αιγυπτίους, ο Αλέξανδρος υπήρξε ο γιος του τελευταίου Φαραώ, Νεκτανεβώ Β΄, ενώ οι Πέρσες Φιρντουζί (10ος αι.) και Νιζαμί (12ος αι.) τον είχαν μεταβάλει σε απόγονο του οίκου των Αχαιμενιδών, δηλαδή σε εθνικό ήρωα του Ιράν. Υιοθετημένος από την εσχατολογική ιουδαϊκή φιλολογία, ο Αλέξανδρος είναι επίσης παρών στο Κοράνι, όπου αναφέρεται ως Ισκαντέρ Δουλ-Καρνεΐν («Αλέξανδρος Δικέρατος»), σε ανάμνηση του γιου του θεού Άμμωνα, που ήταν στολισμένος με τα δύο κέρατα του πατέρα του. Ανάλογα χαρακτηριστικά βρίσκουμε στις αναρίθμητες μεταφράσεις του Μυθιστορήματος του Αλέξανδρου, στη συριακή, αρμενική, κοπτική, αιθιοπική, τουρκική, μαλαϊκή, σιαμέζικη και λοιπές γλώσσες. Ακόμα και σήμερα, οι οικογένειες των ευγενών του Μπαντακσάν, στις υπώρειες του Ιντοκούς, ισχυρίζονται πως κατάγονται από τον Αλέξανδρο, ενώ οι Καφίρ των ορέων του Νουριστάν θεωρούν πως είναι πρόγονοι των στρατηγών και των στρατιωτών του. Παρομοίως, ο πρόεδρος Σοεκάρνο –αλλά και οι παλαιοί Ολλανδοί κυβερνήτες– είχαν μεταμορφωθεί από τους κατοίκους της Ιάβας σε απογόνους του μεγάλου Ισκαντέρ Αγκούνγκ…

Άγαλμα του Βούδα, ελληνο-βουδιστικής τεχνοτροπίας, από το Βασίλειο της Ghandara, στο σημερινό Πακιστάν (1ος-2ος αι. μ.Χ.).

Κώστας Παπαϊωάννου: Η κληρονομιά του Αλέξανδρου

Απόσπασμα από το ομώνυμο βιβλίο του Κώστα Παπαϊωάννου, (Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2014)

Έξι αιώνες μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, ένας Έλληνας από την Αίγυπτο, παίρνοντας το όνομα του Καλλισθένη, του συντρόφου του μεγάλου Μακεδόνα, συγκέντρωσε σε μια ενιαία αφήγηση όλους τους θρύλους που το όνομα του Αλεξάνδρου είχε απελευθερώσει στην ελληνιστική Ανατολή, μεταμορφώνοντας τον κατακτητή της Ασίας σε ένα είδος μάγου που έβγαινε από τις Χίλιες και μια νύχτες.

Η χωρίς προηγούμενο διάδοση του μυθιστορήματος του ψευδο-Καλλισθένη δείχνει καθαρά την τεράστια εντύπωση που προκάλεσε σε όλο τον κόσμο η μορφή του Αλεξάνδρου. Μέσω της λατινικής μετάφρασης του Ιούλιου Βαλέριου (4ος αι.) και εκείνης του αρχιερέα Λέοντα (Νάπολη, 10ος αι.), το Μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου, συμπληρωμένο με τις μυθοπλασίες της Historia de Proeliis και της Επιστολής του Αλέξανδρου στον Αριστοτέλη, έγινε γνωστό σε όλους τους λαούς της Ευρώπης και αναπαράχθηκε σε πολλές γλώσσες, φτάνοντας μέχρι την Ισλανδία. Παρομοίως, και οι ανατολικοί λαοί μετέγραψαν στις γλώσσες τους την αφήγηση του ψευδο-Καλλισθένη, εμπλουτίζοντάς την με παραλλαγές που ο αλεξανδρινός μύθος είχε γεννήσει στην Ανατολή. Έτσι, για τους Αιγυπτίους, ο Αλέξανδρος υπήρξε ο γιος του τελευταίου Φαραώ, Νεκτανεβώ Β΄, ενώ οι Πέρσες Φιρντουζί (10ος αι.) και Νιζαμί (12ος αι.) τον είχαν μεταβάλει σε απόγονο του οίκου των Αχαιμενιδών, δηλαδή σε εθνικό ήρωα του Ιράν. Υιοθετημένος από την εσχατολογική ιουδαϊκή φιλολογία, ο Αλέξανδρος είναι επίσης παρών στο Κοράνι, όπου αναφέρεται ως Ισκαντέρ Δουλ-Καρνεΐν («Αλέξανδρος Δικέρατος»), σε ανάμνηση του γιου του θεού Άμμωνα, που ήταν στολισμένος με τα δύο κέρατα του πατέρα του. Ανάλογα χαρακτηριστικά βρίσκουμε στις αναρίθμητες μεταφράσεις του Μυθιστορήματος του Αλέξανδρου, στη συριακή, αρμενική, κοπτική, αιθιοπική, τουρκική, μαλαϊκή, σιαμέζικη και λοιπές γλώσσες. Ακόμα και σήμερα, οι οικογένειες των ευγενών του Μπαντακσάν, στις υπώρειες του Ιντοκούς, ισχυρίζονται πως κατάγονται από τον Αλέξανδρο, ενώ οι Καφίρ των ορέων του Νουριστάν θεωρούν πως είναι πρόγονοι των στρατηγών και των στρατιωτών του. Παρομοίως, ο πρόεδρος Σοεκάρνο –αλλά και οι παλαιοί Ολλανδοί κυβερνήτες– είχαν μεταμορφωθεί από τους κατοίκους της Ιάβας σε απογόνους του μεγάλου Ισκαντέρ Αγκούνγκ…

 

Άγαλμα του Βούδα, ελληνο-βουδιστικής τεχνοτροπίας, από το Βασίλειο της Ghandara, στο σημερινό Πακιστάν (1ος-2ος αι. μ.Χ.).

Έτσι, για πολλούς αιώνες, οι σαλτιμπάγκοι, οι ερμηνευτές του Αλβέριχου ντε Μπεζανσόν, του Αλεξάντρ ντε Μπερναί ή του πατέρα Λαμπρέχτ, οι αφηγητές του Σαχ-Ναμέχ, του Φιρντουζί και του Ισκαντέρ-Ναμέχ, του Νιζαμί, οι λαϊκοί βάρδοι και οι παραμυθάδες του χωριού αφηγούνταν στα ανάκτορα και στις δημοσιές της Ανατολής και της Δύσης πώς ο Αλέξανδρος είχε ανακαλύψει την Πηγή της Αιώνιας Νεότητας, πώς είχε εισχωρήσει στο μαγεμένο δάσος όπου, κάτω από κάθε δέντρο, κοιμάται μια νεαρή κοπέλα αιθέριας ομορφιάς, πώς είχε εξερευνήσει τον βυθό του Ωκεανού και πώς προσπάθησε να ανεβεί μέχρι τον έβδομο ουρανό. Ο Αλέξανδρος, διηγούνταν οι ποιητές, είχε αιχμαλωτίσει δυο φτερωτούς γρύπες τους οποίους άφησε νηστικούς για τρεις ημέρες. Την τρίτη μέρα, τους έζεψε σε έναν ζυγό από τον οποίο αιωρούνταν ένας θρόνος ο βασιλέας κάθισε επάνω του και ύψωσε ένα μακρύ κοντάρι στην άκρη του οποίου κρέμασε το συκώτι ενός ζώου. Οι πεινασμένοι γρύπες πέταξαν ψηλά για ν’ αρπάξουν την τροφή, και ανέβασαν έτσι τον βασιλιά στον ουρανό δεν ακούμπησαν ποτέ τη λεία τους και έτσι ο Αλέξανδρος ανέβαινε όλο και πιο ψηλά και θα έφτανε στον έβδομο ουρανό αν δεν συναντούσε ένα πνεύμα που τον διέταξε να κατέβει και πάλι ανάμεσα στους ανθρώπους: «Γιατί, του είπε, θέλεις να γνωρίσεις τα πράγματα του ουρανού όταν αγνοείς τα πράγματα της γης;»…