Το Θέατρο δεν είναι ο Ναός ή Σκέψεις απέναντι στην έννοια του «Ιερού Θεάτρου»

Στο κεφάλαιο του Peter Brook για το «Ιερό Θέατρο» στο κείμενο του «Ο άδειος Χώρος» (1968), συναντά κανείς μια επείγουσα επιθυμία υπέρβασης: να αποκοπεί ο άνθρωπος από τη φθαρτότητα και την καθημερινότητα, να συγκλονιστεί, να μεταμορφωθεί. Ο Brook, επηρεασμένος από τη μυσταγωγία, τη λιτότητα και την πνευματική ένταση του Grotowski, συγκροτεί μια θεωρία για το θέατρο ως «χώρο του Αοράτου», ως συμβάν σχεδόν εσχατολογικό. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ηθοποιός γίνεται κάτι σαν ιερέας ή μύστης, και το κοινό, υποτίθεται, συμμετέχει σ’ ένα τελετουργικό εξαγνισμού.

Μα το θέατρο δεν είναι ούτε Ναός, ούτε λειτουργία, κι αν επιχειρήσει να γίνει τέτοιο, πέφτει στο πιο επικίνδυνο είδος ειδωλολατρίας: εκείνο που υποδύεται το Άγιο. 

Στην Ορθόδοξη Παράδοση, το «Ιερό» δεν είναι μια ποιότητα που αναδύεται μέσα από αισθητική τελειότητα ή δραματουργική ένταση. Το Ιερό δεν είναι «ατμόσφαιρα», δεν είναι «παρουσία» επειδή ο φωτισμός είναι σωστός ή γιατί το βλέμμα του ηθοποιού σπάει πάνω στη σιωπή. Το Ιερό, λέει ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, είναι ό,τι ξεφεύγει ριζικά από την αισθητηριακή πρόσληψη, ό,τι παραμένει ακατάληπτο ακόμα κι όταν αποκαλύπτεται· «μυστήριον εστί»,  και όχι θέαμα. Δεν έχει «κοινό». Έχει κοινωνία.

Κι αυτό αρκεί για να σωθεί ο κόσμος.

Του Μάνου Λαμπράκη 

Σήμερα μιλούσα με έναν αδελφό μοναχό απ’ το Άγιον Όρος.

Μια συνομιλία τηλεφωνική, μέσα στην ταπεινή καθημερινότητα της ώρας, κι όμως τόσο οριακή, που ένιωσα πως όλος ο κόσμος βρισκόταν για λίγο σε αναστολή, όπως συμβαίνει όταν δυο ψυχές συναντώνται ενώπιον μιας Αλήθειας που δεν ανήκει σε καμιά απ’ τις δύο.

Δεν ήταν εξομολόγηση, δεν ήταν διδασκαλία, ήταν εκείνο το ανείπωτο που στέκεται σαν πένθος επάνω στο πρόσωπο του κόσμου, μια αγωνία που δεν είναι πια ατομική, αλλά συλλογική, ενωμένη με τον ρυθμό της Γης και την ανάσα του Χρόνου.

Μου μίλησε χωρίς στόμφο, χωρίς πρόβλεψη, χωρίς φόβο.

Κι όμως, μιλούσαμε για το πιο τρομακτικό: το βάθος μιας μεταβολής που έχει αρχίσει αθόρυβα να διαλύει τη δομή της ανθρώπινης ύπαρξης.

Όχι ενός πολέμου. Όχι μιας καταστροφής φυσικής. Αλλά κάτι πιο λεπτό, πιο ανεπαίσθητο, πιο απόλυτο: μιας ακύρωσης.

Η ανθρωπότητα δεν απειλείται πια τόσο από πράξεις, όσο από λήθη, από την άρνηση να θυμηθεί ποια είναι, από το ότι έπαψε να είναι σε αναφορά.

«Δεν υπάρχει πια αποδέκτης», μου είπε.

«Όλοι μιλούν, αλλά δεν απευθύνονται. Όλοι ζητούν, αλλά όχι από κάποιον. Το Πρόσωπο έγινε Εικόνα, η Εικόνα έγινε δεδομένο, και το δεδομένο πλέον δεν σημαίνει τίποτα.»

Αγ. Γρηγόριος Νύσσης: Η αναζήτηση και γνώση του Θεού.

Ὅταν κανείς διαρκῶς ἀναζητεῖ τόν Θεό, τότε καί Τόν βρίσκει. Ὅταν ψάχνουμε τόν Θεό, ἤδη βρισκόμαστε στήν περιοχή τοῦ Θεοῦ. Διότι ὁ Θεός εἶναι παντοῦ καί φανερώνεται σ᾿ αὐτούς πού μέ πόθο Τόν ἀναζητοῦν. Δέν εἶναι ἄλλο τό νά ζητεῖς τόν Θεό καί ἄλλο τό νά Τόν βρίσκεις. Τό κέρδος τῆς ἀναζητήσεως εἶναι αὐτή ἡ ἴδια ἡ ἀναζήτηση. Διότι ἡ ἀναζήτηση τοῦ Θεοῦ εἶναι καί κοινωνία τοῦ Θεοῦ.

Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης
( Ἅπαντα τά Ἔργα ΕΠΕ 6, 472. Ὁμιλία Ζ’ εἰς τόν Ἐκκλησιαστήν)

Υπάρχει Θεός;

από Δημήτρης Γ. Ιωάννου

Πρόσφατα διάβασα το βιβλίο του Κάι Νίλσεν «Εισαγωγή στη Φιλοσοφία της Θρησκείας», το οποίο και υποστήριζε ότι ο περί Θεού λόγος δεν είναι καν δυνατός, γιατί η έννοια «Θεός» είναι ασυνάρτητη και αλλοπρόσαλλη.

 Πώς μπορούμε να πιστέψουμε ένας δόγμα, ότι ο Θεός είναι και Τρία και Ένα, ότι ο Χριστός έχει δύο φύσεις, ότι ο Θεός μπορεί και είναι στοργικός χωρίς να έχει σώμα, ότι είναι εξωχρονικό Ον κ.λπ.; Η ίδια η λέξη «Θεός» δεν έχει στην πραγματικότητα νόημα.

Περαιτέρω, ο συγγραφέας υποστήριζε την γνωστή άποψη ότι ό,τι δεν είναι επαληθεύσιμο με ορθολογικές μεθόδους δεν μπορεί να θεωρηθεί αληθινό. Πώς θα επαληθεύαμε ή θα διαψεύδαμε το γεγονός ότι «ο Θεός είναι εξωχρονικό Ον» ή «ο Θεός είναι παντοδύναμος»; Δεν υπάρχει ορθολογική διαδικασία που θα επιβεβαίωνε ή θα κατέρριπτε έναν τέτοιο ισχυρισμό. Άρα, ο περί Θεού λόγος, η Θρησκεία δεν έχει νόημα.

 Οι άνθρωποι αυτοί δείχνουν πόσο φτωχή είναι η αντίληψή τους για την πραγματικότητα. Πιο συγκεκριμένα, ο άνθρωπος δεν είναι ένα ον που στηρίζεται αποκλειστικά, για να ενεργήσει και να λειτουργήσει, στην «ορθολογικότητα». Πρώτα απ’ όλα, ξεκινάμε λέγοντας ότι έχουμε μία διαρκή αίσθηση του εαυτού μας ως της αυτής πάντοτε πραγματικότητας, αισθανόμαστε δηλαδή ότι είμαστε το ίδιο ον που είμαστε πριν από πέντε λεπτά, πέντε μήνες, πενήντα χρόνια. Η αίσθηση αυτή δεν είναι στην πραγματικότητα ορθολογική. Έχουμε την μνήμη, θα πει κάποιος, η οποία μας βοηθά να ταυτίζουμε αυτό που είμαστε τώρα με ό,τι είμαστε πριν πενήντα χρόνια. Τι μας ωθεί όμως να πιστεύουμε στην αξιοπιστία της μνήμης; Θα μπορούσαμε να θυμόμαστε διάφορα πράγματα από το παρελθόν, όπως κάνουν μερικά ζώα, χωρίς να έχουμε αυτή την πολύτιμη αίσθηση διαρκούς ταυτότητας του εγώ, επίγνωσης ότι είμαστε εσαεί το ίδιο ον. Η αίσθηση της ταυτότητας, αν το καλοσκεφθούμε, είναι πάνω από την πραγματικότητα της μνήμης. Φαινομενολογικά, η αίσθηση της ταυτότητας προβάλλει και εισδύει μέσα στην ύπαρξή μας, ως τα πλέον βαθύτερα στρώματα του είναι μας, και δεν αποτελεί ένα συμπέρασμα που εξάγει ο εαυτός μας βάσει εμπειρίας, αλλά το θεμέλιο και την πηγή της αυτοσυνειδησίας. Η μνήμη έρχεται αρωγός της αυτοσυνειδησίας και δεν είναι η πηγή της. Το βασικό αυτό αίσθημα είναι πηγή της ορθολογικότητας και όχι αποτέλεσμά της. Σκεφθείτε κάποιον που θα έψαχνε να τεκμηριώσει με ορθολογικές αποδείξεις ότι είναι το ίδιο ον που ήταν πριν και μερικές δεκαετίες, όταν στο σώμα του και στην ψυχή του έχουν αλλάξει ένα σωρό πράγμα. Από νεογνό έφτασε να αποτελεί έναν ώριμο άνδρα, από κάποιο ον του οποίου ο νους είναι «tabula rasa» έφτασε να είναι ένας άνθρωπος γεμάτος γνώσεις, εμπειρίες και βιώματα, ένα ενσυνείδητο ον. Καθώς ανανεώνονται διαρκώς τα κύτταρα του οργανισμού μας και αλλάζει βαθέως ο ψυχισμός μας, κάποιος θα μπορούσε ευλόγα να πει ότι το νεογνό με τον ώριμο άνδρα, μολονότι υφίσταται μια συνέχεια στον χρόνο της συγκεκριμένης ύπαρξης, είναι δύο διαφορετικά όντα.

Νίτσε:«Ψάχνω νὰ βρῶ τὸ Θεό!».

Ὁ τρελός- Δὲν ἀκούσατε γιὰ ἐκεῖνο τὸν τρελὸ ποὺ κρατοῦσε ἕνα ἀναμμένο φανάρι μέρα μεσημέρι κι ἔτρεχε στὴν ἀγορὰ φωνάζοντας ἀσταμάτητα: «Ψάχνω νὰ βρῶ τὸ Θεό!». Ἐπειδὴ ὅμως πολλοὶ ἀπὸ τοὺς παρευρισκόμενους δὲν πίστευαν στὸ Θεό, ξέσπασαν σὲ δυνατὰ γέλια. Μήπως χάθηκε; ρώτησε κάποιος. Μήπως ἔχασε τὸ δρόμο του σὰν μικρὸ παιδί; εἶπε κάποιος ἄλλος. Ἤ μήπως κρύβεται; Μήπως μᾶς φοβᾶται; Μήπως μπάρκαρε στὸ πλοῖο; Μήπως ξενιτεύτηκε; -ἔτσι φώναζαν καὶ γελοῦσαν. 

Ὁ τρελὸς πήδησε ἀνάμεσά τους καὶ τοὺς διαπέρασε μὲ τὴ ματιά του. «Πού εἶναι ὁ Θεός;» φώναξε, 

«θὰ σᾶς πῶ ἐγώ! Τὸν σκοτώσαμε -ἐσεῖς κι ἐγώ. Εἴμαστε ὅλοι δολοφόνοι του! Ἀλλὰ πῶς τὸ κάναμε; Πῶς μπορέσαμε νὰ πιοῦμε τὴ θάλασσα ὡς τὴν τελευταῖα σταγόνα; Ποιός μᾶς ἔδωσε τὸ σφουγγάρι γιὰ νὰ σβήσουμε ὅλο τὸν ὁρίζοντα; Τί κάναμε ὅταν κόψαμε τὴν ἁλυσίδα ποὺ ἑνώνει τούτη τὴ γῆ μὲ τὸν ἥλιο της; Πρὸς τὰ ποῦ κινεῖται αὐτὴ τώρα; Πρὸς τὰ ποῦ κινούμαστε ἐμεῖς; Μακριὰ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἥλιους; Δὲν γκρεμιζόμαστε συνεχῶς; Πίσω, πλάγια, μπροστά, πρὸς ὅλες τὶς μεριές; Ὑπάρχει ἀκόμα ἕνα πάνω κι ἕνα κάτω; Δὲν περιπλανιόμαστε σὰν μέσα σ’ ἕνα ἀπέραντο μηδέν; Δὲν νιώθαμε τὴν ἀνάσα τοῦ κενοῦ χώρου; Δὲν κάνει περισσότερο κρύο; Δὲν ἔρχεται ἡ νύχτα, πάντα ἡ νύχτα, πάνω μας; Δὲν πρέπει ν’ ἀνάβουμε φανάρια στὸ καταμεσήμερο; Δὲν ἀκοῦμε ἀκόμη τίποτε ἀπὸ τὸ θόρυβο ποὺ κάνουν οἱ νεκροθάφτες ποὺ θάβουν τὸ Θεό; Δὲν μυρίζουμε ἀκόμη τίποτε ἀπὸ τὴ θεϊκὴ ἀποσύνθεση; -καὶ οἱ θεοὶ ἀποσυντίθενται! Ὁ Θεὸς εἶναι νεκρός! Ὁ Θεὸς παραμένει νεκρός! Κι ἐμεῖς τὸν σκοτώσαμε!

Στα μαθηματικά υπάρχει Θεός…

Αποδείχθηκε η αυτοσυνέπεια τών 5 αξιωμάτων

Του Χάρη Βάρβογλη*

Ευρωπαίοι μαθηματικοί απέδειξαν έπειτα από 40 χρόνια τη θεωρία περί της ύπαρξης του Θεού του Γκέντελ με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή.

(Σημείωση ΟΟΔΕ: Για την ακρίβεια, όπως θα διαβάσετε παρακάτω, αυτό που αποδείχθηκε είναι η αυτοσυνέπεια τών 5 αξιωμάτων τού Γκέντελ, καθώς ο Θεός δεν είναι δυνατόν να αποδειχθεί με φυσικό τρόπο, ως διάφορος από κάθε φυσικό μέγεθος).

Στα μαθηματικά υπάρχει Θεός

Υπάρχει Θεός; Το ερώτημα αυτό απασχολεί τους φιλοσόφους και τους θεολόγους εδώ και δεκάδες αιώνες. Ξαφνικά πριν από λίγους μήνες εμφανίστηκε η είδηση ότι δύο ευρωπαίοι μαθηματικοί, χρησιμοποιώντας έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και τη σχετική θεωρία του αυστριακού μαθηματικού Κουρτ Γκέντελ, κατάφεραν να αποδείξουν μαθηματικά την ύπαρξη του Θεού! Το τι ακριβώς απέδειξαν και με ποιον τρόπο σχετίζεται άμεσα με την κατανόηση της Μαθηματικής Λογικής και των κανόνων που τη διέπουν.

Το θεώρημα του Θεού

Αποδείξεις γι΄αυτούς που λένε πως δήθεν δεν υπάρχει Θεός!

ΥΠΑΡΧΕΙ ΘΕΟΣ; ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ (JOINED)

Το βίντεο αποσκοπεί να δώσει σε αυτόν που ψάχνει επιστημονικά επιχειρήματα περί της ύπαρξης του Θεού, γνώσεις που θα τον κάνουν να αποκτήσει σφαιρικότερη εικόνα του θέματος. 

Υπάρχει Θεός;  Ο σεβαστός καθηγητής αστροφυσικής, λέει ναι. Εκτός των όσων αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις και το μυαλό μας, υπάρχουν καταστάσεις που η ανθρώπινη λογική απλώς δε μπορεί να συλλάβει, να κατανοήσει.

«Τo Μη Δύνον Ποτέ…» του Χρήστου Μαλεβίτση

Η πνευματική ασθένεια του ανθρώπου του αιώνα μας είναι η εκκοσμίκευσή του. Δηλαδή ότι θεωρεί πως το υπάρχον καθόλου είναι μόνον ο κόσμος που βλέπει μπροστά του, ακριβώς όπως τον βλέπει και όπως τον αισθάνεται. Αυτό είναι πνευματικό κατάντημα του νεώτερου ανθρώπου, ο οποίος μια μια κλείνει όλες τις καταπακτές της ψυχής του και όλα τα παράθυρα του πνεύματός του. Αλλά αυτός είναι ο τρόπος υπάρξεως των μέσων συνειδήσεων. Τούτο σημαίνει πως ο μέσος άνθρωπος, δηλαδή η τρέχουσα συνείδηση, επέβαλε τα όριά της και στις συνειδήσεις που από τη φύση τους δεν είναι μέσες. Και μάλιστα τούτες οι τελευταίες νιώθουν τύψεις που μέχρι τώρα τα πετάγματά τους άφηναν εμβρόντητους τους πεζοπορούντες και συμμορφώνονται προς τον μέσο κανόνα. Ωστόσο όχι από ταπεινότητα αλλά από κρυψίνοια. Διότι αφού ο κόσμος της κοινής συνείδησης έγινε καθεστώς, φροντίζουν να έχουν την πρωτοκαθεδρία σε αυτό. Έτσι, μόνον οι πολύ ισχυρές εμπρόσωπες συνειδήσεις προτιμούν τη μοναξιά τους και το κοινωνικό περιθώριο, για να μην χάσουν την αυθεντικότητά τους. Εδώ πλέον είναι ζήτημα ηθικής τάξεως. Σε αυτή τη μέση κοινωνικότητα επιχωριάζει πολύ αφανής ανηθικότητα, την οποία όλοι προσποιούνται πως δεν την βλέπουν, επειδή όλοι την ασκούν. Στο τέλος, πράγματι, γίνεται πολύ δύσκολα αντιληπτή, και λησμονιέται. Ενώ υπάρχει.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες πώς να αντιμετωπισθούν τα μεγάλα, τα γιγαντιαία, ανοίγματα των υψηλών συνειδήσεων της ανθρωπότητας; Δεν τα κατανοεί ο εκκοσμικευμένος άνθρωπος. Δεν τα κατανοεί και η οργανωμένη παιδεία του, η οποία κόβει τα φτερά τους και τα καθιστά και αυτά πεζοπόρα προς χρήσιν των πεζοπορούντων. Έτσι πέφτει σκότος στο πνευματικό παρελθόν της ανθρωπότητας, που είναι η μόνη μας περιουσία στον κόσμο τούτο.

Μια ριζική διάνοιξη προς την νόηση του υπάρχοντος σημαδεύεται από τούτη τη ρήση του Ηρακλήτου: «Τό μή δῦνόν ποτε πῶς ἄν τις λάθοι;». Και σε απόδοση Ε. Ρούσσου: «Απ᾽ αυτό που δεν δύει ποτέ πώς κανείς να ξεφύγει;». Ο H. Diels το είχε μεταφράσει ως εξής: «Πώς μπορεί κανείς να κρυφτεί από αυτό που δεν δύει ποτέ;».

ΚΙΕΡΙΟΝ του Δήμου Θέου

Ένας αριστερός δημοσιογράφος, ο Αίμος Βαγενάς, συλλαμβάνεται με την κατηγορία της συμμετοχής στη δολοφονία ενός αμερικανού δημοσιογράφου. Η ενοχή του δεν αποδεικνύεται και αφήνεται προσωρινά ελεύθερος. Με τη δημοσιογραφική του ιδιότητα αρχίζει να ερευνά την υπόθεση για την οποία κατηγορήθηκε, ενώ η αστυνομία κατασκευάζει έναν άλλο δολοφόνο, τον εβραίο φοιτητή Ζαδίκ ο οποίος ακολούθως αυτοκτονεί στο κρατητήριο. Ο Βαγενάς προσπαθεί να πείσει κάποιους από τους μάρτυρες να καταθέσουν στον ανακριτή, αλλά η βασική μάρτυρας βρίσκεται επίσης δολοφονημένη, ενώ τα ερωτήματα γύρω από το έγκλημα μένουν αναπάντητα.