Ελ Γκρέκο (1541-1614): «Ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού»

Ο σύγχρονος άνθρωπος έρχεται για πολλοστή φορά να σταματήσει μπροστά στο έργο Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (Ελ Γρέκο), για να αντλήσει πνευματική ανάταση, που αποτελεί άλλωστε και το χαρακτηριστικό της τέχνης του.

«Εξήλθεν ουν ο Ιησούς έξω φορών τον ακάνθινον στέφανον και το πορφυρούν ιμάτιον, και λέγειν αυτοίς ίδε ο άνθρωπος. Ότε ουν είδον αυτόν οι αρχιερείς και οι υπηρέται, εκραύγασαν λέγοντες, σταύρωσον, σταύρωσον αυτόν» (Κατά Ιωάννην ΙΘ στ. 5,6.)

Ένας από τους πραγματικά μεγάλους μύστες της τέχνης είναι ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, που η ζωή του και η τέχνη έχουν συνδεθεί με τον θρύλο και τις έντονες μεταφυσικές του αναζητήσεις. Κατάφερε να αναπροσδιορίσει τον χώρο της ζωγραφικής του επιφάνειας, με ενορατικότητα. Κατόρθωσε με την ένταση του χρωστήρα του, τα δυνατά χρώματα, την αξεπέραστη τεχνική του, να ντύσει τις ιδέες του, με τα χρώματα της παλέτας του, εναποθέτοντάς τα επάνω στον καμβά η στο ξύλο, μπόρεσε να μετουσιώσει τα γήινα φθαρτά υλικά της τέχνης του σε διαχρονικές έννοιες.

Οι μελετητές που ασχολήθηκαν με την προσέγγιση του έργου του, κατέταξαν το σύνολο του έργων του σε τρεις βασικές περιόδους.

2014, Έτος Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (1541-1614)

ΜΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ

Βελτιωμένη αναδημοσίευση από την έκδοση "επίλογος 2014" προς χρήση των φοιτητών ιστορίας της τέχνης.

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541 – 1614) συνιστά ένα αληθινό μετέωρο: Ισορροπεί ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή, τη βυζαντινή παράδοση και τους νεωτερισμούς της Αναγέννησης, τον Μανιερισμό και το Μπαρόκ ενώ εισάγει τη τέχνη μαζί με τον Caravaggio στη νέα εποχή του Seicento. Ο Γκρέκο αποστρέφεται νωρίς την καλλιέπεια της βενετσιάνικης ή ρωμαϊκής ζωγραφικής και ενσωματώνεται στον ισπανικό μυστικισμό για να εκφράσει τα συχνά υπερφυή και τρομακτικά οράματα της αντιμεταρρύθμισης. Γοητευτικό αμάλγαμα βυζαντινών τύπων και καθολικής θεματογραφίας η τέχνη του παραμένει ως σήμερα αινιγματική και άκρως υποβλητική. Ανήκει σε συγκεκριμένη εποχή και τόπο και είναι συγχρόνως παγκόσμια και εξαιρετικά σύγχρονη. Σε βαθμό ώστε να προοικονομεί τους εξπρεσιονιστές και τους σουρεαλιστές του Μοντερνισμού.

Η Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκαλύψεως και η Πάτμος ως εκδοχή του Παραδείσου.

Όσο είναι βέβαιο ότι η ιταλική Αναγέννηση, αυτό το ξανακέρδισμα της οπτικής εμπειρίας και αυτή η επανανάγνωση της Αρχαιότητας, στηρίχθηκε καθοριστικά στον Πλάτωνα και την ανακάλυψή του από τον βυζαντινό ουμανισμό, άλλο τόσο είναι βέβαια πως ο κόσμος του Βυζαντίου όδευε προς το τέλος του, καθώς είχαν ολοκληρωθεί οι ιστορικές του δυνατότητες, ασχέτως του αν η πτώση της Πόλης καθόρισε τα πράγματα ταχύτερα. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η τέχνη των Λατίνων στάθηκε μισητή, όσο και οι Λατίνοι οι ίδιοι, για τους χειμαζόμενους της Ανατολής. Είναι λοιπόν η ματαιωμένη -ή ματωμένη- Αναγέννηση της Ανατολής ένα ιδεολόγημα, μια κατασκευή ιστορίας, στηριγμένη καθαρά σε φανταστικές «αναλογίες» ή στην επιθυμία συγκεκριμένων ερευνητών, οι οποίοι υπερασπίζονται το πατροπαράδοτο σέβας, όπως έγραφε ο Γεννάδιος ;