Μπαίνουμε σε άλλη εποχή. Δεν συμφωνήσαμε με τον αρθρογράφο σε πολλά όταν θήτευσε ως Υπ. Παιδείας, αντιθέτως. Όμως αναρτώ το κείμενο για προβληματισμό, θέτει ζητήματα σοβαρά για την ερχόμενη ημέρα της τεχνοκρατίας, της αυτοματοποίησης, της εργασίας από το σπίτι και την "ουδετερότητα" της τεχνολογίας...
Γ.Τ.
Κώστας Γαβρόγλου
Η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών έχει τη βεβαιότητα ότι το «αύριο» δεν θα μοιάζει καθόλου με το σήμερα. Η βεβαιότητα αυτή προκύπτει από τα δεδομένα τα οποία, όσο περνάει ο χρόνος, αρχίζουν να «διοχετεύονται» από τις εκθέσεις και τα γραφήματα των διεθνών οργανισμών και των «έγκυρων» οίκων αξιολόγησης της οικονομίας και τα οποία, ήδη, μας προετοιμάζουν για τον αρμαγεδώνα που έρχεται σαν κάτι νομοτελειακό. Τα πράγματα «αύριο» θα είναι όντως διαφορετικά, αλλά, όπως και στο παρελθόν, το αύριο δεν θα είναι διαφορετικό για όλους. Και αυτό γιατί οι κυρίαρχες κοινωνικές ομάδες, θα κάνουν το παν ώστε να «αξιοποιήσουν» την επιδημία για την παραπέρα ενίσχυση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου. Ειδικά για την εκπαίδευση, μην έχουμε καμία αμφιβολία ότι οι κυρίαρχες δυνάμεις με άλλοθι την πανδημία θα θελήσουν να προχωρήσουν σε αποφασιστικά βήματα για την υπονόμευση της δημόσιας εκπαίδευσης, προετοιμάζοντας ταυτόχρονα τους πολίτες ώστε να είναι δεκτικοί στις αλλαγές που σχεδιάζουν.
2. Σε ανάλογες περιόδους, οι κοινωνικές ανακατατάξεις που είχαν ως υπόστρωμα την τεχνολογία δεν έγιναν επειδή στην διάρκεια μιας κρίσης ανακαλύφθηκαν νέοι φυσικοί νόμοι και επινοήθηκαν νέες τεχνολογικές εφαρμογές. Αυτό που έγινε ιστορικά είναι ότι γενικεύτηκε και νομιμοποιήθηκε η χρήση ήδη υπαρχουσών τεχνολογιών, με βελτιώσεις βεβαίως, αλλάζοντας ταυτόχρονα και τον χαρακτήρα τής εργασίας, χωρίς όμως η τελευταία να έχει τη δυνατότητα να προσδιορίσει την κατεύθυνση και το περιεχόμενο αυτών των μεταβολών. Γιατί το εξαιρετικά κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν θα γενικευτεί ή όχι η χρήση κάποιων τεχνολογιών αλλά αν η γενικευμένη χρήση τους θα αλλάξει τα χαρακτηριστικά της εργασίας. Και οι αλλαγές στην εργασία που ευνοούν τις κυρίαρχες δυνάμεις γίνονται ακόμη πιο εύκολες όταν οι οργανωμένες αντιστάσεις γίνονται ολοένα και πιο αδύναμες.
3. Τα στοιχεία που είναι ήδη παρόντα στη σημερινή συγκυρία θα γίνουν καταλύτες για τη γενίκευση των νέων χαρακτηριστικών της καθημερινότητας στην εργασία. Η εργασία από το σπίτι, ενώ δεν είναι (ακόμη) γενικευμένη, είναι παρούσα εδώ και πολλά χρόνια. Δεν αναφέρομαι, βέβαια, στο είδος της εργασίας την οποία εδώ και πολλά χρόνια εκτελούν από το σπίτι, π.χ., εργάτριες των «φασόν». Εννοώ τις πιο εξειδικευμένες εργασίες, αυτές που κατά κύριο λόγο βασίζονται στην ύπαρξη του διαδικτύου και στην εξοικείωση με την χρήση υπολογιστών. Ο αριθμός όσων θα εργάζονται από το σπίτι θα αυξηθεί εκθετικά. Μαζί θα αυξηθούν και οι συμβάσεις μηδενικού χρόνου: συμβάσεις όπου ο εργαζόμενος θα είναι στη «διάθεση» του εργοδότη χωρίς αυτός να του διασφαλίζει ελάχιστο χρόνο εργασίας και άρα, ελάχιστο εισόδημα.
Για να αποκτήσει και ένα ιδεολογικό κάλυμμα η ενίσχυση της εργασίας από το σπίτι και η παραπέρα νομιμοποίηση των συμβάσεων μηδενικού χρόνου, θα συνοδευτεί με επιχειρήματα όπως ότι αυτό το είδος του «μένουμε σπίτι» θα εξοικονομεί χρόνο στους εργαζόμενους από τη μείωση πολύωρων μετακινήσεων, θα συμβάλλει στη μείωση της περιβαλλοντικής ρύπανσης, θα είναι κανείς «αφεντικό του εαυτού του» μιας και θα εργάζεται ό,τι ώρα θέλει αυτός, θα ικανοποιείται η εργαζόμενη μητέρα που αγωνιά και θέλει να βρίσκεται κοντά στα παιδιά της, θα μπορεί να εργάζεται κανείς για πολλούς διαφορετικούς εργοδότες και, άρα, να έχει ένα επιπλέον εισόδημα και άλλα πολλά. Η εργασιακή αυτή κόλαση θα προβληθεί ως το απόσταγμα της «τεχνολογικής προόδου».