του Allan Woods
(Μετάφραση: Κώστας Θεριανός)
Ο Ιερώνυμος Μπος είναι ένας από τους πιο γνωστούς και γνήσιους ζωγράφους όλων των εποχών. Τα έργα του, παρά το ότι έχουν δημιουργηθεί πεντακόσια χρόνια πριν, φαίνονται σύγχρονα και μοιάζουν σουρεαλιστικά. Είναι η τέχνη ενός κόσμου που βρίσκεται σε αναταραχή, σπαρασσόμενος από αντιφατικές τάσεις – ένας κόσμος όπου το φως της λογικής έχει σβήσει και τα ζωώδη ένστικτα κυριαρχούν, ένας κόσμος τρομοκρατίας και βίας, ένας ζωντανός εφιάλτης. Κοντολογίς, ένας κόσμος όπως ο σύγχρονος.
Ο Άλλαν Γουντς προσεγγίζει το έργο του Μπος μέσα από τον ιστορικό υλισμό.
 |
Μπος, Οι πειρασμοί του Αγίου Αντωνίου
Ελάχιστα πράγματα μας είναι γνωστά από την ζωή του ανθρώπου που έμεινε γνωστός με το όνομα Ιερώνυμος Μπος. Ακόμη και το όνομα δεν είναι δικό του, αλλά είναι το ψευδώνυμο με το οποίο υπέγραφε τα έργα του. Το πραγματικό του όνομα ήταν Jeroen Anthoniszoon van Aken και είχε γεννηθεί γύρω στο 1450 στην εμπορική Φλαμανδική πόλη Χερτόχενμπος, κοντά στα γερμανικά σύνορα. Ήταν μια ευημερούσα πόλη με 25.000 περίπου κατοίκους. Η υφαντουργία ήταν η σπουδαιότερη βιομηχανική δραστηριότητα της πόλης. Όμως, υπήρχε αρκετά αναπτυγμένη βιοτεχνία μουσικών οργάνων, κατασκευής καμπανών, μαχαιριών, κ.λπ. Το 90% του πληθυσμού ασχολούνταν με την καλλιέργεια της γης.
Ο Μπος έζησε σε μια περίοδο που ο Χουιζίνγκα έχει αποκαλέσει δύση του Μεσαίωνα. Η περίοδος αυτή συνέπιπτε με την απαρχή της πολιτιστικής αφύπνισης που χαρακτηρίζουμε ως Αναγέννηση. Η έρευνα και οι επιστημονικές ανακαλύψεις ευδοκίμησαν σε μια ατμόσφαιρα διανοητικής περιέργειας. Κάτω από την επιφανειακή θρησκευτική τελετουργία με τις πομπές, τα προσκυνήματα και την ευλάβεια, οι άνθρωποι γίνονταν όλο και πιο δύσπιστοι προς την Εκκλησία και είχαν αμφιβολίες σχετικά με την θεοκρατική τάξη των πραγμάτων. Η εφεύρεση της τυπογραφίας βοήθησε στην άνοδο του μορφωτικού επιπέδου περισσότερων ανθρώπων.
Αυτό ήταν ένα σημαντικό σημείο καμπής στην ιστορία. Ήταν μια περίοδος, όπου τα θεμέλια της φεουδαρχίας είχαν υπονομευθεί από τον καπιταλισμό.
Όπως εξηγούν οι Μαρξ και Ένγκελς:
«Από τους δουλοπάροικους του μεσαίωνα προήλθαν οι ελεύθεροι πολίτες των πρώτων πόλεων. Απ' αυτόν τον αστικό πληθυσμό αναπτύχθηκαν τα πρώτα στοιχεία της αστικής τάξης. |
