Ο Μητροπολίτης Γρηγόριος Πλειαθός, μια εξέχουσα φυσιογνωμία της Εκκλησίας ήταν σύμβολο και ορόσημο προσφοράς στον δοκιμαζόμενο λαό της Χαλκίδας, προ, κατά και μετά τον πόλεμο.
Ήταν πρωτοπόρος στους κοινωνικούς και εθνικούς αγώνες και συνέβαλλε στην διάσωση και στην απελευθέρωση διωκόμενων ή κρατουμένων και βεβαίως και Ελλήνων εβραϊκής καταγωγής από τις ναζιστικές αρχές Κατοχής.
Επί των ημερών του η Μητρόπολη υπήρξε ένα ακόμη κρησφύγετο αντιστασιακών. Για αυτήν την δράση του φυλακίστηκε και υπέστη τριετή εξορία.
Στις 16 Μαΐου 1944 οι Γερμανοί θα προέβαιναν στην εκτέλεση 110 πατριωτών στην Ριτσώνα:
«....Ύστερα ο φρούραρχος Γερμανός, με τον Παπαθανασόπουλο τον στρατηγό δίπλα του, έστειλαν και φώναξαν το δεσπότη Χαλκίδας Γρηγόριο. Κι όταν ήρθε, του πρότεινε, μέσω του διερμηνέα, να υποδείξει 110 ονόματα, ανάμεσα στους κρατουμένους, που να ανήκουνε στην αντίσταση, για να μην εκτελέσουνε αθώους!
Ὁ Δεσπότης, χωρίς να σκεφτεί πολύ, είπε στο διερμηνέα που έστεκε δίπλα με το μπλοκ και το μολύβι έτοιμος ν’ ακούσει και να γράψει ονόματα:
- Γρηγόριος ο Χαλκίδος!... και σταμάτησε.
Ο διερμηνέας δίσταξε να γράψει και τον κοίταξε τρομαγμένος. - Γράψε παιδί μου, γιατί διστάζεις; Γρηγόριος ο Χαλκίδος, δεν άκουσες;... Ο διερμηνέας έγραψε με τρεμάμενο χέρι τ’ όνομα και σταμάτησε, ξανακοιτάζοντας με τρόμο το Δεσπότη.
- Διάβασε τώρα τ’ όνομα στο φρούραρχο και πες του να προσθέσει όποιους νομίζει από κάτω! Δεν γνωρίζω κανένα άλλο όνομα! Το χτύπημα στους Γερμανούς δεν έγινε από Χαλκιδαίους, μήτε από άλλους πολίτες, έγινε από αντάρτες, επομένως είναι άδικο και αμαρτία μεγάλη αυτό που πάτε να κάνετε. Γι’ αυτό θα ήθελα να παρακαλέσω το φρούραρχο να πεθάνω πρώτος...»
Επέστρεψε στη Χαλκίδα την 15η Οκτωβρίου του 1944, λίγες μέρες μετά την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων και την παράδοση της πόλης στους ελευθερωτές αντάρτες του 7ου συντάγματος του ΕΛΑΣ Ευβοίας και της 2ης Βοιωτικής Μεραρχίας.
Είχε προηγηθεί βραχύχρονη κατοχή και τυραννία της πόλης απ’ τα εθνοπροδοτικά Τάγματα Ασφαλείας.
Ο μητροπολίτης Χαλκίδος Γρηγόριος λόγω της σχέσης του με το ΕΑΜ μετά τα Δεκεμβριανά υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη Χαλκίδα στην οποία επέστρεψε το Δεκέμβριο του 1945. Μεθοδεύτηκε η εκθρόνισή του, στην οποία όμως δεν προχώρησαν οι διώκτες του, λόγω του μεγάλου κύρους του στους εκκλησιαστικούς κύκλους.
Να τι γράφτηκε για την «υποδοχή» του μητροπολίτη στη Χαλκίδα:
«…Στο σταθμό του τρένου και σε αρκετή απόσταση , έξαλλοι παρακρατικοί τον προπηλάκισαν, τον έφτυσαν, επιχείρησαν να τον λυντσάρουν. Είχε αρνηθεί να μεταβεί με αυτοκίνητο στην Επισκοπή, να του διατεθεί αστυνομική προστασία. Λίγο πιο κάτω, όμως, χιλιάδες λαού τον αποθέωναν, μόλις έφτασε έξω από το Μέγαρο των Δικαστηρίων. Στωικός, όπως πέρασε ανάμεσα από τους ελάχιστους κεκράκτες που ζητούσαν τη σφαγή του, ακριβώς ίδια ήταν η στάση του καθώς περνούσε από το πλήθος που εξεδήλωνε τη λατρεία του. Έγιναν δυο απόπειρες δολοφονίας του και διασώθηκε από σειρά τυχαίων περιστατικών. Γνώριζε τους δράστες, τους συγχώρησε και αμέσως μετά την απόπειρα τους επισκέφθηκε στο σπίτι τους».
Ο λόγος και το παράδειγμα ζωής του Μητροπολίτου Γρηγορίου Πλειαθού ήταν ενωτικό, όπως ακριβώς πρέπει να είναι το ήθος ενός Επισκόπου, ο οποίος, από την φύση της διακονίας του, καλείται να είναι φορέας και εγγυητής της ενότητας της τοπικής Εκκλησίας.
