Νίκος Γαβριήλ Πεντίκης: Ξαναδιαβάζοντας τον «παιζωγράφο»

Μια νέα φάση στην πρόσληψη του Θεσσαλονικιού Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη εγκαινιάζει η επανέκδοση των έργων του από τις εκδόσεις Δόμος, με πρώτο το νεανικό μυθιστόρημα «Αντρέας Δημακούδης».

Λαμπρινή Κουζέλη

Ηκατακτημένη θέση στα ελληνικά γράμματα του πεζογράφου και ζωγράφου – «παιζωγράφο» αποκαλούσε ο ίδιος τον εαυτό του – Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη (1908-1993) ορίζεται από τις σταθερές της γενέτειράς του, της «μητέρας Θεσσαλονίκης», της λογοτεχνικής συντροφιάς των πρωτοποριακών περιοδικών Μακεδονικές Ημέρες και Κοχλίας, τις μοντερνιστικές τεχνικές που χρησιμοποίησε στα γνωστά του μυθιστορήματα και τη σχέση του με μια βυζαντινών καταβολών Ορθοδοξία.

Εμβληματική μορφή της λογοτεχνικής Θεσσαλονίκης όσο ζούσε, με το φαρμακείο του να αποτελεί σημείο συνάντησης των διανοουμένων της πόλης, παραμένει ωστόσο αταξινόμητος, ένας συγγραφέας «προσωπικός», μιας «απροσάρμοστης ιδιοτυπίας», κατά τον Λίνο Πολίτη, ένας συγγραφέας mainstream και ταυτόχρονα cult θα λέγαμε σήμερα, ίσως γι’ αυτή την ιδιαίτερη σύζευξη στη ζωή και στο έργο του της μοντερνιστικής πρωτοπορίας με την ορθόδοξη πνευματικότητα. Ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους έχει κινηθεί και η πρόσληψη του έργου του, με έμφαση αρχικά στον Πεντζίκη του εσωτερικού μονολόγου και της συνειρμικής γραφής των πεζογραφημάτων Ο πεθαμένος και η ανάσταση (1944) και Το μυθιστόρημα της κυρίας Ερσης (1966) και την προοδευτική μετακίνηση προς τον συγγραφέα της Ορθόδοξης ευαισθησίας. Η μετακίνηση αυτή αποτυπώνεται και στην πρόσφατη εκδοτική μεταστέγαση του έργου του από τις εκδόσεις Αγρα στις εκδόσεις Εν Πλω με το imprint «Δόμος», από τον οποίο έχουν κυκλοφορήσει τα Απαντα του Παπαδιαμάντη και κείμενα του Λορεντζάτου, κεντρικών συγγραφέων αυτής της χριστιανικής ορθόδοξης παράδοσης.

Στέλιος Κούκος: Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Ένας αντιστάρ!

Στέλιος Κούκος, π. Πορφύριος Προδρομίτης, π. Εφραίμ Τριανταφυλλόπουλος.

Βίντεο



Εδώ μπορείτε να δείτε το βίντεο με την ομιλία του Στέλιου Κούκου στην παρουσίαση του βιβλίου του π. Πορφυρίου Προδρομίτη, Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Βερροίας, «Πορεία Φωτός, Ν.-Γ. Πεντζίκης», των εκδόσεων Αθανασίου Αλτιντζή.

Η παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στις 7 Μαΐου 2023 στο πλαίσιο της 19ης Διεθνούς Εκθέσεως Βιβλίου Θεσσαλονίκης και συμμετείχαν ο π. Εφραίμ Τριανταφυλλόπουλος, Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητρόπολης Φθιώτιδος, συγγραφέας, ο συγγραφέας, ηθοποιός και σκηνοθέτης Γιάννης Καισαρίδης, ο Στέλιος Κούκος δημοσιογράφος ο οποίος παρουσίασε και τους ομιλητές και ο συγγραφέας του βιβλίου π. Πορφύριος Προδρομίτης.

Για να δείτε το βίντεο πατήστε εδώ

http://www.pemptousia.gr/?p=376667

Στέλιος Κούκος: Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Σαν πρόσωπο μυθολογικό! (30 χρόνια από την κοίμησή του)

Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης 

(1905-2023). 

(Φωτογραφία Γιώργος Πούπης).

Γράφει ο Στέλιος Κούκος

Σε μια πρόσφατη εκδήλωση για τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη που ουσιαστικά εγκαινίασε τις εκδηλώσεις για την συμπλήρωση 30 χρόνων από την κοίμηση του στις 13 Ιανουαρίου του 1993, ισχυρίστηκα πως η ζωή του έλαβε θρυλικές, αν όχι μυθολογικές διαστάσεις. Και έτσι η μυθολογική αυτή διάσταση που του προσήψα με έβαλε στον πειρασμό να τον δω και σαν ένα τέτοιο φαινόμενο, πάντα βεβαίως μέσα στην εποχή την οποία έζησε.

Ένα μυθολογικό στοιχειό, θεριό, τέρας, λοιπόν, ή ένα πρόσωπο που μοιάζει εξωπραγματικό και το οποίο ζει ανάμεσα στους λοιπούς ανθρώπους και την ιστορική περιπέτεια της ζωής τους. Και αυτός τα «βάζει» με όλα τα στοιχεία της φύσης, με θεούς και ανθρώπους για να δραπετεύσει από τον λαβύρινθο που νιώθει πως τον περικλείει.

Πρόκειται, δηλαδή για μια προσπάθεια ενός τραγικού προσώπου το οποίο έχει επίγνωση της κατάστασής του για να ζήσει σε έναν καλύτερο κόσμο, πιο πραγματικό με ανεξίτηλη τη σφραγίδα του αιωνίου. Για να απαλλαγεί, έστω, από ό,τι τον κρατά δέσμιο στο υλικό, το γαιώδες και το πεπερασμένο για να απελευθερωθεί! Να δραπετεύσει να βγει εκτός χρόνου και τόπου για να μπορεί να υπάρξει σε μια άλλη πιο αληθινή διάσταση!

Πάντως, η τραγικότητα αυτή, ίσως, να μην αποτελεί ένα δικό του αποκλειστικό «προνόμιο», αλλά να το «διαθέτουν» και όσοι τον περιβάλλουν, οι λοιποί άνθρωποι. Και λέμε προνόμιο γι' αυτή την αφόρητη κατάσταση, γιατί πρόκειται για αφορμή ενός ταξειδιού αυτογνωσίας προς τόπους λιγότερο ασφυκτικούς. Πιο φωτεινούς. Το ασφυκτικό, πάντως, χαρακτηρίζει καλύτερα την διάσταση την οποία πρέπει να αντιμετωπίσει το πιο πάνω μυθολογικό θεριό όσο και αυτοί που θα βιώσουν έναν τέτοιο αποκλεισμό.

Στέλιος Κούκος: Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Χαίρε ανάμεσά μας και εσαεί!

Ο θεσσαλονικιός συγγραφέας και εικαστικός Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (1908-1993).

 

 

 

Γράφει ο Στέλιος Κούκος

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης είναι  ένας ιδιότυπος ταξιδευτής και επισκέπτης του κόσμου!
Και εν προκειμένω περί κόσμου μην φανταστείτε ότι αναφερόμαστε στον «Γύρο του κόσμου σε 80 μέρες», αφού ο θεσσαλονικιός συγγραφέας ήταν ικανός να κάνει ένα μακρινό ταξείδι στο συρτάρι του, σε ένα κουτί από τα αναμνηστικά που «αποδελτίωνε» τον κόσμο του.

Βεβαίως! Και όχι μόνον να ταξιδέψει ο ίδιος, αλλά να μας μεταφέρει και εμάς μαζί του σε μία επίσκεψη σχεδόν… θρίλερ αλλά και ζωής. Αυτή, όμως, ήταν και η μία ευρύτερη μέθοδος και τρόπος δουλειάς του. Διά της επίσκεψης και εντρύφησης στα πράγματα και την αλήθειά τους, τα φανερώματά τους. Ή ακόμη στις αποδείξεις που απαιτούσε ο ίδιος για την ζωή του. Θυμάστε την παλαιότερη έκκληση-καμπάνια υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ.) που έλεγε για τα αυθαίρετα «Αν το δηλώσεις μπορείς να το σώσεις»! Κάπως έτσι έκανε και με τα δικά του «αυθαίρετα» ο Πεντζίκης. 

Συνέχεια εδώ:

Στέλιος Κούκος: Μνήμη Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη - Μνήμη του κόσμου της Μητέρας, Τροφού και Ξενοδόχου Θεσσαλονίκης!

Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (1908-1993).

Γράφει ο Στέλιος Κούκος 

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης ήταν ο άρχοντας της Θεσσαλονίκης.

Νόμιζες πως κουβαλούσε όλη την πόλη μέσα του. Στα σπλάχνα του!

Ένιωθες πως αν τον άνοιγες θα έβλεπες όλη την πόλη αποτυπωμένη εντός του! Με οδικούς άξονες τις φλέβες που οδηγούσαν ή εκπορεύονταν από την καρδιά του όπου βρισκόταν το διοικητήριο της πόλης, δηλαδή ο ναός του πολιούχου της αγίου Δημητρίου!

Τα λοιπά ζωτικά του όργανα ήταν οι άλλες πανέμορφες εκκλησίες της Θεσσαλονίκης, η Παναγία Αχειροποίητος, η Του Θεού Σοφία, η Ροτόντα, οι Δώδεκα Απόστολοι, ο Προφήτης Ηλίας, ο Άγιος Παντελεήμων, η Παναγία Χαλκέων, ο Άγιος Νικόλαος ο Ορφανός, η Νέα Παναγία…

Ο σκελετός του θώρακα του ήταν τα κάστρα της πόλης που τόσες φορές την προφύλαξαν από αυτούς που την εποφθαλμιούσαν· πάντα βεβαίως με την βοήθεια του φιλόπολη αγίου της Δημητρίου του Μυροβλύτη που ορισμένες φορές εμφανιζόταν οφθαλμοφανώς πάνω και μπροστά από τα κάστρα για να την υπερασπιστεί, όπως ομολογούσαν συντετριμμένοι οι έντρομοι πολιορκητές της.

Ο κυρ Νίκος, Γαβριήλ Πεντζίκης (Αφιέρωμα)

Αφιέρωμα της Σοφίας Ντρέκου

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (30 Οκτωβρίου 1908 - 13 Ιανουαρίου 1993) γεννήθηκε, έζησε και πέθανε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στο Παρίσι Φαρμακολογία και διατηρούσε για πολλά χρόνια ένα πασίγνωστο φαρμακείο στη Θεσσαλονίκη, που υπήρξε κέντρο λογοτεχνικών συνερεύσεων.

Ο Πεντζίκης αποτελεί μια ιδιάζουσα και ξεχωριστή μορφή των ελληνικών γραμμάτων που με την πάροδο των χρόνων παίρνει τη θέση που η σύγχρονή του κριτική τού είχε στερήσει. Το όλως ιδιότυπο ύφος του διακρίνει επίσης και τα ζωγραφικά του έργα.

Αυτοβιογραφία του Νικολάου Γαβριήλ Πεντζίκη 

«Γεννήθηκα στα 1908. Πήγα σχολείο μονάχα στην Στ' Δημοτικού, διδαχθείς κατ’ οίκον. Oι οικοδιδάσκαλοί μου, μου εμφύτευσαν την αγάπη στη Γεωγραφία και το Δημοτικό τραγούδι.

Δεκατεσσάρων χρονών έγραψα μιά Παγκόσμια Γεωγραφία. Eν συνεχεία άρχισα να γράφω εκφραζόμενος προσωπικά πάνω στο σχήμα «H Λαφίνα» και του «Κίτσου η μάνα». Θαύμαζα τον Καρκαβίτσα για το ότι μνημόνευε και εκμεταλλευόταν πάρα πολλές παραδόσεις μας.

Φοιτητής στο Παρίσι, η νορβηγική και γενικώτερα η σκανδιναυϊκή συμβολιστική λογοτεχνία μ’ επηρέασε και άρχισα να κινούμαι σε άλλο επίπεδο. Τότε ήταν που διάβασα και το θεατρικό έργο του Λουίτζι Πιραντέλλο «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα».

Στο Στρασβούργο, συνεχίζοντας τις σπουδές μου, μου επεβλήθη ο Γάλλος Κλωντέλ. Από το 1936 και μετά, πέρασα σε άλλον κόσμο με τους βυζαντινούς χρονογράφους.

Από τους αρχαίους Έλληνες, επειδή ποτέ δεν υπήρξα ευφυής και έξυπνος, εκτός από τον Πίνδαρο και προπαντός τον Όμηρο, σε κανέναν άλλον απάνω δεν στηρίχτηκα.

Mιας εξ αρχής η τάση μου ήταν μυθικής και παραμυθικής ερμηνείας των εγκοσμίων. Tα βιβλία που εξέδωσα, ορίζουν σειρά συναισθηματικών απογοητεύσεων. Αυτό άλλωστε μ’ έκανε ολοένα και φανατικώτερο υπηρέτη και μιμητή των βυζαντινών συγγραφέων.

ΝΙΚΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΚΟΡΠΙΑΣ ΖΩΗΣ

	ΝΙΚΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΚΟΡΠΙΑΣ ΖΩΗΣ ΑπόσπασμαΜέσα στην κάμαρή μου, δεξιά καθώς μπαίνουμε, έχω ένα κουτί γεμάτο λογής αναμνηστικά και κυρίως πολλές και διάφορες φωτογραφίες. Σκέφθηκα λοιπόν ότι με το υλικό αυτό θα μπορούσα να συνθέσω μια ενδιαφέρουσα πεζή αφήγηση. Πρόσωπα και πράγματα, όταν πολλές φορές τα ερευνώ εκεί μέσα, με ξαφνιάζουν και με απελπίζουν, καθώς, δυσκολευόμενος να ξαναβρώ την τάξη που είχαν στη ζωή, νιώθω σα να περιπλανιέμαι ανάμεσα σ' ερείπια ή μέσα σε κοιμητήριο. Σε τέτοιες περιπτώσεις μου κόβεται η λαλιά και μου είναι αδύνατο να εκφραστώ. Όμως αναδιπλούμενος γύρω από τη μνήμη σε στιγμές απόγνωσης όπως εκείνη πού σας ανάφερα, όταν επέστρεφα από το Ασβεστοχώρι, την παράλλη Κυριακή, κατέληξα σε μια τάξη απαρίθμησης, που εστάλαξε παρηγοριά και διάθεση υγιή και άρτια μέσα μου.  Μ' ενδιέφερε ότι καταλάβαινα πως κάθε μνήμη είναι αριθμός, ότι σαν αριθμός έχει τη ρυθμική του κίνηση, με την οποία κυκλοφορεί μέσα στο άπειρο.
«Ο κ. Πεντζίκης τερματίζει, όπως είπαμε, καταφατικά. Αντίκρυ στον αποξενωμένο άνθρωπο και στο μεγάλο και μαύρο θάνατο της κοινωνικής δυστυχίας, προβάλλει μέσον της ποίησης του το αίτημα της ανασύνδεσης του ανθρώπου με την ολότητα της ζωής». - ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ «Σε κάθε καινούργιο βιβλίο του, ο Ν.Γ. .Πεντζίκης προσπαθεί να κάνει την εξορία του κατοικήσιμο χώρο. Προτίμησε, λέει, να κάνει τον τρελό, όπως τον κατηγόρησαν, παρά ν' αρνηθεί το γεμάτο αισθήσεις σκοτάδι, όπου μπορούσε να κυκλοφορεί απαντέχοντας κάποια ελπίδα. Ένας χιμαιροκυνηγός λοιπόν της αισιοδοξίας και της ελπίδας, ένας εξόριστος, που η παλιότερη γενιά τον αισθανόταν σαν ξένο σώμα κι η νεώτερη περίπου καμώνεται πώς τον θαυμάζει, περίπου τον αγνοεί, κυρίως τον δέχεται σα γραφικό τύπο. Η Αρχιτεκτονική είναι ένα κείμενο που κρατιέται σε μια δύσκολη ζώνη, σ' ένα δρόμο κινδύνου, όσο λίγα πεζογραφήματα στην εποχή μας. Έχουμε επείγουσα ανάγκη πρωτοπορίας στην πεζογραφία. Ίσως και στην ποίηση. Στη μέση μιας τάξης και ταυτόχρονα μιας αταξίας ο Πεντζίκης στρεφόμενος εναντίον του λόγου μάς οδηγεί στην ανάγκη επαφής με τον βαθύτερο λόγο. Η γραφή του είναι μια γραφή συνείδησης που αντικατοπτρίζει τη ροϊκότητα του προσώπου του».  - ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑπόσπασμαΓια να κατεβάσετε απόσπασμα του βιβλίου σε μορφή pdf πατήστε εδώ.

ΝΙΚΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ, ΑΓΩΝ ΨΥΧΗΣ

Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Ποιήματα (Παλαιοντολογικά), Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις, Θεσσαλονίκη 1988.

ΑΓΩΝ ΨΥΧΗΣ

Μόνος μέσα στοῦ ὀνόματός μου τὴ φυλακή,

παρ’ ὅλο  τὸν ἥλιο τὸν πλούσιο τῆς ἡμέρας

στεναχωριέμαι καὶ νιώθω τυφλός,

τὴ γλυκειὰ στερημένος ἐλπίδα τοῦ κόσμου.

Σύννεφο ἄϋλης ποιότητας ἄχρονης,

μπαίνει στὸ σπίτι τῶν θυρῶν κεκλεισμένων,

ἀλλάζοντας τὴ νύχτα σὲ παράδεισο,

φῶς, ἡ γλυκειὰ ἐλπίδα τοῦ κόσμου.

Ἐκεῖ ποὺ δὲν τὴν περιμένεις, ἀναπάντεχα,

ἀπὸ τὶς ἄκρες στὸ σῶμα τῶν δακτύλων εἰσορμᾶ,

ἀκμὴ ζωῆς καὶ θάνατος ταυτόχρονα,

ἀνάσα, ἡ γλυκειὰ ἐλπίδα τοῦ κόσμου.

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης και το μοναστικό πνεύμα*

Αλέξανδρος Κοσματόπουλος

 

Η γνωριμία μου με τον Νίκο Πεντζίκη ξεκινά τον Δεκέμβριο του 1973, όταν πήγα στο σπίτι του για να τον γνωρίσω, κατόπιν προτροπής του Γέροντος Παϊσίου, τον οποίο ένα μήνα πριν είχα επισκεφτεί στο ΄Αγιον ΄Ορος. Η σχέση μας εξ αρχής είχε μιαν άλλη χροιά, καθώς δεν τον πλησίασα ως νέος που ενδιαφερόταν για την λογοτεχνία, αλλά γιατί αναζητούσα ένα δρόμο πνευματικό μέσα στο χάος όπου παράδερνε η ψυχή μου

Το μεγαλύτερο δίδαγμά του για μένα ήταν η εκμηδένιση του κοινωνικού του προσώπου. Η ίδια η ζωή και ο κοινωνικός βίος για την μέγιστη πλειοψηφία των ανθρώπων έχουν πλέον ταυτιστεί απολύτως. Ο μη ενταγμένος κοινωνικά, ο κοινωνικά ανενεργός, θεωρείται ανύπαρκτος. Ο Πεντζίκης με την συμπεριφορά του συνέτριβε κάθε κοινωνικό προσωπείο. Με την παρουσία και την στάση του σου θύμιζε πως ο άνθρωπος κινείται και πραγματώνεται πέρα από κοινωνικές συντεταγμένες. Σου έδειχνε πως η αλήθεια και το πραγματικό βρίσκονται πέρα από τις προσπάθειες των ανθρώπων να αποκτήσουν υπόσταση δια της ισχύος μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Γράφει στον «Απόλογο, κείμενο χωρισμένο σε δύο τετράδια και φύλλα σκόρπια»:

Προσεύχομαι στα πράγματα για να με δώκουν ζωή

Μια αρχειακή συνέντευξη ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της πνευματικής ζωής μας, στον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο

Ζωγράφος αυτοδίδακτος («μα κάθε άλλο παρά απλοϊκός και άτσαλος») ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (1908-1993), πλούτισε τη νεοελληνική ζωγραφική με καινούρια πρωτοφανέρωτα χαρακτηριστικά. Aναθρεμμένος στη βυζαντινή Θεσσαλονίκη, βαθύς γνώστης της βυζαντινής γραμματείας και τέχνης, αλλά και κάτοχος, από πολύ νωρίς, όλων των ρευμάτων και των τάσεων του ευρωπαϊκoύ μοντερνισμού και της avant-guard, συνδύασε στα έργα του την παράδοση με στοιχεία των μετεμπρεσιονιστών (Seurat) φτάνοντας σε εντελώς προσωπικές διατυπώσεις. Η ζωγραφική του Πεντζίκη είναι σε άμεση συνάρτηση με τον πνευματικό του κόσμο, τον ιδιαίτερο ψυχισμό του, τα νεωτερικά, τόσο τολμηρά πεζογραφήματά του. Όπως τόσες φορές είχε πει, το κέντρο αλλά και το έναυσμα της καλλιτεχνικής του παραγωγής ήταν η ορθόδοξη πίστη και τα πατερικά κείμενα.

Έζησε και πέθανε στη «Μητέρα Θεσσαλονίκη». Σπούδασε φαρμακευτική και εφηρμοσμένη οπτική στο Στρασβούργο και στο Παρίσι (1926-1929). Τα χρόνια 1930-1955 διηύθυνε το φαρμακείο που κληρονόμησε από τον πατέρα του στην οδό Εγνατία και το διάστημα 1955-1968 εργάστηκε σε φαρμακευτική εταιρεία. Πρωτοπαρουσίασε ζωγραφική του το 1944, έχοντας ήδη βρει τη φωνή του στην πεζογραφία και την ποίηση, έχοντας εκδώσει δηλαδή τα πεζογραφήματα Ανδρέας Δημακούδης και Ο Πεθαμένος και η Ανάσταση, καθώς και την ποιητική συλλογή Εικόνες. Η ουσιαστική εικαστική του παιδεία τον ώθησε στη συγγραφή τεχνοκριτικών σημειωμάτων και μελετών (για τον Παπαλουκά, για τον Γκίκα).

Νίκος Πεντζίκης: Ο θάνατος χορός καλαματιανός

ΝΙΚΟΣ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ: Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΧΟΡΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΟΣ[1]

(Η υπέρβαση του θανάτου στο έργο του Πεντζίκη)

αρχιμ. Εφραίμ Γ. Τριανταφυλλόπουλος, Πρωτοσύγκελλος Ι. Μ. Σισανίου και Σιατίστης, δρος Θεολογίας ΑΠΘ

Θα ξεκινήσω το κείμενό μου στο πνευματικό τούτο συμπόσιο και μπροστά στα τίμια πρόσωπά σας, αγαπητοί πνευματικοί συνδαιτημόνες, με την αναφορά μου σε μία ανάμνηση δική μου, από τη δεκαετία του 80, όταν πολλοί συμφοιτητές μου κι’ εγώ, περιτρέχαμε περιχαρείς τους ποιητικούς λειμώνες της γενιάς των beat· beatnik τους έλεγαν, που σημαίνει στα αγγλικά και εξουθενωμένος. Θα θυμίσω επίσης στο εκλεκτό ακροατήριο, ότι όλα αυτά τα εξαντλημένα παιδιά, κατ’ άλλους enfants maudits, τουτέστιν «καταραμένα» παιδιά, αλλά και άλλα ακόμη «ευλογημένα» παιδιά, σίγουρα έψαχναν ανεπίγνωστα την παρηγοριά εκείνη που σε ξεκουράζει μια για πάντα.

Μια μακρά αλυσίδα -ανάμικτη, όπως έρχονται στο νου μου και τα μνημονεύω ετούτη τη στιγμή- ονομάτων τέτοιων «παιδιών» πολύ γνωστών στο Νίκο Πεντζίκη, όπως οι Εντουάρ Ντυζαρντέν, Τζακ Κέρουακ, Νόρμαν Μέηλερ, Ουίλιαμ Μπάρροουζ, Σύλβια Πλαθ, Αντρέ Μπρετόν, Γκυγιώμ Απολλιναίρ και Ζακ Πρεβέρ, Εμίλ Ζολά, Αντρέ Ζιντ και Πωλ Βαλερύ, Αντονέν Αρτώ, Φρανσίς Πικαμπιά και Ζαν Αρπ, Ρομπέρ Ντελωναί (μετά της ρωσίδας συμβίας αυτού Σόνιας), Μπλαιζ Σαντράρ, Φιλίπ Σουπώ και Μωρίς Μέτερλινκ, Σατωβριάνδος και Λωτρεαμόν, Τόμας Έλιοτ και Χένρικ Ίψεν (με το θεατρικό του αριστούργημα «Όταν ξυπνήσουμε ανάμεσα στους νεκρούς»!), Στεφάν Μαλλαρμέ και Μαρσέλ Προυστ, Μαξ Ζακόμπ, Αλφρέ Ζαρρύ, Πωλ Ελυάρ και Ουίλιαμ Μπέτλερ Γέϊτς, Ντύλαν Τόμας και Έσρα Πάουντ, Τόμας Μπέκετ (περιμένοντας τον «Γκοντό» του κι αυτός, δηλαδή το θεούλη του), αλλά και οι Τζαίημς Τζόυς και Βιρτζίνια Γούλφ, και άλλοι πολλοί ων ουκ έστιν αριθμός, αλυσίδα απογοητευμένων μαθές από έναν χριστιανισμό «ντεκαφεϊνέ»-συγγνώμη- συνόψισαν μέσα από το στόμα της Πλαθ, κόρης πάστορα μάλιστα, την άποψη που είχαν (και θα είχαν!) για τις θρησκευτικές συνάξεις της εποχής τους: «αν ο παράδεισος είναι έτσι, πλήττω αφόρητα και προτιμώ την κόλαση»!

Στην περίπτωση των Γάλλων υπερρεαλιστών πάντως, με τη «νευροφυτική» και ψυχαναλυτική γραφή, τα εφιαλτικά και άλλοτε ανακουφιστικά -προς καιρόν- τοπία, βρίσκαμε κι’ εμείς, φανατισμένα και ακραία φοιτητάρια τότε, έναν τόπο, να σταθούμε και να αρθρώσουμε λόγο, ψελλίζοντας καρδιακά τα πρώτα μας, κακότεχνα μάλλον, ποιήματα και ποιητικά πεζά, πιστεύοντας ότι με το θαύμα, αυτό το merveilleux που αναζητοῦσαν όλοι οι προαναφερθέντες, θα σπάσουμε τα δεσμά του χωροχρόνου.

Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης: Ενέπαιξε τον κόσμο;

14 Ιανουαρίου 2016

Σειρά τεσσάρων κειμένων που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα “Μακεδονία της Κυριακής” από 13 Ιανουαρίου έως 3 Φεβρουαρίου 2008 με τον τίτλο “Ενέπαιξε τον κοσμο”. Παρεμβάσεις εκτός από τον τίτλο έγιναν και στο 3ο και 4ο κείμενο.

Ένας ιατροφιλόσοφος της Θεσσαλονίκης πριν μερικά χρόνια, στο Φεστιβάλ Βιβλίου, μου είπε για τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη: “αυτός ενέπαιξε τον κόσμο”. Προς στιγμήν θύμωσα. Αλλά μετά σκέφτηκα, καταλαβαίνει τι λέει ο άνθρωπος;

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (1908-1993) θεωρούσε πως η καλύτερη κριτική που του έγινε ποτέ ήταν η εξής φράση, την οποία είχε γράψει κάποιος για το πρώτο του βιβλίο: “Το βιβλίο κυκλοφορεί άδετο όπως και ο συγγραφέας του”… Πάντως συχνά πυκνά έκανε διάφορα πράγματα που πολλοί αναρωτιόνταν αν ήταν στα καλά του. Ήξερε όμως πολύ καλά τι έκανε, αφού πολλές φορές έλεγε διάφορα για να δοκιμάσει τον συνομιλητή του. Και μάλιστα γινόσουν για πάντα φίλος του όταν μπορούσες να τα δεχτείς χωρίς να εξοργιστείς. Όπως στην περίπτωση που είπε σε κάποιον “δεν έχω σάλιο να σε φτύσω”. “Θα περιμένω” του απάντησε ο άλλος, και πάνω σ’ αυτό χτίστηκε μια ξεχωριστή πνευματική φιλία που κράτησε μέχρι την κοίμησή του…