Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί ναοί, αλλά δεν υπάρχουν ψηλοί ναοί, τουλάχιστον σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Ακόμα και η παράδοση των βορειότερων ορθόδοξων χωρών με ψηλούς και επιβλητικούς επίχρυσους τρούλους, στον ορθόδοξο νότο δεν βρήκε απήχηση. Στο Βουκουρέστι αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη η κατασκευή ενός πελώριου ναού του Σωτήρος με ύψος 127 μέτρα, που μοιάζει να προσπαθεί να ξεπεράσει το παλάτι του Τσαουσέσκου. Θα υπερβεί τον μητροπολιτικό ναό Πέτρου και Παύλου στην Αγία Πετρούπολη κατά 5 μέτρα ως τον ψηλότερο ορθόδοξο ναό στον κόσμο.

Η θρησκευτικότητα σε αυτόν τον τόπο μπορεί να έχει γνωρίσει στρεβλώσεις, αλλά δεν έχασε το αρχιτεκτονικό μέτρο. Ήδη από την εποχή της κλασικής αρχαιότητας οι Αθηναίοι δίσταζαν να ολοκληρώσουν τον ναό του Ολυμπίου Διός, γιατί δεν ήξεραν αν ένας τόσο μεγάλος ναός θα ευαρεστούσε τον Δία ή θα αποτελούσε "ύβριν". Είχε άλλωστε ξεκινήσει να τον κτίζει ο Πεισίστρατος, δηλαδή ένας τύραννος – μάλιστα ο Αριστοτέλης το φέρνει ως παράδειγμα στα Πολιτικά για να δείξει πώς ένα απολυταρχικό καθεστώς χρησιμοποιεί τη μνημειακή αρχιτεκτονική για να αποπροσανατολίσει τους πολίτες του από την ανελευθερία τους. 

Η χαρά και η στέρηση π. Νικόλαος Λουδοβίκος

Η χαρά και η στέρηση

π. Νικόλαος Λουδοβίκος

Συζήτηση με την παρέα του Φιλοsόfa για την ψυχαγωγία, την διασκέδαση, την τραπ και τον Αριστοτέλη, τον Νίτσε, τον Πεντζίκη, την χαρά των Αγίων, την ομορφιά, την ένοχη ευχαρίστηση και την Ενσάρκωση.  (α΄μέρος)

Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗ Η ΔΟΥΛΕΙΑ

Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗ Η ΔΟΥΛΕΙΑ

του Νικήτα Αποστόλου

“Γνώσεσθε την αλήθεια και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς” (Ιωαν. Κεφ.8 , 32)

Ο Ελληνορωμαϊκός κόσμος στην Αρχαιότητα , είχε επινοήσει δύο θεωρίες για να δικαιολογεί το θεσμό της δουλείας.

Η πρώτη είναι η θεωρεία της “κατά φύσιν δουλείας”. Αναπτύχθηκε πλήρως από τον Αριστοτέλη και βασιζόταν στην προϋπόθεση ότι ορισμένοι άνθρωποι είναι δούλοι από την φύση τους . Αυτοί μάλιστα, κατά τον Αριστοτέλη, ζουν καλύτερα εάν είναι υποταγμένοι σε έναν “δεσπότη”. Για έναν τέτοιον άνθρωπο η δουλεία είναι ευεργετική και δίκαιη.

Η δεύτερη θεωρεία είναι η εθνοτική ή φυλετική κατωτερότητα που δικαιολογεί τον θεσμό. Έτσι π.χ. ο Κικέρων θεωρεί ότι οι Ιουδαίοι και κάτοικοι της Συρίας είναι λαοί γεννημένοι για την δουλεία, όπως επίσης οι “Βάρβαροι” ως κατώτερα όντα. Επομένως όταν αιχμαλωτίζονταν οι βάρβαροι γινόντουσαν εμπόρευμα προς πώληση .

Ο Χριστός αρνούμενος κάθετα τον θεσμό της δουλείας, εισήγαγε μια άλλη αντίληψη και στάση στην τότε αρχαία κοινωνία για τις σχέσεις των ανθρώπων. Εισήγαγε την αγάπη ως τρόπο συνυπάρξεως των ανθρώπων.

Αντί του “ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος”, που διεκήρυτταν οι σύγχρονοι του κρατούντες, ο Χριστός μας φανέρωσε την μόνη αλήθεια. Και αυτή είναι η εξής: Όλοι οι άνθρωποι είμαστε αδέλφια γιατί κατά χάριν είμαστε παιδιά του Θεού Πατέρα. (Ματθ. ΣΤ .9 & ΚΓ. 8-9). Ως συνέπεια αυτής της αλήθειας, στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, αναδεικνύεται η ελευθερία ως πρώτη αξία μεταξύ των αξιών με τις φράσεις. “Ἐὰν οὖν ὁ Υἱὸς ὑμᾶς ἐλευθερώσῃ, ὄντως ἐλεύθεροι ἔσεσθαι (Ἰωαν. 8, 36).

Την αλήθεια αυτή την διεκήρυξε επίσης και ο Απόστολος Παύλος στην προς Κολοσσαείς επιστολή του (Κεφ.3 .11)& (Κεφ. 4.1) λέγοντας . “Ουκ ένι Έλλην και Ιουδαίος περιτομή και ακροβυστία, βάρβαρος,Σκύθης, δούλος, ελεύθερος, αλλά τα πάντα και εν πάσιν Χριστός”, “Ου καλώ υμάς δούλους αλλά αδελφούς” και “Οι κύριοι το δίκαιον και την ισότητα τοις δούλοις παρέχεσθε, ειδότες ότι και υμείς έχετε Κύριον εν ουρανοίς” . Επίσης στην προς Γαλάτας επιστολή του (Κεφ. 3 .28) επαναλαμβάνει “ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Ελλην , ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ πάντες γαρ υμείς εις εστέ εν Χριστώ Ιησού”. Και με ποιό μεγαλύτερη σαφήνεια στην προς Κορινθίους Α΄επιστολή του τονίζει (Κεφ. Ζ . 23-24) Τιμής ηγοράσθητε μη γίνεσθε δούλοι ανθρώπων.

06/12/2020 09:07 EET | Updated 06/12/2020 09:07 EET

«Όλα είναι στο μυαλό μας, φίλε!»

Η κουλτούρα μας στο κόσκινο της πανδημίας

• π. Βασίλειος ΘερμόςΨυχίατρος παιδιών καί εφήβων. Δρ. Θεολογικής Σχολής του Παν/μιου Αθηνών. Αναπληρωτής καθηγητής στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών

EUROKINISSI

Έτσι ανάποδα λυγάω το βράδυ αυτό

του νου τη βέργα…

Λες και βγήκε τ′ ασανσέρ σ′ ένα κελί

που ένας τόβλεπε το φως γι′ ανατολή

κι άλλος για δύση. 

(Λίνα Νικολακοπούλου, Ανθρώπων έργα) 

Σε πρόσφατο άρθρο του1 ο καρδιολόγος Θανάσης Δρίτσας είλκυσε την προσοχή μας σε ένα ζήτημα καίριας σημασίας για την αντιμετώπιση έντονων και μαζικών κρίσεων, όπως η παρούσα πανδημία. Ψυχοκοινωνικές παράμετροι όπως η ατομική ευθύνη, η αίσθηση ομάδας, η εμπιστοσύνη, η στάση έναντι της εξουσίας, η αλληλεγγύη των γενεών κ.ά. διαφέρουν από χώρα σε χώρα, δημιουργώντας πολύ διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, το οποίο – και αυτό μάς ενδιαφέρει πρωτίστως εδώ - μεταφράζεται σε περισσότερους ή λιγότερους νεκρούς. Στο συγκεκριμένο κείμενο ο συγγραφέας αναφέρεται σε λαούς της Άπω Ανατολής, που δέχθηκαν πρόθυμα περιορισμούς οι οποίοι αποδείχθηκαν σωτήριοι.

Ιστορικής βαρύτητας γεγονότα, και μάλιστα παρατεταμένης διάρκειας (με τις πανδημίες να αποτελούν το ιδανικό παράδειγμα), διαθέτουν την δύναμη να φιλτράρουν τις αξίες και τις στάσεις ενός λαού, μετατρέποντάς τες (κυριολεκτικά!) σε ζήτημα ζωής ή θανάτου. Με έκπληξη ο άνθρωπος διαπιστώνει ότι τα μέχρι τότε αυτονόητά του ενδέχεται να κρίνουν αν θα ζήσει ή αν θα πεθάνει!

Λέγεται πως οι σεισμοί συνιστούν φυσικό φαινόμενο, αλλά οι νεκροί από τους σεισμούς πολιτικό μέγεθος. Πολύ ορθά, αφού κρίσιμοι παράγοντες είναι η ποιότητα των κατασκευών, η χωροταξία, η αυθαίρετη δόμηση, η εκπαίδευση για την αντιμετώπιση κ.ά. Ακριβώς κατά τον ίδιο τρόπο, μια πανδημία αποτελεί βιολογικό γεγονός, αλλά οι νεκροί της απαρτίζουν παράμετρο ψυχοκοινωνικής τάξης. Η αιτία βρίσκεται στο γεγονός ότι παρεμβαίνουν παράγοντες όπως η εμπιστοσύνη ενός λαού προς την πολιτική εξουσία, ο βαθμός λαϊκισμού μιας κυβέρνησης, τυχόν παράδοση αλληλεγγύης και θεσμοθετημένες μορφές της, στάση των εντόπιων θρησκειών, συγγένεια της κουλτούρας με τη Νεωτερικότητα, ψυχολογικές σχέσεις με τη διεθνή κοινότητα κ.π.ά.

Αλλά όλοι οι παραπάνω προβληματισμοί αφορούν σε διεργασίες μεσοπρόθεσμες. Στην περίπτωσή μας θα επηρεάσουν τις αποφάσεις αλλά και τις αντιδράσεις σχετικά με την υποχρεωτικότητα ή όχι του εμβολιασμού, θα παρακινήσουν την άσκηση πολιτικής αλλά και τις θρησκείες προς καλλιέργεια πνεύματος αλληλεγγύης, θα τροφοδοτήσουν προβληματισμούς της παιδείας σχετικά με τον αναστοχασμό επί των αξιών τις οποίες μεταδίδει. Εν τω μεταξύ, όμως, ο χρόνος συμπυκνώνεται πιεστικά, πιέζοντας τόσο για αποφάσεις όσο και για αυτοκριτική. Σε επίπεδο κοινωνικής ψυχολογίας πράξαμε και πράττουμε άραγε το καλύτερο;

Η Εκκλησία στη νέα ψηφιακή εποχή

Μια συζήτηση με τον Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Online Λειτουργίες μέσω Youtube, Facebook κ.α. είναι μερικά από τα ψηφιακά μέσα που χρησιμοποιούν Ιεροί Ναοί και στον Βύρωνα (Ι.Ν. Αγίας Τριάδας, Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου Ν. Ελβετίας) για να παραμείνουν κοντά στους πιστούς κατά τη διάρκεια του lockdown.

Δ&Π. Κάποιοι ναοί προβάλλουν τη θεία Λειτουργία στο διαδίκτυο, με κανάλι στο youtube. Είναι, άραγε, μια καινοτομία, μια κίνηση «εκσυγχρονισμού»;

Η διαδικτυακή μετάδοση της θείας Λειτουργίας ξεκίνησε κατά την περίοδο του πρώτου εγκλεισμού, την περασμένη Άνοιξη, ως ανταπόκριση στο ξάφνιασμα των πιστών ότι δεν θα είχαν φυσική / σωματική πρόσβαση όχι μόνο στις κυριακάτικες Λειτουργίες, αλλά και στα πολύ λαοφιλή εκκλησιαστικά δρώμενα καθοδόν προς το Πάσχα (όπως οι Χαιρετισμοί της Παναγίας), αλλά και κατά τη Μεγάλη Βδομάδα και την Ανάσταση. Η κίνηση αυτή επεκτάθηκε τώρα, κατά τον δεύτερο εγκλεισμό. Στην πραγματικότητα δεν είναι κάτι καινούργιο, υπό την έννοια ότι οι κυριακάτικες Λειτουργίες μεταδίδονται ζωντανά εδώ και πάρα πολλά χρόνια, από ραδιόφωνα και τηλεοράσεις. Το καινούργιο είναι η υιοθέτηση ειδικά του διαδικτύου. Μιλάμε πάντως συγκεκριμένα για τη μετάδοση της λατρείας, καθόσον σε επίπεδο συνεδρίων, ημερίδων και σεμιναρίων ο θεολογικός χώρος μετέχει των νέων τεχνολογιών εδώ και πολύν καιρό.

Δ&Π. Τι νομίζεις ότι προσφέρει αυτή η κίνηση στους πιστούς; Καλύπτει κάποιες ανάγκες τους;

Εκκλησία και Τέχνη - Ο ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ

Εκκλησία και Τέχνη (2018).

Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου: 

Ο ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ - Ετήσια έκδοση χριστιανικού διαλόγου και κλιματισμού "Ανθίβολα", τεύχος 2ο, Αφιέρωμα: Εκκλησία και Τέχνη (2018).

ΚΛΙΚ εδώ...

Γράφει ο Ελύτης:

"Το φως της λαμπάδας που άναψε αυτός ο νεαρός διάκονος της Βηρυτού, φτάνοντας μία μέρα στη Βασιλεύουσα μ’ ένα τυλιχτάρι κάτω από τη μασχάλη, για να κλειστεί σ’ ένα καμαράκι και να γράψει εκατοντάδες ποιήματα, δεν ομολογεί απλώς πίστη και αφοσίωση στην εκκλησία του Χριστού· καίει και θρέφεται από μια παράδοση που δεν είχε ίσως κανένα πλέον αντίκρισμα στον απέραντο ελληνόφωνο πληθυσμό (ηττημένη καθώς ήτανε από τον μονοθεϊσμό και τις νέες ανθρωπιστικές αξίες), κρατιότανε όμως γερά, σαν τρόπος εκφραστικός, αγκιστρωμένη από τη γλώσσα κι έτοιμη, μέσ’ απ’ αυτήν, να περάσει στο αντίπαλο στρατόπεδο, για να κατισχύσει με τον ίδιο τρόπο ακριβώς που ο φορέας της είχε, ειρηνικά κι εκείνος, πετύχει να βρεθεί, από υποτελής, κυρίαρχος και ιδρυτής μιας παντοδύναμης αυτοκρατορίας..."

Η τέχνη του οικοδομείν

π. Μιλτιάδης Ζέρβας

Πριν από χρόνια, νεαρός διάκονος βρέθηκα στη πόλη της Θεσσαλονίκης, με επιθυμία μεγάλη να περπατήσω τους δρόμους της και να προσκυνήσω τις εκκλησιές της. Διάβαινα σε κεντρικές οδούς και σε στενάκια άγνωστα, προσπαθώντας να ανακαλύψω που βρίσκονται όλοι εκείνοι οι ναοί που είχα διαβάσει στα βιβλία, ο Άγιος Δημήτριος, η Ροτόντα του Αϊ Γιώργη, ο Άγιος Νικόλαος ο Ορφανός, ο Όσιος Δαυΐδ…

Περπατώντας έφτασα και στο Ναό της Αγίας Σοφίας. Βρισκόμενος στο απέναντι πεζοδρόμιο έγινα μάρτυρας ενός περιστατικού που μου προκάλεσε θλίψη. Δύο νέα παιδιά μάλωναν βρίζοντας ο ένας τον άλλον με ένταση και θυμό. Δεν ήταν δύσκολο να καταλάβει κανείς από κινήσεις και λόγια, πως βρίσκονταν υπό την επήρεια ουσιών. Συνέχισα να περπατώ, επιταχύνοντας άθελά μου το βήμα (από αμηχανία, ανημποριά, φόβο, ποιος ξέρει). Όμως ο ένας από τους δύο πλαγίως με εντόπισε. Είδε τη μαύρη φιγούρα που περνούσε λίγα μέτρα μακριά του. Χωρίς να απευθυνθεί σε μένα γύρισε προς το συνομιλητή του λέγοντας με έναν άλλο τόνο και μια άλλη φωνή: «Άντε ρε, με κάνεις και βρίζω έξω από την εκκλησία».

Οι λίγες αυτές νηφάλιες λέξεις που βγήκαν από το στόμα εκείνου του ταλαίπωρου παιδιού, μου φάνηκαν αποκαλυπτικές. Ομολογούσαν κάτι καίριο, κάτι ουσιαστικό. Όχι, δεν ήταν η δική μου βιαστική παρουσία που τον έλεγξε, που τον έκανε να αναζητήσει τον αληθινό του εαυτό, αλλά ήταν οι παραστάσεις της πόλης του, οι όψεις των Ναών, οι μορφές των Αγίων, τα χρώματα και τα σχήματα των Εικόνων, με τα οποία ως Θεσσαλονικιός είχε συναντηθεί και διαλεχθεί μαζί τους. Και παρότι οι προσωπικές του επιλογές τον είχαν οδηγήσει σε ένα βίο αβίωτο, υπήρχαν εντός του όλες αυτές οι δυνάμεις που καθιστούσαν πιθανή την μετάνοια.

Γιατί είναι αλήθεια πως στην παράδοσή μας, μέσα στα όρια του δικού μας πολιτισμού, οι Ναοί φτιάχνονται με τέτοιο τρόπο ώστε να ομιλούν ή ακριβέστερα να θεολογούν.

Βλέπεις έναν απλό τοίχο μιας εκκλησιάς να αποτελείται από ένα πλήθος λίθων, μοναδικών στο σχήμα, την υφή, τους χρωματισμούς, οι οποίοι χτίζονται και αρμολογούνται για να δώσουν μια σταθερή και συμπαγή επιφάνεια, και κατανοείς τι σημαίνει κοινωνία προσώπων.