Η Ευρωμεσογειακή Σύνοδος : είχε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα;

του Λευτέρη Ριζά

       Στην πολυδιαφημισμένη από την κυβέρνηση «Σύνοδο των Μεσογειακών Κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Αθήνα» πρόκυψε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα / κέρδος για τις χώρες που πήρανε μέρος και για την Ελλάδα ειδικότερα; Αυτό θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε.

       Στην Σύνοδο πήραν μέρος δύο πρόεδροι Δημοκρατίας – οι κ.κ. Ολάντ της Γαλλίας και Ν. Αναστασιάδης της Κύπρου – , τέσσερις πρωθυπουργοί: οι κ.κ. Ματέο Ρέντσι (Ιταλίας), Τζότζεφ Μουσκάτ (Μάλτας),Αντόνιο Κόστα (Πορτογαλίας), Αλ. Τσίπρας και ο Αναπληρωτής Υπουργός Ευρωπαϊκής Ένωσης της Ισπανίας, κ. Φερνάντο Εγκιδάθου, εκπροσωπώντας τον υπηρεσιακό Πρωθυπουργό της Ισπανίας, κ. Μαριάνο Ραχόι.

       Το πρώτο που κάνει εντύπωση και ουσιαστικά αποκαλύπτει μέχρι που οι της Συνόδου θέλουν να «αγωνιστούν» για τους λαούς τους, είναι ο ίδιος ο χαρακτηρισμός της Συνόδου. Την χαρακτήρισαν ως «Σύνοδο των Μεσογειακών Κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Ως κοινό χαρακτηριστικό των χωρών προτιμήθηκε η θέση τους στον Χάρτη. Κι εδώ έκαναν ένα σοβαρό «λάθος» γιατί η Πορτογαλία δεν βρέχεται από την Μεσόγειο θάλασσα, αλλά από τον Ωκεανό. Αν δεν έκαναν αυτό το «λάθος» θα έπρεπε να χαρακτηρίσουν την Σύνοδο ως «Σύνοδο των χωρών του Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Αλλά τότε θα ξύπναγαν μνήμες από ένα παρελθόν που τόσο πολύ θέλουν να ξεχάσουν – να σβήσουν από την μνήμη και των λαών τους. Θα παρέπεμπαν σε εκείνες τις αναλύσεις που εξηγούσαν τις αιτίες που η Ευρώπη έχει χωριστεί στον πλούσιο Βορρά και στο φτωχό Νότο. Δηλαδή θα άνοιγαν μια παλιά συζήτηση για την «άνιση ανάπτυξη», τον ιμπεριαλισμό κλπ κλπ κακόηχα στα αυτιά τους. Καλύτερα κοινό στοιχείο μας ότι βρέχουμε τα πόδια μας στην θάλασσα.

       Δεν πάνε και πάρα πολλά χρόνια – αρχές δεκαετίας του 1980 – δημοσιεύτηκε και μάλιστα έτυχε πλατειάς διάδοσης η Έκθεση της Επιτροπής Μπράντ με τίτλο «Βορράς-Νότος, ένα πρόγραμμα για την επιβίωση».[1] Στην επιτροπή αυτή, εκτός του προέδρου της  Βίλλυ Μπράντ (πρώην Καγκελάριος της Δ. Γερμανίας) – που εκτός των άλλων εργάστηκε και μέσα από την Σοσιαλιστική Διεθνή για την οικοδόμηση μιας συμφωνίας μεταξύ χωρών του Βορρά και χωρών του Νότου – μέλη της υπήρξαν πολλές μορφές κύρους πολιτικών που κατείχαν στο παρελθόν επίσημες θέσεις τόσο σε χώρες του Βορρά όσο και του Νότου, όπως ο πρώην πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας Έντουαρντ Χηθ, ο σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός της Σουηδίας Όλαφ Πάλμε· ο πρώην πρόεδρος του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος της Χιλής Εντουάρντο Φρέι, ο Άνταμ Μάλικ πρώην υπουργός εξωτερικών της Ινδονησίας που αντιπροσώπευε ενεργά τις χώρες του Νότιου ημισφαιρίου στα Ενωμένα Έθνη και άλλες σημαντικές προσωπικότητες. «Πρόκειται συνεπώς για ονόματα τέτοια που να εξασφαλίζουν διασημότητα και διάδοση στο έργο της Επιτροπής, τουλάχιστον στις δυτικές και νότιες χώρες», έγραφε ο Αντρέ Γκύντερ Φρανκ.

       Η Έκθεση κάλυπτε τουλάχιστον δώδεκα σημεία μεγάλου ενδιαφέροντος σε άλλα τόσα κεφάλαια: από τα πάντοτε επίκαιρα προβλήματα των πληθυσμών και του αφοπλισμού, μέχρι εκείνου της ενέργειας που είναι τόσο καυτό σήμερα, από το δράμα της πείνας στον κόσμο μέχρι τους ψυχρούς αριθμούς των οικονομικών πράξεων. Επρόκειτο δηλαδή για μια έκθεση υψηλού επιπέδου – ανοιχτή βέβαια σε πολλές ερμηνείες κι από διαφορετικές σκοπιές. Αυτά πριν από 35 περίπου χρόνια. Παρά το γεγονός ότι ήταν μια έκθεση υψηλού επιπέδου, ότι είχε υποστηριχτεί από πρόσωπα γνωστά και με κύρος, ότι είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών, τελικά εγκαταλείφθηκε από την πλειοψηφία αυτών που την είχαν υποδεχτεί με μεγάλες υποσχέσεις.

       Αναγκαστήκαμε να κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν για να υπενθυμίσουμε ότι δεν αρκούν καθόλου κοινές αποφάσεις, εκθέσεις και ψηφίσματα διεθνών οργανισμών ­ καλύτερο παράδειγμα από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, π.χ. Κυπριακό, που δεν τα εφάρμοσαν ούτε αυτοί που τα ψήφισαν – γιατί η πολυδιαφημισμένη χθεσινή Σύνοδος τίποτα ουσιαστικά δεν συζήτησε ούτε σε βάθος ούτε σε έκταση και αυτοί που πήραν μέρος δεν χαίρουν σεβασμού καλά­ καλά ούτε μέσα στις χώρες τους. Πολύ λιγότερο δε στους κύκλους του εξωτερικού – της ίδιας της ΕΕ. Μπορεί να είναι υποχρεωμένοι να προσποιούνται ότι σέβονται και ακούνε π.χ. τον Ολάντ ή τον Ρέντσι η ακόμα και τον δικό μας πρωθυπουργό, αλλά στην πραγματικότητα δεν «μετράνε» και πολύ στο πλαίσιο των «θεσμών», των φίλων και συμμάχων. Όσοι δε περιφέρονται στο εξωτερικό με το χέρι απλωμένο,  ζητώντας βοήθεια ή να του χαριστούν τα χρέη προκειμένου να δει «άσπρη μέρα», πρέπει να είναι βέβαιοι πως μόλις απομακρυνθούν από όσους από «ευγένεια» τους χαμογελούν ή τους χαρίζουν γραβάτες, μόλις γυρίσουν την πλάτη τους όλοι αυτοί χαμογελούν χαιρέκακα.

       Διαβάζοντας τον κατάλογο αυτών που πήραν μέρος στην χθεσινή Σύνοδο δυσκολευόμαστε να μην χαμογελάσουμε πικρά: όλοι τους είναι πάρα πολύ αδύνατοι πολιτικά και οικονομικά. Στρατιωτικά δεν το συζητάμε.

       «Σκοπός της Συνόδου είναι να ενισχυθεί ο συντονισμός και η συνεργασία των μεσογειακών κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενόψει της άτυπης Συνόδου της Μπρατισλάβας στις 16 Σεπτεμβρίου προκειμένου να ενταχθεί η μεσογειακή οπτική στην ευρωπαϊκή ατζέντα και στην ανάπτυξη ενός νέου ευρωπαϊκού οράματος για την αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα κράτη-μέλη και η Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά στους τομείς της οικονομίας, της μετανάστευσης και της ασφάλειας», διαβάζαμε στο σχετικό δελτίο τύπου που εκδόθηκε από το ίδιο το γραφείο του πρωθυπουργού.

       Την πρωτοβουλία αυτή του κ. Τσίπρα κάποιοι θεώρησαν ως κίνηση μάτ. Μάλλον κακό σκάκι παίζουνε. Σε ποιον έκαναν ματ; Και γιατί; Τι είπανε οι 7 υπέροχοι μεταξύ τους και τι στους άλλους και τους λαούς τους, με βάση τις κοινές δηλώσεις τους και την Διακήρυξη των Αθηνών της 1ης Συνόδου των Μεσογειακών Χωρών της ΕΕ.

       Αξίζει να τα δούμε μήπως και μάθουμε τουλάχιστον σκάκι. Ξεκινάμε από τον οικοδεσπότη:  

       «Όπως δήλωσα και κατά τη διάρκεια της συνάντησής μας , το σημαντικότερο γεγονός είναι η παρουσία μας σήμερα εδώ και η πραγματοποίηση αυτής της Συνόδου.

Η σημερινή Σύνοδος και η Διακήρυξη των Αθηνών που υιοθετήθηκε, αναδεικνύει την κοινή μας βούληση να ενισχύσουμε τη συνοχή και την ενότητα Ευρώπης, συμβάλλοντας ενεργά στον εξαιρετικά σημαντικό διάλογο για το μέλλον της Ευρώπης που σε λίγες ημέρες αρχίζει με την Άτυπη Σύνοδο των 27 στην Μπρατισλάβα. Έναν διάλογο, ο οποίος, όπως συμφωνήσαμε, πρέπει να οδηγήσει σε ένα νέο όραμα για την Ευρώπη.  Ένα νέο όραμα που έχουμε ανάγκη».

       Αν το σημαντικότερο γεγονός είναι η παρουσία – αυτό είναι μια λογική παρέας παλιόφιλων που έχουν συνηθίσει να βρίσκονται κάθε τόσο για να διαπιστώνουν πόσοι ζούνε ακόμα ­ τότε αυτές οι συμμαζώξεις δεν έχουνε κανένα μέλλον και καμιά πιθανότητα να διαμορφώσουν καταστάσεις. Η Σύνοδος και η Διακήρυξη της, σύμφωνα με το οικοδεσπότη, ανέδειξε στην πραγματικότητα τον κοινό φόβο τους μπροστά στο «Διευθυντήριο» της ΕΕ  γι αυτό πήραν όλοι τους όρκο ότι θέλουν να ενισχύσουν την συνοχή και την ενότητα της Ευρώπης. Συνοχή και ενότητα της Ευρώπης του πλούσιου Βορρά και του φτωχού Νότου, θα μπορούσε να προωθηθεί μόνο αν η Ευρώπη έπαυε κάποια στιγμή να κυριαρχείται από το μεγάλο υπερεθνικό κεφάλαιο, τα χρηματιστικοποιημένα μονοπώλια και το κράτος που έχει πια συνυφανθεί με αυτά και γινότανε μια Ευρώπη των εργαζομένων. Αυτό όμως δεν προβλέπεται να γίνει σύντομα ­ θα πάρει κάμποσες  δεκαετίες γιατί απαιτείται μια ταυτόχρονη επανάσταση στις πιο προχωρημένες χώρες της Ευρώπης, όπως έλεγε, κι είχε δίκιο, ο Μαρξ. Όταν κάθε χρόνο διαβάζουμε ότι αντί να μειώνεται αυξάνεται ο πλούτος στα χέρια μιας μικρής μειοψηφίας του πληθυσμού [2] και το ίδιο κατανέμεται εντελώς άνισα μεταξύ των περιοχών μέσα στην ίδια χώρα, την Ευρώπη, τις Ηπείρους, τότε πρέπει να συνεχίζουμε να αυταπατώμεθα ότι με ευχέλαια και Διακηρύξεις θα επιτύχουμε την συνοχή της Ευρώπης. Εδώ δεν έχει επιτευχθεί η συνοχή της Ιταλίας ( το περιβόητο πρόβλημα του Νότου της Ιταλίας δεν έχει λυθεί), ενώ είναι γνωστά τα ανάλογα προβλήματα στην Γαλλία και όλοι το γνωρίζουμε και στην πατρίδα μας, την Ελλάδα.

       Χωρίς συνοχή δεν υπάρχει και ενότητα ούτε στην Ευρώπη αλλά ούτε και σε κάθε μια χώρα της χωριστά. Δεν γινόμαστε μάρτυρες εμφάνισης και ενίσχυσης τοπικιστικών κινημάτων σε μια σειρά χώρες της Ευρώπης; Δεν είναι αποτέλεσμα της άνισης ανάπτυξης που συμβαίνει σε κάθε χώρα, η τάση για διάσπαση; Από το Ενωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία, το Βέλγιο, κλπ. βλέπουμε κάθε μέρα τέτοια φαινόμενα να υπάρχουν, να γεννιούνται, να οξύνονται. Η παράταση της σημερινής κρίσης και σε συνδυασμό με το μεταναστευτικό – προσφυγικό φαινόμενο περιπλέκουν ακόμα περισσότερο τέτοια φαινόμενα.

       Ποιος διάλογος μπορεί να οδηγήσει σε ένα νέο όραμα για την Ευρώπη; Αυτά είναι ρεφρέν που είναι της μόδας να επαναλαμβάνονται σε κάθε δημόσια συζήτηση. Ποιο νέο όραμα ­ και ποιο ήτανε το παλιό; μήπως εννοούνε αναπαλαίωση του παλιού, κάτι σαν βουλκανιζατέρ ­ μπορεί να προταθεί και να συγκινήσει τους λαούς της Ευρώπης; Ποιο είναι αυτό το νέο όραμα που έχουμε ανάγκη; Είναι δυνατόν οι λαοί και οι κοινωνικές τάξεις και ομάδες που τους αποτελούν κάποια στιγμή να αποκτήσουν ένα κοινό όραμα; Ίσως μόνο αν βρεθούν στην ανάγκη να αποκρούσουν εισβολή εξωγήινων. Κοινό όραμα απέκτησαν οι λαοί της Ευρώπης πριν από 2000 χρόνια με την διάδοση του χριστιανισμού. Αλλά κι αυτό όχι μόνο θάμπωσε πολύ γρήγορα αλλά την βύθισε σε σειρά θρησκευτικών πολέμων ανάμεσα σε χριστιανούς. Το άλλο όραμα ήτανε αυτό της συναδέλφωσης λαών και ανθρώπων με την απελευθέρωση τους από τα δεσμά της εκμετάλλευσης και του κεφαλαίου. Το όραμα λειτούργησε για κάμποσα χρόνια. Ο προλεταριακός διεθνισμός, η παγκόσμια επανάσταση κλπ φάνηκε πώς καλύπτει την ανάγκη για ένα νέο όραμα τους εργαζόμενους. Οι άλλοι,  οι εκμεταλλευτές και καταπιεστές των λαών ξέμειναν κι αυτοί από οράματα. Το χιλιόχρονο Ράϊχ και όλα τα σχετικά και συγγενικά οράματα χρεοκόπησαν γιατί έδειξαν το απαίσιο πρόσωπο τους στις μάζες με τα κρεματόρια και την εξόντωση και υποδούλωση των άλλων.

       Πραγματικά αυτή την ιστορική στιγμή φαίνεται να μην υπάρχει όραμα ικανό να κερδίσει τη λαϊκή υποστήριξη και να κινητοποιήσει τις μεγάλες λαϊκές μάζες και την «κοινωνία». Έχει χρεοκοπήσει στα μάτια του κόσμου και η εναλλακτική, το όραμα, της αριστεράς. Η τραγική αποτυχία του «υπαρκτού σοσιαλισμού» - και κάθε σχετικής προσπάθειας σοσιαλιστικής, σοσιαλδημοκρατικής, κλπ – έχει αφήσει ένα τεράστιο κενό που έχει επιτρέψει να εμφανιστούν διάφορα κινήματα αντιδραστικά, όπως ο ισλαμο-φασισμός, η περιχαράκωση στα στενά ατομικά ενδιαφέροντα ή δικαιώματα, η αποστροφή από κάθε ιδέα και προσπάθεια  συλλογικής διεκδίκησης μιας πραγματικά ανθρώπινης ζωής. Η εργατική τάξη στην οποία είχε στηρίξει  όλες τις ελπίδες του το σοσιαλιστικό κίνημα, δεν κατόρθωσε τουλάχιστον μέχρι τώρα να ανταποκριθεί στην ιστορική αποστολή που τις είχανε αναθέσει. Αυτή η αδυναμία της  – που δεν ξέρουμε ακόμα εάν είναι οριστική ή όχι – βρίσκεται στην ρίζα αυτής της μεγάλης κρίσης, έλλειψης οράματος – που διαλύει σήμερα την κοινωνία. Το κεφαλαιοκρατικό-ατομικιστικό σύστημα έχει φάει τα ψωμιά του, είναι αυτό που οδηγεί σε αυτή την καθολική κρίση αλλά δεν φαίνεται μέχρι στιγμής να υπάρχει συγκροτημένο και ιστορικά ανερχόμενο κοινωνικό υποκείμενο για το σαρώσει και να ανοίξει μια νέα προοπτική στην ανθρωπότητα.

       Συνεπώς κανένας από αυτούς που βρέθηκαν στην Αθήνα χθες και από αυτούς που θα βρεθούνε στην Μπρατισλάβα δεν μπορεί να προσφέρει ένα νέο όραμα στους λαούς της Ευρώπης. Η ίδια η Ευρώπη δεν αποτελεί όραμα. Κι αν κάποτε το προσπάθησαν κάποιοι κύκλοι και συμφέροντα, τώρα πια έχει κι αυτό τελειώσει. Οι φιλελεύθεροι και νεοφιλελεύθεροι μπορεί να θέλουν κάτι τέτοιο. Είναι όλοι αυτοί που ορκίζονται στον ευρωπαϊκό δρόμο, που παρουσιάζονται ως πραγματικοί φιλοευρωπαίοι. Αν οι ίδιοι δεν είναι θύματα των δικών τους ιδεοληψιών τότε αγωνίζονται με κάθε δύναμη τους για την διάσωση αυτού του σάπιου πια κοινωνικού συστήματος. Έστω και αν νομίζουν – και ως τέτοιοι παρουσιάζονται – πώς είναι αριστεροί κλπ.

       «Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι.

Πρέπει η Ευρώπη να ξαναεμπνεύσει τους λαούς της. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει μόνο με ευχές. Χρειάζεται να λάβουμε μέτρα, ουσιαστικά μέτρα για την βελτίωση της ζωής των ευρωπαίων πολιτών. Και βεβαίως να ενισχύσουμε τον ρόλο της Ευρώπης, τον παγκόσμιο και περιφερειακό ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης», συνέχισε να αραδιάζει την μεγάλη αυταπάτη του ο κ. Τσίπρας. Και σε ποιους απευθυνότανε; Στον Ολαντρέου, στον  Ρέντσι, στον Αναστασιάδη κλπ. Μα είναι δυνατόν να απευθύνεται ένας άνθρωπος που θέλει να αυτοπαρουσιάζεται ως αριστερός, σε όλους αυτούς και να τους μιλάει για νέα οράματα; Δεν είναι δυνατόν. Γι αυτό ό,τι και αν πιστεύει για το εαυτό του ο κ. Τσίπρας, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΣ.

       Οι δηλώσεις των υπόλοιπων ήτανε ακριβώς στο ίδιο πνεύμα με αυτές του κ. Τσίπρα. Μηχανικά επανέλαβαν το «Πιστεύω εις μιαν Ευρώπη που πρέπει να φροντίζει τα παιδιά της, να τα κοιμίζει με ένα νέο όραμα» και με κάποιο μυστηριώδη τρόπο θα σταματήσει να παράγει ανεργία, φτώχεια, εξαθλίωση κλπ. Οι δηλώσεις όλων μαζί υπήρξανε μια μονότονη φλυαρία, σκέτη εξαπάτηση εαυτών και αλλήλων.

       Ίσως θα χρειαστεί μια πιο ενδελεχής εξέταση των βασικών σημείων της Διακήρυξης. Γι αυτό, ίσως, να επανέλθουμε.

       Η όλη αυτή προσπάθεια του κ. Τσίπρα περισσότερο έχει να κάνει με την ανάγκη που έχει να παρουσιάσει κάποια διεθνή επιτυχία, ότι παίζει κάποιο ρόλο τώρα η Ελλάδα, να νομίσουν οι οπαδοί ότι έκανε μια κίνηση ματ – ξεχνώντας βέβαια ότι λαός βιώνει καθημερινά μια όλο και σκληρότερη και αδιέξοδη πραγματικότητα και δεν παραμυθιάζεται τόσο εύκολα όσο νομίζουν -  την οποία κίνηση πριν αλέκτωρ τρις λαλήσει, φρόντισαν να του υπενθυμίσουν οι αρμόδιοι θεσμοί, ότι τα περιθώρια δικών του βημάτων στον χορό, είναι πάρα πολύ στενά. Έτσι το Eurogroup φρόντισε αμέσως μετά τις δηλώσεις και την δημοσίευση της Διακήρυξης, να του υπενθυμίσει ότι πρέπει να τελειώνει με τα προαπαιτούμενα, προκειμένου να λάβει την υποδόση των 2,8 δις, Ευρώ.                 

[1] βλ. Andre Gϋnder Frank «Οικονομικά παράδοξα της έκθεσης Μπράντ-Μάϊος 1980», στην ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ (Monthly Review),τ. 38, Αύγουστος ‘83

[2] «Το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει τον μισό πλούτο του πλανήτη» [ΑΥΓΗ 7- 6 – 16], «Αυξάνονται και πληθύνονται οι κροίσοι του κόσμου», ΒΗΜΑ 21-8-2016.

Ανάρτηση από: geromorias.blogspot.com