Οι τέσσερις μύθοι του φιλελευθερισμού

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Ο φιλελευθερισμός περιβάλλεται από μια μακρόβια μυθολογία που μόνον τις τελευταίες δεκαετίες άρχισε να αποδομείται. 

 Σύμφωνα με τον πρώτο μύθο η ελευθερία, όπως την αντιλαμβάνεται ο φιλελευθερισμός, δεν συμβιβάζεται παρά μόνον με ένα μικρό κράτος, ένα κράτος-νυχτοφύλακα.

 Ο δεύτερος μύθος κάνει λόγο για την ουδετερότητα του φιλελεύθερου κράτους απέναντι στις αξίες και τις πεποιθήσεις και κατά συνέπεια για τον πλουραλισμό του. 

Ο τρίτος μύθος σχετίζεται με το υποτιθέμενο ελευθεριακό δυναμικό της τεχνολογίας και ιδιαίτερα του επικοινωνιακού τεχνοσυστήματος. 

 Ο τέταρτος και τελευταίος φιλελεύθερος μύθος θεωρεί τους πολέμους ως επαναλαμβανόμενα ατυχήματα και λάθη που μπορούν να αντιμετωπιστούν με την διάδοση του κοινοβουλευτισμού και την αύξηση της αλληλεξάρτησης μεταξύ των κρατών.

Το κράτος - νυχτοφύλακας

Ο φιλελευθερισμός καθηλώνει την ατομική ελευθερία στον ιδιωτικό χώρο και μόνον και την περιτειχίζει με διάφορα δικαιώματα για να την προστατεύσει. Δεν διανοείται την μετεξέλιξη της ατομικής ελευθερίας σε κοινωνική και πολιτική. Την αντιλαμβάνεται αποκλειστικά ως ελευθερία της ιδιωτικής απόλαυσης, ως διεύρυνση των καταναλωτικών δυνατοτήτων, για παράδειγμα.

Η περιτείχιση της ατομικής ελευθερίας με δικαιώματα νοείται είτε-αρνητικά-ως απουσία εμποδίων και καταναγκασμών (απουσία, για παράδειγμα, διακρίσεων φύλου ή φυλής), είτε-θετικά-ως ικανότητα και όχι απλώς ως δυνατότητα να προωθεί και να επιτυγχάνει κανείς τους στόχους του. Η πρόσβαση στις παροχές του κοινωνικού κράτους είναι ένα παράδειγμα δικαιώματος αυτού του δεύτερου, θετικού, είδους. Η διασφάλιση όμως και η διεύρυνση των δικαιωμάτων προϋποθέτει την αυξανομένη ανάμειξη του κράτους στις ζωές των πολιτών. Η διόγκωση του κράτους, κατά συνέπεια, κάθε άλλο παρά αντιτίθεται στην ελευθερία όπως την αντιλαμβάνεται ο φιλελευθερισμός.

Ακόμη και στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής οι φιλελεύθεροι δεν παραιτούνται από την κρατική παρέμβαση. Αλλάζουν απλώς τον χαρακτήρα της. Προωθούν οριζόντια μέτρα (π.χ. μείωση φόρων και αύξηση του ανταγωνισμού) και όχι κάθετα όπως οι σοσιαλιστές (βιομηχανική πολιτική και επιδοτήσεις επιχειρήσεων, για παράδειγμα).

Συνολικά η ανάπτυξη του κράτους όχι μόνον δεν έρχεται σε αντίθεση με την ελευθερία της ιδιωτικής απόλαυσης αλλά την εξυπηρετεί με καθοριστικό τρόπο. Ο φιλελευθερισμός αυξάνοντας την ισχύ του κράτους, διευκολύνει επιπροσθέτως την επεκτατική-λεηλατική του ικανότητα, παρέχοντας έτσι το ανάλογο μέρισμα στην ιδιωτικό ευ ζην. Το μικρό κράτος -νυχτοφύλακας έχει ξεχαστεί.

Η ουδετερότητα του φιλελευθέρου κράτους

Ένας άλλος μύθος του φιλελευθερισμού είναι ότι το φιλελεύθερο κράτος είναι ουδέτερο απέναντι στις διάφορες αξίες και πεποιθήσεις που μετέχουν στην διαμόρφωση του τρόπου ζωής των πολιτών. Επειδή όμως οι άνθρωποι διαφωνούν για την περιεχόμενο που πρέπει να προσλαμβάνει ο προτιμώμενος τρόπος ζωής τους, η κυβέρνηση δεν πρέπει να θεσπίζει συγκεκριμένες μορφές του. Πρέπει αντίθετα να διασφαλίζει ένα πλαίσιο δικαιωμάτων που να επιτρέπουν στους πολίτες να επιλέγουν εκείνοι τις αξίες και τους στόχους των. Οποιεσδήποτε, εξάλλου διαφορές, υλικές ή πολιτισμικές, μεταξύ ατόμων και εθνών και αν υπάρχουν μπορούν να υπερβαθούν, καθώς η ορθολογικότητα των ατόμων και των λαών θα οδηγήσει προοπτικά στην συγκρότηση μιας παγκόσμιας κοινότητας.

Η ουδετερότητα και ο πλουραλισμός του φιλελευθερισμού είναι ανύπαρκτη. Ο φιλελευθερισμός αποδέχεται αποκλίσεις στους τρόπους ζωής μόνον εφόσον οι ιδιαίτεροι πολιτισμικοί δρόμοι διαμόρφωσης των αποσυλλογικοποιηθούν, αφυδατωθούν και καταντήσουν ιδιωτικές καθαρά και ακίνδυνες παραλλαγές ενός κοινού φιλελεύθερου παρονομαστή.Παρά ταύτα πιο κρατικοποιημένη Παιδεία από την νεωτερική-φιλελεύθερη δεν έχει υπάρξει στην ιστορία.

Το ελευθεριακό δυναμικό της τεχνολογίας

Για πολλούς φιλελεύθερους η τεχνολογία και ιδιαίτερα το επικοινωνιακό τεχνοσύστημα (τηλεόραση, ίντερνετ κ.λπ.) επιτρέπει στα άτομα να εκφράσουν και να εξερευνήσουν τις δυνατότητες τους με τον πιο ελεύθερο τρόπο, παρακάμπτοντας τους καταναγκασμούς του φυσικού κόσμου και τα σύνορα των εδαφικοποιημένων εθνών-κρατών. Η ελευθερία του καθενός διευρύνεται χωρίς να παραβλάπτεται η αυτονομία των άλλων.

Στα κοινωνικά δίκτυα όμως η αλήθεια ενός επιχειρήματος μετριέται από την επιρροή του και από τον αριθμό των «ακολούθων» του επιχειρηματολογούντος. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι εκ κατασκευής όργανα μιας σοφιστικής, όπου μια λανθασμένη προσέγγιση μπορεί να έχει το ίδιο βάρος με μια ορθή. Δεν υπάρχει εξάλλου θέση για ερωτήματά βάθους στα κοινωνικά δίκτυα. Μόνον προβλήματα που μπορούν να λυθούν με αμιγώς τεχνικά, γραφειοκρατικά και πολιτικά μέσα.

Οι μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου, πάλι, είναι πανίσχυρες καθώς όλες οι καρδιές είναι ανοιχτές σ’αυτές,όλες οι επιθυμίες μας τούς γίνονται γνωστές και κανένα μυστικό δεν μένει κρυφό. Οι μηχανές αναζήτησης διεισδύοντας στα «άδυτα» της ιδιωτικότητας μεταβάλλουν σε ιστορική ανάμνηση την αστική ελευθερία που τόσο εξυμνεί ο φιλελευθερισμός.

Τα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν με όλο και λιγότερες πρόσωπο με πρόσωπο συναναστροφές σε σύγκριση με τις παλιότερες γενιές. Όμως για μια αληθινά υγιή συλλογική ζωή πρέπει να ανοιγόμαστε σε πραγματικές και όχι ιντερνετικές-εικονικές κοινότητες, σε βαθιές φιλίες και σταθερές οικογένειες. Με την διάδραση στο διαδίκτυο γινόμαστε υποτίθεται πολίτες του κόσμου ολόκληρου, άλλα στην πραγματικότητα κινδυνεύουμε να καταντήσουμε ανέστιοι και πλάνητες.

Ο φιλελευθερισμός και ο πόλεμος

Οι φιλελεύθεροι θεωρούν ότι έχουμε τα εργαλεία για να ελαχιστοποιήσουμε τα ολέθρια αποτελέσματα των πολέμων και ίσως και για να εξαλείψουμε εντελώς τους πολέμους κάποια στιγμή. Η διάδοση του κοινοβουλευτισμού και η αύξηση της οικονομικής αλληλεξάρτησης των κρατών καθιστά, για παράδειγμα, λιγότερο πιθανούς και βραχύτερης διάρκειας τους πολέμους

Οι φιλελεύθερες κοινωνίες, προσθέτουν οι φιλελεύθεροι, αποδείχθηκαν τους τελευταίους δυο αιώνες ισχυρότερες και πιο αποτελεσματικές από τους ανταγωνιστές των στους πολέμους που έλαβαν χώρα σ ‘αυτήν την ιστορική περίοδο. Οι κοινωνίες αυτές υπήρξαν επίσης αρκετά ανθεκτικές στις πιέσεις που άσκησαν οι πόλεμοι στην διαφύλαξη των βασικών δικαιωμάτων (την ελευθερία έκφρασης, για παράδειγμα).Η παραχώρηση εξάλλου δικαιωμάτων σε ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού για να αυξηθούν, μεταξύ των άλλων, οι στρατεύσιμοι οδήγησε σε βαθύτερη ενσωμάτωση των πολιτών των φιλελεύθερων κοινωνιών στο σύστημα.

Η παραπάνω εικόνα δεν έχει καμία σχέση με την σημερινή πραγματικότητα. Μετά τον πόλεμο στο Βιετνάμ η επιστράτευση των στρατεύσιμων του γενικού πληθυσμού κατέστη απαγορευτική πολιτικά σε πολλές δυτικές κοινωνίες και στην ίδια την Αμερική. Οι πολεμικές προσπάθειες αυτών των χωρών στηρίχθηκαν έκτοτε στην τεχνολογία και στην αξιοποίηση πρόθυμων «αντιπροσώπων», όπως σήμερα των Ουκρανών στην Ευρώπη και των Ισραηλινών στην Μ. Ανατολή. Οι επιστρατεύσεις και οι προσωπικές θυσίες αποτελούν παρελθόν γι’ αυτές τις κοινωνίες. Ο πληθυσμός δεν θέλει να γίνει κρέας για τα κανόνια συμφερόντων και επιδιώξεων μιας παγκοσμιοποιημένης φιλελεύθερης ολιγαρχίας.

Στην περίπτωση του Ισραήλ, ειδικά,ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί μια σχετικά γρήγορη νίκη με περιορισμένες πάντα απώλειες σε έμψυχο δυναμικό είναι τα πλήγματα να αφορούν όχι μόνον στρατιωτικούς στόχους αλλά και αμάχους σε μεγάλο αριθμό. Ο πόλεμος εκπίπτει σε τρομοκρατία. Η υιοθέτηση της αρχής της συλλογικής ευθύνης και η ωμή καταπάτηση του διεθνούς δικαίου που προβλέπει προστασία των αμάχων αλλάζουν πλήρως την όψη των συγκρούσεων και τους προσδίδουν έναν εντελώς μηδενιστικό και αήθη χαρακτήρα . Θα πρέπει να τονισθεί επίσης ότι οι διαρκείς πόλεμοι της τελευταίας τριακονταετίας και ιδιαίτερα οι τρέχοντες στην Ουκρανία και την Μ. Ανατολή τείνουν να συρρικνώσουν τα δικαιώματα των ατόμων στον δυτικό κόσμο.

Πέραν των στρατιωτικών αντιπαραθέσεων δια «αντιπροσώπων», υπάρχει και ο οικονομικός πόλεμος που προωθείται μέσω των παντοειδών κυρώσεων. Εδώ και αρκετό καιρό βρισκόμαστε μπροστά σε μια άνευ προηγουμένου επιτήρηση και έλεγχο των συναλλαγών που διενεργούνται μέσω τραπεζών σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υδρογείου. Στόχος των ΗΠΑ, που ενορχηστρώνουν αυτές τις πρακτικές, υπήρξε αρχικά η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και αργότερα η τιμωρία των λεγόμενων αυταρχικών καθεστώτων. Ένα βασικό λοιπόν δόγμα του φιλελευθερισμού, η διάκριση δηλαδή μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας τείνει να καταργηθεί, με αποτέλεσμα τα «αποκλίνοντα» φυσικά ή νομικά πρόσωπα (κράτη, επιχειρήσεις κ.λπ.) να αποκλείονται από την πρόσβαση στις τράπεζες εν ονόματι της δημοκρατίας και της «συμπερίληψης»

Η ωρίμανση και η κρίση του φιλελευθερισμού αναιρεί λοιπόν το ίδιο το πρόταγμα της ελευθερίας που προωθήθηκε ιστορικά από αυτόν. Η ελευθερία της ιδιωτικής απόλαυσης αποτελεί ουσιαστικά παρελθόν.

Ο ζωγραφικός πίνακας που συμπληρώνει τη σελίδα ("Νέα Εποχή", 2018) είναι έργο του Στέλιου Φαϊτάκη.
ΠΗΓΗ:https://antifono.gr/oi-tesseris-mythoi-tou-fileleftherismou/?fbclid=IwY2xjawGZZOVleHRuA2FlbQIxMQABHWI4Fjo2TRjNxdKxX_Th3gV07KY6OfUIVYDfZDkn0EtRMT1BE-srtB2F7Q_aem_cymUCdjY2y8i4EaBhRLkaQ
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com