O «άλλος» Μάρξ – Γιατί το Κομμουνιστικό Μανιφέστο είναι παρωχημένο!

by Norbert Trenkle

Τουλάχιστον από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, ο Karl Marx για άλλη μια φορά ορθώς θεωρείται υπερβολικά σημερινός. Ωστόσο, οι νέοι και παλιοί φίλοι του επικεντρώθηκαν σε αυτό το μέρος της θεωρίας του που είναι από καιρό  ξεπερασμένο: η θεωρία της ταξικής πάλης μεταξύ της αστικής τάξης και του προλεταριάτου.

Αντίθετα, ο «άλλος Μαρξ», αυτός που επέκρινε τον καπιταλισμό ως μια κοινωνία βασισμένη στη γενική παραγωγή των αγαθών, στην αφηρημένη εργασία και στη συσσώρευση της αξίας, έλαβε ελάχιστης σοβαρή προσοχής. Αλλά ακριβώς αυτό το μέρος της θεωρίας του Μαρξ μας επιτρέπει να αναλύσουμε επαρκώς την τρέχουσα κατάσταση του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος και της διαδικασίας κρίσης του.

Η θεωρία της ταξικής πάλης, αντιθέτως, δεν συμβάλλει καθόλου στην κατανόησή μας για το τι συμβαίνει σήμερα, ούτε είναι ικανή να διαμορφώσει μια νέα προοπτική κοινωνικής χειραφέτησης. Για το λόγο αυτό, πρέπει να πούμε ότι το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος είναι σήμερα παρωχημένο. Έχει μόνο ιστορική αξία.

Με την πρώτη ματιά, αυτό μπορεί να φαίνεται εκπληκτικό. Διαβάστε μεμονωμένα, μερικές φράσεις στο Μανιφέστο που διαβάστηκαν σαν εξαιρετικά επίκαιρες διαγνώσεις της εποχής μας. Για παράδειγμα, όταν ο Μάρξ και ο Ένγκελς γράφουν ότι η αστική τάξη, με την αδιάκοπη επιθυμία της να επεκταθεί, «έχει κάνει την παραγωγή και την κατανάλωση όλων των χωρών κοσμοπολίτικη» και «έριξε το εθνικό έδαφος της βιομηχανίας μακριά από τα πόδια της» (Marx / Engels 1848 , 466), διαβάζεται σαν μια προκαταρκτική διάγνωση της επονομαζόμενης παγκοσμιοποίησης. Ο καπιταλισμός έχει αναμφισβήτητα εδραιωθεί με τεράστιο ρυθμό σε όλο τον πλανήτη, καταστρέφοντας ή περιθωριοποιώντας σχεδόν όλους τους άλλους τρόπους παραγωγής και διαβίωσης: έχει μετατρέψει τη συντριπτική πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού σε πωλητές της εργατικής δύναμης, η κοινωνική πόλωση έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις, και ο οικονομικός πλούτος συγκεντρώνεται στα χέρια μιας μικροσκοπικής μειονότητας ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε επισφαλείς συνθήκες. Δεν φαίνεται προφανές ότι πρέπει να συζητούμε για μια εντατικοποίηση της παγκόσμιας ταξικής αντίφασης υπό την έννοια του Μανιφέστο και ενός «Νέου Κλάδου Αγώνα» (Žižek 2015) ή να επικαλεστεί μια «Νέα Κλασσική Πολιτική» (Friedrich 2018);

Αλλά οι εμφανίσεις αυτές μπορεί να είναι παραπλανητικές. Όπως είναι σωστό με αυτές τις διαγνώσεις της ιστορικής δυναμικής του καπιταλισμού, το πρότυπο του ταξικού ανταγωνισμού δεν προσφέρει επαρκείς εξηγήσεις για τις τρέχουσες εξελίξεις. Πρώτον, υπάρχει ένας θεμελιώδης  λόγος για αυτό: η αντίθεση του κεφαλαίου και της εργασίας ήταν και δεν είναι σε καμία περίπτωση μια ανταγωνιστική αντίφαση που θα καταργήσει αναγκαστικά τον καπιταλισμό, όπως το περιέγραψαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς στο Μανιφέστο και όπως επαναλήφθηκε ατέλειωτα από τότε . Αντίθετα, πρόκειται για μια ενυπάρχουσα έμμεση σύγκρουση συμφερόντων μέσα σε ένα κοινό κοινωνικό πλαίσιο που βασίζεται στη γενική παραγωγή αγαθών και στην οποία ο κοινωνικός πλούτος αναλαμβάνει την αφηρημένη μορφή αξίας.

Η παραγωγή αφηρημένου πλούτου είναι ένα ιστορικά χαρακτηριστικό γνώρισμα του καπιταλισμού. Είναι μέρος της εσωτερικής φύσης της. Είναι αφηρημένη υπό την έννοια ότι όλες οι υλικές ιδιότητες των δημιουργηθέντων προϊόντων και οι συγκεκριμένες συνθήκες παραγωγής τους παραβλέπονται στην κατηγορία της αξίας. Το μόνο που μετράει είναι ο μέσος χρόνος εργασίας που απαιτείται σε μια κοινωνία για την παραγωγή τους, που αντιπροσωπεύεται από την αξία των προϊόντων και, μετά από διάφορα ενδιάμεσα βήματα, εμφανίζεται εμπειρικά με τη μορφή χρημάτων.

Συνεπώς, η εργασία κατέχει κεντρική θέση στην παραγωγή αφηρημένου πλούτου. Αλλά και εδώ δεν μετράει το περιεχόμενο του συγκεκριμένου υλικού της εργασίας. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η εργασία (δηλαδή η αφηρημένη εργασία) δεν δαπανάται.

Αυτή η κεντρική θέση της εργασίας δεν είναι τίποτα παρά αυτονόητο. Είναι η ίδια το ιστορικό χαρακτηριστικό του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής ή, πιο συγκεκριμένα, είναι το κεντρικό χαρακτηριστικό του. Αυτό που ουσιαστικά διακρίνει αυτόν τον τρόπο παραγωγής από όλους τους άλλους μέχρι σήμερα είναι, πρωτίστως, ο κοινωνικός κατακερματισμός σε άτομα που απομονώνονται το ένα από το άλλο, τα οποία θεωρούν το ένα το άλλο αναδρομικά και εξωτερικά για να εγκαταστήσουν το κοινωνικό πλαίσιο σχέσης τους

Το κρίσιμο στοιχείο γι ‘αυτό είναι η αντίφαση ότι αυτή η κοινωνικοποίηση γίνεται με τη μορφή της ιδιωτικότητας. Τα μεμονωμένα άτομα παράγουν προϊόντα ως ιδιωτικοί παραγωγοί προκειμένου να δημιουργήσουν μια σχέση με άλλους ιδιωτικούς παραγωγούς μέσω αυτών των προϊόντων. Το προϊόν, επίσης μπορεί να είναι αυτοί οι ίδιοι με την πώληση της δικής τους εργατικής δύναμης (Trenkle 2019). Επομένως, η εργασία έχει μια λειτουργία που δεν είχε σε καμία άλλη κοινωνία: καθιερώνει κοινωνική διαμεσολάβηση (Postone 2003). Από την πλευρά της, η αξία της δεν είναι τίποτα άλλο από την τεκμηριωμένη αντιπροσώπευση αυτής της ιστορικά συγκεκριμένης μορφής κοινωνικής σχέσης, η οποία εκφράζεται πρώτα σε αγαθά, στη συνέχεια σε χρήματα και τελικά στην ατελείωτη κίνηση του κεφαλαίου ως αυτοσκοπό.

Επομένως, η εργασία είναι μια κεντρική, θεμελιώδης κατηγορία στην καπιταλιστική κοινωνία. Δεν είναι αντίθετη προς την κατηγορία του κεφαλαίου, αλλά αποτελεί τη βάση της. Αυτό ισχύει όχι μόνο με τη συμβατική έννοια ότι το κεφάλαιο βασίζεται στην εκμετάλλευση της εργασίας. Η κατηγορία της αξίας, και κατά συνέπεια και του κεφαλαίου, λογικά απορρέει από την ιστορικά ειδική μορφή της κοινωνικής διαμεσολάβησης μέσω της εργασίας. Έτσι, η εργασία και το κεφάλαιο βασικά αναφέρονται μεταξύ τους. Είναι δύο στιγμές μιας κοινής κοινωνικής σχέσης. Ως τέτοια, ωστόσο, αντιπροσωπεύουν και αντικρουόμενα συμφέροντα.

Το γεγονός ότι αυτή η σύγκρουση συμφερόντων εκδηλώθηκε ξανά και ξανά σε βίαιους αγώνες είναι μέρος της λογικής του θέματος. Το κεφάλαιο υπόκειται στον συστηματικά αμείλικτο καταναγκασμό προς την αξιοποίηση και αυτό σημαίνει ότι επιδιώκει μόνο έναν σκοπό: την ατελείωτη μετατροπή της αξίας σε μεγαλύτερη αξία. Αυτό, ωστόσο, προϋποθέτει την εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, διότι είναι το μοναδικό εμπόρευμα που κατέχει τη μοναδική αξία χρήσης που παράγει περισσότερη αξία από το ίδιο το κόστος.

Επομένως, είναι προς το συμφέρον του κεφαλαίου να μειωθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η αξία της εργασίας (εκφρασμένη σε μισθούς). Αντίθετα, οι πωλητές της εργατικής δύναμης θέλουν φυσικά να πουλήσουν το εμπόρευμά τους για την υψηλότερη δυνατή τιμή: μόνο με επαρκή αμοιβή μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση στον πλούτο της κοινωνίας των βασικών προϊόντων. Με άλλα λόγια, μόνο τότε μπορούν να αγοράσουν τα καταναλωτικά αγαθά που χρειάζονται για να ζήσουν. Τελικά, αυτή είναι μια σύγκρουση διανομής. Πρόκειται για μια σύγκρουση σχετικά με τον τρόπο κατανομής της μάζας της παραγόμενης αξίας μεταξύ των δύο μερών, του κεφαλαίου και της εργασίας.

Επειδή όμως και οι δύο πλευρές βρίσκονται στον πυρήνα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, έχουν κοινό ενδιαφέρον και για τη διατήρηση της παραγωγής αφηρημένου πλούτου, παρά τις διαφορές τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σέβονται γενικά τους κανόνες του παιχνιδιού που υπαγορεύονται από αυτή τη μορφή πλούτου.

Και για τα δύο μέρη, αυτό σημαίνει πρωτίστως ότι η συσσώρευση κεφαλαίου πρέπει να συνεχιστεί. Διαφορετικά, το κεφάλαιο δεν θα μπορέσει να συνεχίσει την κίνηση του να μετατρέψει τα χρήματα σε περισσότερα χρήματα, ούτε οι πωλητές της εργατικής δύναμης θα έχουν τα χρήματα που χρειάζονται για να ζήσουν. Αυτή η βασική συνάφεια είναι ο βαθύτερος λόγος για τον οποίο η αντίθεση ανάμεσα στο κεφάλαιο και το εργατικό δυναμικό δεν έχει ξεπεράσει τον καπιταλισμό, όπως προέβλεπε το Μανιφέστο, αλλά μάλλον υποβλήθηκε συνεχώς σε νέους τρόπους διαπραγμάτευσης και πολιτικής ρύθμισης της ισορροπίας μεταξύ αυτών των διαφορετικών συμφερόντων κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα.

Ιστορικά, η κορυφή αυτής της ρύθμισης των συμφερόντων μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας ήταν στην εποχή των φορντιστών. Αυτό δεν είναι τυχαία συγκυρία. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το κεφάλαιο επεκτάθηκε με ιστορικά μοναδικό ρυθμό και συνεπώς χρειάστηκε συνεχώς νέους εργαζόμενους. Αντίστροφα, αυτό επέτρεψε στους πωλητές της εργατικής δύναμης να διαπραγματευτούν σχετικά καλές συνθήκες πώλησης του εμπορεύματός τους (εργατική δύναμη) και να συμμετάσχουν στον κοινωνικό πλούτο σε βαθμό που δεν ήταν δυνατόν να φανταστεί κανείς (Trenkle 2006).Η διακοπή αυτού του ιστορικού αστερισμού δεν έγινε με την κατάρρευση του επονομαζόμενου σοσιαλισμού, όπως συνήθως υποστηρίζεται σήμερα. Αντίθετα, μπορεί να τοποθετηθεί μια δεκαετία νωρίτερα. Ο λόγος για αυτό ήταν το τέλος της φορντιστικής έκρηξης, που συνοδεύτηκε από την εμφάνιση της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Αυτό σήμαινε ένα ποιοτικό άλμα στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, επειδή με αυτό η γνώση έγινε η κύρια παραγωγική δύναμη, εκτοπίζοντας την εργασία που είχε προηγουμένως τη θέση αυτή, όπως ακριβώς πρόβλεπε ο Μαρξ στην Grundrisse. Το αποτέλεσμα ήταν ο μαζικός εκτοπισμός του εργατικού δυναμικού από την παραγωγή. Αυτή η βελτιωμένη θέση διαπραγμάτευσης του κεφαλαίου, του επέτρεψε να μειώσει τους μισθούς και να επιδεινώσει τις συνθήκες εργασίας. Ταυτόχρονα όμως, μαζί με την εργασία μεγάλης κλίμακας, έχασε και τη βάση για την αξιοποίησή του. Συνέπεια αυτού ήταν μια βαθιά κρίση στην αξιοποίηση του κεφαλαίου, η οποία διήρκεσε πολύ καλά μέσα στη δεκαετία του 1980.

Παρά όλα τα σκληρά νεοφιλελεύθερα μέτρα για την αποδυνάμωση της θέσης των συνδικαλιστικών οργανώσεων και την απελευθέρωση των συνθηκών εργασίας, η ανανέωση της παραγωγικής βάσης της αξιοποίησης δεν επέτρεψε την έξοδο από την κρίση. Αυτό όμως δεν ήταν δυνατό, διότι, μόλις επιτευχθεί, ένα επίπεδο ανάπτυξης της παραγωγικότητας δεν μπορεί έπειτα να αντιστραφεί. Δεν μπορεί επομένως να υπάρξει επιστροφή σε έναν αστερισμό στον οποίο αξιολογείται το κεφάλαιο με την εκμετάλλευση της εργασίας σε μεγάλη κλίμακα. Αντίθετα, η νεοφιλελεύθερη απελευθέρωση και διακρατικοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών άνοιξε την πόρτα σε μια νέα εποχή συσσώρευσης κεφαλαίου που δεν βασιζόταν πλέον και κυρίως στην αξιοποίηση κεφαλαίου. Ο κύριος ρόλος της παραγωγής υπεραξίας αντικαταστάθηκε από τη συσσώρευση πλασματικού κεφαλαίου (Lohoff / Trenkle, 2

Το πλασματικό κεφάλαιο δεν είναι τίποτε άλλο παρά προσδοκία για μελλοντική αξία, αξία που δεν έχει ακόμη παραχθεί, αλλά που έχει ήδη αποτέλεσμα στο σήμερα. Τα τεχνικά μέσα για την επίτευξη αυτού του σκοπού είναι οι χρηματοπιστωτικοί τίτλοι που αντιπροσωπεύουν απαιτήσεις για ορισμένα χρηματικά ποσά και ο πολλαπλασιασμός τους μέσω τόκων ή μερισμάτων. Η μαζική παραγωγή αυτών των χρηματοοικονομικών τίτλων (μετοχές, ομόλογα, συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης κ.λπ.) και η διαπραγμάτευσή τους στις χρηματοπιστωτικές αγορές επέτρεψε στο κεφάλαιο να συνεχίσει να αναπτύσσεται για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες τώρα, παρότι η βάση για εκτεταμένη παραγωγή πλεονάζουσας αξίας έχει από καιρό παύσει να υπάρχει.

Η θεμελιώδης κρίση της αξιοποίησης του κεφαλαίου, η οποία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970, δεν έχει επομένως επιλυθεί.  Αντίθετα, καταστέλλεται από τη μαζική συσσώρευση πλασματικών κεφαλαίων στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτή η «συσσώρευση κεφαλαίου χωρίς αξιοποίηση» (Lohoff 2014) δεν είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα, διότι οδηγεί σε αυξανόμενη συσσώρευση δυνητικών κινδύνων εκρηκτικής κρίσης στις χρηματοπιστωτικές αγορές, η οποία εξαπλώνεται σε όλο και πιο βίαιες συγκρούσεις και υπονομεύει όλο και περισσότερο το νομισματικό σύστημα.012).

Ωστόσο, υπήρξε η κινητήρια δύναμη μιας τεράστιας δυναμικής καπιταλιστικής επέκτασης που οδήγησε στην τελική επιβολή της καπιταλιστικής παραγωγής και της διαβίωσης σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Ωστόσο, ταυτόχρονα, σε αυτή την εποχή του πλασματικού κεφαλαίου, η σχέση μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας έχει αλλάξει τόσο θεμελιωδώς, ώστε η θεωρία της «ταξικής αντίθεσης» τελικά έχασε κάθε βάση της. Με την πρώτη ματιά, αυτή η δήλωση μπορεί να φαίνεται εκπληκτική. Προφανώς, η συντριπτική πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού σήμερα εξαρτάται –  περισσότερο από ποτέ άλλοτε στην ιστορία – από την μισθωτή εργασία και την παραγωγή βασικών προϊόντων. Ταυτόχρονα, όμως, το κεφάλαιο παραδόξως έχει γίνει σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητο από την εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, επειδή η εστίαση της συσσώρευσης έχει μετατοπιστεί στη σφαίρα του πλασματικού κεφαλαίου. Φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η εργασία δεν είναι πλέον εκμεταλλεύσιμη. Ο ισχυρισμός αυτός θα ήταν απολύτως αντίθετος προς τα πραγματικά γεγονότα.

Ωστόσο, η παραγωγή υπεραξίας έχει πάψει πάρα πολύ να είναι ο κινητήρας της συσσώρευσης κεφαλαίου και έχει γίνει η ίδια μια εξαρτημένη μεταβλητή που κινείται από τη δυναμική του πλασματικού κεφαλαίου στις χρηματοπιστωτικές αγορές (Lohoff / Trenkle 2012, Trenkle 2016).

Πουθενά δεν είναι πιο εμφανής από ό, τι στον τομέα των κατασκευών, ο οποίος είναι σήμερα ο πιο δυναμικός τομέας της «πραγματικής οικονομίας». Οι επενδύσεις γίνονται εδώ μόνο εφόσον η κερδοσκοπία σε ακίνητα – η οποία αποτελεί κεντρικό σημείο αναφοράς για τη συσσώρευση πλασματικών κεφαλαίων – παραμένει σε κίνηση. Μόνο τότε οι άνθρωποι είναι σε θέση να πουλήσουν τη δουλειά τους εκεί – κυρίως με αόριστους όρους – ενώ συγχρόνως δεν μπορούν πλέον να αντέξουν οικονομικά να ζήσουν επειδή τα πλασματικά κεφάλαια οδηγούν μόνιμα τις τιμές των ακινήτων.

Η εξάρτηση των δραστηριοτήτων στην πραγματική οικονομία (και συνεπώς στις δαπάνες εργασίας) μέσα στη δυναμική των χρηματοπιστωτικών αγορών αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο στην εποχή του πλασματικού κεφαλαίου. Αυτό εξηγεί επίσης την τεράστια επέκταση του τριτογενούς τομέα, η οποία είναι σε μεγάλο βαθμό αντιπαραγωγική με την έννοια της κεφαλαιοποίησης – δηλαδή δεν παράγει αξία ή υπεραξία. Ακόμα και εάν, ωστόσο, μπορεί να προσφέρει το μεγαλύτερο μέρος των θέσεων εργασίας σε όλο τον κόσμο σήμερα, αυτό γίνεται μόνο και μόνο επειδή τροφοδοτείται από τα εισοδήματα και τα κέρδη που παράγονται κυρίως από πλασματικό κεφάλαιο εν αναμονή της μελλοντικής αξίας.

Η τιμή που πρέπει να πληρώσει η εργασία για αυτήν την εξάρτηση είναι, φυσικά, εξαιρετικά υψηλή. Δεδομένου ότι το κεφάλαιο δεν εξαρτάται πλέον από την εργασία για το κίνημά του συσσώρευσης, μπορεί σε μεγάλο βαθμό να υπαγορεύει τους όρους πώλησης. Αυτός είναι ο αποφασιστικός λόγος για την καθολική ανασφάλεια και την εντατικοποίηση της εργασίας, η οποία συμβαδίζει με την εκτεταμένη απώλεια εξουσίας μεταξύ των συνδικαλιστικών και των εργατικών κομμάτων. Ταυτόχρονα, υπάρχει μια τεράστια συγκέντρωση πλούτου σε όλο και λιγότερα χέρια, επειδή το πλασματικό κεφάλαιο μπορεί να συσσωρευτεί στις χρηματοπιστωτικές αγορές σε άμεση σχέση με τον εαυτό του, χωρίς την ενοχλητική παράκαμψη μέσω της απασχόλησης της εργασίας στην παραγωγή αγαθών (Trenkle 2018) .

Παρά τη μετατόπιση της δυναμικής συσσώρευσης στις χρηματοπιστωτικές αγορές, ωστόσο, επιταχύνεται η αδίστακτη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Ακριβώς επειδή η παραγωγή πραγματοποιείται σε ένα εξαιρετικά υψηλό επίπεδο παραγωγικότητας, η κατανάλωση υλικών αυξάνεται τρομακτικά. Η μεμονωμένη μονάδα βασικών προϊόντων αντιπροσωπεύει ολοένα και λιγότερη αξία επειδή μπορεί να παραχθεί με ελάχιστη εργατική δύναμη. Προκειμένου να αντισταθμιστεί τουλάχιστον εν μέρει αυτό, η παραγωγή και η διανομή των αγαθών έχει μόνιμα αυξηθεί. Η δικαιολογημένα επικριθείσα «επιτακτική ανάγκη ανάπτυξης» έχει θεμελιώδη αιτία εδώ.

Συνολικά, στην εποχή του πλασματικού κεφαλαίου, οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης σε όλο τον κόσμο έχουν γίνει όλο και πιο αφόρητες, ενώ το φυσικό περιβάλλον καταστρέφεται σε τρομερό βαθμό. Η αλλαγή του κλίματος είναι η πλέον ακραία και επικίνδυνη έκφρασή του. Αυτό, βεβαίως, προκάλεσε αντίσταση, αλλά οι διάφορες μορφές κριτικής, διαμαρτυρίας και αντίστασης είναι σε μεγάλο βαθμό κατακερματισμένες και στην καλύτερη περίπτωση είναι επιφανειακά σχετικές μεταξύ τους: δεν έχουν κοινό σημείο αναφοράς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τμήματα της αριστεράς μέχρι πρόσφατα προσπαθούσαν να αποκαταστήσουν την εργατική τάξη ως μια συνθετική κατηγορία. Αλλά ακόμα κι αν η αξίωση για υπερνίκηση του κατακερματισμού και δημιουργία ενός νέου, διακρατικού αντικαπιταλιστικού κινήματος είναι σωστή, η κατηγορία της τάξης δεν μπορεί να κάνει πολλά γι ‘αυτό. Αυτό που συνδέει τις διαφορετικές προσεγγίσεις της κριτικής, της διαμαρτυρίας και της αντίστασης δεν είναι ότι – προφανώς χωρίς να το γνωρίζουν – όλα αυτά είναι τα θραύσματα μιας παγκόσμιας τάξης που πρέπει να συγκεντρωθούν και να ενωθούν. Αυτό θα σήμαινε ένα κοινό, θετικό μετα-ενδιαφέρον και ένα είδος προϋπάρχουσας τάξης μονάδας που απλά δεν υπάρχει.

Αυτό που συνδέει τις διάφορες μορφές αντίστασης είναι μάλλον ένα αρνητικό σημείο αναφοράς. Όλα αυτά αναφλέγονται με διαφορετικούς τρόπους από τις συγκρούσεις που καθορίζονται από την αυτοκρατορική και καταστροφική δυναμική της παραγωγής αφηρημένου πλούτου. Η σχέση αυτή, ωστόσο, παραμένει αόρατη όταν δεν υπάρχει καμιά κριτική ιδέα αυτής της ιστορικά συγκεκριμένης μορφής παραγωγής πλούτου, διότι οι επιδράσεις αυτής της δυναμικής είναι πολύ διαφορετικές από εμπειρική άποψη σε διάφορους κοινωνικούς τομείς και διαστάσεις.

Επί του παρόντος, τέσσερις σειρές συγκρούσεων είναι ιδιαίτερα μολυσματικές στα καπιταλιστικά κέντρα: το ζήτημα της στέγασης, της κλιματικής αλλαγής, της επισφάλειας των συνθηκών εργασίας και της μετανάστευσης. Όλα προκύπτουν άμεσα από τη συγκεκριμένη τροχιά της αφηρημένης παραγωγής πλούτου στην εποχή του πλασματικού κεφαλαίου και τη θεμελιώδη κρίση της αξιοποίησης του κεφαλαίου.

Περιέγραψα εν συντομία τις πρώτες τρεις από αυτές τις γραμμές συγκρούσεων παραπάνω, αλλά είναι προφανής και η σύνδεση με τη μεγάλη βιασύνη της μετανάστευσης στα καπιταλιστικά κέντρα. Οι άνθρωποι φεύγουν κυρίως επειδή οι προηγούμενες συνθήκες διαβίωσης τους έχουν καταστραφεί από την δύναμη της κεφαλαιοποίησης, αλλά ταυτόχρονα δεν χρειάζονται ως εργαζόμενοι. Είναι «περιττοί άνθρωποι» (Bauman 2005) που ο καπιταλισμός «παράγει» σε τεράστια κλίμακα στο σημερινό επίπεδο παραγωγικής δύναμης και υπό τις συνθήκες μιας συσσώρευσης που οδηγείται από την πλασματική πρωτεύουσα.

Όποιος προσπαθεί να μειώσει όλα αυτά τα ζητήματα και τις γραμμές σύγκρουσης στον κοινό παρονομαστή ενός κυρίαρχου θολού ταξικού ενδιαφέροντος, θα αναγκαστικά θα αποτύχει. Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Αντιθέτως. Τα συμφέροντα κατά μήκος των διαφόρων γραμμών σύγκρουσης είναι συχνά ακόμη και διαμετρικά αντίθετα, όταν τα επισφαλής εργατικά στρώματα στα καπιταλιστικά κέντρα φοβούνται ότι η μετανάστευση θα προκαλέσει περαιτέρω επιδείνωση των συνθηκών εργασίας και ότι οι τιμές κατοικιών θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο ή όταν μέτρα πολιτικής για την αλλαγή του κλίματος, απειλούν θέσεις εργασίας στην αυτοκινητοβιομηχανία και αυξάνουν το κόστος της βενζίνης, της θέρμανσης και της ηλεκτρικής ενέργειας. Με αυτόν τον τρόπο, οι προσπάθειες αντίστασης δεν συγκεντρώνονται, αλλά έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. Επομένως, μια αντικαπιταλιστική σύνθεση δεν μπορεί να παραχθεί με βάση τα συμφέροντα, αλλά μόνο σε μια κοινή αντιπαράθεση ενάντια στην καπιταλιστική μορφή της παραγωγής πλούτου.

Αυτό είναι λιγότερο αφηρημένο από ό, τι ακούγεται αρχικά. Αφενός, είναι δυνατόν να δείξουμε πολύ συγκεκριμένα και με βάση κάθε μεμονωμένη γραμμή συγκρούσεων ποιο είναι το αρνητικό τους κοινό έδαφος. Από την άλλη πλευρά, αυτό οδηγεί σε μια κοινή προοπτική της κοινωνικής χειραφέτησης, η οποία μπορεί να συνίσταται μόνο στην κατάργηση (Aufhebung) της αφηρημένης παραγωγής πλούτου και στην πραγματοποίηση μιας κοινωνίας ελεύθερων ατόμων.

Και τελικά, σε αυτό το πλαίσιο, μπορούν να αναπτυχθούν συγκεκριμένα αιτήματα, μέτρα και πρακτικά βήματα που δείχνουν προς την κατεύθυνση αυτή και επιτρέπουν την εμφάνιση φαινομενικά ανόμοιων στιγμών αντίστασης. Έτσι, για παράδειγμα, ο αγώνας για τη στέγαση εντάσσεται σε έναν ευρύτερο αγώνα για την προσαρμογή και τη μετατροπή της κοινωνικής παραγωγής του πλούτου σε συνεταιριστικές δομές που οργανώνονται σύμφωνα με τα κριτήρια της υλικής ορθολογικότητας και στις οποίες όλοι μπορούν να ενεργούν ανάλογα με τις δικές τους ανάγκες και τις ικανότητες. Αυτή η μεταμόρφωση της παραγωγής πλούτου και των κοινωνικών σχέσεων δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μετά από μια επαναστατική αναταραχή της κοινωνίας, αλλά μάλλον πρέπει να είναι μια ουσιαστική στιγμή μιας χειραφετικής διαδικασίας, κατά την οποία η νέα κοινωνία, όπως και αν ήταν, αναδύεται.

Όπου ο ταξικός λόγος, πρωτίστως αναζητά το «ποιος», δηλαδή τον θεωρούμενο πρωταγωνιστή της χειραφέτησης, η αποφασισμένη άρνηση (bestimmte Negation) της αφηρημένης παραγωγής πλούτου παρέχει πολύ σαφείς απαντήσεις στο «τι», δηλαδή στο περιεχόμενο της διαδικασίας της κοινωνικής χειραφέτησης.

Η ερώτηση σχετικά με τους πρωταγωνιστές σε αυτή τη διαδικασία τότε απαντά από μόνη της. Δεδομένου ότι οι πρωταγωνιστές δεν υπάρχουν εκ των προτέρων, μπορούν μόνο να συνθέσουν τον εαυτό τους σε σχέση με το χειραφετημένο περιεχόμενο και κατά μήκος των διαφορετικών γραμμών σύγκρουσης.

Μπορούν να αναφερθούν στο μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος μόνο με έναν σεβασμό: στη μεγάλη επαναστατική ώθηση που μεταφέρει. Όσο αφορά το περιεχόμενο της χειραφέτησης, ωστόσο, πρέπει να αναφερθούν στον «άλλο Μαρξ», σ’εκείνο το μέρος της θεωρίας του Μαρξ, που η παραδοσιακή αριστερά παραμένει σε μεγάλο βαθμό να αγνοεί.

ΠΗΓΗ: https://tokoinonikoodofragma.wordpress.com/2019/10/17/o-%ce%ac%ce%bb%ce%bb%ce%bf%cf%82-%ce%bc%ce%ac%cf%81%ce%be-%ce%b3%ce%b9%ce%b1%cf%84%ce%af-%cf%84%ce%bf-%ce%ba%ce%bf%ce%bc%ce%bc%ce%bf%cf%85%ce%bd%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c-%ce%bc%ce%b1/
 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com