Περί του μη δειν δανείζεσθαι! [Ι]

Οκτωβρίου 30, 2014 από seisaxthiablog

Απίστευτος, ασύλληπτος, τρομερά επίκαιρος Πλούταρχος!

Πλούταρχος [έκδοση ΝΕΦΕΛΗ, 2011,

 σε μετάφραση Πολυξένης Παπαπάνου, σελίδες 7-21].–

Ο Πλάτωνας στους Νόμους απαγορεύει να παίρνει κανείς νερό από τη γη των γειτόνων του αν δεν έχει πρώτα αποτύχει να βρει νερό στον δικό του τόπο, έχοντας σκάψει μέχρι να συναντήσει τη λεγόμενη κεραμίτιδα, δηλαδή στρώμα αργίλου (η άργιλος είναι λιπαρή και συμπαγής, κατακρατεί το υγρό και δεν το αφήνει να τη διαπεράσει)· επιβάλλει ωστόσο να μοιράζονται το νερό των γειτόνων τους όσοι δεν μπορούν να έχουν δικό τους, καθώς ο νόμος οφείλει, στη δυσπραγία, να παρέχει βοήθεια.

Δεν θα έπρεπε λοιπόν να υπάρχει και για τα χρήματα νόμος, που να απαγορεύει στους ανθρώπους να δανείζονται από άλλους και να καταφεύγουν σε ξένες πηγές, αν πρώτα δεν εξετάσουν τη δική τους περιουσία και τις δικές τους δυνατότητες, και δεν ξεχωρίσουν και συγκεντρώσουν, σταγόνα σταγόνα, ό,τι τους είναι χρήσιμο και αναγκαίο;

Στις μέρες μας, η τρυφή, η μαλθακότητα και η πολυτέλειαέχουν κάνει τους ανθρώπους να μη χρησιμοποιούν αυτά που έχουν, μολονότι έχουν αρκετά. δανείζονται λοιπόν έναντι υψηλών τόκων, ενώ τίποτα δεν τους αναγκάζει. Περίτρανη απόδειξη γι’ αυτό είναι ότι κανείς δεν δανείζει σε άνθρωπο που δεν έχει οικονομικούς πόρους· δανείζουν σ’ εκείνους που επιθυμούν να αποκτήσουν ακόμη μεγαλύτερη άνεση· και φέρνουν μάρτυρες και παρέχουν εγγυήσεις για το ότι είναι άξιοι δανεισμού επειδή έχουν περιουσία, ενώ ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο θα έπρεπε να μη δανείζονται καθόλου.

Γιατί καλοπιάνεις τον τραπεζίτη [Από την τράπεζα, δηλαδή το τραπέζι του αργυραμοιβού πήραν το όνομα τους τα πιστωτικά ιδρύματα. Υπήρχαν ιδιωτικά και δημόσια. Τα δεύτερα, καθώς και ορισμένοι ναοί, παρείχαν δάνεια με ηπιότερους όρους. Σχόλιο μεταφράστριας] ή τον μεσάζοντα; Δανείσου από το δικό σου τραπέζι. Έχεις κύπελλα, ασημένια πιάτα, πιατέλες· ας τα στερηθείς στη δύσκολη ώρα. Η όμορφη Αυλίδα ή η Τένεδος θα στολίσουν το τραπέζι σου με πήλινα σκεύη, που είναι καθαρότερα από τα αργυρά [ως πώληση των ασημικών τείνει να εννοείται σήμερα και η πώληση ή παρχώρηση της εκμετάλλευσης καίριων υποδομών, πλουτοπαραγωγικών πηγών κ.ο.κ Ωστόσο ο Πλούταρχος ως ασημικά αντιλαμβάνεται τα περιττά που συγχρόνως έχουν αξία μεταπώλησης. Σχόλιο μεταφράστριας].Δεν έχουν τη βαριά και δυσάρεστη οσμή των τόκων, που, σαν τη σκουριά [ακριβέστερα, αναφέρεται στην οξείδωση του ασημιού. Σχόλιο μεταφράστριας], κατατρώνε μέρα με την ημέρα την πολυτέλεια σου· ούτε θα σου θυμίζουν διαρκώς την πρώτη του μήνα και τη νέα σελήνη, που, αν και ιερότερη απ’ όλες τις ημέρες, οι δανειστές την κάνουν αποφράδα και μισητή. Τον άνθρωπο που, αντί να πουλήσει τα υπάρχοντα του, τα βάζει ενέχυρο -που ντρέπεται να δεχτεί αντίτιμο, αλλά δεν ντρέπεται να πληρώνει τόκο για κάτι που είναι δικό του-ούτε ο Ζευς ο Κτήσιος [Προστάτης της περιουσίας. σχόλιο μεταφράστριας] δεν μπορεί να τον σώσει. Ο ίδιος ο Περικλής έδωσε εντολή να κατασκευάσουν τον διάκοσμο του αγάλματος της θεάς [του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς, που ήταν έργο του Φειδία και βρισκόταν στο εσωτερικό του Παρθενώνα. σχόλιο μεταφράστριας] -φτιαγμένον από σαράντα τάλαντα [περί τον έναν τόνο. σχόλιο μεταφράστριας] καθαρό χρυσάφι-, με τρόπο που να μπορούν να τον αφαιρέσουν, αν χρειάζονταν τον χρυσό για τον πόλεμο· ούτως ώστε, καθώς είπε, να μπορούν έπειτα να επιστρέψουν στη θεά τόσα όσα ακριβώς της πήραν. Έτσι λοιπόν κι εμείς, όταν μας πολιορκεί η δύσκολη ώρα, ας μη δεχτούμε για προστάτη μας τον δανειστή, τον εχθρό μας· κι ας μην υποδουλώσουμε τα υπάρχοντα μας. Παίρνοντας ό,τι είναι άχρηστο από το τραπέζι, το κρεβάτι, τα οχήματα, τις καθημερινές συνήθειες μας, ας διαφυλάξουμε την ελευθερία μας, ώστε όλα αυτά να τα επαναφέρουμε στη ζωή μας, αν τα πράγματα μας έρθουν ευνοϊκά.

Οι Ρωμαίες πρόσφεραν στον Πύθιο Απόλλωνα τα κοσμήματα τους, απ’ τα οποία φτιάχτηκε ο χρυσός κρατήρας που στάλθηκε στους Δελφούς· όσο για τις Καρχηδόνιες, έκοψαν τα μαλλιά τους για να χρησιμοποιηθούν στις πολεμικές μηχανές [πιθανώς κάποιο είδος καταπέλτη. σχόλιο μεταφράστριας], για την υπεράσπιση της πατρίδας τους. Εμείς όμως ντρεπόμαστε για την ανεξαρτησία μας και υποδουλώνουμε τους εαυτούς μας με υποθήκες και συμβόλαια, αντί να περιορίσουμε τις ανάγκες μας και να αρκεστούμε στα απαραίτητα, ώστε, από τα άχρηστα και τα περιττά, απ’ όσα πετάξαμε απ’ τη ζωή μας ή πουλήσαμε, να χτίσουμε έναν ναό της Ελευθερίας για εμάς, τα παιδιά και τις γυναίκες μας.

Διότι βέβαια η Άρτεμις στην Έφεσο παρέχει άσυλο και προστασία από τις συνέπειες των δανείων στους οφειλέτες που καταφεύγουν στο ιερό της· μα το άσυλο και το άβατο της ολιγάρκειας συνοδεύει παντού τους συνετούς, προσφέροντας άφθονο χώρο για. γλυκιά και αξιοπρεπή [ως αξιοπρεπής αποδίδεται η επίτιμος και αντιστοίχως ως αξιοπρέπεια η επιτιμία, επίθετο το οποίο, με την πρώτη του σημασία, αναφέρεται στον ελεύθερο πολίτη, στον άνθρωπο που διατηρεί στο ακέραιο τα δικαιώματα του πολίτη. σχόλιο μεταφράστριας] ανάπαυση. Όπως η Πυθία, τον καιρό των μηδικών πολέμων, είπε στους Αθηναίους ότι ο θεός τους έδωσε ξύλινο τείχος, κι εκείνοι άφησαν τη γη, την πόλη και τις περιουσίες τους και κατέφυγαν στα πλοία για να διαφυλάξουν την ελευθερία τους, έτσι και σ’ εμάς ο θεός δίνει ξύλινο τραπέζι, πήλινο πιάτο και τραχύ μανδύα, αν θέλουμε να ζήσουμε ελεύθεροι.

Μην περιμένεις να σου επιτεθεί το ιππικό [από το χρησμό της Πυθίας στου Αθηναίους (Ιστορίαι VII.141). σχόλιο μεταφράστριας] ούτε άμαξες στολισμένες με κέρατο και ασήμι, που τις φτάνουν και τις ξεπερνούν οι γοργοπόδαροι τόκοι· πάρε έναν γάιδαρο, όποιον να ‘ναι, ένα απλό άλογο, και φύγε να γλιτώσεις από τον εχθρό και τύραννο σου, τον δανειστή, που δεν ζητά γην και ύδωρ όπως ο Μήδος, αλλά θίγει την ελευθερία σου και βάζει πωλητήριο στην αξιοπρέπεια σου·και αν δεν του δίνεις, σε ενοχλεί· αν έχεις, δεν παίρνει· αν πουλήσεις, ρίχνει την τιμή· αν δεν πουλήσεις, σε αναγκάζει· αν τον πας στο δικαστήριο, προσπαθεί να επηρεάσει την έκβαση της δίκης [στο πρωτότυπο κείμενο "καν δικάζης, εντυγχάνοντα". Η φράση αυτή έχει αποδοθεί από τους μελετητές του Πλούταρχου με διάφορους τρόπους. Κατά πάσα πιθανότητα παραπέμπει σε κάποιου είδους αθέμιτη παρέμβαση. Εδώ το εντυγχάνοντα έχει αποδοθεί κατ' αντιστοιχία προς τη χρήση του ρήματος από τον Πλούταρχο σε παρόμοια συμφραζόμενα στον Πομπήιο. Ωστόσο και η σημασία του δικάζης αμφισβητείται.σχόλιο μεταφράστριας]· αν του ορκίζεσαι, σε προστάζει [οι μελετητές του Πλούταρχου δεν συμφβνούν ούτε και σε αυτή τη φράση. Πιθανώς σημαίνει ότι ακόμη και αν ο οφειλέτης ορκίζεταιότι θα πληρώσει (ή ότι δεν είναι σε θέση να πληρώσει), ο δανειστής απαιτεί άμεση επιστροφή των οφειλών. σχόλιο μεταφράστριας]· αν πας στην πόρτα του, την κρατάει κλειστή· και αν μείνεις στο σπίτι σου, στήνεται στο κατώφλι και σου βροντά αδιάκοπα την πόρτα.

Πλούταρχος

Σε τι ωφέλησε ο Σόλωνας τους Αθηναίους απαλλάσσοντας τους από την υποθήκευση του σώματος της ελευθερίας τους; [Ο Σόλων απαγόρευσε τον δανεισμό με υποθήκευση του σώματος, δηλαδή της ατομικής ελευθερίας του οφειλέτη (και της οικογένειας του), ελευθέρωσε όσους είχαν γίνει δούλοι για χρέη και χάρισε στους οφειλέτες τα χρέη τους. Το σύνολο των σχετικών νόμων έμεινε γνωστό ως σεισάχθεια. σχόλιο μεταφράστριας] Οι οφειλέτες είναι δούλοι όλων των δανειστών τους – ή μάλλον ούτε καν δικοί τους, αυτό δεν θα ήταν και τόσο φοβερό. Είναι δούλοι δούλων αναιδών και βάρβαρων και βάναυσων, καθώς οι διάπυροι τιμωροί και δήμιοι, που, όπως λέει ο Πλάτωνας [Πολιτεία 615 Ε. σχόλιο μεταφράστριας], περιμένουν τους ασεβείς στον Άδη. Μετατρέπουν την αγορά σε κολαστήριο για τους δύσμοιρους οφειλέτες, σαν όρνεα τους κατακρεουργούν και τους κατασπαράζουν «βυθίζοντας το ράμφος τους στα σωθικά τους» [Οδύσσεια ια 579. σχόλιο μεταφράστριας], και σαν άλλους Ταντάλους [ο Τάνταλος, καταδικασμένος από τους θεούς σε αιώνια πείνα και δίψα, κατοικούσε στον Άδη, σε μια λίμνη που τα νερά της του έφταναν μέχρι το σαγόνι, κάτω από οπωροφόρα γεμάτα καρπούς. Όταν έσκυβε να πιει, η λίμνη στέγνωνε και όταν άπλωνε το χέρι του προς τους καρπούς των δέντρων, τα κλαδιά απομακρύνονταν.σχόλιο μεταφράστριας] τους εμποδίζουν να γευτούν τους καρπούς του δικού τους τρύγου και θερισμού. Όπως ο Δαρείος έστειλε τον Δάτι και τον Αρταφέρνη εναντίον της Αθήνας έχοντας στα χέρια αλυσίδες και δεσμά για όσους θα έπιαναν αιχμάλωτους, έτσι κι αυτοί, κουβαλώντας μαζί τους σάκους γεμάτους συμφωνητικά και συμβόλαια, σαν δεσμά εναντίον της Ελλάδας, την οργώνουν από πόλη σε πόλη· και σπέρνουν όχι ωφέλιμο καρπό όπως ο Τριπτόλεμος [σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Τριπτόλεμος δίδαξε στους ανθρώπους τη Γεωργία. σχόλιο μεταφράστριας], αλλά χρέη, που πολλά βάσανα φέρνουν και πολλούς τόκους, και που δύσκολα ξεριζώνονται, ενώ οι βλαστοί τους περικυκλώνουν τις πόλεις, τις εξασθενούν και τελικά τις πνίγουν. Λένε ότι οι λαγοί, την ίδια στιγμή που γεννούν, βυζαίνουν την προηγούμενη γέννα και συγχρόνως κυοφορούν την επόμενη· τα χρέη όμως αυτών των απατεώνων και βαρβάρων γεννούν προτού καν συλλάβουν: τη στιγμή που δίνουν, απαιτούν κι ενώ βάζουν, παίρνουν [επάνω στο τραπέζι, στην τράπεζα. σχόλιο μεταφράστριας] και δανείζουν τα χρήματα που λαμβάνουν για εκείνα που έχουν δανείσει.

ΓΙΩΡΓΟΣ Ε. ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ