Πέραν της παρακμής – δώδεκα διαλέξεις – (Τρίτη 11 Νοεμβρίου 2014)

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Πέραν της παρακμής 

δώδεκα διαλέξεις

Βρισκόμαστε σε μια κομβική στιγμή κρίσης και διερώτησης για το μέλλον όχι μόνον του πολιτισμού αλλά και της ίδιας της παρουσίας του ανθρώπου πάνω στον πλανήτη, την οποία έρχεται να υπογραμμίσει η παγκόσμια οικολογική κρίση, και η επέκταση της τεχνοφύσης. Εξάλλου, για πρώτη φορά στην ιστορία, αποκτήσαμε τη δυνατότητα να καταστρέψουμε το ίδιο το οικοσύστημα πάνω στο οποίο έχουμε αναπτυχθεί, και να μετασχηματίσουμε γενετικά τον ίδιο τον εαυτό μας.

Παράλληλα, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλη τη γη αγωνιούν και προσπαθούν να προτείνουν εναλλακτικές διεξόδους σε μια κοινωνία όπου το εμπόρευμα και το θέαμα έχει κυριαρχήσει: Από την ανάγκη της ριζικής αλλαγής του ενεργειακού μοντέλου και την αποανάπτυξη, τον περιορισμό του εμπορεύματος σύμφωνα με τα πρότυπα του αρχαιοελληνικού μέτρου, έως τη δημιουργία ή την ανανέωση της κοινοτικής παράδοσης που διατρέχει όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες.

Πρόκειται για μια μεγάλη αντιπαράθεση ανάμεσα στον άνθρωπο ως ΠΡΟΣΩΠΟ, με ό,τι αυτό μπορεί να συμβαίνει σε επίπεδο μεταφυσικό, κοινωνικό και πολιτισμικό, δηλαδή τον άνθρωπο που υπάρχει μέσω του ΑΛΛΟΥ και τον άνθρωπο ως ΑΤΟΜΟ, σε ανελέητο πόλεμο εναντίον όλων των άλλων.

Αυτή η κρίση και η αντιπαράθεση, λαμβάνει χώρα ενώ εξελίσσεται η τεχνολογική και οικονομική μετατόπιση του επικέντρου της παγκόσμιας οικονομίας, με την ανάδυση νέων δυνάμεων στο παγκόσμιο προσκήνιο – από την Κίνα μέχρι την έκρηξη του ισλαμισμού, και την μεγάλη γεωπολιτική αναταραχή που συνεπάγεται η εξάντληση του μονοπολικού δυτικοκεντρικού κόσμου.

Ιδιαίτερα, σε περιοχές που βρίσκονται στα σύνορα των κόσμων, όπως η δική μας, εκεί η μεγάλη μετακίνηση των γεωπολιτικών συστημάτων των λαών και των ανθρώπων προκαλεί πλημμυρίδα εξελίξεων που μπορούν να οδηγήσουν είτε στην εξαφάνισή μας ως αυτόνομου συλλογικού υποκειμένου, είτε στην επανεπιβεβαίωση της ταυτότητας και του ρόλου μας στον παγκόσμιο πολιτισμό.

Το τέλος της δυτικής πρωτοκαθεδρίας συνδυάζεται και συντονίζεται στην Ελλάδα με την εξάντληση της μεταπολιτευτικής περιόδου, δηλαδή της φαντασίωσης μιας απρόσκοπτης ένταξης στη Δύση, για την οποία φτάσαμε να απεμπολήσουμε κάθε αυτονομία. Στο οικονομικό πεδίο, μεταβληθήκαμε σε παρασιτική απόφυση των παγκόσμιων αγορών. Στο πεδίο του πολιτισμού, θελήσαμε να σβήσουμε κάθε ιδιαίτερη πολιτισμική παράδοση, τόσο στο επίπεδο του λαϊκού σώματος, όσο και σ’ εκείνο της υψηλής δημιουργίας και της τέχνης. Στο πεδίο της ιστορίας, θελήσαμε να κάνουμε τους Έλληνες άτομα χωρίς κανένα ρίζωμα στην παράδοση, στον πολιτισμό, στη γλώσσα και τη θρησκεία τους.

Κυνηγώντας το διαρκώς άπιαστο όνειρο μιας ατομοκεντρικής ενσωμάτωσής στη Δύση, ξεχάσαμε πως ο ελληνικός πολιτισμός και ο ελληνικός τρόπος αποτελούν ιδιαίτερη παράδοση μεταξύ Ανατολής και Δύσεως, που μπορεί να λειτουργεί δημιουργικά μόνον όταν οργανικά ενσωματώνει στοιχεία τόσο από την Δύση όσο και από την Ανατολή, και όχι όταν αρκείται στη μίμησή τους. Το όνειρο ενός παρασιτικού εκσυγχρονισμού μας οδήγησε στη σημερινή κατάσταση όπου, από τη μια έχουμε απορρίψει ή θέλαμε να απορρίψουμε την ιδιαίτερη υπόστασή μας, και από την άλλη γινόμασταν αποδεκτοί μόνον ως υπηρέτες, υποτακτικοί μιας αποικίας χρέους και ως τουριστικό εξάρτημα.

*****

Η «ελληνική παραδοξότητα» ως ιδιαίτερος τρόπος μεταξύ Ανατολής και Δύσης, μπόρεσε κάποτε να προσφέρει τη δημοκρατία και τη φιλοσοφία, τη σύνθεση του χριστιανισμού με το αρχαιοελληνικό πνεύμα και το Βυζάντιο· να πραγματοποιήσει μια από τις σημαντικότερες επαναστάσεις του 19ου αιώνα, και ένα εκπληκτικό αντιστασιακό κίνημα στον 20ό· μπόρεσε να δημιουργήσει έναν πολιτισμό που από τον Όμηρο έως τον Σολωμό, τον Καβάφη και τον Σεφέρη, συνέχισε να παραμένει ενεργός.

Είτε θα συνεχίσουμε, ως ιδιαίτερο συλλογικό υποκείμενο, να συμβάλλουμε ενεργά στον παγκόσμιο πολιτισμό, είτε θα εξαφανιστούμε και οι απόγονοί μας θα χαθούν στην πολιτισμική χοάνη των μεγάλων συνόλων και των αυτοκρατοριών που τείνουν να διαμορφωθούν στον σύγχρονο κόσμο. Εξάλλου, εκατομμύρια Ελλήνων, βρίσκονται ήδη διάσπαρτα σε όλο τον πλανήτη.

Απέναντι στην άμεση απειλή της εξάντλησης αυτής της υπέροχης ελληνικής, «παραδοξότητας» δεν υπάρχει άλλος δρόμος παρά –σκάβοντας βαθιά στα έγκατα του πολιτισμού μας–, να διαμορφώσουμε σήμερα, εδώ και τώρα, μία πρόταση για το σήμερα και το αύριο, η οποία θα απαντά τόσο στα αδιέξοδα του Έλληνα ανθρώπου, όσο και στη γενικότερη κρίση του παγκόσμιου πολιτισμού.

Σήμερα, ισχύει περισσότερο από ποτέ, το «γυρίσαμε διψασμένοι από τη Δύση», του Γιώργου Σεφέρη: Έχοντας περιπλανηθεί και γνωρίσει σε βάθος τα αδιέξοδα αλλά και τις δυνατότητες του σύγχρονου κόσμου, ερχόμαστε με τραγικό αλλά και επίκαιρο τρόπο να συνειδητοποιήσουμε μια βαθιά αλήθεια: πως δεν μπορείς να κτίσεις ένα οικοδόμημα χωρίς θεμέλια, πως δεν μπορείς να είσαι σύγχρονος χωρίς παρελθόν, πως θα πρέπει επιτέλους να συνδέσουμε την παράδοση με ό,τι θετικό έχει προσφέρει η νεωτερικότητα και η σύγχρονη εποχή, δηλαδή να κάνουμε σύγχρονη την παράδοσή μας.

Η «Εταιρεία Μελέτης Ελληνικού Πολιτισμού» και το περιοδικό Νέος Λόγιος Ερμής, θέλοντας να συμβάλλει στον αναγκαίο προβληματισμό, οργανώνει ένα κύκλο διαλέξεων, από διανοητές και καλλιτέχνες, θέτοντας τουλάχιστον τα ζητήματα και τις ερωτήσεις και ίσως διαμορφώνοντας και κάποιες προτάσεις και κατευθύνσεις για το αύριο.

Δώδεκα διαλέξεις, πάνω σε μερικά από τα πιο καίρια ζητήματα της σύγχρονης ζωής και του πολιτισμού μας, από ανθρώπους που έχουν μια μακρά και δημιουργική ενασχόληση τόσο με τον τομέα στον οποίο θα αναφερθούν, όσο και την πνευματική ζωή του τόπου στο σύνολό της.

Τα κείμενα των διαλέξεων, θα εκδοθούν σε ενιαίο τόμο, ενώ θα αποτελέσουν την αφετηρία για την εμβάθυνση πάνω στα αντίστοιχα θέματα με τη μορφή σεμιναριακών κύκλων.

Εισαγωγή στο πρόγραμμα των διαλέξεων: Σωτήρης Σόρογκας & Γιώργος Καραμπελιάς – 11/11/2014 – Απέναντι σε μια εκθεμελιωτική κρίση, η «επιστροφή»

Βασίλης ΚΑΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ, Καθ. Πανεπιστημίου, συγγραφέας – 18/11/2014 – Η θέληση για δράση στον δυτικό κόσμο και την Ελλάδα

Μιχάλης ΜΕΡΑΚΛΗΣ, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου – 25/11/2014 

Λαογραφία: Η επιστήμη της συνέχειας και η υπονόμευσή της

Κώστας ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ, συγγραφέας – 2/12/2014 -

Κρίση στο θέατρο: ρεπερτόριο και κριτική

Σωτήρης ΣΟΡΟΓΚΑΣ, ζωγράφος – 9/12/2014 -

Υπάρχει ιδιαιτερότητα στην ελληνική Τέχνη

Ιωάννα ΤΣΙΒΑΚΟΥ, Ομ. καθ. Παντείου Παν., συγγραφέας – 16/12/2014 

«Εμπόδια στη δυναμική της ζωής και προοπτικές αποτροπής τους

Νάσος ΒΑΓΕΝΑΣ, ομ. καθ. Πανεπ. , ποιητής -13/01/2015 – Θεωριακός ιμπρεσιονισμός

Θανάσης ΓΚΟΤΟΒΟΣ, καθ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων – 20/01/2015 -

Παιδεία ως κριτική σκέψη: η ελληνική νεολαία και τα κυρίαρχα αφηγήματα της κρίσης χρέους

Θόδωρος ΖΙΑΚΑΣ, συγγραφέας – 27/01/2015 -

Η πολιτισμική παρακμή ως «μηδενισμός»– το ελληνικό και το νεωτερικό υπόδειγμα

Γιώργος ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗΣ, καθ. Παντείου Παν., συγγραφέας -03/02/2015 – Το ελληνικό κοσμοσύστημα

Π. Γεώργιος ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ, Ομ. καθ. Θεολογικής Σχολής, συγγραφέας – 10/02/2015 -

Κρίση και διανόηση, ένα διαχρονικό μας πρόβλημα

Τάσος ΜΠΙΡΗΣ, πολεοδόμος – 17/02/2015- 

Διδάσκοντας αρχιτεκτονική: Από το πρωτογενές άρξασθε, αναφορά στις αρχέτυπες εντόπιες χωρικές διατάξεις με χρήση ενός μεταλλασσόμενου πειραματικού μοντέλου

Γιώργος ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑΣ, συγγραφέας – 24/02/2015 -

Επίλογος – Συμπεράσματα

Οι διαλέξεις θα πραγματοποιηθούν στο χώρο πολιτισμού & πολιτικής “Ρήγας Βελεστινλής”, 6ος όροφος, Ξενοφώντος 4, πλ. Συντάγματος.

Οι διαλέξεις θα ξεκινούν στις 19.00 ακριβώς.