Έρωτας και Χρόνος

Πέτρος Θεοδωρίδης

Ποιος είναι ο χρόνος του Έρωτα; Για το φιλόσοφο του μεσοπολέμου Δημήτρη Καπετανάκη ο χρόνος του έρωτα δεν μπορεί να είναι παρά η αιωνιότητα: «ο έρως σαν ορμή προς το απόλυτο, είναι και ορμή προς το αιώνιο. Αιώνια πρέπει να συνδεθούμε με τον ερώμενο, κι αυτό πρέπει να γίνει στην πραγματικότητα,  μέσα στον χρόνο της ύπαρξής μας[…] Θέλομε να έχουμε δικό μας αιώνια τον άλλο, γι’ αυτό θέλουμε και τον εαυτό μας αιώνιο».

Η εποχή μας -η νεωτερική και υστερονεωτερικη εποχή- είναι βαθιά σημαδεμένη από την ιδέα -ή την ιδεοληψία- του έρωτα ως μιας αφήγησης που καλείται να δώσει νόημα στη ζωή του καθενός μας.

Η ανάδυση της ιδέας του έρωτα συντελέστηκε στην Ευρώπη προς το τέλος του 12ου αιώνα όταν οι τροβαδούροι τραγουδούσαν το απέραντο πάθος τους για μία απρόσιτη αγαπημένη. Σύμφωνα με τον Octavio Paz ο "έρωτας" υπήρξε δημιούργημα μιας ομάδας ποιητών στο πλαίσιο της φεουδαλικής αριστοκρατίας του γαλλικού νότου κατά τον 12ο αιώνα.

Οι Προβηγκιανοί ποιητές χρησιμοποίησαν την έκφραση Fin ‘amors (που σημαίνει έρωτας εξαγνισμένος, εκλεπτυσμένος) και αντιστρέφοντας την παραδοσιακή σχέση των φύλων, ονόμαζαν τις αγαπημένες τους midons (από το meus dominus -κύριέ μου). Ο Fin ‘amors ενείχε χαρακτηριστικά "υπηρεσίας" με τρεις βαθμίδες: «μνηστήρας, ικέτης και δόκιμος». Η "υπηρεσία» άρχιζε με την ενατένιση του σώματος και του προσώπου της αγαπημένης και συνέχιζε, με ένα τελετουργικό μηνυμάτων, ποιημάτων και συναντήσεων. Ο τελικός σκοπός του Fin ‘amors, η ευτυχία, προέκυπτε από την ένωση της ηδονής και της ενατένισης του υλικού και του πνευματικού κόσμου. Ο Octavio Paz αντιμετωπίζει τον ιπποτικό-ρομαντικό έρωτα ως τρόπο ζωής, ως μια τέχνη του ζην και του θνήσκειν ως προνόμιο «αυτών που θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει αριστοκρατία της καρδιάς».

Η αντίληψη αυτή του έρωτα ως αφήγησης, απαιτούσε χρόνο και σταθερότητα: ας θυμηθούμε ότι η δεύτερη σημασία του όρου ρομάντζο είναι μυθιστόρημα και ότι τα ερωτικά μυθιστορήματα του 18ου αιώνα ήταν κυρίως επιστολικά. Το γράμμα είναι ο φυσικός χώρος της μυχιότητας, του συναισθήματος και φυσικά η γραφή γραμμάτων συμπύκνωνε τον ερωτισμό της εποχής: ο ερωτισμός της αριστοκρατίας του 18ου αιώνα είναι ένας ερωτισμός της γραφής. Τα γράμματα γεννούν συναισθήματα διαφορετικά από εκείνα που δημιουργούν οι εικόνες και η αμεσότητα της εποχής μας. Η εικόνα,  η ερωτική εικόνα (ας πούμε το γυμνό) σε αρπάζει σχεδόν ολοκληρωτικά. Αντίθετα, το γράμμα είναι η μορφή της ηδονής της αναμονής: κατά αρχάς στέλνεται και δεν συναντιέσαι πρόσωπο με πρόσωπο με τον ή την αγαπημένη σου. Όταν φτάσει, δε βλέπεις τις εκφράσεις του προσώπου δεν αντιμετωπίζεις άμεσα τις αντιδράσεις και 3ον και φτάνει... αργά. Όσο αργά έφταναν στην ολοκλήρωση οι τότε ερωτικές σχέσεις. Επιπλέον scripta manent και κάποιος που τότε εξέφραζε τον έρωτά του με την επιστολογραφία ήξερε ενδόμυχα ότι κάθε γράμμα τον δέσμευε για πολύ καιρό. 

 Όμως στην εποχή μας η ταχύτητα έχει γίνει εθιστικό ναρκωτικό. Ζούμε σε μια εποχή «όπου το email αντικαθιστά την επιστολογραφία, όπου τα άρθρα στις εφημερίδες γίνονται όλο και μικρότερα, οι εναλλαγές εικόνων στις οθόνες συχνότερες».

Ζούμε στην εποχή της ρευστής νεωτερικότητας και της ρευστής -κατά Ζ. Μπάουμαν- αγάπης όπου η κεντρική μορφή είναι ο άνθρωπος χωρίς μόνιμους, σταθερούς, διαρκείς ανθεκτικούς δεσμούς, που δημιουργεί δεσμούς εξαρχής χαλαρούς, ώστε να μπορούν να λύνονται εύκολα γρήγορα και δίχως πόνο.

Στην εποχή μας αντί να περιγράφουν την εμπειρία και τις προσδοκίες τους με όρους "σχέσης", οι άνθρωποι κάνουν όλο και συχνότερα λόγο για συνδέσεις και για "δίκτυα". Σε ένα δίκτυο η σύνδεση και η αποσύνδεση είναι επιλογές εξίσου νόμιμες: οι συνδέσεις πραγματοποιούνται όποτε το ζητήσει κανείς και μπορούν να διακοπούν κατά βούληση πολύ πριν αρχίσουν να γίνονται ανυπόφορες. Έτσι οι συνδέσεις είναι "εικονικές σχέσεις". Αντίθετα από τις "πραγματικές σχέσεις", στις εικονικές η είσοδος και η έξοδος είναι εύκολη υπόθεση. Τέτοιες "σχέσεις" μοιάζουν έξυπνες, εύκολες στη χρήση και φιλικές προς τον χρήστη. Στις εικονικές σχέσεις "μπορείς πάντα να πατήσεις διαγραφή". Όταν τρέχεις πάνω σε λεπτό πάγο, η σωτηρία σου είναι η ταχύτητα. Όταν η ποιότητα σε απογοητεύει, αναζητάς συνήθως λύτρωση στην ποσότητα. «Η συνεχής κίνηση στις ερωτικές σχέσεις ήταν κάποτε προνόμιο και επίτευγμα, τώρα γίνεται υποχρέωση και η συνεχής επιτάχυνση, μετατρέπεται σε εξαντλητική αγγαρεία».

Ο Πέτρος Θεοδωρίδης είναι συγγραφέας-δοκιμιογράφος.
Κατεβάστε ελεύθερα την τελευταία του συλλογή «Ακόμα και η Αριάδνη ήταν ψέμα» ή διαβάστε την online

ΠΗΓΗ:https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/erotas-kai-xronos
 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com