Ο Πάπας και η Αριστερά

Μανώλης Βαρδής

Με την Εγκύκλιο του Laudato si[1], ο νέος Πάπας Φραγκίσκος επιχειρεί να βάλει ουσιαστικά στην ατζέντα της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας τα ζητήματα του Περιβάλλοντος. Εδώ δεν έχουμε μία απλή οικολογική ευαισθησία. Ο ίδιος Πάπας έχει κατά καιρούς κατηγορήσει την «οικονομία που σκοτώνει» και το «κεφάλαιο που έχει γίνει είδωλο»- με δύο λόγια την «κοπριά του διαβόλου»[2].

Οι δεξιοί χριστιανοί τον κατηγορούν για αριστερές τάσεις και λίγα λόγια όσον αφορά στις αμβλώσεις· ακόμα περισσότερο οργίζονται που διστάζει να κατηγορήσει τους ομοφυλόφιλους- «ποιος είμαι εγώ να κρίνω;» δηλώνει[3]. Οι αριστεροί εξακολουθούν να αναρωτιούνται για έναν Πάπα που μιλάει για το σκάνδαλο της διακίνησης των μεταναστών, καλεί σε βοήθεια προς την Ελλάδα ενάντια σε κάθε σχέδιο αυστηρής λιτότητας, ονομάζει γενοκτονία τη σφαγή των Αρμένιων, ενώ προσεγγίζει ακόμα και τον Πούτιν στο ζήτημα της Συρίας.

Η Naomi Klein επιχαίρει[4], o ακτιβιστής Nicolas Hulot συμφωνεί[5], o Edgar Morin κάνει λόγο για ένα κάλεσμα προς έναν νέο πολιτισμό[6]. Παγκόσμιο αντίκτυπο προκαλούν οι δηλώσεις για ένα οικολογικό «χρέος του Βορρά προς τον Νότο», για τους κινδύνους μίας απορρυθμισμένης οικονομίας, μίας οικονομίας χωρίς ηθικές βάσεις[7].

Γεννημένος στην Αργεντινή και βιώνοντας τα προάστια του Buenos Aires, ο τότε Bergoglio (και τώρα πια Πάπας Φραγκίσκος) κατάλαβε από πολύ νωρίς ότι η βασική αντίθεση δεν είναι αυτή μεταξύ Βορρά και Νότου όσο αυτή μεταξύ «κέντρου» και «περιφερειών»- οι περιφέρειες αυτές είναι οι φτωχές χώρες, τα εξαθλιωμένα προάστια, οι παραγκουπόλεις, αλλά είναι επίσης και οι αποκλεισμένοι πληθυσμοί, το λεγόμενο «πρεκαριάτο». Αυτά συνειδητοποιούσε κάθε μέρα. Και αυτή η συνειδητοποίηση ενισχύθηκε από τη συμμετοχή του, εκείνα τα χρόνια, σε μία ομάδα της νεολαίας των Περονιστών, με έντονη λαϊκιστική ιδεολογία.

Υπήρξε φορέας μίας ιδιαίτερης «θεολογίας του λαού», παρακλάδι της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, χωρίς τον Μαρξισμό της τελευταίας. Ο Περονισμός ίσως είναι πιο συμβατή κατηγοριοποίηση για την επαναστατική διάθεση του Bergoglio. Αυτή η θεολογία θα τον οδηγήσει τον Σεπτέμβριο του 2013 να δεχθεί σε ιδιωτική ακρόαση έναν από τους διασημότερους ιδρυτές της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, τον περουβιανό Gustavo Gutierrez, ενώ τον Μάιο του 2015 θα ανακηρύξει άγιο τον Oscar Romero, τον αρχιεπίσκοπο του San Salvador, που δολοφονήθηκε το 1980 από ακροδεξιούς παραστρατιωτικούς κατά τη διάρκεια της Λειτουργίας[8].

Πίσω απ’ όλα αυτά, και παρά την γοητεία σχετικών ενεργειών- πώς ν’ αντισταθεί κανείς στην επιλογή του Πάπα να μείνει σε ένα μικρό διαμέρισμα και όχι στην πολυτελή κατοικία που προορίζεται για τους Πάπες στη Ρώμη;, δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι ο Φραγκίσκος αξιοποιεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την έφεση της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας να επικαιροποιεί συνεχώς το μήνυμά της, αξιοποιώντας τη δυναμική της λαϊκής της βάσης.

Παρεμβαίνει με τους πιο πάνω τρόπους σε ηπείρους του αναπτυσσόμενου κόσμου- όπως είναι η Αφρική, η Ασία και η Λατινική Αμερική, με σκοπό να ανασχέσει την επεκτεινόμενη δυναμική τόσο των Ευαγγελικών και των Πεντηκοστιανών όσο και των φονταμενταλιστών Ισλαμιστών. Απαντά σε αυτούς με το δικό του κράμα λαϊκότητας και παγκοσμιοποιημένου λόγου. Συνδυάζει την παγκόσμια οικολογική ανησυχία με την αλλαγή του δυτικού τρόπου ζωής- μέχρι εδώ, καλά, καθώς αυτή η «συνταγή» έχει διατυπωθεί και από την Ορθόδοξη Εκκλησία-, σε συνδυασμό όμως με την «επαναστατικότητα» που τον έχουν προικίσει τα νεανικά του βιώματα και οι προεκτάσεις της Θεολογίας της Απελευθέρωσης:

όπως λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά «ζητώ την προσευχή σας που είναι η ευλογία από τον λαό για τον επίσκοπό του» 

Σημειώσεις

[1] http://w2.vatican.va/content/francesco/fr/encyclicals/documents/papa- francesco_20150524_enciclica-laudato-si.html

[2] http://www.marianne.net/fumier-du-diable-100235873.html

[3] http://www.lemonde.fr/societe/ar,cle/2013/07/29/le-pape-dit-ne-pas-juger-les-homosexuels-y- compris-dans-l-eglise_3454980_3224.html 

[4] http://www.la-croix.com/Urbi-et-Orbi/Actualite/Rome/Naomi-Klein-prend-fait-et-cause-pour-l- encyclique-du-pape-2015-07-02-1330439

[5] http://tempsreel.nouvelobs.com/planete/20150626.OBS1604/nicolas-hulot-le-pape-francois- sacralise-l-enjeu-ecologique.html

[6] http://www.la-croix.com/Religion/Actualite/Edgar-Morin-L-encyclique-Laudato-Si-est-peut-etre-l- acte-1-d-un-appel-pour-une-nouvelle-civilisa,on-2015-06-21-1326175

[7] http://www.la-croix.com/Actualite/Economie-Entreprises/Economie/Que-penser-des-posi,ons-du- pape-Francois-sur-l-economie-2015-07-23-1337638 

[8] http://internacional.elpais.com/internacional/2013/07/23/actualidad/1374610929_091040.html 

Πηγή αναφοράς: Jean- Michel Dumay, Le pape contre le “fumier du diable”, Le Monde Diplomatique, Septembre 2015.

Η τοιχογραφία που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του Giuliano Bugiardini.

πηγή κειμένου: Aντίφωνο