Η πρόταση του Κ.Ε.Α. και η ιδιαιτερότητα της ελληνικής αριστεράς του Βασίλη Ασημακόπουλου

« Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες! Η Ελλάδα και η δημοκρατία σε κίνδυνο!»

Πολιτικό Γραφείο της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε., 17-12-1944

Σύμφωνα με τη μαρξική μέθοδο ανάλυσης η ιστορία όλων των κοινωνιών είναι η ιστορία των ταξικών αγώνων. Οι κοινωνικές τάξεις αρθρώνονται οργανικά σ' έναν τρόπο παραγωγής. Ο Πουλαντζάς τονίζει ότι οι τρόποι παραγωγής δεν υπάρχουν και δεν αναπαράγονται σ' ένα αφηρημένο επίπεδο αφ' εαυτών, αλλά ως συγκεκριμένοι κοινωνικοί σχηματισμοί εντός των οποίων αλλά και στην ιεραρχημένη σχέση μεταξύ των οποίων συναρθρώνονται οι διάφοροι τρόποι και μορφές παραγωγής, υπό την κυριαρχία ενός τρόπου παραγωγής, αποτέλεσμα της κίνησης των κοινωνικών τάξεων, δηλαδή της πάλης τους. Με την έννοια αυτή οι κοινωνικοί σχηματισμοί είναι ιστορικά καθορισμένοι και πρωτότυποι, ενταγμένοι σ' ένα εξελισσόμενο ιστορικά διαμορφωμένο πλαίσιο, στη σύγχρονη εποχή το παγκόσμιο καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας.

Με άλλα λόγια η ταξική πάλη είναι μια πολυσύνθετη διαδικασία που στον πυρήνα της περιλαμβάνει την αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας και στην εποχή του ιμπεριαλισμού ή της κορύφωσης των διαδικασιών συσσώρευσης κεφαλαίου σε παγκόσμια κλίμακα (παγκοσμιοποίηση) πλαισιώνεται και διαμεσολαβείται από τον εθνικό αγώνα, άλλοτε με τη μορφή του αντιιμπεριαλιστικού-εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, άλλοτε με τη μορφή ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, άλλοτε με τη μορφή εθνικιστικών ή θρησκευτικών συγκρούσεων. Μ' αυτήν την έννοια ο αγώνας είναι εθνικός ως προς τη μορφή, κοινωνικός ως προς το περιεχόμενο. Κρίσιμα στοιχεία είναι η θέση του εθνικού κοινωνικού σχηματισμού στο διεθνή καταμερισμό εργασίας και η τάξη,στρώμα ή μερίδα που ηγεμονεύει στο κοινωνικό μπλοκ δυνάμεων. Τα σύγχρονα πολιτικά ρεύματα, οι κομματικοί σχηματισμοί, είναι φορείς ευρύτερων των εθνικών ορίων ιδεολογιών-κοσμοθεωριών αντίστοιχων αναλυτικών εργαλείων και ταυτόχρονα αντακλούν ιδιαιτερότητες του εθνικού κοινωνικού σχηματισμού στον οποίον κατά βάση δρουν. Έτσι λοιπόν και η ελληνική αριστερά είναι φορέας και εκφραστής αυτών των δύο στοιχείων. Η ιδιαιτερότητά της συνίσταται στη συγκεκριμένη εξέλιξη του εθνικού κοινωνικού σχηματισμού στην κίνησή του στο διεθνοποιημένο καπιταλιστικό σύστημα και την εσωτερίκευση αυτής της διαδικασίας όπως συγκεκριμένα κάθε φορά εγγράφεται στην πάλη των τάξεων.

Η ελληνική αριστερά έκφραση στο πολιτικό επίπεδο της εργατικής τάξης και των κυριαρχούμενων κοινωνικών στρωμάτων λαμβάνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μέσα από τη συγκεκριμένη εξέλιξη του εθνικού και ταξικού αγώνα του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού. Το «1922» ως περίπτωση των βίαιων διαδικασιών πρωταρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου που δημιουργεί προλετάριους λόγω προσφυγιάς και ξεριζωμού, η εθνική αντίσταση '41-'44, ο ρόλος του κυπριακού την περίοδο 1950-1974. Η κατά κύριο λόγο γεωπολιτικού χαρακτήρα ΝΑΤΟϊκή εξάρτηση, η εξωστρεφής οικονομική διαδικασία διεθνούς ενσωμάτωσης του εθνικού σχηματισμού στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα ως συγκεκριμένο αποτέλεσμα του εμφυλίου πολέμου, προσδιόρισε τα χαρακτηριστικά του ελληνικού - μονοπωλιακού - καπιταλισμού και της διευρυμένης κοινωνικής αναπαραγωγής της μικροϊδιοκτησίας-αυτοαπασχόλησης. Η στρατηγική του κυρίαρχου μπλοκ εξουσίας στη μεταπολιτευτική συγκυρία ήταν η οργανική ένταξη της χώρας στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής περιφερειακής καπιταλιστικής ολοκλήρωσης, της ΕΟΚ, παράγοντας ταυτοχρόνως την εσωτερίκευση συγκεκριμένων σχέσεων ιμπεριαλιστικής εξάρτησης και άρθρωσής τους με τους εσωτερικούς παράγοντες συγκροτώντας τον εγχώριο συνασπισμό εξουσίας. Η ενσωμάτωση της χώρας ως κυρίαρχος-κυριαρχούμενος ημιπεριφερειακός κοινωνικός σχηματισμός εντός του ευρύτερου δυτικού μητροπολιτικού χώρου, αποτυπώθηκε στα χρόνια ελλείμματα του εμπορικού ισοζυγίου, στη συρρίκνωση της παραγωγικής βάσης, εσωτερικεύθηκε στα ειδικότερα χαρακτηριστικά του ελληνικού καπιταλιστικού κράτους. Στη μνημονιακή περίοδο η εσωτερίκευση λαμβάνει τα χαρακτηριστικά του εξαρτημένου νεοαποικιακού υβριδικού κράτους στη διαδικασία ομοσπονδιοποίησης της Ε.Ε. υπό την ηγεμονία του γερμανικού ιμπεριαλισμού. 

Η διαπλοκή του εθνικού με το κοινωνικό ζήτημα λόγω του συγκεκριμένου ιστορικού γίγνεσθαι είναι πρωτοφανής, τουλάχιστον για κοινωνικό σχηματισμό της δυτικής Ευρώπης. Είμαστε πιο κοντά στον Μαρξ του πολωνικού ή ιρλανδικού ζητήματος, από τον Μαρξ για τις Ινδίες, αν και για το ζήτημα των Ινδιών διαφοροποίησε στη συνέχεια την άποψή του αναφορικά με τον προοδευτικό ή μη ρόλο της αποικιοκρατίας. Πλησιέστερα στην εθνική κοινωνική μας εξέλιξη είναι ο αντιιμπεριαλιστής-αντιαποικιοκράτης Λένιν της μετεπαναστατικής Ρωσίας από τον Λένιν της αριστεράς του Τσίμερβαλντ. Ο Μάο της περιόδου του Ενωμένου Μετώπου (1937-1940), από την πρώτη φάση της κινέζικης επανάστασης (1911-1937). Πιο σχηματικά η επιστολή του Νίκου Ζαχαριάδη από τις φυλακές της Κέρκυρας το 1940, ακόμα και ο Λίβανος ή η Καζέρτα (1944) δεν είναι η γραμμή MSPD (1917-1919). Αυτή όμως είναι μια άλλη ιστορία. 

Τα αριστερά κόμματα της δυτικής Ευρώπης, κυρίως της κεντρικής και βόρειας, δρουν σε περιβάλλοντα ιμπεριαλιστικών κράτων ή πρώην αποικιοκρατικών χωρών ή καπιταλιστικών μητροπόλεων, όπου η πρόσληψη του εθνικού φαινομένου είναι ριζικά διαφορετική. Πολύ συχνά λαμβάνει τη μορφή καταπίεσης άλλων λαών και ενσωμάτωσης- υλικού και ιδεολογικού χαρακτήρα - της εργατικής τάξης και των κυριαρχούμενων στρωμάτων. Έχει ευρωκεντρική-αποικιακή προέλευση. Στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό η εθνική διάσταση του κοινωνικού αγώνα, η οποία συμπυκνώνει και τη διαλεκτική σχέση εθνικού/διεθνικού, μπορεί να έχει απελευθερωτικό περιεχόμενο, όπως συνέβη πολλές φορές στο παρελθόν, ειδικά σε περιόδους έντασης της νεοαποικιακής εξάρτησης όπως είναι η μνημονιακή περίοδος. Ο Λουκάς Αξελός και ο Στέφανος Δημητρίου χαρακτηρίζουν το δυνητικά απελευθερωτικό περιεχόμενο της εθνικής ιδεολογίας των κυριαρχούμενων τάξεων ως δημοκρατικό πατριωτισμό. Μπορεί όμως να έχει και το αντίθετο αποτέλεσμα. Εξαρτάται από το ποιά πολιτική δύναμη, ποιά κοινωνική τάξη, μερίδα, στρώμα έχει την ηγεμονία στο ζήτημα αυτό. Εθνικό χωρίς το κοινωνικό είναι (μικρο)αστικός εθνικισμός. Κοινωνικό χωρίς το εθνικό τείνει να είναι μόνον οικονομικός ή συνδικαλιστικός αγώνας. Δεν είναι πάλη για την εξουσία. 

Η αριστερά όποτε ανταποκρινόταν στη σύνδεση του εθνικού με τον κοινωνικό αγώνα, στην αλληλοσυμπληρούμενη σχέση εθνικού/διεθνικού, γινόταν ηγεμονική δύναμη. ΕΑΜ (1941-1944), ΕΔΑ (1958), ΠΑΣΟΚ (1974-1985), ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ (2012). Γι' αυτό και η ελληνική αριστερά σε αντίθεση με όσα συμβαίνουν σε άλλους εθνικούς σχηματισμούς της Ευρώπης, μετατρέπεται σε ηγεμονική δύναμη μέσα στην κρίση και τείνει να εκφράσει το μεγαλύτερο μέρος της αντισυστημικής κίνησης των μαζών σε μια διαδικασία δυναμικής εξέλιξης. Δεν συμβαίνει το ίδιο στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η αντισυστημική κίνηση στους εθνικούς κοινωνικούς σχηματισμούς της Ε.Ε. λαμβάνει περισσότερο τη μορφή δεξιών/εθνικιστικών κομματικών σχηματισμών, ορισμένες φορές αντανακλώντας την αντίθεση τμημάτων της αστικής τάξης με εθνική αναφορά έναντι των κυρίαρχων διεθνοποιημένων τμημάτων της κεφαλαιοκρατίας, άλλες φορές λόγω της ηγεμονίας του εθνικού φαινομένου από τη δεξιά στις λαϊκές τάξεις, τέλος λόγω του εδραιωμένου αντικομμουνισμού (με την έννοια της αριστεράς ως δύναμη υπέρβασης του καπιταλιστικού συστήματος) ως προϊόν του Ψυχρού Πολέμου.

Το ΚΕΑ και τα κόμματα που το συναποτελούν με εξαίρεση κυρίως τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν συσπειρώνουν την πλειοψηφία των λαϊκών τάξεων ενάντια στις κυρίαρχες τάξεις. Η γραμμή του ΚΕΑ θυμίζει σε πολλά για το κεντρικό ζήτημα της εξέλιξης της Ε.Ε. την γραμμή της σοσιαλδημοκρατίας τη δεκαετία του '90. Γνωρίζουμε που κατέληξε αυτή η εμπειρία, πολύ περισσότερο που στα τέλη της δεκαετίας του '90 τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα κυβερνούσαν σε 12 από τα 15 τότε κράτη-μέλη της Ε.Ε. Αν τη δεκαετία του '90 δεν αρκούσε η κριτική της νεοφιλελεύθερης εξέλιξης της Ε.Ε., σε συνθήκες γενικευμένης καπιταλιστικής κρίσης και αναδιάρθωσης της Ε.Ε. σε ομοσπονδιακή νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση, είναι πλήρως ανεπαρκής.

Πρέπει να υπάρχει ανοιχτή σύγκρουση με τη γραμμή της ομοσπονδιακής νεοφιλελεύθερης Ε.Ε. στην κατεύθυνση μιας ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής συνομοσπονδίας ανεξάρτητων δημοκρατικών κρατών. Με πρώτο απαραίτητο στάδιο την ακύρωση όλων των συμφώνων και κανονισμών που ωθούν προς τη νεοφιλελεύθερη ιεραρχημένη ομοσπονδιοποίηση όπως το δημοσιονομικό σύμφωνο που προβλέπει μεταξύ άλλων α) πλεονασματικούς προϋπολογισμούς και αυτοματοποιμένους μηχανισμούς διόρθωσης με την υποχρεωτική λήψη μέτρων β) επιβολή κυρώσεων για χώρες με έλλειμμα μεγαλύτερο του 3% του ΑΕΠ, με παραπομπή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σε περίπτωση υπέρβασης για καταβολή προστίμου έως 0,1% του ΑΕΠ γ) αυτόματη επιβολή μνημονιακών δημοσιονομικών και οικονομικών προγραμμάτων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, σε χώρες που το δημόσιο χρέος ξεπερνάει το 60% του ΑΕΠ. Τον Κανονισμό της ΕΕ αριθ. 472 της 21ης Μαΐου 2013, σύμφωνα με τον οποίον (αρ. 14.1) τα κράτη μέλη παραμένουν υπό εποπτεία μετά το πρόγραμμα εφόσον δεν έχει εξοφληθεί τουλάχιστον το 75% της χρηματοδοτικής συνδρομής που έχει ληφθεί από ένα ή περισσότερα άλλα κράτη μέλη από τους μηχανισμούς δανειοδότησης της Ε.Ε., το διαρκές καθεστώς των ελαστικοποιημένων εργασιακών σχέσεων, της εσωτερικής υποτίμησης, της κατάργησης των δομών του κοινωνικού κράτους κλπ. Το ΚΕΑ πρέπει να αγωνιστεί προς την κατεύθυνση της διάλυσης της ευρωζώνης, που αποτελεί τον πολιτικό μηχανισμό της δικτατορίας του μονοπωλιακού κεφαλαίου στους μισθωτούς και τους αυτοαπασχολούμενους πολίτες της Ευρώπης και μετατροπής των κρατών-μελών της περιφέρειας της ΟΝΕ σε νεοαποικιακά εξαρτημένα κρατίδια. 

Είναι απολύτως λογικό το Συμβούλιο των Προέδρων των κομμάτων του ΚΕΑ να προτείνει προς το συνέδριο του ΚΕΑ τον Αλέξη Τσίπρα ως υποψήφιο για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ως εκ τούτου επικεφαλής των ευρωεκλογών του Μαϊου 2014. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το μόνο κόμμα της αριστεράς σε ευρωπαϊκό επίπεδο μετά το 1990 που διεκδικεί με αξιώσεις την κυβερνητική εξουσία σε μια περιφερειακή χώρα του πυρήνα όμως της Ε.Ε. Και καλείται να απαντήσει στην ήττα των δύο βασικών εγχειρημάτων της αριστεράς του 20ου αιώνα που άσκησαν κυβερνητική εξουσία. Τόσο της εφαρμοσμένης κομμουνιστικής εκδοχής, όσο και της εφαρμοσμένης σοσιαλδημοκρατικής. Σε συνθήκες γενικευμένης καπιταλιστικής κρίσης. Γι' αυτό και έχει προκαλέσει πραγματικό ενδιαφέρον σε όλη την Ευρώπη. Πολύ μεγαλύτερο της εκλογικής επιρροής των κομμάτων του ΚΕΑ. Γι' αυτό πρέπει ο ΣΥΡΙΖΑ να επικοινωνήσει δυναμικά με τους εργαζόμενους, τους πολίτες, τα κινήματα των ευρωπαϊκών κοινωνιών «από τα κάτω». Σε οριζόντια βάση. Μια ιδέα στην κατεύθυνση αυτή μπορεί να είναι η εβδομαδιαία ενιαία ηλεκτρονική έκδοση συλλογής κειμένων από τις εφημερίδες του κομματικού μας χώρου στην αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική, ισπανική και τουρκική γλώσσα. Υπάρχει μεγάλη ζήτηση. Η ανταλλαγή επισκέψεων γραφειοκρατικοποιημένων ή μη στελεχών των κομμάτων του ΚΕΑ, όσο απαραίτητη και αν είναι σε καμία περίπτωση δεν επαρκεί για την οικοδόμηση της αλληλεγγύης των λαών της Ευρώπης.

Η υποψηφιότητα για την προεδρία της Ε.Ε. μέσα από το ΚΕΑ ασκεί πίεση προς δύο κατευθύνσεις. Εκείνη που έρχεται από «τα πάνω» και ωθεί προς την ενσωμάτωση. Και εκείνη που έρχεται από «τα κάτω» έκφραση των σχέσεων εκπροσώπησης των λαϊκών τάξεων και αντικειμενικά πιέζει για την ανατροπή του υπερεθνικού ευρωπαϊκού εθνικισμού έκφραση της ομοσπονδιακής νεοφιλελεύθερης εξέλιξης της Ε.Ε. υπό την κυριαρχία του γερμανικού ιμπεριαλισμού. Κλείνοντας μια υπενθύμιση. Σε μια διαφορετική συγκυρία, την περίοδο 1981-1985, η πολιτική της αυτονομίας, της μαχητικής διαπραγμάτευσης και της διακριτότητας, της διακηρυσσόμενης συμμαχίας των σοσιαλιστών του Νότου που εκείνη την περίοδο κατείχαν και την κυβερνητική εξουσία, εντός των πλαισίων της ΕΟΚ με το δόγμα ότι «το κόστος εξόδου είναι μεγαλύτερο του κόστους παραμονής» έληξε με καθολική νίκη των ευρωκρατών. Ας ληφθεί η εμπειρία υπ' όψιν, οι δρόμοι που οδήγησαν σ' αυτό το αποτέλεσμα, σήμερα που οι προκλήσεις είναι μεγαλύτερες, το νέο ραντεβού με την ιστορία είναι πιο κρίσιμο και οι συνθήκες αντικειμενικές και υποκειμενικές δυσκολότερες, στον αγώνα για «να ανατινάξουμε τις γέφυρες της εξάρτησης» όπως διακήρυξε πρόσφατα ο σ. πρόεδρος από τον Γοργοπόταμο κατά την επέτειο μνήμης της εθνικής αντίστασης.