«Μέτωπο του Νότου» ή «Μέτωπο για την Ευρώπη»; Κρίσιμες διαφορές

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

Ο Σαμίρ Αμίν, από τους γνωστότερους διεθνώς «οικονομολόγους της ανάπτυξης» (φίλος και σύμβουλος κάποτε του Ανδρέα Παπανδρέου), μου διηγήθηκε μια μέρα ένα διάλογο που είχε με τον Ζακ Ντελόρ. Ο Αμίν θεωρούσε «παλαβό» να φτιάξεις νόμισμα χωρίς κράτος – ήταν, έλεγε, σα να βάζεις το κάρο μπροστά από το άλογο. Μια μέρα, μετά από ένα σεμινάριο, ο Ντελόρ,  τον πήρε κατά μέρος και τον κάλεσε να κουβεντιάσουν. «Σαμίρ», του είπε, «δεν είμαι χαζός. Ξέρω ότι το νόμισμα προϋποθέτει κράτος. ‘Όταν έρθει η κρίση, οι Ευρωπαίοι θα αναγκαστούν να το φτιάξουν».

Φοβάμαι ότι αμφότεροι λογάριασαν χωρίς τον «ξενοδόχο», τις «Αγορές», την «Αυτοκρατορία του Χρήματος». Το δικό τους «κράτος», η «εξουσία» κρύβεται επιμελώς πίσω από την έλλειψη «κανονικού», «συνηθισμένου» κράτους στην ΕΕ. Αυτό ορίζουν, με μαθηματική ακρίβεια, οι αλγόριθμοι του Μάαστριχτ και των μεταγενέστερων κειμένων που συμπλήρωσαν τη συνθήκη, όπως η ρήτρα μη διάσωσης (no bailout), η πρόβλεψη «ανεξαρτησίας» της ΕΚΤ, η διαρκής αντιπληθωριστική εντολή.

Ο «νομοθέτης», που ο Αμίν βρίσκει μουρλό και ο Ντελόρ ατελή, μοιάζει να προέβλεψε θαυμάσια και εγκαίρως που θα φτάσουμε εν μέσω παγκοσμιοποίησης. Δεν προβλέπει μηχανισμό και μέσο κοινωνικής προστασίας των Ευρωπαίων πολιτών, προέβλεψε πολύ καιρό πριν ότι κάποια χώρα θα χρειαστεί βοήθεια απέναντι στις αγορές και την απαγόρευσε. Ποιος είναι πρακτικά αυτός ο νομοθέτης; Ο ‘Οτμαρ ‘Ισσινγκ είναι ο αρχιτέκτονας του ευρώ, σύμβουλος της Goldman Sachs Europe και η πρώτη γερμανική «αυθεντία» στα νομισματικά. Τον Μάρτιο του 2010, επενέβη στη συζήτηση για την Ελλάδα με ένα θορυβώδες άρθρο στους Financial Times εναντίον κάθε βοήθειας προς την  Αθήνα, κρύβοντας τη σχέση του με τη Goldman.

Ανεξάρτητη ΕΚΤ, σημαίνει ανεξάρτητη από λαούς, κυβερνήσεις, κράτη. Ποιος διοικεί την EKT; Ο Μάριο Ντράγκι, πρώην ηγετικό στέλεχος της Goldman. Ο κατάλογος των πρώην στελεχών της «Εταιρείας», με κεντρικές θέσεις στο πολιτικο-οικονομικό οικοδόμημα της ΕΕ και των κρατών-μελών δεν έχει τελειωμό. Αντιπληθωριστική εντολή προς την ΕΚΤ σημαίνει εγγύηση της αξίας του Χρήματος. Ο τελευταίος κανόνας φαίνεται βέβαια πως έχει εξαιρέσεις, αν κρίνουμε από τη κατάσχεση καταθέσεων – η εξαίρεση όμως επιβεβαιώνει τη δυνατότητα κάποιου να αποφασίζει κατ’ εξαίρεση. Τον κατ’ εξαίρεση αποφασίζοντα ορίζει ως Δικτάτορα ο Καρλ Σμιτ.

Το πραγματικό «νόημα» της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι η απουσία ή, καλύτερα, οικειοποίηση και εν συνεχεία καταστροφή-αντιστροφή του νοήματος. Η ΕΕ δεν μπορούσε να «πουληθεί» ως Αυτοκρατορία και μάλιστα του Χρήματος, των Τραπεζών. «Πουλήθηκε» ως ζώνη ευημερίας, δημοκρατίας, ειρήνης και ελευθερίας τείνουσα προς Ομοσπονδία. Στην πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική κατασκευή. Το νόημά της κρύβεται στην απουσία/απαγόρευση κοινωνικής και φορολογικής εναρμόνισης και προστατευτισμού.

Tο μόνο που μας εμποδίζει να το αντιληφθούμε είναι η έλλειψη φαντασίας. Ενστικτωδώς, το μυαλό συγκρίνει την ΕΕ με κράτος, δεν την αντιλαμβάνεται ως οργανωτή διάλυσης κρατών, ακριβέστερα, της ριζικής τροποποίησης της κρατικής λειτουργίας, ώστε να μην έχει κανένα στοιχείο άσκησης λαϊκής κυριαρχίας, αλλά να γίνει μηχανισμός άσκησης χρηματικής κυριαρχίας.

Είναι δύσκολο να το αντιληφθούμε γιατί δεν είμαστε προετοιμασμένοι να το δούμε. Περιμένουμε την πληροφορία στα γράμματα, όχι στα κενά μεταξύ τους. Αναγνωρίζουμε τη σημασία του λόγου, όχι της σιωπής.  

Από νήπια εξοικειωθήκαμε με την έννοια του κράτους, ακούμε Ελλάδα, Τουρκία, Γερμανία, Ρωσία, Αμερική. Αυτός είναι ο τρόπος να καταλαβαίνουμε ιστορία και κόσμο. ‘Όταν όμως έρχεται μια ιδιωτική εταιρεία, η Standard&Poors, τον Αύγουστο 2011 και υποβαθμίζει την πιστοληπτική ικανότητα του ισχυρότερου κράτους, των ΗΠΑ, ποιος είναι το πραγματικό κράτος, το αφεντικό, ποιος ασκεί εξουσία, ποιος κρατεί; Η πραγματικότητα αλλάζει ριζικά, εξακολουθούμε όμως να κινούμεθα σε «εικονική πραγματικότητα», μιλώντας μόνο για «αμερικανική αυτοκρατορία» ή για «Δ’ Ράιχ». Κάνουμε λόγο, κάπως υπερβολικά, για «γερμανική Ευρώπη» ή μετακίνηση ισχύος από το κέντρο στην περιφέρεια (BRICS π.χ.), δεν προσέχουμε την ίσως πολύ ουσιωδέστερη μετακίνηση ισχύος από εργοστάσια σε τράπεζες, από πολιτική σε χρήμα, από παραγωγή σε τοκογλυφία, από καπιταλισμό σε μεταμοντέρνα φεουδαρχία, από την αμερικανική στη χρηματιστική αυτοκρατορία, όπως κάποτε από την βρετανική στην αμερικανική.

Επειδή συγκρίνουμε ασυνείδητα την ΕΕ με κράτος σαν αυτά που ξέρουμε, τη βρίσκουμε «ατελή». Για παράδειγμα, η «ολοκλήρωση», «απελευθέρωση» της «εσωτερικής αγοράς» έχει κάνει θαύματα, δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τη φορολογική-κοινωνική εναρμόνιση, που έχει απαγορευθεί. Είναι άραγε αυτό «ατέλεια» της δομής ή μήπως πρόκειται για άλλη δομή;

Αν κάποιος σκοπεύει να φτιάξει υπερεθνικό κράτος, μια ομοσπονδία που να μοιάζει κάπως με τα γνωστά μας κράτη, τότε όντως πρόκειται για μεγάλη ατέλεια. Αν κάποιος θέλει να κατεδαφίσει το υπάρχον ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος, χωρίς να το πει, τότε βρήκε τη μέθοδο. Η «απελευθέρωση των αγορών», χωρίς παράλληλη εξασφάλιση μίνιμουμ κοινωνικών και φορολογικών στάνταρτς, όπως και των μέσων για να υπάρξουν, οδηγεί από μόνη της στην εξίσωση των στάνταρτς προς τα κάτω. Αυτός είναι ο οικονομικός-κοινωνικός ρόλος της «διαρκούς διεύρυνσης» της ΕΕ σε όλο και φτωχότερες χώρες, χωρίς άλλες αντισταθμιστικές πολιτικές (όπως π.χ. πολιτικές συνοχής και σχέδια Μάρσαλ). Να λοιπόν πως, ένα σχήμα που «πουλήθηκε» και «νομιμοποιήθηκε» ως εργαλείο άμυνας των ευρωπαϊκών λαών έναντι της παγκοσμιοποίησης, ή ως μέσο ανόδου του βιοτικού επιπέδου των φτωχότερων, μετατρέπεται στο αντίθετό του, όπως έχουμε τη δυστυχία να βιώνουμε τώρα στην Ελλάδα.

Μιλάμε εδώ και χρόνια για «έλλειμμα δημοκρατίας» στην Ευρώπη, πάλι κρίνοντας το ευρωπαϊκό οικοδόμημα ως «ατελές» κράτος, σαν τα κράτη που ξέρουμε δηλαδή. Αλλά στην Ευρώπη δεν υπάρχει «έλλειμμα αποφάσεων», «εξουσίας». Υπάρχουν θεσμοί, λαμβάνονται αποφάσεις, ασκείται εξουσία. Το 70-80% των πάσης φύσεως νομοθετημάτων και κανονιστικών διατάξεων των μελών της ΕΕ αποφασίζονται στις Βρυξέλλες. Εν ονόματι της «υπερεθνικής ολοκλήρωσης» ένα μεγάλο μέρος της (ήδη λειψής σε εθνικό επίπεδο) «λαϊκής κυριαρχίας» εξαφανίζεται, χωρίς να επανεμφανισθεί σε κανένα δημοκρατικό υπερεθνικό επίπεδο. Το οικειοποιούνται αφανείς δυνάμεις. Μόνο μια πολύ μακρινή, απολύτως έμμεση, καθαρά τυπική σχέση συνδέει τα μέλη της Κομισιόν, τον διοικητικό της μηχανισμό, την ΕΚΤ με τους ψηφοφόρους, ενώ το ευρωκοινοβούλιο είναι μια παρωδία κοινοβουλίου, θέτοντας το ερώτημα «ποιος ασκεί την εξουσία».

Είναι αλήθεια ότι η Γερμανία διατηρεί ακόμα σχετική ισχύ, εξουσία στην ΕΕ. ‘Ισως και δύο-τρία ακόμα κράτη έχουν μια διαρκώς συρρικνούμενη ισχύ στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Σημαίνει άραγε όμως αυτό ότι κυριαρχούν στην Ευρώπη, ή ότι πάμε προς «γερμανική» Ευρώπη;

Κατ’ αρχήν, ακόμα και η Γερμανία είναι υπονομευμένη εσωτερικά από το Χρήμα, όπως απέδειξε, κατά τρόπο εντυπωσιακό, η πρόσφατη έκθεση του Υπουργείου Οικονομικών, μετά από αίτημα του «Αριστερού Κόμματος» (Linke) για τις σχέσεις κυβέρνησης - Goldman Sachs. Aν έχει κάποιο «εθνικισμό» σήμερα η Γερμανία, είναι ο «εθνικισμός του ευρώ». Το ευρώ όμως δεν οργανώνει την κυριαρχία της Γερμανίας, αλλά του Χρήματος.

Η δομή είναι βεβαίως έτσι φτιαγμένη που στηρίζεται στην ανισοποίηση των αποτελεσμάτων της παγκοσμιοποίησης επί των ευρωπαϊκών κρατών. Υπάρχουν μονίμως κερδισμένοι, χαμένοι και πολύ χαμένοι. Πϊσω από τον υπαρκτό ανταγωνισμό των ευρωπαϊκών κρατών κρύβεται η προώθηση των παγκόσμιων συμφερόντων της Χρηματοκρατίας, που οδηγεί συνολικά σε εξασθένιση, ενδεχομένως και σε καταστροφή της ΕΕ.

Γι’ αυτό δεν χρειαζόμαστε τόσο «συμμαχία του Νότου κατά του Βορρά», όσο «συμμαχία για την Ευρώπη των λαών κόντρα στις αγορές». Ακόμη κι αν πρακτικά το δεύτερο σχήμα μοιάζει κάπως «ουτοπικό», ακόμα κι αν καταλήξει να είναι κυρίως «του Νότου», δημιουργεί καλύτερες και ευρύτερες προοπτικές. Κάνει, αν προτιμάτε, πιο αποτελεσματικό τον αγώνα των Νοτίων.

Προς το παρόν βέβαια δεν έχουμε τίποτα. ‘Ενας ένας οι ευρωπαϊκοί λαοί πηγαίνουν στην καταστροφή τους, με πρώτο τον ελληνικό, χωρίς να παράγονται πολιτικές δυνάμεις και ιδέες ικανές να ηγηθούν του Αγώνα κατά του Χρηματοπιστωτικού Ολοκληρωτισμού. Συζητάμε για plan Α και Β, οι μόνοι όμως με τέτοια plans είναι δυστυχώς οι Πιστωτές. Υποθέτουμε ότι το Α είναι η συνέχιση της μνημονιακής καταστροφής (μετατροπή της ΕΕ σε δικτατορία των αγορών), το Β η διακοπή της χωρίς κατάλληλη προετοιμασία (διάλυση της ΕΕ σε δυσμενέστατες συνθήκες για τους λαούς). Ο Θεός ας φωτίσει όσους μπορούν να επηρεάσουν.

Konstantakopoulos.blogspot.com

Eπίκαιρα, 30.5.2013