Ένα διεθνές συνέδριο για τον Χρήστο Γιανναρά στο Πανεπιστήμιο του Cambridge: αποτίμηση

*Γράφει ο Νίκος Κορωναίος, Φοιτητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο KU Leuven του Βελγίου

Είναι ιδιαίτερη χαρά όταν το έργο ενός σημαντικού Νεοέλληνα στοχαστή τιμάται με τη μελέτη και σπουδή του σε διεθνές συνέδριο οργανωμένο υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου του Cambridge, όπως συνέβη πρόσφατα με τον καθηγητή φιλοσοφίας Χρήστο Γιανναρά και το συνέδριο «Polis, Ontology, Ecclesial Event: Enganging with Christos Yannaras’ thought». Oι εργασίες του έλαβαν χώρα στις 27-28 Μαρτίου 2017, στο Eastwood Room του γραφείου μεταδιδακτορικών υποθέσεων του Πανεπιστημίου του Cambridge.

To συνέδριο αποτέλεσε καρπό συνεργασίας ερευνητών και εταίρων του Πανεπιστημίου του Cambridge και του Πανεπιστημίου του Winchester: καθηγητές και ερευνητές από 17 Πανεπιστήμια από όλο τον κόσμο–από την Οξφόρδη μέχρι την Αυστραλία–παρουσίασαν την έρευνά τους πάνω στο πλούσιο έργο του καθηγητή στους τομείς της φιλοσοφίας, της θεολογίας και της πολιτικής επιστήμης. Στο συνέδριο παρευρισκόταν ο ίδιος ο Χρήστος Γιανναράς, ο οποίος παρακολούθησε τις εργασίες πραγματοποιώντας παρεμβάσεις και σχόλια βοηθητικά για την περαιτέρω κατανόηση του έργου του. Παράλληλα, στο συνέδριο συμμετείχε και ο παγκοσμίου φήμης ομότιμος καθηγητής θεολογίας του Πανεπιστημίου του Nottingham John Milbank, ο οποίος στο τέλος πραγματοποίησε δημόσιο διάλογο με τον τιμώμενο.

Τις εργασίες της πρώτης ημέρας εγκαινίασε η δρ. Ευαγγελία Γρηγοροπούλου (Durham University) με ερευνητική εργασία υπό τον τίτλο: «The appeal of non-religious metaphysics in Christos Yannaras’ vision: the case of Zissimos Lorentzatos». Η δρ. Γρηγοροπούλου αναφέρθηκε στο πώς η γνωριμία του Χρήστου Γιανναρά με τον συγγραφέα και κριτικό της λογοτεχνίας Ζήσιμο Λορεντζάτο επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο ο Γιανναράς κατανόησε την ορθόδοξη ανατολική κληρονομιά και, ιδιαιτέρως, τον τρόπο με τον οποίο ανέδειξε με το έργο του μία «εκκλησιαστική μεταφυσική».

Στην συνέχεια ο γράφων (Katholieke Universiteit Leuven), πρότεινε την σπουδή του έργου του Γιανναρά σε σχέση με την σύγχρονη φιλοσοφία της εκπαίδευσης παρουσιάζοντας το θέμα: «Christos Yannaras’ thought and contemporary philosophy of education in dialogue». Πιο συγκεκριμένα, αντλώντας από το έργο του Γιανναρά την έννοια του «τρόπου», πρότεινα μία πιθανή απάντηση στο πρόβλημα της σχέσης μεταξύ «χρονικότητας» και «εκπαίδευσης» όπως αυτό διατυπώθηκε πρόσφατα από ορισμένους φιλοσόφους της εκπαίδευσης.

Ο δρ. Διονύσιος Σκλήρης (Université Paris IV-Sorbonne & Πανεπιστήμιο Αθηνών) παρουσίασε μελέτη με τίτλο: «The redundancy of the word “political” in Political Theology according to Christos Yannaras» σχετικά με την πολιτική σκέψη του Γιανναρά στο όριο της φιλοσοφίας και της θεολογίας, όπως προκύπτει από τα εξειδικευμένα μελετήματά του. Ο ομιλητής εστίασε στο επίθετο «πολιτική» από τον όρο «πολιτική θεολογία» και συγκεκριμένα στην αντίληψη του Γιανναρά οτι εφ’ όσον κάθε γνήσια θεολογία είναι εξ ορισμού πολιτική, ο όρος «πολιτική θεολογία» παραπέμπει στην απόπειρα συνένωσης δύο διακριτών (στην δυτική μεταφυσική) ιδεολογικών πεδίων, του «κοσμικού» και του «υπερβατικού». Έπειτα τόνισε οτι ο Γιανναράς πραγματοποίησε μία αποϊδεολογικοποιημένη ανάγνωση του έργου του Karl Marx, που το κάνει συμβατό τόσο με την αριστοτελική τελεολογία όσο και με την ελληνική πατερική παράδοση.

Η καθηγήτρια Deborah Casewell (Liverpool Hope University) παρουσίασε την ερευνητική της εργασία με τίτλο: “Loving in Relation to nothing: On alterity and relationality”. Μέσα από τις έννοιες της «αγάπης» και του «μηδενός», η ομιλήτρια προσέγγισε την προσωποκεντρική οντολογία του Γιανναρά στο πεδίο της ακαδημαϊκής φιλοσοφίας, την οποία και συνέκρινε με την σκέψη του Emmanuel Levinas.

Έπειτα, ο Tikhov Vasilyev (University of Oxford) παρουσίασε το θέμα: «Aspects of apophaticism in the thought of Bulgakov, Lossky and Yannaras». Ο ομιλητής ξεκίνησε αναλύοντας τις διαφορετικές αντιλήψεις που αποτυπώνονται στα έργα των Vladimir Lossky, Sergei Bulgakov και Χρήστου Γιανναρά για τον ρόλο του αποφατισμού. Έπειτα, έχοντας ως βάση την επιρροή του Bulgakov στη σκέψη του Lossky, εξέτασε το αν μία παρόμοια επιρροή θα μπορούσε να ανιχνευθεί και στο έργο του Γιανναρά.

Ο επόμενος ομιλητής ήταν ο δρ. Daniel Isai (“Alexandru Ioan Cuza” University of Iasi) με θέμα: «Yannaras’ and Marion’s overcoming onto-theology: On the way of St.Denys». O ομιλητής συνέκρινε την προσωποκεντρική θεολογία του Γιανναρά με τον θεολογικό προσανατολισμό της φαινομενολογίας του Jean Luc Marion, εξετάζοντας το ποια από τις δύο οδούς είναι ικανή να παραπέμψει πληρέστερα στην εμπειρία και το μυστήριο του θεού.

Στην συνέχεια, ο Δημήτρης Κουκουρδίνος (University of Winchester) ανέπτυξε το θέμα: «Beyond Mainstream liberalism: Yannaras, political theology and the case for a relational democracy». Ο ομιλητής ανέλυσε το περιεχόμενο και τους στόχους του κλάδου της πολιτικής φιλοσοφίας και θεολογίας σύμφωνα με το έργο του Γιανναρά, στο οποίο προϋποτίθεται η κατανόηση της πολιτικής αποδεσμευμένης από την απόλυτη προτεραιότητα της «χρησιμότητας» και της «αποτελεσματικότητας». Στην συνέχεια μελέτησε την πιθανότητα μίας στροφής του ενδιαφέροντος της πολιτικής επιστήμης προς την αυθεντική σημασία των όρων «δημοκρατία», «πόλις» και «εκκλησία», εισάγοντας την έννοια της «σχεσιακής δημοκρατίας».

Επόμενος ομιλητής ήταν ο Άγγελος Γουνόπουλος (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) με θέμα: «The apophatic political theology of Christos Yannaras». Έπειτα από την ανάλυση των εννοιών της «πόλεως» και της «εκκλησίας», ο ομιλητής επιχείρησε την ανίχνευση μίας πολιτικής θεολογίας εξαγμένης από την σκέψη του Γιανναρά. Aυτή η πολιτική θεολογία βασίζεται στην «ελευθερία της σχέσης», ως οντολογικού θεμελίου τόσο της «εκκλησίας» όσο και της «πόλεως».

Η πρώτη ημέρα του συνεδρίου ολοκληρώθηκε με τον καθηγητή Brandon Gallaher (University of Exeter) με θέμα: «Orthodoxy and the West: The Problem of Self-Critique- A Reevaluation». Ο Gallaher ανέφερε πως, σε αντίθεση με το παρελθόν, συνειδητοποίησε πώς η κριτική του Γιανναρά σχετικά με την αλλοτρίωση του εκκλησιαστικού γεγονότος στα πλαίσια του δυτικού πολιτισμικού παραδείγματος ουσιαστικά αποτελεί αυτοκριτική. Aυτό συμβαίνει καθώς αυτή η κριτική εμπερικλείει και την σύγχρονη ορθόδοξη εκκλησία, σχετικοποιώντας με αυτόν τον τρόπο τις άλλοτε έντονα διακριτές οντότητες «Δύση» και «Ορθόδοξη Ανατολή». Μετά την λήξη των εργασιών της πρώτης μέρας, ακολούθησε δείπνο προς τιμήν του Χρήστου Γιανναρά στο Κολλέγιο Peterhouse του Πανεπιστημίου.

Οι εργασίες της δεύτερης ημέρας ξεκίνησαν με τον καθηγητή Ανδρέα Ανδρεόπουλο (University of Winchester) το θέμα του οποίου είχε τον τίτλο: «In conversation with Christos Yannaras: A Critical View on the Great Council of Crete». Ο ομιλητής στάθηκε κριτικά απέναντι στην Μεγαλη Σύνοδο της Κρήτης και εντόπισε τα σημεία σύμπτωσης της δικής του κριτικής με την κριτική που άσκησε στο πρόσφατο παρελθόν ο Γιανναράς.

Στην συνέχεια ο Jonathan Cole (Charles Sturt University, Australia) παρουσίασε την ερευνητική του εργασία με τίτλο: «The problematic of Greek Identity and Christos Yannaras’ quest for a politics of authentic existence». Ο ομιλητής εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο το πρόβλημα της ελληνικής ταυτότητας επηρέασε και διαμόρφωσε την πολιτική σκέψη του Γιανναρά, οδηγώντας τον στην αναζήτηση μίας πολιτικής της «αλήθειας» και της «αυθεντικής ύπαρξης».

Επόμενος ομιλητής ήταν ο Pavlo Smytsnyuk (University of Oxford) με θέμα: «The displacement of a tortuous boundary: Church , Polis and the distinction between the sacred and profane in Yannaras’ Against Religion». Ο Smytsnyuk επικεντρώθηκε στην πρόταση του Γιανναρά που θέτει την ιστορική εμφάνιση του φαινομένου της «χριστιανικής εκκλησίας» σε οργανική σύνδεση με το (προηγούμενο ιστορικά) φαινόμενο της «αρχαιοελληνικής πόλεως», με άμεση συνέπεια την αποφυγή της ταύτισης της εκκλησίας με κάποιου είδους κρατική θρησκεία. Στην συνέχεια διέκρινε τρεις διαφορετικές θεολογικές συνέπειες αυτής της πρότασης.

Έπειτα, ο Pui Him Ip (University of Cambridge) ανέπτυξε το θέμα: «Christos Yannaras and the Patristic tradition–distortion or creative faithfulness?». Ο ομιλητής επανεξέτασε την διαφωνία που παρουσιάζεται σχετικά με το εάν τελικά η προσωποκεντρική οντολογία που αναπτύσσεται στο έργο του Γιανναρά έχει ως βάση της την ελληνική πατερική παράδοση ή το αν οι παρατηρήσεις του Γιανναρά σχετικά με την σημασία του «προσώπου» παρουσιάζουν πρωτοτυπία ασυνέχειας.

Ο καθηγητής Σωτήρης Μητραλέξης (University of Cambridge & Πανεπιστήμιο της Πόλεως, Κωσταντινούπολη) παρουσίασε την μελέτη: «Implicit disparities: Differences between Christos Yannaras’ and John Zizioulas’ thought». Αυτό που τόνισε ο συγκεκριμένος ομιλητής ήταν πώς παρά τις σχετικά γνωστές ομοιότητες μεταξύ του έργου του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα και της σκέψης Χρήστου Γιανναρά, υπάρχουν και ορισμένες διαφορές από τις οποίες απορρέουν σημαντικότατες συνέπειες.

Έπειτα τον λόγο είχε ο δρ. Paul Tyson (Emmanuel Centre for the Study of Science, Religion and Society, Emmanuel College, University of Queensland, Australia) o οποίος παρουσίασε το θέμα: «Freedom and Necessity: Christos Yannaras and the global struggle for Life». Ο Tyson υπογράμμισε το δίπολο ελευθερίας και αναγκαιότητας στο έργο του Γιανναρά εξετάζοντας τόσο το «αν» όσο και το «πώς» η ελευθερία ως άμεσος στόχος του εκκλησιαστικού γεγονότος, θα μπορούσε να αποτελέσει μία σημερινή μορφή πολιτικής αντίστασης στις δυνάμεις που καταστέλλουν την πολιτική ελευθερία σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τον κύκλο της παρουσίασης των ερευνητικών εργασιών έκλεισε η Elena Paris (University of Bucharest) η εργασία της οποίας είχε τίτλο: «Morality as Ontology: Christos Yannaras’ and John Milbank’ virtues» στην οποία συνέκρινε την αντίληψη περί αρετών στο έργο του Γιανναρά και στο έργο του John Milbank.

Στο τέλος του συνεδρίου, ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς εξέφρασε τις θερμές ευχαριστίες του προς τους διοργανωτές και πρότεινε στον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Nottingham John Milbank μία συζήτηση γύρω από τις έννοιες «φύση», «αλήθεια» και «σωτηρία». Έπειτα από τις τοποθετήσεις του Milbank και του Γιανναρά οι παρευρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία να διατυπώσουν ερωτήσεις, συμβάλλοντας επομένως στη δημιουργία ενός κλίματος γονίμου διαλόγου, οπωσδήποτε ιδανικού για την κατακλείδα του συνεδρίου. Ερευνητικός τόμος βασισμένος στο συνέδριο θα εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο του Cambridge, James Clarke & Co, εντός του 2018.

Αν ίσως κάτι δείχνει ένα τέτοιο συνέδριο σε πανεπιστήμιο περίβλεπτο, αυτό είναι πως η σπορά κάποτε καρπίζει, μετατοπίζοντας διχόνοιες ή άλλες «ελληνικές αντιξοότητες» στο περιθώριο.

 ΠΗΓΗ: 

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com