Οι εθνικές αξίες κι οι πολιτιστικές καλλιέργειες μέσα σε μια εθνική δημοκρατία

του Μάρκου Αυγέρη (*) 

Εξετάζοντας αναλυτικά τον ίδιο χαρακτηρισμό της Δημοκρατίας σαν εθνικής θα ξεκρίνουμε και τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα. Δυο έννοιες βρίσκονται σε συζυγία μέσα στο πολιτικό και κοινωνικό αυτό σύστημα, η έννοια η εθνική κι η έννοια η δημοκρατική. Οι πολιτιστικές καλλιέργειες που συνδέονται με το σύστημα πρέπει ν’ ανήκουν από τη φύση τους στην κατηγορία των εθνικών και δημοκρατικών άξιων.

Οι εθνικές άξιες για ν’ αναπτυχθούν χρειάζονται το ευνοϊκό έδαφος της εθνικής ελευθερίας. Οι άξιες αυτές μπορούν να καλλιεργηθούν αποτελεσματικά μόνο μέσα σ’ ένα έθνος ανεξάρτητο και κυρίαρχο, είναι οι φυσικοί καρποί της ανεξάρτητης κι ελεύθερης εθνικής ζωής, όπου αναπτύσσεται το περήφανο εθνικό φρόνημα, η εθνική αξιοπρέπεια και το κυρίαρχο πνεύμα της εθνικής θέλησης,. Είναι φανερό πως οι εθνικές αυτές καλλιέργειες επηρεάζονται αποφασιστικά από το πνεύμα ανεξαρτησίας πού διατηρεί ένα έθνος στις διεθνικές σχέσεις του. Μα οι εθνικές αξίες, για να διατηρήσουν τον ουμανιστικό χαρακτήρα τους, πρέπει να καλλιεργούνται στο συσχετισμό τους με τις πανανθρώπινες αξίες, με την αγάπη της ειρήνης και της φιλίας προς όλους τους λαούς και με το σεβασμό της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητάς τους.

Αντίθετα, οι δημοκρατικές αξίες είναι ένα εσωτερικό ζήτημα των δημοκρατιών και κρίνονται αποκλειστικά από τις εσωτερικές λειτουργίες τους, από τους δημοκρατικούς θεσμούς τους κι από τις σχέσεις ανάμεσα στις αρχές και τους πολίτες. Οι δημοκρατικές άξιες στηρίζονται στην εξασφάλιση και την ανεμπόδιστη άσκηση των ελευθεριών των πολιτών, την ελευθερία της σκέψης, του λόγου, της δημοσιότητας, της ελεύθερης μετακίνησης, της ελεύθερης διάθεσης των όσων τους αφορούν προσωπικά, την ελευθερία να συνέρχονται και να συνεταιρίζονται και γενικά στο σεβασμό όλων των δημοκρατικών ελευθεριών και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Στο σεβασμό των ανθρώπινων αυτών δικαιωμάτων, όπου στηρίζεται o νεότερος δημοκρατικός ουμανισμός, δοκιμάζονται όλες οι ηθικές και πνευματικές αξίες της δημοκρατίας και στην αναγνώριση κι εξασφάλισή τους Αποβλέπουν κύρια οι δημοκρατικές καλλιέργειες, τόσο της Εθνικής ή αστικής Δημοκρατίας, όσο και της κοινωνικο-οίκονομικής ή σοσιαλιστικής Δημοκρατίας.

Ο καθορισμός κ’ η καθιέρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων έχει απασχολήσει πολύ όλους τους ουμανιστές στα περασμένα και θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς πως κάθε πρόοδο του πολιτισμού σημειώνεται με την ολοένα μεγαλύτερη διαπλάτυνση και το μεγαλύτερο σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της αξίας «άνθρωπος». Μα κ’ οι μεγαλύτεροι αγώνες στην ιστορία έχουν γίνει και γίνονται και σήμερα γύρω απ’ αυτά τα δικαιώματα.

Η πρώτη, δοκιμή να καθοριστούν κάπως τα δίκαια του ανθρώπου, ιδιαίτερα στις σχέσεις του πολίτη με τις αρχές, έγινε από το αγγλικό κοινοβούλιο το 1688, όταν καθαιρέθηκε ο βασιλιάς Ιάκωβος ο Β’. Μια δεύτερη δοκιμή για τον καθορισμό και τη νομική προστασία «των δικαιωμάτων τού ανθρώπου και του πολίτη» έγινε στο Συνέδριο των Αντιπροσώπων στις Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής το 1776, όταν τίναξαν από πάνω τους την αγγλική κυριαρχία.

Οδηγημένη από το Διαφωτισμό και τους Εγκυκλοπαιδιστές του 18ου αιώνα, μόνο η μεγάλη Γαλλική Επανάσταση καταπιάστηκε να δώσει πιο συγκεκριμένη μορφή στα δίκαια τού ανθρώπου. Η Γαλλική ’Επανάστασή, με τη Συνταχτική της Συνέλευση το 1789, δοκίμασε να καθορίσει πιο λεπτομερειακά αυτά τα δικαιώματα και τα διατύπωσε σε 17 άρθρα.

Μα το ζήτημα δεν τελείωσε μ’ αυτές τις πράξες. Με τη μεταβολή των συνθηκών της κοινωνικής συμβίωσης παρουσιάζεται ολοένα μια πλατύτερη αντίληψη δικαίου κ’ η ανάγκη μιας πιο πλατείας προστασίας του ανθρώπου. Κατά τα τελευταία είκοσι τρικυμισμένα χρόνια, που συγκλονίστηκε συθέμελα ο πολιτισμός και κινδύνεψε η ίδια η ύπαρξή του, έγιναν πολλές προσπάθειες να καθορισθούν καλύτερα και να κατοχυρωθούν τ’ ανθρώπινα δικαιώματα και πολλές διακηρύξεις και συμβατικές πράξες παρουσιάστηκαν από πολλές πλευρές ([1]). Μα το ζήτημα ουσιαστικά, δεν πήρε διεθνική κύρωση κι ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων εξαρτάται πάντα στο κάθε κράτος από την καλή του διάθεση. Μόνο που το ζήτημα σήμερα έχει μελετηθεί περισσότερο, έγινε περισσότερο οικείο για την παγκόσμια συνείδηση και τη συγκινεί περισσότερο. Τα δικαιώματα του ανθρώπου, όπως παρουσιάζονται σήμερα, αρχίζουν από την κούνια και φτάνουν ως τον τάφο, αγκαλιάζοντας όλες τις καταστάσεις της ανθρώπινης ζωής.

Μα η προστασία κ’ ή διαφύλαξη αυτών των δικαίων δεν πρέπει να συγχίζεται με τον ατομοκεντρισμό, όπως συχνά το παρατηρεί κανείς στην αστική διανόηση;. Κανένας δεν μπορεί ν’ αρνηθεί την άξια του ατόμου, γιατί από άτομα αποτελείται το κοινωνικό σύνολο κι’ αυτό το σύνολο δεν είναι καμιά αφαιρεμένη και μεταφυσική οντότητα, που γι’ αυτήν πρέπει να θυσιάζονται τα άτομα, όπως θέλουν να το βλέπουν οι ιδεαλιστές της αντίδρασης. Όμως μέσα σε μια δημοκρατία με γερό δημοκρατικό πνεύμα τα συμφέροντα των ατόμων πρέπει να συνταιριάζονται με τα γερά εθνικά συμφέροντα και τα συμφέροντα του λαού. Ο συνδυασμός κ ή αρμονική ισορρόπηση των ατομικών και των γενικών συμφερόντων, ο αμοιβαίος σεβασμός κ’ η διαφύλαξή τους, είναι από τους κύριους σκοπούς, που επιδιώκουν οι ηθικές και πνευματικές καλλιέργειες της πολιτείας, η παιδεία, οι νόμοι κ’ οι διάφοροι θεσμοί, όλοι οι παιδαγωγικοί μηχανισμοί της.

Μέσα στο δημοκρατικό πολίτευμα όλοι οι σκοποί πρέπει ν’ αποβλέπουν στον άνθρωπο, στην καλλιέργεια και το σεβασμό της ανθρώπινης προσωπικότητας και των ανθρώπινων άξιών. Ο άνθρωπος είναι σκοπός κι’ όχι μέσο, για να το εκμεταλλεύεται άλλος άνθρωπος. Κ’ ίσια-ίσια, μέσα στην παλιά Δημοκρατία, η απαλλοτρίωση του ανθρώπου κ’ η εκμετάλλευσή του από το κεφάλαιο είναι τόσο πλατειά, που κάθε ισχυρισμός, πως το στατικό πολιτικό και κοινωνικό αυτό σύστημα καλλιεργεί περισσότερο από κάθε άλλο τις ανθρώπινες αξίες και προστατεύει την ανθρώπινη προσωπικότητα, είναι καθαρή απάτη,

’Εδώ βέβαια, εξετάζονται οι δυνατότητες, όχι μιας Δημοκρατίας κοινωνικο-οικονομικής, που είναι το ιδανικό πρότυπο της Δημοκρατίας, παρά της αστικής Εθνικής Δημοκρατίας, αυτής που μέσα της είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε σήμερα και για πολύν καιρό ακόμα. Εξετάζοντας αυτές τις δυνατότητες κ’ ιδιαίτερα τις πολιτιστικές αξίες, που μπορούν να καλλιεργηθούν μέσα σ’ αυτή, βλέπουμε πως γίνεται ολοένα και πιο φανερή η ανάγκη της δημοκρατικής αλλαγής.

Σέ κανέναν αμερόληπτο κριτή δε διαφεύγει πως, στη σημερινή τάξη των πραγμάτων και με την αδυναμία που δείχνει ολοένα και περισσότερο η άρχουσα κλίκα να υπερασπίσει τα πραγματικά εθνικά συμφέροντα, με το να τα υποτάξει στα συμφέροντα των ξένων προστατών της βρίσκεται σ’ ολοένα μεγαλύτερη αδυναμία να καλλιεργήσει τις αξίες της εθνικής τιμής κι’ αξιοπρέπειας και της εθνικής ανεξαρτησίας. Οι ποικίλες δουλείες, που θεληματικά δέχτηκε η άρχουσα τάξη και τις επίβαλε στο έθνος, ελάττωσαν σημαντικά την εθνική ανεξαρτησία και για να εμποδίσει κάθε αντίδραση τού λαού σ’ αυτή την πολιτική της υποτέλειας περιόρισε στο ελάχιστο και τις δημοκρατικές ελευθερίες. Είναι φανερό πως, τόσο το εθνικό, όσο και το δημοκρατικό πνεύμα, βρίσκονται, στον τόπο μας σε μεγάλη υποχώρηση.

Η επανόρθωση της έννοιας του εθνισμού κ’ η αποκατάσταση των εθνικών άξιων, η αποκατάσταση της Δημοκρατίας κ’ η τόνωση μέσα στο λαό της αντίθεσης προς την αντιδραστική παράταξη που αυτοκαλείται εθνική, είναι ένα από τα πρωταρχικά καθήκοντα και τις κύριες καλλιέργειες, που υποχρεώνεται ν’ αναπτύξει μια πραγματική Εθνική Δημοκρατία. Η παράταξη που κυβερνά και που παρουσιάζεται σαν αποκλειστικός εκπρόσωπος της εθνικοφροσύνης στη χώρα μας σκεπάζει με τ’ όνομα του εθνισμού την πιο αντεθνική πολιτική που γνώρισε ως τώρα η νέα ελληνική ιστορία.

Μα μια Δημοκρατία, προσαρμοσμένη στις σημερινές ανάγκες, μπορεί να ικανοποιεί και να εκπληρώνει τους ιδανικούς σκοπούς της, όταν περιορίζεται στην παλιά στατική μορφή της Δημοκρατίας; Είναι ένα ζήτημα που προκαλεί αντιφερόμενες γνώμες μέσα στον κύκλο των συζητητών. Είναι φανερό πως ένας ζωντανός οργανισμός, όταν δεν εξελίσσεται στο καλύτερο, πάει στο χειρότερο. Κι’ απόδειξη είναι η κατάσταση της Δημοκρατίας στον τόπο μας, μα και σ’ άλλες χώρες. Και γενικώτερα, οι απαρχαιωμένες μορφές της Δημοκρατίας ποτέ δεν κατόρθωσαν να πραγματοποιήσουν τις θεμελιακές άτριχές που διακήρυξαν οι ίδιες αμέσως .με το ξεκίνημά τους. Οι αρχές αυτές είναι η Ελευθερία κ’ η Ισότητα, που μέσα στις αστικές δημοκρατίες έμειναν στάσιμες και δεν αναπτύξανε όλες τις δυνατότητες και τις λογικές τους συνέπειες.

Βέβαια κ’ οι πραγματοποιημένες ελευθερίες της παλιάς Δημοκρατίας είναι για τους λαούς μια μεγάλη, κατάκτηση;, που πρέπει να τη διαφυλάξουν σαν τα μάτια τους. Όμως δεν πρέπει να ξεχνά κανείς πως η εφαρμογή αυτών των ελευθεριών εξαρτάται κάθε φορά από τη θέληση της τάξης που κυβερνά κι’ αυξομειώνονται κατά τα συμφέροντα της. Μα κι’ να αυτό το παραβλέψουμε, η ανεπάρκεια τους σήμερα είναι φανερή. Οι ελευθερίες αυτές δεν ανταποκρίνονται πιά στις ανάγκες της σημερινής ζωής. Η ελευθερία του καθενός φτάνει τόσο όσο φτάνουν οι οικονομικές του δυνατότητες κ’ οι οικονομικά δούλοι κ’ οι στερημένοι δεν έχουν ελευθερία.

Όσο για το δεύτερο από τα πρωταρχικά αιτήματα της Δημοκρατίας, την ισότητα, αυτή δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.

Δεν είναι λοιπόν μόνο μια αποκατάσταση της Εθνικής Δημοκρατίας, που θα ικανοποιούσε τις σημερινές κοινωνικές ανάγκες, παρά μάς χρειάζεται και μια Δημοκρατία εξελικτική, που να πορεύεται προοδευτικά προς τις σοσιαλιστικές δημοκρατικές μορφές, όπως προσδιορίζεται από τις σημερινές ιστορικές αναγκαιότητες.

Η δίκαιη κ’ ευνομούμενη δημοκρατική πολιτεία εξασφαλίζει σε όλους τους πολίτες τα ίδια μέσα καλλιέργειας κι’ ατομικής προκοπής, τις ίδιες δυνατότητες ευτυχίας κι’ απολαβής των αγαθών, το δικαίωμα της εργασίας για όλους, της παιδείας, της ασφαλείας από τους κινδύνους του βίου, αμείβοντας τον καθένα σύμφωνα με τις προσφερόμενες υπηρεσίες του.

Για να κατορθώσει τη δίκαιη κατανομή των αγαθών ή σύγχρονη Δημοκρατία επιδιώκει την προοδευτική εθνικοποίηση των μέσων της παραγωγής, την απελευθέρωση της εργατικής δύναμης από την εξάρτηση του κεφαλαίου και την επιστροφή των κερδών της κοινωνικής εργασίας στην κοινωνία που τα παράγει.

Ανάμεσα στο λαό και τις δημοκρατικές εξουσίες οι υπάρχουσες σχέσεις στηρίζονται στ’ αμοιβαία δικαιώματα και καθήκοντα, που καλλιεργούνται από τη δημοκρατική, αγωγή. Ένα συνειδητό σύστημα από αμοιβαίες υποχρεώσεις κ’ εξυπηρετήσεις συνδέει, το λαό και τις εξουσίες κι όχι καμιά βία. Οι αρχές αυτές προάγονται και σταθεροποιούνται με τις κατάλληλες ήθικοκοινωνικές καλλιέργειες καθώς και με τις νομικές διαρρυθμίσεις.

Μια αληθινή δημοκρατική δεοντολογία απαιτεί να βρίσκονται κάτω από τον κρατικό έλεγχο όλες οι οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις και να χαλιναγωγούνται με το σκοπό της εξυπηρέτησης των γενικών συμφερόντων. Μα σε μια εξελιγμένη Δημοκρατία, σ’ ένα κράτος του Δήμου, δηλαδή τού λαού, όπως φανερώνει και τ’ όνομα, μ’ αναπτυγμένο το δημοκρατικό πνεύμα, οι εξουσίες ελέγχονται από το λαό και τις οργανώσεις του, η κριτική είναι, όχι μόνο ελεύθερη, παρά υποχρεωτική κι’ ασκείται απ’ όλους τους πολίτες, τις οργανώσεις και τα συνέδριά τους κι’ από τον τύπο. Το δικαίωμα των πολιτών στον έλεγχο επιβεβαιώνει την ελευθερία τους και τη λαϊκή κυριαρχία με την ελευθερία του τύπου και της κοινής γνώμης διενεργείται όχι μόνο ή παρακολούθηση των κρατικών, δημοσίων και πολιτικών λειτουργιών, μα κ’ ή καθημερινή επαφή των εξουσιών με το πνεύμα του λαού.

Όπως η ελευθερία το ίδιο κ’ η ισότητα των πολιτών αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της Δημοκρατίας. Κανένα προνόμιο δεν είναι ανεκτό μέσα στην πραγματική Δημοκρατία, έξω από τα προνόμια της ηθικής και πνευματικής υπεροχής κι’ αυτών που υπηρετούν περισσότερο την πολιτεία.

Στις προηγμένες μορφές της Δημοκρατίας κυβερνά ο λαός με τις οργανωμένες πρωτοποριακές δυνάμεις του. Κι’ ίσια-ίσια, τις σημερινές προοδευτικές καλλιέργειες τις χαρακτηρίζουν οι ιδέες, που οδηγούν προς αυτές τις μορφές της Δημοκρατίας, κι’ όλοι οι προοδευτικοί οργανισμοί και τα προοδευτικά δημοκρατικά κόμματα έχουν σαν κύριο σκοπό να προαγάγουν αυτές τις ιδέες. Όπου λειτουργούν σχετικά οι ελευθερίες της σημερινής πολιτικής Δημοκρατίας, οΐ προοδευτικές λαϊκές οργανώσεις κ’ οι προοδευτικές κοινωνικές δυνάμεις αποβλέπουν με τη δράση τους να πραγματοποιηθούν οι πολιτικοί και κοινωνικοί εκείνοι μετασχηματισμοί στην εσωτερική λειτουργία της Δημοκρατίας, που θα μεταβιβάσουν την εξουσία πραγματικά στα χέρια του λαού, δηλαδή στην εργατική τάξη, στην αγροτιά, στους μικροαστούς και στην εθνική αστική τάξη.

Σέ μια εξελισσόμενη Δημοκρατία οι δημοκρατικές καλλιέργειες έχουν τις πόρτες ανοιχτές προς όλες τις προοδευτικές εξελίξεις και κλειστές προς τις πισώδρομες. Απ’ αυτό το πνεύμα κατευθύνονται οι συνεργασίες κ’ οι συμμαχίες των λαϊκών προοδευτικών κομμάτων κι’ οργανισμών με τις άλλες κοινωνικές δυνάμεις., Όσες φορές γίνονται αναγκαίες αυτές οι πολιτικές συνεργασίες μπορεί να προκαθορίζεται μια συμβατική ανάσχεση σ’ έναν αριθμό από τα προοδευτικά αιτήματα και τους πολιτικούς και κοινωνικούς σκοπούς, χωρίς να παραμερίζεται καμιά από τις θεμελιακές αρχές που χαρακτηρίζουν τις δημοκρατικές προοδευτικές οργανώσεις στην ιδεολογία τους.

Πρέπει να ομολογήσουμε πως οι παραπάνω διαπιστώσεις δε βρίσκουν την ομόφωνη έγκριση όλων των ανθρώπων που ασπάζονται την προοδευτική ιδεολογία, οι όποιοι μάλιστα επικρίνουν την επαμφοτερίζουσα αυτή ορολογία, επιμένοντας σε μια καθαρή γραμμή της κοινά παραδεγμένης Εθνικής Δημοκρατίας. Ωστόσο η συζήτηση πάνω στα θέματα αυτά είναι πάντοτε χρήσιμη.

(*) Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης», αρ. φυλ. 60, Νοέμβριος - Δεκέμβριος 1959). Κρατήσαμε την ορθογραφία και το συντακτικό της εποχής.

Ο Μάρκος Αυγέρης (πραγματικό όνομα Γεώργιος Παπαδόπουλος) γεννήθηκε στα Ιωάννινα στις 18 Φεβρουαρίου 1884 και πέθανε στην Αθήνα στις 8 Ιουνίου 1973. Ήταν ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και κριτικός της λογοτεχνίας. Μέλος της δεύτερης Επιτροπής απονομής Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων (1940).

Το πρώτο του ποίημα «Η Βάβω η Τασιά» δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Νουμάς το 1904. Την ίδια χρονιά, ο Κώστας Χρηστομάνος ανέβασε στην «Νέα Σκηνή», στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά το θεατρικό έργο του Αυγέρη «Μπροστά στους ανθρώπους». Ο νεαρός Αυγέρης έγινε δεκτός στους καλλιτεχνικούς και λογοτεχνικούς κύκλους της Αθήνας με διθυραμβικές κριτικές. Ακολούθησαν και άλλα ποιήματα και μεταφράσεις αρχαίων Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών.

Χρησιμοποιώντας τις αφηγήσεις του Βασίλειου Κοτρώτσου, ενός έλληνα αεροπόρου που αιχμαλωτίσθηκε από τους Τούρκους κατά την περίοδο της Μικρασιατικής Καταστροφής, έγραψε ανώνυμα το πεζογράφημα «Από την αιχμαλωσία – Κατά το ημερολόγιο του αιχμαλώτου αεροπόρου Β.Κ.» (Αθήνα 1923· επανακυκλοφόρησε το 2006), το οποίο συγκρίνεται ως προς το αντιπολεμικό και ρεαλιστικό του ύφος με τη «Ζωή εν Τάφω» του Στρ. Μυριβήλη και το «Νούμερο 31328» του Η. Βενέζη.

Επηρεάστηκε βαθιά από την Οκτωβριανή Επανάσταση και τη συντροφιά των πρωτοπόρων σοσιαλιστών διανοούμενων στο φιλολογικό καφενεδάκι της «Δεξαμενής». Εκεί γνωρίστηκε με την Γαλάτεια Καζαντζάκη (την πρωτοκόρη του Στυλιανού Αλεξίου) την οποία παντρεύτηκε μετά το διαζύγιό της με τον Νίκο Καζαντζάκη, με κουμπάρα την αδελφή της Γαλάτειας, την Ελλη Αλεξίου.

Στα χρόνια του μεσοπολέμου, ο Αυγέρης σταμάτησε να γράφει για να επανέλθει στο γράψιμο στα χρόνια γερμανοϊταλικής κατοχής (1941–1944). Στα μεταπολεμικά χρόνια, ασχολήθηκε κυρίως με τον πολιτικό σχολιασμό και την κριτική της λογοτεχνίας σε εφημερίδες και περιοδικά, πάντα από την πλευρά της μαρξιστικής και φιλοσοβιετικής θεώρησης. Παρέμεινε πιστός στις αριστερές του ιδέες, αλλά η οξυδέρκειά του στην κριτική της λογοτεχνίας αναγνωρίσθηκε και από διανοούμενους άλλων ιδεολογικών χώρων (Μ. Δημάκης, Νέα Εστία, 15/11/1973).

Τα χαρακτηριστικότερα έργα του:

• Τραγούδι της τάβλας, Αθήνα 1908
• Ο Σικελιανός, η ποίηση του, το θέατρό του – κριτικός απόλογος, Αθήνα 1952
• Κριτικά – Αισθητικά – Ιδεολογικά, Βουκουρέστι 1959
• Εισαγωγή στην νεοελληνική λογοτεχνία και Η ελληνική ποίηση, ενιαίος τόμος, Βουκουρέστι 1964
• Άπαντα, τόμοι τρεις, Αθήνα 1964–1966
• Ξένοι λογοτέχνες, Αθήνα 1966
• Έλληνες λογοτέχνες, Αθήνα 1966
• Η παγκόσμια έρις, Αθήνα 1967 (;)
• Αντίδρομα και παράλληλα, ποιήματα, Αθήνα 1969
• Φωνές της νύχτας, δώδεκα ποιήματα, Αθήνα 1970
• Εισαγωγή στην ελληνική ποίηση, Αθήνα 1971
• Θεωρήματα, Αθήνα 1972
• Άπαντα ποιητικά, Αθήνα 1975

Θα κλείσουμε τo σύντομο βιογραφικό του Μ. Αυγέρη με ένα απόσπασμα από το αφιέρωμα της Αριστούλας Ελληνούδη στον «Ριζοσπάστη» της 6^ης Ιούνη 1999:

«Ο Μάρκος Αυγέρης "ζυμωμένος" θεωρητικά από πολύ νωρίς με τις μαρξιστικές ιδέες, "γιγάντωσε" τη μαρξιστική του συνείδηση με τη στρατολόγησή του - από τον Κώστα Καραγιώργη - πρώτα στο ΕΑΜ, του οποίου διατέλεσε Γενικός Γραμματέας μετά την "έξοδο" του Νίκου Καρβούνη στο Βουνό, και μετά στο ΚΚΕ. Στο ΚΚΕ εντάχθηκε το 1944 (σύμφωνα με μαρτυρία της Έλλης Αλεξίου), στο οποίο παρέμεινε πιστός μέχρι το θάνατό του.

Υποδειγματικά σεμνός αυτός ο μέγας διανοούμενος, μας διδάσκει με τις παρακάτω αυτοβιογραφικές - και αυτοκριτικές - του μνήμες:

"Κάτω από την τεράστια εντύπωση της μεγάλης Ρωσικής Επανάστασης από τη μια μεριά κι ύστερα κάτω από τις συνέπειες της μικρασιατικής καταστροφής πολλοί διανοούμενοι - κι εγώ μαζί τους - ένιωσαν βαθιά πως οι εθνικοί σοβινισμοί και το καταχτητικό πνεύμα με τους πολέμους ήταν ολέθρια για τον πολιτισμό, για τις ανθρώπινες αξίες και ιδιαίτερα για τους μικρούς λαούς, όπως η Ελλάδα, που μπορούσαν να γίνουν βορά των ισχυρών και να εξαφανιστούν σαν ελεύθεροι λαοί. Και μόνο αν στερέωνε ο σοσιαλισμός, που ήταν κατά των πολέμων και του κατακτητικού ιμπεριαλισμού, θα μπορούσαν όλοι να ζήσουν ήσυχα και δημιουργικά. Με το εργατικό ελληνικό κίνημα και το σοσιαλισμό άλλαξε και στον τόπο μας η κοινωνική και πολιτική ατμόσφαιρα. Θεωρητικά είχα από τότε προσχωρήσει στο μαρξισμό και μ' αχόρταγη περιέργεια έπεσα στη μελέτη της μαρξιστικής φιλοσοφίας. Όμως, δεν πήγα πέρα από τον Παπαναστάση. Αργοπόρησα πολύ να βγάλω από πάνω μου τις ιδεαλιστικές επιδράσεις. Μόνο με τη δικτατορία του Μεταξά ένιωσα πως έπρεπε να μπω ξανά στη σχολή του λαού και να λάβω μέρος στους αγώνες του (... ) Δεν υπήρχε πια περιθώριο για καμιά άλλη κοινωνική τοποθέτηση".

"Μπήκα στις αγωνιζόμενες τάξεις του λαού. Έτσι συντόνισα το βήμα μου με το βήμα της ιστορίας. Μέσα στις τάξεις του λαού γνώρισα την ψυχική του έξαρση και την ηθική του μέθη. Σ' αυτόν τον αγώνα πήρα περισσότερα απ' όσα έδωσα. Η ζωή μου σαν πνευματικού ανθρώπου δικαιώθηκε και απόκτησε νόημα. Βέβαια, εγώ δεν είχα στο ενεργητικό μου κανένα πνευματικό κεφάλαιο, όμως, θα μπορούσα να καυχηθώ, όπως ο Αισχύλος, πως πολέμησα στο Μαραθώνα κι είναι αυτό η μόνη μεγάλη μου αρετή. Έτσι, θα μπορούσε και για μένα να γραφτεί στον τάφο μου "Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση" και αυτό θα 'ταν αρκετό για την ευθανασία ενός ανθρώπου".

Τη σεμνή, γεμάτη κομμουνιστικό και πατριωτικό ήθος, επιθυμία του εκπλήρωσε η Έλλη Αλεξίου, γράφοντας στο μνήμα του, τη λιτή επιγραφή "Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση"».

---

[1] Για όσους ενδιαφέρονται να γνωρίσουν περισσότερα για θέμα συσταίνουμε το εξαιρετικό μελέτημα του κ. Άλκη Παπακώστα «Η οικουμενική διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου» σελ 203, Αθήναι 1956.

Αναδημοσίευση από: http://ergatikosagwnas.gr