του Αγίου Ελευθερίου

Του Βασίλη Λαμπόγλου 

Τα παλιά τα χρόνια πολλές εγκυμονούσες γυναίκες ακουμπούσαν την εικόνα του Αγίου Ελευθερίου (που εορτάζει σήμερα) στη κοιλιά τους,καθώς προσδοκούσαν τη "καλή λευτεριά"που προσφέρει ο Άγιος Ελευθέριος και  θεωρείται βοηθός των εγκύων γυναικών. Βέβαια πριν τον τιμώμενο Άγιο,

30 παππούδες πίσω ,οι γυναίκες της εποχής και στα ίδια  μέρη,προσφεύγαν στην  Ειλήθυια(Λυτηρία ή και Ελευθούσα) τη "θεά"της γέννας, προκειμένου να έχουν τη προσδοκώμενη έλευση τοκετού.

Της οποίας υπήρχε και ο ομώνυμος ναος στη σημερινή πλ.Μητροπολεως.

Εκεί που σήμερα βρίσκεται ο ναός που αρχικά  ήταν αφιερωμένος στην «Παναγία Γοργοεπήκοο» ή και  Άγιος Ελευθέριος.

Υπήρξε ο μικρότερος καθεδρικός ναός στον κόσμο, καθώς αποτέλεσε έδρα μητροπολίτη(λίγο μετά την Καταλανική κυριαρχία στην Αθήνα) ,

καθολικό μονής, 

από τις αρχές του 18ου αι. ανήκε στη Μητρόπολη Αθηνών,

στα χρόνια της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε ως ενοριακός ναός και ανήκε στην επισκοπική κατοικία ως τόπος προσευχής του μητροπολίτη,

μετά την επανάσταση, το 1834, χρησίμευσε για την αποθήκευση αρχαιοτήτων

το 1841 στέγασε τη δημόσια βιβλιοθήκη και λίγα χρόνια αργότερα επισκευάστηκε και 

μετά την έξωση του Όθωνα, το 1862 και  ονομάστηκε Άγιος Ελευθέριος.

Η πιο Αθηναϊκή εκκλησία των Αθηνών είναι μοναδική στην βυζαντινή αρχιτεκτονική, καθώς είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένη από μάρμαρα και λίθους που προέρχονται από άλλα κτήρια (σπόλια). 

Στο κάτω μέρος  τοποθετημένοι απλοί λίθοι ορθογωνισμένοι, ενώ στο επάνω μέρος έχουν τοποθετηθεί ανάγλυφα που αποτελούν ένα σύνολο ανεξαρτήτως εποχής, από αρχαία ελληνικά, ρωμαϊκά, παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά, μέχρι το τέλος του 12ου αιώνα. 

Ένα μοναδικό "κολλάζ", με μεγάλη σημασία στην ιστορία της τέχνης που αξίζει να το "ψάξετε".

Ενα κτήριο που συνδέει τα μεσοβυζαντινή εκκλησία με τους αρχαίους ναούς και βέβαια τη βυζαντινή Αθήνα(μια άγνωστη εν πολλοίς περιοδος)με το κλασικό παρελθόν της.

 

Εικάζεται πως η χρήση μαρμάρινων αναγλύφων από αρχαίους ναούς μαρτυρεί ότι μια μορφωμένη ελίτ της εποχής των Μακεδόνων και των Κομνηνών αισθανόταν και εκτιμούσε τις αισθητικές αξίες του αρχαίου κόσμου. 

Για τους πολλούς οι αρχαιότητες ενέπνεαν φόβο και όχι θαυμασμό. 

Όφειλαν να καθαγιασθούν, για να απαλλαγούν από τα κακά πνεύματα. 

Κάποιος που ανήκε στην ελίτ των ελάχιστων και ίσως όχι Αθηναίων εκτίμησε την καλλιτεχνική αξία των πραγμάτων, συγκέντρωσε τα γλυπτά, τα ανέδειξε σε ένα είδος υπαίθριου μουσείου και τα συμπλήρωσε με νέα έργα, που είχαν μυθολογικά θέματα. 

Ίσως ο Μιχαήλ Χωνιάτης, τελευταίος Μητροπολίτης Αθηνών (τ. 12ου αι.), που διέθετε κλασική παιδεία και αισθανόταν την ιστορική φόρτιση της πόλης, να ήθελε να θυμίσει στους συγχρόνους του τη δόξα της αρχαίας πόλης με αυτόν τον τρόπο.

Στα ανώτερα τμήματα των τοίχων έχουν χρησιμοποιηθεί συνολικά 90 ανάγλυφα με μεγάλη ποικιλία σχεδίων, πάνω στα οποία έχει χαραχτεί το σύμβολο του σταυρού σε μια προσπάθεια εκχριστιανισμού των αρχαίων γλυπτών.

Στη ζωφόρο απεικονίζονται γυναίκες με δάδες, ρόδακες, βουκράνιο (κρανίο βοδιού) η οποία παρουσιάζει ομοιότητα με τα προπύλαια της Ελευσίνας.

Και ζώα πολλά με σημειολογικη ίσως σημασια.

Ο αετός που πιάνει λαγό (συμβολίζει τη σύγκρουση του καλού και του κακού. 

Ο αετός συμβολίζει το καλό, αφού θεωρείται σύμβολο του Χριστού και του Αγίου Ιωάννη, ενώ ο λαγός το κακό, τη λαγνεία.

Δυο παναθηναϊκοί αμφορείς πάνω σε ασπίδες,

δύο τετράγωνες πλάκες, η μία μισή από φατνώματα- δηλαδή οροφή κτηρίου-,

μορφή με υψωμένο χέρι και δύο σταυρούς που αποτελούν μεταγενέστερη προσθήκη και 

ισως απεικονίζεται ο μύθος του Μαρσύα,

ανάγλυφο με γυναικεία μορφή Κυβέλης στο επάνω αέτωμα,

στο τελείωμα του αετώματος υπάρχουν δύο μορφές με τρίποδα από επινίκιο μνημείο του 5ου αιώνα,

λιοντάρι εναντίον ελαφιού  (το λιοντάρι συμβολίζει τη δύναμη – το καλό, ενώ το ελάφι τη γονιμότητα, τη λαγνεία – το κακό),

πτηνά και φίδια, γρύπες και νερό,

κουκουνάρια που συμβολίζουν το δέντρο της ζωής,

2 σφίγγες εκατέρωθεν του δέντρου της ζωής,

γυναίκα που ανασηκώνει πέπλο (έργο του 4ου – 5ου αι. π.Χ.),

12 μορφές που εικονίζουν τα 12 ζώδια και τους 12 μήνες του Αττικού ημερολογίου,

δύο μορφές από την πομπή των Παναθηναίων,

ο Ηρακλής με ρόπαλο...και πολλά άλλα ,

είναι κάποια στοιχεία από το "μωσαϊκό "της ζωοφόρου που φαίνονται και στις 20 τελευταίες φωτογραφίες (που επέλεξα από τις πολλές...και αυτό το υπέροχο Αττικό Φώς)του Στέφανος Πασβάντης  , αυτού του πολύτιμου τεχνίτη του φωτογραφικού φακού με το σπουδαίο φωτογραφικό ήθος και ύφος (σ'ευχαριστώ πολύ Στέφανε).

Χρησιμοποιηθηκαν και πληροφορίες από τον ιστότοπο "Βυζαντινή Αθήνα".

Οι Αθηναίοι παλαιότερα είχαν μια λεκτικη παρομοίωση για το ζευγάρι που απαρτιζοταν από μια ψηλή γυναίκα και έναν κοντό άνδρα..."Σαν τη Μητρόπολη με τον Αϊ Λευτέρη"... λέγαν.

Κοιτάξτε και την τελευταία φωτογραφία του αγαπημένου Χρῆστος Παναγιωτίδης  που μας εξηγεί:

"Στην ανατολική πίσω όψη ,στα ψηλότερα σημεία έχουν ενσωματωθεί στην λιθοδομή τρεις επιτύμβιες πλάκες αθλητών οι οποίοι υπήρξαν πολυνίκες σε πανελλήνιους αθλητικούς αγώνες.

Ξεχωρίζουν από τα χαρακτηριστικά εξογκώματα στα οποία αναγράφονται οι νίκες τους...όπως τα επιτευγμάτα του Μάρκου , πολυνίκη στην Ολυμπία , Νέμεια, Ίσθμια , Αδριάνεια Ρώμης".

Προφανώς είχαν προσφερθεί στον πρότερο ναό και χρησιμοποιήθηκαν στη συνέχεια για τη λιθοδομή του υπάρχοντος.

Η πιο Αθηναϊκή εκκλησία της πόλης των Αθηνών...είπαμε😊

Χρόνια καλά σήμερα σε όσους φέρουν αυτό το μοναδικό όνομα.

Ελευθερία ,σύνθεση του ρήματος ελεύθω (ἐρχομαι )και του πορεύομαι / ἐρῶ(αγαπώ).

 "Παρά τό ἐλεύθειν ὅπου ἐρᾶ τίς"...

"να πηγαίνει κάποιος εκεί όπου

αγαπάει-επιθυμεί".

Εκεί να σας βγάζει και η μέρα σας, σήμερα.

Καλημέρα συνταξιδιώτες🌷

ΠΗΓΗ: https://www.facebook.com/share/p/1B1Ddncq5M/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com