Το πανηγύρι της Κακάβας (από το Δωδεκάλογο του γύφτου) .

Ανάλυση

Του Αντώνη Καραμπάτσου

Ακούστε μια μελωδία του Παλαμά  διαχρονική και κατ εξακολούθηση επίκαιρη. ( Προσοχή: μη  σταθούμε  «επιπόλαια» στις νότες! Στο βαθύ νόημα να σταθούμε Το μαχαίρι είναι δίκοπο (αμφίστομο). Ας το ακούσουμε .......  συν-αμφότεροι ….νηφάλιοι!!!!)

1. Το πανηγύρι της Κακάβας (από το Δωδεκάλογο του γύφτου) 

.

 O Δωδεκάλογος του Γύφτου 

 

     "Το πανηγύρι στην Κακάβα" (αποσπάσματα )

-Γύφτε λαέ, άκουσέ με - το πρωτόσταλτο είμαι

σημάδι από την πλάση που θαρθεί

ύστερα από ποιούς καιρούς και χρόνια πόσα!

Ένας εγώ, και ζω για χίλιους.

Γύφτε λαέ, άκουσέ με, δε σου μίλησε

προφήτης σου ποτέ σαν τη δική μου γλώσσα.

………………………………………….

Είμαστε εμείς οι απάτριδοι κι οι αγιάτρευτοι

γιούχα και πάντα γιούχα των πατρίδων!

Είμαστε εμείς οι αθάνατοι απολίτιστοι

κι οι Πολιτείες λημέρια των ακάθαρτων

κι οι Πολιτέιες ταμπούρια των κιοτήδων -

 Γιούχα και πάλε γιούχα των πατρίδων!

Η μάντρα είν' ο αφίλιωτος οχτρός μας

την πλατωσιά του κόσμου την στενεύει

…………………………………….

Νόμος εμάς, νυχτοήμερα και πάντα, ο δρόμος.

Με το γλύστρημα φύγαμε του αγριόγατου

και με της νυχτερίδας το παράδαρμα,

και με τη γρηγοράδα της ακρίδας,

και με την καταφρόνια την ασώπαστη

για τις φωλιές, τα σπίτια και τα κάστρα.

Γιούχα και πάλι γιούχα της πατρίδας.

Κι αν μάς έλεγες: "Γύφτοι, θα γυρίσετε

η πρώτη σας πατρίδα σάς προσμένει εκεί

να σάς δώσει τη δόξα την απάντεχη"

και τότε θα σου κράζαμε: Δε θέλουμε,

το πανηγύρι μη χαλάς - γιορτάζουμε

το συντριμμό των αλυσίδων,

ό,τι και νά 'ναι, από διαμάντια ή από σίδερα

οι τρανοί λυτρωμένοι είμαστε εμείς.

Γιούχα και πάντα γιούχα των πατρίδων!

Όλος ο κόσμος, ένας κόσμος, γύφτος

σε δόξας θρόνο απάνω, πλάστης

με το σφυρί του και με το βιολί

της αψεγάδιαστης Ιδέας - η πλάση

σε περιβόλι του Μαγιού ένα πανηγύρι

και μια πατρίδα, η Γη.

 

Ανάλυση

Του Αντώνη Καραμπάτσου

Η τεχνική του ποιήματος

Το μέτρο είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, αφού οι περισσότεροι στίχοι, ενώ φαίνεται ότι ακολουθούν το ιαμβικό μέτρο,  δεν κρατούν τον τονισμό τους με συνέπεια. Μερικοί στίχοι περισσότερο «μοιάζουν» με ελεύθερο στίχο. Ωστόσο έχει ένα εσωτερικό ρυθμό. Το ποίημα έχει συμβολισμό και τα νοήματά του υψηλό στοχασμό.

Νοηματική ανάλυση

Λυρική σύνθεση με συμβολισμό. Το σύμβολο –όχημα, πάνω στο οποίο θα στηριχτεί εδώ ο Παλαμάς  είναι ο γύφτος. Ο ατίθασος, ο αυτάρκης και  αμφισβητίας, που στέκει μακριά από τους συμβατούς ψευτοθεούς, μακριά από τη φρίκη των βολεμένων, μακριά από τις λιγδιασμένες αλήθειες. Στοχαστής, πλάνος και πένης ο γύφτος. Οραματιστής των ωραίων: της δημοκρατίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης. Οραματιστής της απείρου ωραίας ελευθερίας. Φαλλοφόρος μεν, αλλά προσκυνητής…της «Αιδηψού» του. Εραστής με αγάπη. Δουλευτής, φιλάνθρωπος και γλεντοκόπος. Δήμιος και δημιουργός. 

Τούτο το σύμβολο μπορεί να μιλήσει ελεύθερα. Τούτο το σύμβολο μπορεί να κινήσει την  απραξία των ανάξιων αρχόντων.

Το πανηγύρι της Κακάβας είναι ένας ύμνος στην ελευθερία. Ύμνος στην ελευθερία της σκέψης. Ο ποιητής θέλει ο γύφτος ο «ανυπόληπτος» να πει τις βροντερές αλήθειες. 

Δεν διακινδύνευσε ο Παλαμάς τις αλήθειες αυτές, που περιέχονται στο ποίημα αυτό, να τις βάλει στο στόμα κάποιου άλλου, γιατί θα ηχούσαν παράξενα, και υποκριτικά. Τούτα τα ίδια λόγια αν τα έλεγε άλλος, εκτός του γύφτου, θα ηχούσαν σαν την  επιτηδευμένη σοβαρότητα  ενός  δουλόφρονα συμβιβασμένου, μέσα σε ένα σύστημα που τάχα κρίνει και επικρίνει. 

Θα ήταν μια συγκαλυμμένη συνενοχή και για τον ποιητή, να βάλει να μιλούν για τέτοια μείζονα ζητήματα άνθρωποι ακυρωμένοι «ντε φάκτο», αφού  είναι ένα με το σύστημα στο οποίο συμμετέχουν. 

Είναι λαμπρό επινόημα του Παλαμά η επιλογή του γύφτου. Διάλεξε το πιο αθυρόστομο σύμβολο, την πιο ασυμβίβαστη εκδοχή τρόπου ζωής, τη φυλή των τσιγγάνων, που μπορούν να τα πουν όλα, αφού είναι εκτός συμμετοχής, χωρίς συνενοχές, είναι κριτές και περιπαίχτες. 

Γύφτε λαέ, λέει ο γύφτος. Είμαι και ας μην το ξέρεις το φως που θα έρθει, αργά, αλλά θα έρθει. Την ελευθερία μου δεν την φτιάχνουν χίλιες δικές σας «μικροστιγμές». Στήνουν πατρίδες ψεύτικες και μας περιπαίζουν τάζοντάς μας ελευθερία. 

Στον άνεμο (χιούχα) τέτοιες πατρίδες. 

Εμείς θα μείνουμε έξω από αυτές. Είναι η πατρίδα ψεύτικη παγίδα που λιώνει όλους. 

Οι νόμοι όλοι είναι φτιαγμένοι με δόλο. Αγκαλιάζουν και σκοτώνουν το δίκαιο και την ελευθερία. 

Να πάνε στο χαμό τέτοιες πατρίδες.

Η μάντρα είναι τα όρια που «ανεπαισθήτως μας κλείνουν μέσα», λέει ο Καβάφης. Εδώ μαστορεύεται επιδέξια η υποταγή, ο συμβιβασμός, το σπάσιμο των φτερών του νου και η φίμωση  των ελπίδων. 

Η ζωή μας, λέει ο γύφτος, είναι μια πορεία, ένας δρόμος. Μοναδικός νόμος το ταξίδι, έξω από φωλιές του πλούτου και της δόξας. 

Άρνηση στο ζυγό ό,τι κι αν τάξετε. Δεν θέλουμε άλλο τίποτα από τη χαρά που σπάσαμε τις αλυσίδες, αδιάφορα αν ήταν αλυσίδες δουλείας ή αλυσίδες ολόχρυσες που έδιναν τιμές, αξιώματα και πλούτη. ΟΙ αλυσίδες είναι αλυσίδες με ό,τι και να είναι φτιαγμένες. Νιώθουμε ελεύθεροι. 

Αέρα και πάλι αέρα στις πατρίδες. 

Ο γύφτος καταλήγει σε ένα επιμύθιο, σαν ευχή, σαν συμβουλή, σαν συμπέρασμα. Άμποτε όλος ο κόσμος μια πατρίδα με την απόλυτη ιδέα της δικαιοσύνης, με νόμο, με εργασία (σφυρί) τιμημένη, με διάθεση για χαρά σε ένα ανοιξιάτικο εξακολουθητικό πανηγύρι της ελευθερίας.

ΠΗΓΗ: Αντώνης Καραμπάτσος fb

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com