Ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, οι οικονομικές κρίσεις και ο σύγχρονος κόσμος των πολυεθνικών

Ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, οι οικονομικές κρίσεις και ο σύγχρονος κόσμος των πολυεθνικών

Γράφει ο Θανάσης Μπαντές

Αντιλαμβανόμενοι την κυκλική πορεία της οικονομίας (την άνοδο ακολουθεί η πτώση), κατανοούμε ότι ο κύκλος αυτός αποδίδεται στην πολυπλοκότητα πολλών συνισταμένων που καθορίζουν το οικονομικό γίγνεσθαι: «Αν εξετάσουμε τις λεπτομέρειες οποιασδήποτε πραγματικής στιγμής του οικονομικού κύκλου, θα ανακαλύψουμε ότι είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και ότι κάθε στοιχείο της ανάλυσής μας θα απαιτηθεί για την πλήρη εξήγησή της. Θα ανακαλύψουμε, ιδιαίτερα, ότι οι διακυμάνσεις στη ροπή προς κατανάλωση, στην προτίμηση ρευστότητας και στην οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου, όλα αυτά, έχουν παίξει κάποιο ρόλο». (σελ. 335).

Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι ο σπουδαιότερος παράγοντας διαιώνισης του οικονομικού κύκλου είναι αυτό που έχουμε ονομάσει οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου: «Θεωρώ, όμως, ότι ο ουσιαστικός χαρακτήρας του οικονομικού κύκλου και, ειδικά, η κανονικότητα της χρονικής αλληλουχίας και της διάρκειας που μας επιτρέπει να τον αποκαλούμε κύκλο οφείλεται κυρίως στον τρόπο με τον οποίο κυμαίνεται η οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου. Νομίζω ότι ο οικονομικός κύκλος καλύτερα είναι να θεωρείται ότι προκαλείται από κυκλική μεταβολή της οριακής αποδοτικότητας του κεφαλαίου, η οποία όμως περιπλέκεται και συχνά επιδεινώνεται από συναφείς μεταβολές στις άλλες σημαντικές βραχυπρόθεσμες μεταβλητές του οικονομικού συστήματος». (σελ. 335).

ARKAS -The Original Page

Κι αν κάποιος δεν καταλαβαίνει ποιες είναι οι άλλες «συναφείς» και «σημαντικές βραχυπρόθεσμες μεταβλητές» ο Κέινς θα εξηγήσει: «Κάθε διακύμανση της επένδυσης που δεν αντισταθμίζεται από αντίστοιχη μεταβολή στη ροπή προς κατανάλωση θα καταλήξει, φυσικά, σε διακύμανση της απασχόλησης». (σελ. 336). Με άλλα λόγια, όταν ο επιχειρηματίας διαπιστώσει ότι μειώνεται η οριακή αποδοτικότητα των επενδυμένων κεφαλαίων του, θα προχωρήσει σε μείωση της παραγωγής. Αν η ροπή προς κατανάλωση του κόσμου μειωθεί επίσης, τότε το πρόβλημα επιδεινώνεται και η μείωση της παραγωγής θα φτάσει σε σημεία απολύσεων προσωπικού, ανεβάζοντας το δείκτη της ανεργίας. Η ανεργία θα μειώσει ακόμη περισσότερο την καταναλωτική ισχύ της αγοράς και η κρίση είναι προ των πυλών: «Υπάρχει, ωστόσο, ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτού που ονομάζουμε οικονομικός κύκλος, το οποίο πρέπει να καλύψει η εξήγησή μας, αν θέλουμε να είναι επαρκής, δηλαδή, το φαινόμενο της κρίσης – το γεγονός ότι η αντικατάσταση μιας ανοδικής από μια καθοδική τάση γίνεται βίαια, ενώ, κατά κανόνα, δε συμβαίνει κάτι παρόμοιο όταν μια καθοδική τάση αντικαθίσταται από μια ανοδική». (σελ. 336).

Κι όταν η κάθοδος γίνεται βίαια οδηγώντας στην κρίση, είναι απολύτως προφανές ότι πριν από όλα – επίσης βίαια – καταποντίζονται οι προσδοκίες των επιχειρηματιών για κέρδος, οι οποίοι βλέπουν την οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου να πέφτει και τα προϊόντα να μένουν απούλητα (στοκ) στις αποθήκες. Η οικονομική άνθηση που επικρατεί με την αύξηση της απασχόλησης και την άνοδο των τιμών τις περισσότερες φορές ξεγελά τους επιχειρηματίες, που ανεβάζουν τα επενδυτικά όρια, χωρίς να αντιλαμβάνονται την κατάρρευση που επικρέμεται: «Για κάποιο, τουλάχιστον, χρονικό διάστημα, οι αυξανόμενες τιμές μπορεί να παραπλανήσουν τους επιχειρηματίες και να τους ωθήσουν σε αύξηση της απασχόλησης πέρα από το επίπεδο που μεγιστοποιεί τα ατομικά τους κέρδη, μετρούμενα σε όρους παραγωγής. Αυτό θα συμβεί γιατί είναι τόσο πολύ συνηθισμένοι να εκλαμβάνουν την αύξηση των χρηματικών εσόδων από τις πωλήσεις ως σημάδι για επέκταση της παραγωγής, ώστε μπορεί να εξακολουθήσουν να ενεργούν έτσι και όταν ακόμη η πολιτική αυτή στην πραγματικότητα δεν είναι προς το συμφέρον τους…». (σελ. 315 – 316).

Σε τελική ανάλυση, η έννοια της προσδοκίας αντικατοπτρίζει την ψυχολογία της αγοράς, που ενδέχεται να λειτουργήσει υπονομευτικά επιτείνοντας το ευμετάβλητο της κατάστασης, αφού η άνθηση θα οδηγήσει σε υπεραισιοδοξία, ενώ η πτώση μπορεί να επιφέρει την άκρως επιβαρυντική υπέρ-απαισιοδοξία: «Τα τελευταία στάδια της ευημερίας χαρακτηρίζονται από αισιόδοξες προσδοκίες ως προς τη μελλοντική απόδοση των κεφαλαιουχικών αγαθών, επαρκώς ισχυρών, για να αντισταθμίσουν την αυξανόμενη αφθονία των αγαθών αυτών και το αυξανόμενο κόστος της παραγωγής και, πιθανώς, μια αύξηση, του επιτοκίου». (σελ. 337).

ARKAS -The Original Page

Η αύξηση του επιτοκίου, σε μια συνθήκη απόλυτης αισιοδοξίας, είναι δύσκολο να λειτουργήσει αποθαρρυντικά για τον επιχειρηματία επενδυτή, που θεωρεί δεδομένο ότι το κεφάλαιό του θα αποδώσει τα μέγιστα: «Είναι στη φύση των οργανωμένων επενδυτικών αγορών, κάτω από την επιρροή αγοραστών, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό αγνοούν τι αγοράζουν, και κερδοσκόπων, που ενδιαφέρονται περισσότερο για την πρόβλεψη της επόμενης μεταβολής του αισθήματος της αγοράς παρά για μια λογική εκτίμηση της μελλοντικής απόδοσης του κεφαλαίου, ότι, όταν τη θέση της υπεραισιοδοξίας και των υπερβολικών αγορών καταλάβει η απογοήτευση, να καταρρέουν αιφνιδίως, και καταστροφικά ακόμη». (σελ. 337).

Και σαν να μην έφταναν αυτά, η προτίμηση προς τη ρευστότητα θα έρθει να αποτελειώσει την κατάσταση: «… ο πανικός και η αβεβαιότητα ως προς το μέλλον, που συνοδεύουν μια κατάρρευση στην οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου, επιταχύνουν μια απότομη αύξηση της προτίμησης ρευστότητας – και έτσι μια αύξηση του επιτοκίου». (σελ. 337 – 338). Η αύξηση του επιτοκίου, όμως, σε μια κατάσταση φθοράς και απαισιοδοξίας είναι η χαριστική βολή για τις επενδύσεις. «Έτσι, το γεγονός ότι μια κατάρρευση στην οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου τείνει να συνδέεται με αύξηση του επιτοκίου, μπορεί να επιδεινώσει σοβαρά την κάμψη των επενδύσεων… Αυτό ακριβώς είναι εκείνο που καθιστά την οικονομική κρίση τόσο αχαλιναγώγητη». (σελ. 338).

Όταν πια φτάνουμε σ’ αυτό το σημείο, η μείωση των επιτοκίων κρίνεται απαραίτητη, αλλά και πάλι η αρνητική κατάσταση είναι αδύνατο να ανατραπεί άμεσα: «Αργότερα, μια κάμψη του επιτοκίου θα συμβάλει σημαντικά στην ανάκαμψη και θα συνιστά, πιθανώς, αναγκαία συνθήκη γι’ αυτήν. Προς στιγμήν, η κατάρρευση της οριακής αποδοτικότητας του κεφαλαίου μπορεί να είναι τόσο απόλυτη, ώστε καμία απολύτως πρακτική μείωση του επιτοκίου να μην επαρκής». (σελ. 338).

Αν μια μείωση των επιτοκίων μπορούσε να επιφέρει ακαριαία αποτελέσματα, σαν μαγικό ραβδάκι, το πρόβλημα θα ήταν τόσο απλό, που δε θα χρειαζότανε καμιά περαιτέρω ανάλυση. Κάτι τέτοιο, όμως, είναι αδύνατο μέσα στην πολυπλοκότητα των αλληλεπιδρώμενων παραγόντων που διαμορφώνουν την κατάσταση της οικονομίας: «Αν μια μείωση του επιτοκίου μπορούσε από μόνη της να αποδειχθεί αποτελεσματικό φάρμακο, θα ήταν δυνατόν να επιτευχθεί ανάκαμψη χωρίς την παρέλευση σημαντικού χρονικού διαστήματος και με εργαλεία, περισσότερο ή λιγότερο άμεσα, υπό τον έλεγχο των νομισματικών αρχών». (σελ. 338).

Ο Κέινς θα καταδείξει ότι το ζήτημα έχει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις, αφού, εν τέλει, δεν πρόκειται μόνο για μια οικονομική επιπλοκή, αλλά για μια βαθύτερη κρίση εμπιστοσύνης προς το καπιταλιστικό σύστημα: «Στην πραγματικότητα … δεν είναι τόσο εύκολο να αναζωογονήσουμε την οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου, η οποία καθορίζεται από την ανεξέλεγκτη και απείθαρχη ψυχολογία του επιχειρηματικού κόσμου. Για να μιλήσουμε απλά, η επάνοδος της εμπιστοσύνης σε μια οικονομία ατομιστικού Καπιταλισμού δεν υπόκειται σε έλεγχο. Πρόκειται για την όψη της κρίσης την οποία δικαίως τονίζουν τραπεζίτες και επιχειρηματίες και την οποία οι οικονομολόγοι, που έχουν αποθέσει τις ελπίδες τους σε μια “καθαρά νομισματική” θεραπεία, έχουν υποτιμήσει». (σελ. 338).

Στην ουσία, η κρίση προέρχεται από την ανεξέλεγκτη πληθώρα της παραγωγής, όταν οι προσδοκίες των επιχειρηματιών ξεπερνούν τη δυναμική της αγοράς παρασυρμένες από την υπεραισιοδοξία της οικονομικής άνθησης. Τα προϊόντα δεν πουλιούνται, οι αμφιβολίες φέρνουν απογοήτευση και οι επενδύσεις μειώνονται περιορίζοντας την παραγωγή, μέχρι να καταναλωθούν τα περισσεύματα της αποθήκης: «Ας θυμηθούμε τι συμβαίνει στην κρίση. … Η απογοήτευση επέρχεται επειδή ξαφνικά εγείρονται αμφιβολίες σχετικά με την πραγματοποίηση της μελλοντικής απόδοσης, ίσως επειδή η τρέχουσα απόδοση δείχνει σημάδια υποχώρησης, καθώς το απόθεμα των διαρκών αγαθών που έχουν παραχθεί πρόσφατα αυξάνει σταθερά. … Από τη στιγμή που γεννιέται η αμφιβολία εξαπλώνεται γρήγορα. Έτσι, στην απαρχή της κρίσης υπάρχει, πιθανώς, πολύ κεφάλαιο, του οποίου η οριακή αποδοτικότητα έχει καταστεί αμελητέα ή ακόμα και αρνητική». (σελ. 339).

Η ανάκαμψη θα έρθει, αφού περάσει το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την κατανάλωση των αποθηκευμένων (στοκ) προϊόντων. Η ύφεση θα δημιουργήσει ξανά τις συνθήκες της σπανιότητας του κεφαλαίου, που σε συνδυασμό με την έλλειψη των αγαθών (καθώς οι αποθήκες αδειάζουν), θα ανεβάσουν εκ νέου την αποδοτικότητα του κεφαλαίου δίνοντας τροφή σε καινούργιες επενδύσεις: «Όμως το χρονικό διάστημα που θα πρέπει να παρέλθει, προτού η έλλειψη κεφαλαίου μέσω χρήσης, φθοράς και τεχνικής απαρχαίωσης προκαλέσει μια επαρκώς προφανή σπανιότητα για αύξηση της οριακής αποδοτικότητας, μπορεί, σε δεδομένη εποχή, να είναι κάπως σταθερή συνάρτηση της μέσης διάρκειας του κεφαλαίου». (σελ. 339).

Με άλλα λόγια, αν δεν ολοκληρωθεί η διάρκεια της ζωής του επενδυμένου κεφαλαίου, δε θα υπάρξουν σοβαρές καινούργιες επενδύσεις ή, αν πρέπει να το πούμε αλλιώς, αν δεν απορροφηθεί από την αγορά το πλεόνασμα των προϊόντων του τρέχοντος κεφαλαίου, δεν μπορούμε να περάσουμε στο επόμενο. Οι παράγοντες που θα επηρεάσουν τη διάρκεια της ύφεσης αφορούν την επίσπευση ή την παράταση της κατανάλωσης των πλεοναζόντων προϊόντων: «Αν τα χαρακτηριστικά της εποχής μεταβάλλονται, το τυπικό χρονικό διάστημα θα μεταβληθεί. Αν, παραδείγματος χάριν, περάσουμε από μια περίοδο αυξανόμενου πληθυσμού σε περίοδο μειούμενου πληθυσμού, η χαρακτηριστική φάση του κύκλου θα επιμηκυνθεί. Έχουμε, επομένως, έναν ουσιαστικό λόγο για τον οποίον η διάρκεια της κρίσης θα έπρεπε να έχει καθορισμένη σχέση προς τη διάρκεια ζωής των διαρκών αγαθών και προς τον κανονικό ρυθμό μεγέθυνσης σε δεδομένη εποχή». (σελ. 339).

ARKAS -The Original Page

Θα έλεγε κανείς ότι σε μια εποχή που η τεχνολογία αυξάνει τους ρυθμούς της παραγωγής ανεξέλεγκτα τότε και η κρίση που θα δημιουργηθεί θα είναι επίσης ανεξέλεγκτη, ευθέως ανάλογη με το στοκ των εμπορευμάτων που θα δημιουργηθεί. Όσο πιο μεγάλες είναι οι δυνατότητες της παραγωγής, τόσο πιο επίφοβη και η κατάσταση της οικονομίας, αφού η πληθώρα των προϊόντων θα μειώσει την οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου σε ελάχιστο χρόνο. Σε τελική ανάλυση, η τεχνολογία που παρέχει την υπεραφθονία των αγαθών με το λιγότερο δυνατό μόχθο στρέφεται ενάντια στην οικονομία, αφού ξεπερνά τις δυνατότητες της απορρόφησης των αγαθών μπλοκάροντας την παραγωγή. Ο Κέινς γράφει τη «Γενική Θεωρία» το 1936 έχοντας υπόψη του τις τότε παραγωγικές δυνάμεις. Σήμερα, ογδόντα χρόνια αργότερα, το τεχνολογικό θαύμα έχει κάνει τις αποστάσεις χαοτικές.

Από αυτή την άποψη ή θα πρέπει η τεχνολογία να υπακούσει στις επιταγές της οικονομίας και να οπισθοδρομήσει ή η οικονομία να προσαρμοστεί στα νέα τεχνολογικά δεδομένα αλλάζοντας τις δομές της. Στην ουσία, όμως, δε συμβαίνει τίποτε από τα δύο. Η τεχνολογία καλπάζει και η οικονομία προσπαθεί να συνταιριάξει τα ασυνταίριαστα κάνοντας λόγο για κίνητρα επιχειρηματικότητας (μείωση μισθών, συρρίκνωση εργασιακών δικαιωμάτων, αφορολόγητο κλπ) προκειμένου οι επιχειρηματίες να επενδύσουν και να φέρουν την ανάπτυξη. Οι πολυεθνικές στοιβάζονται σε ασιατικές χώρες παράγοντας με ελάχιστο – στα όρια του μηδαμινού – κόστος, κάτω από συνθήκες αισχρής εκμετάλλευσης σε εργοστάσια κάτεργα κι απαιτούν να ασιατικοποιηθεί εργασιακά ολόκληρος ο πλανήτης, για να είναι συμφέρουσες οι επενδύσεις. Σαν να μην παίζει κανένα ρόλο ότι η οικονομική εξαθλίωση των πολιτών από την ανεργία και την πτώση των μισθών έχει μειώσει στο ελάχιστο τη ροπή προς κατανάλωση αποδυναμώνοντας ακόμη περισσότερο την προοπτική της απορρόφησης των αγαθών.

Όμως, ακόμη κι αν κατανάλωναν όλοι πολύ περισσότερα απ’ αυτά που πραγματικά είχαν ανάγκη, οι δυνάμεις παραγωγής θα απαιτούσαν ακόμη περισσότερα προκειμένου να μην πέσει η αποδοτικότητα του κεφαλαίου. Κι όσο οι δυνατότητες της παραγωγής γίνονται αστείρευτες, τόσο θα πρέπει να είναι αστείρευτη και η κατανάλωση. Παρακολουθούμε έναν πλανήτη σε ομηρία, που όσο κι αν καταναλώσει δεν είναι αρκετό, γιατί δεν κερδίζει αρκετά ο επιχειρηματίας. Κι όσο η τεχνολογία προχωρά, τόσο το χάσμα θα διογκώνεται. Το αδιέξοδο είναι προφανές, όχι μόνο επειδή πρέπει, εν τέλει, να καταστραφεί ο πλανήτης από την εντατικοποίηση της (από ένα σημείο και μετά) άχρηστης παραγωγής, αλλά από την ίδια την κοινή λογική. Η τεχνολογία είναι σε θέση να παρέχει σε όλους αγαθά, (το ότι οι υπανάπτυκτες χώρες δεν έχουν ούτε τα στοιχειώδη δεν οφείλεται στην αδυναμία της παραγωγής) αλλά αυτό δε γίνεται, γιατί δεν κερδίζει αρκετά ο επιχειρηματίας που την κατέχει. Θα έχουμε αγαθά μόνο αν αυτό συμφέρει στον επιχειρηματία. Αν όχι, δε θα έχουμε τίποτε.

Στην ουσία, οι σύγχρονες δυνατότητες της τεχνολογίας έχουν φέρει σε αμηχανία οικονομολόγους και βιομήχανους. Η βιομηχανική εντατικοποίηση του 1800, που έδειξε το πιο απάνθρωπο πρόσωπο στους εργαζόμενους, τουλάχιστον ήταν συμβατή με τις οικονομικές ανάγκες της εποχής. Η κοινωνία είχε ανάγκη από αγαθά και τα μέσα παραγωγής είχαν τέτοιες δυνατότητες, ώστε να μπορούν να απορροφηθούν (που και πάλι οι οικονομικές κρίσεις δεν ήταν λίγες). Ο σύγχρονος βιομήχανος επιχειρηματίας εξακολουθεί να επιδιώκει απάνθρωπες συνθήκες παραγωγής (η Ναόμι Κλάιν στο βιβλίο της NO LOGO είναι απολύτως κατατοπιστική για τα εργοστάσια – κάτεργα σε Ασία και Μεξικό), χωρίς, όμως, να συμβαδίζει με τις οικονομικές ανάγκες του σήμερα.

Αν ο 19ος αιώνας απαιτούσε αστείρευτη παραγωγή με τα μέσα που είχε (γι’ αυτό και είχε ανάγκη την αστείρευτη επιθυμία για κέρδος του βιομήχανου που εντατικοποιούσε όσο πήγαινε την παραγωγή), ο 21οςαπαιτεί περισσότερο εξορθολογισμό των καταναλωτικών αναγκών, αφού το ζήτημα της αφθονίας έχει λυθεί (η αθλιότητα των λεγόμενων αναπτυσσόμενων χωρών και η γενικότερη πτώση του βιοτικού επιπέδου στις λεγόμενες ανεπτυγμένες χώρες κάθε άλλο παρά οφείλεται σε αδυναμία παραγωγής αγαθών). Αυτό που μένει είναι και ο εξορθολογισμός στην κερδοφορία των βιομήχανων. Η ακόρεστη (πολλές φορές εγκληματική) επιθυμία για κέρδη των πολυεθνικών έρχεται σε σύγκρουση με το δημόσιο συμφέρον σε όλα τα επίπεδα (πολιτικό, κοινωνικό, οικολογικό, εργασιακό κλπ). Το ζήτημα σήμερα δεν είναι να εντατικοποιηθεί κι άλλο η παραγωγή. Το ζήτημα είναι να διανεμηθεί σωστά στους πολίτες λαμβάνοντας υπόψη τα όρια που επιβάλλουν οι οικολογικές επιταγές.

Από αυτή την άποψη, η κοινωνική αποστολή της σύγχρονης βιομηχανίας έχει αλλάξει. Δεν είναι πια να εξαλείψει τη φτώχεια (αυτό θα έπρεπε να το είχε ήδη κάνει), αλλά να προσφέρει στον άνθρωπο υψηλή ποιότητα ζωής προσφέροντάς του ελεύθερο χρόνο. Η επιδείνωση της φτώχειας (ενώ υπάρχουν τέτοια παραγωγικά μέσα) και η εικόνα της υπεραπασχόλησης των εργαζομένων από τη μια (για να αυξηθούν τα κέρδη) και της άκρατης ανεργίας από την άλλη (που καθιστά μεγάλες μάζες καταναλωτικά ανενεργές) είναι το πορτρέτο της απόλυτης ανισορροπίας που καταδεικνύει την παταγώδη αποτυχία του συστήματος. Η επιμονή να αναζητείται η ανάκαμψη με την ίδια συνταγή της αποτυχίας κάνει τον Κέινς πιο επίκαιρο από ποτέ.

Οι σύγχρονες πολυεθνικές βιομηχανίες πρέπει να καταλάβουν ότι τα κέρδη τους θα είναι λιγότερα. Η απύθμενη βουλιμία για κέρδη που επιδεικνύουν δεν είναι μόνο εγκληματική, αλλά και παρωχημένη ιστορικά, δηλαδή απολύτως αχρείαστη για την κοινωνία. Η ίδια η εξέλιξη την έχει ματαιώσει. Δεν μπορούν να απαιτούν αυτά που απαιτούσε ο βιομήχανος των περασμένων αιώνων (αν κι έχουν πολύ περισσότερα), όπως δεν μπορούμε να αρνηθούμε τα αυτοκίνητα, επειδή αυτό συμφέρει στον πεταλωτή. Όμως, αυτό προϋποθέτει και την ανάλογη πολιτική βούληση, που θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Κι εδώ τα πράγματα περιπλέκονται κι άλλο…

Τζον Μέιναρντ Κέινς: «Η Γενική Θεωρία της Απασχόλησης, του Τόκου και του Χρήματος», εκδόσεις Παπαζήση, για λογαριασμό της εφημερίδας «Το Βήμα», Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α. Ε., Αθήνα 2010.

Τα σκίτσα του Αρκά από εδώ: https://www.facebook.com/ARKAS-The-Original-Page-352589524877216/

http://eranistis.net/wordpress/2017/09/27/%CE%BF-%CF%84%CE%B6%CE%BF%CE%BD-%CE%BC%CE%AD%CE%B9%CE%BD%CE%B1%CF%81%CE%BD%CF%84-%CE%BA%CE%AD%CE%B9%CE%BD%CF%82-%CE%BF%CE%B9-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%BA/

ΠΗΓΗ:http://protagorasnews.blogspot.gr/2017/09/blog-post_8645.html
 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com