Lion, Οιδίποδας και Ενωτικό Δημοψήφισμα

Του Χρίστου Πέτρου

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ

Πέντε ώρες μετά το τέλος της ταινίας Lion*, διαπίστωσα ότι ο κόμπος στον λαιμό δεν έλεγε να φύγει. Οι σκέψεις που γυρόφερναν στον νου, πάντα σχετικά με την ταινία, καθόλου δεν υποχωρούσαν. Και μετά από τόσες ώρες, το ερώτημα άρχισε να γίνεται ξεκάθαρο: Γιατί μας μίλησε τόσο πολύ το Lion;

1986. Ο Σαρού είναι ένα πεντάχρονο αγοράκι που ζει σε ένα φτωχό χωριό της αχανούς Ινδίας και με τον αδερφό του κλέβουν κάρβουνο από διερχόμενα τρένα για να μπορέσουν να συνεισφέρουν στην επιβίωση της οικογένειάς τους. Ένα βράδυ, ο Σαρού, βρισκόμενος σε έναν σταθμό τραίνων, μπαίνει σε ένα σταματημένο βαγόνι για να κοιμηθεί μέχρι να επιστρέψει ο αδερφός του που πήγε να εξηγηθεί για μια «δουλειά». Η αμαξοστοιχία όμως ξεκινά και επί τρία μερόνυχτα ταξιδεύει ασταμάτητα με τον μικρό να βρίσκεται μέσα κλειδωμένος. Τελικά, το τραίνο φτάνει στη χαοτική Καλκούτα, όπου η ομιλούμενη γλώσσα (μπεκάλι) είναι εντελώς διαφορετική απ’ αυτήν που μιλά ο Σαρού (η Ινδία έχει 23 επίσημες γλώσσες, με κυριότερες τα χίντι και μπεκάλι). Ο μικρός είναι χαμένος. Μετά από πολύμηνες ταλαιπωρίες και μεγάλους κινδύνους, ο πεντάχρονος φτάνει σε ένα ορφανοτροφείο και από ’κεί στέλνεται για υιοθεσία σε μια άτεκνη οικογένεια Αυστραλών στην Τασμανία, όπου τον φροντίζουν και τον ανατρέφουν με μεγάλη αγάπη και στοργή. Ο Σαρού μεγαλώνει κατά τα δυτικά πρότυπα, ντύνεται σαν εύπορο αυστραλάκι και λίγο μετά τα είκοσί του, πάει για σπουδές στη Μελβούρνη. Εκεί, εντελώς τυχαία, σε ένα φιλικό πάρτυ με Ινδούς συμφοιτητές του, γεύεται εδέσματα που του ξυπνούν μνήμες απ’ το χωριό του. Ξεκινά τότε μια τιτάνια προσπάθεια να ανακαλύψει τον τόπο του, με κύριο εργαλείο το Google Earth. Μετά από πολλές προσπάθειες, ο Σαρού βρίσκει το χωριό του και συναντά τη μάνα του και την οικογένειά του που τον περίμεναν για 25 χρόνια.

Ξανά. Γιατί μας μίλησε τόσο πολύ το Lion; Η μονολεκτική απάντηση είναι «ταύτιση». Ας το πάρουμε όμως απ’ την αρχή. Ο κεντρικός θεματολογικός άξονας της ταινίας είναι η νοσταλγία της ρίζας – ή, λιγότερο ρομαντικά, το σαράκι της ταυτότητας. Ως θέμα σε έργο, με το σαράκι της ταυτότητας καταπιάστηκε για πρώτη φορά τόσο ξεκάθαρα και αξεπέραστα ο Σοφοκλής στα 429 π.Χ., τη χρονιά δηλαδή που ο λοιμός σκότωσε τον Περικλή και η Αθήνα έμπαινε σε βαθιά παρακμή. Ο μεγάλος τραγικός που αποφάσισε στην αρχή της παρακμής να μιλήσει για το θέμα της ταυτότητας (!), στον Οιδίποδα Τύραννο το λέει ξεκάθαρα. Παρά τις προσπάθειες της Ιοκάστης και του χορού να πείσουν τον Οιδίποδα να σταματήσει να ψάχνει για το παρελθόν, αυτός απαντά: «…εγώ θα επιμείνω να μάθω τη γενιά μου κι ας είναι ταπεινή […] και αφού τέτοιος γεννήθηκα, ποτέ μου δεν θ’ αλλάξω για να μη μάθω την καταγωγή μου».

Σαν ένας άλλος Οιδίποδας, στα συμφραζόμενα της εποχής μας, ο ευκατάστατος και προνομιούχος Σαρού ψάχνει να βρει τη ρίζα του «κι ας είναι ταπεινή». Η πορεία που ακολουθεί μέχρι να το πετύχει είναι μια μικρογραφία της πορείας που διανύουν λαοί όπως ο δικός μας, τις τελευταίες πεντέξι δεκαετίες. Και εδώ ακριβώς είναι η ταύτιση. Όπως ο Σαρού βιαίως βρέθηκε από το χωριό του στη χαοτική και άξενη Καλκούτα, έτσι κι εμείς περάσαμε από τα χωριά και τις φτωχές και εργατικές κοινότητές μας στα μεγάλα αστικά κέντρα. Ο Σαρού μεγαλώνει μη έχοντας άλλην επιλογή στα δυτικά πρότυπα, έτσι κι εμείς υιοθετούμε, χωρίς προσπάθεια να προσαρμόσουμε στον δικό μας βίο, πλήρως το δυτικό μοντέλο ζωής. Ο Σαρού έχει κοιμίσει βαθιά μέσα του το σαράκι της επιστροφής (μη μπορώντας να κάνει αλλιώς), απολαμβάνει τα πλουσιοπάροχα προνόμια της ζωής του, φτάνει όμως μια στιγμή που μια γεύση, μια μυρωδιά, ένας ήχος ή μια εικόνα ανακινούν το ζήτημα της χαμένης ρίζας. Το πρόβλημα της ταυτότητας, ωστόσο, δεν προκύπτει ως μια μορφή καπρίτσιου ή «κοινωνικής κατασκευής». Είναι βασική ανάγκη. Η γνώση της ρίζας, της καταγωγής είναι βασική ανάγκη. Αυτή η ρίζα, λοιπόν, όσο ταπεινή και αν είναι, είναι αυτή που γέννησε και καθορίζει τη ζωή του Σαρού και του κάθε Σαρού. Είναι η πατρίδα.

Σαφώς η ταινία από μόνη της είναι ταινιάρα. Λειτουργεί, όμως, διαφορετικά και πιο έντονα, εδώ και τώρα, λόγω του «μείζονος» ζητήματος που προέκυψε με το ενωτικό δημοψήφισμα, το οποίο, στην εξέλιξή του, γέννησε κάποια όντως σημαντικά ερωτήματα: Η ετοιμαζόμενη λύση προϋποθέτει τη λήθη της ιστορίας μας; Η ΔΔΟ για να πετύχει προϋποθέτει αλλοίωση του ιστορικού μας βίου, της καταγωγής και της ρίζας μας; Αν ναι (που έτσι είναι), τότε ο Σαρού, ο Οιδίποδας (έστω και αν έφαγε τα μούτρα του) μας δείχνουν τον δρόμο. Είμαστεν τζιείνοι που ’μαστεν…

* Αυστραλέζικη ταινία 2016, σκηνοθεσία: Γκαρθ Ντέιβις, με τους: Νικόλ Κίντμαν, Ρούνι Μάρα, Ντεβ Πατέλ

ΠΗΓΗ: http://efimeridaenosis.com/?p=1736

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com