Κωστής Μοσκώφ

Στην παραδομένη μας ιδεολογία, που διατυπώνει την πράξη της ιστορίας με τη θεολογική γλώσσα, – τη βασική ώς πρόσφα­τα κοινή λαϊκή συμβολική – ο άνθρωπος σταυρώ­νεται μες στους αιώνες.
Στο δυτικό θεολογικό στοχασμό – που ως στοιχείο της εξάρτησης διείσδυσε βαθιά και μέσα στην ευσεβιστική γλώσσα μεγάλου μέρους της σημερινής ορθόδοξης θεολογίας – η σταύρωση δεν παραγράφε­ται παρά με το τέλος της ιστορίας. Στην Ορθοδοξία αντίθετα ο άνθρωπος γίνεται δυνάμει – «κατά χάρη» ως λέγεται – ισόθεος, αποκτώντας την αναστάσιμη κατάσταση, κατακτώντας την ισόθεη κατάσταση, μέσα από την ένταση του απόλυτου, του μανικού Έρωτα – την Αγάπη του όλου σώματος του κόσμου, το σύνολο τού «εν ή κατεμείχθη»... Ο άνθρωπος στην Ορθοδοξία αισθητοποιείται έτσι μέσα από τη διαλεκτική αίσθηση με την οποία ο κόσμος της καθ’ ημάς Ανατολής βιώνει τη ζωή – ως Πάθος, Σταύρωση και ως Ανάσταση, Θέωση, Απελευθέρωση, Κάθαρση.
Ο Εσταυρωμένος της Ορθοδοξίας είναι αυτός που ψηλαφίζει στα σκοτεινά, είναι ο ενοποιός της συντριμμένης, της διασκορπισμένης ύλης του κόσμου, γύρω από τον άνθρωπο, τα όνειρα και τους καημούς του ανθρώπου, είναι ο δυνάμει καταλύτης της απρόσωπης διαλεκτικής της ζωής που πάσχει να τη μετουσιώσει σε ιστορία του ανθρώπου. Ο Άνθρωπος είναι ο επαναστάτης οδηγός της απελευθέ­ρωσης, ο συμπαντικά ερωτικός που πεινά και διψά υπερβαίνοντας την ατομική του ζωή, υπερβαίνοντας το «δερμάτινο χιτώνα» του Εγώ του, να αποκαλύψει μες στους αιώνες μέσα από την Πράξη του, τους νόμους κίνησης της ύλης, ενσαρκώνοντας τους νόμους κίνησης της ιστορίας, εξανθρωπίζοντάς τους, υποτάσσοντάς τους στη θέληση και παρουσία αυτού που ο Καρλ Μαρξ ονόμασε «Όλου Ανθρώπου».

Ο Άνθρωπος είναι έτσι ο Εσταυρωμένος που πάσχει, εγκυμονώντας την απελευθερωτική του Λαμπρή. Η Πράξη του ανθρώπου είναι έτσι η ιστορία, είναι όμως και η κρυμμένη εντός του ανθρώπου μανική αγάπη, η συμπυκνωμένη σε πόθο της ύλης Πράξη του Άλλου, ο διαπροσωπικός Έρωτας του Εσύ...
Ο άνθρωπος σταυρώνεται καθώς μεγαλύνει μέσα από την Πράξη του το Εγώ του, μετουσιώνοντας έτσι το Εγώ σε Εμείς. Ο άνθρωπος σταυρώνεται καθώς μετουσιώνεται, καθώς παραδίνεται στον Άλλο που αγαπάει – γιατί ο έρωτας σημαίνει παραδίνομαι σε αυτόν που αγαπάω. Και ο Άνθρωπος ανασταίνεται καθώς σταυρώ­νεται, καθώς παραδίνεται στον Άλλο που αγαπάει, καθώς καταλύει το Εγώ του μεγαλύνοντάς το σε Εσύ και σε Εμείς...
Ο έρωτας είναι πάντα μία κατάσταση της ύπαρξης πρωτοποριακή, η ερωτική ιδιότητα είναι μια προνομιούχα ιδιότητα που η ύλη επιθυμεί πάντοτε αλλά συχνά δεν ξέρει το πώς να την αποκτήσει. Ο ερωτικός άνθρωπος είναι έτσι διαλεκτικά τόσο ένας άνθρωπος ολι­κός όσο και ένας άνθρωπος μοναχικός – ο Χριστός του ήταν πλήρης αλλά και αφόρητα μόνος πάνω στο σταυρό – αγάπησε αλλά δεν αγαπήθηκε παρά από πολύ λίγους, τα παχιά λόγια του πλήθους των Βαΐων γίναν μέσα σε τρεις μόλις μέρες η Γεσθημανή της Σιωπής. Η μοναξιά του Σταυρού, όπως και η άλλη διαλεκτική της στιγμή, η Ανάσταση, είναι η διπλή μοναξιά και η άρνηση αυτής της διπλής μοναξιάς, κάθε πρωτοπορίας.
Η Σταύρωση έτσι διαρκεί, ο άνθρωπος είναι σταυρωμένος σήμερα στις ανοικτές φυλακές που είναι κάθε τόπος όπου κυριαρχεί η ταξική κοινωνία, αυτή η έσχατη βία. Ο άνθρωπος είναι σταυρωμένος ακόμα σήμερα, γνωρίζοντας τα όρια της ζωής του μέσα στη φύση και μέσα στην κοινωνία, υπερβαίνοντας ωστόσο με την Πράξη του δυνάμει τα όρια της ατομικής του ζωής, γνωρίζοντας πως η ενοποίηση της διασκορπισμένης ύλης γύρω από τους καημούς του είναι μια Πράξη έρωτα τόσο όσο και μια Πράξη ιστορίας, γνωρίζοντας πόσο το Εσύ είναι το κρυμμένο Εμείς, πρόσωπο του όλου, του συλλογικού σώμα­τός μας.
Η Σταύρωση συνεχίζεται. Ωστόσο ο παραδοσιακός κόσμος μας δεν έχει κέντρο τού εορτολογίου του την κορύφωση του Πάθους Σταύρωση, δεν έχει κέντρο τού εορτολογίου του τη μέρα μνήμης της Σταύρωσης, αλλά την άρνησή της Ανάσταση. Οι 364 μέρες του χρόνου ανήκουν στο χώρο της Σταύρωσης, η Ανάσταση όμως, το Πάσχα είναι το επίκεντρο, στον κόσμο μας, του όλου χρόνου, μέρα της θέωσης του ανθρώπου, κατά τον τρόπο της Ορθοδοξίας, τρόπο του παραδομένου Λόγου μας, μέρα γιορτής της δυνατότητας του ανθρώπου να γίνεται ισόθεος κατά το μόνο καταφατικό ορισμό που η Ορθοδοξία δίνει στο Θεό – με τον μανικό έρωτα, την συμπαντική και ενσαρκωμένη μαζί αγάπη, τη θέλησή του να μετουσιώνει το μοναχικό Εγώ του στο Εσύ, της ενσαρκωμένης διαπροσωπικής αγάπης του, και στο Εμείς του όλου σώματος του κόσμου, εκτείνοντας έτσι το Πάθος του ώς την Κάθαρση, γεννώντας μέσα από τη Σταύρωση της Μεγάλης Πέμπτης, την Κυριακή του Πάσχα Λαμπρή...
Η Σταύρωση εγκυμονεί την Ανάσταση, ο κάθε σταυρωμένος περι­μένει τη στιγμή που θα θεωθεί δεχόμενος έστω για ένα μόνο λεπτό το βλέμμα αυτού που αγαπάει. Η Σταύρωση δεν είναι κατάσταση διαρκής, η Ανάσταση δεν είναι κατάσταση διαρκής – η αγάπη κόβει τον καιρό στα δύο είπε ο Ίωνας ποιητής. Ο άνθρωπος κυλά μέσα στον Καιρό, ο άνθρωπος υπερβαίνει ωστόσο τον Καιρό, διαλεκτικός και τραγικός μαζί – φορέας της Παρουσίας και φορέας της Απουσίας γνωρίζοντας τον έρωτα - και τα όρια του έρωτα, γνωρίζοντας την ιστορία - και τα όρια της ιστορίας, υπερβαίνοντας ή καταλυόμενος από τα όρια του έρωτα και τα όρια της ιστορίας, υπάρχοντας μέσα από τις επιτυχίες του και μέσα από τις αποτυχίες του, την Πράξη του και τη Σιωπή του...

Εφημερίδα Τα Νέα, Απρίλιος 1985
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του Βασίλυ Καντίνσκυ.
πηγή ψηφιακού κειμένου: Aντίφωνο