Τα σύκα – σύκα και η σκάφη – σκάφη για τις αξιολογικές διαδικασίες, του Γιώργου Τσιτσιμπή

Είναι αλήθεια πως εδώ και κάμποσους μήνες ο αναβρασμός στα σχολεία ήταν κάτι παραπάνω από εμφανής. Το κλίμα ήταν βαρύ και ανθυγιεινό. Οι σχέσεις τεταμένες. Η ατμόσφαιρα ηλεκτρισμένη. Η καχυποψία έντονη. Οι καλημέρες άκεφες. Και, ω! του θαύματος, έφτασε μια αναστολή, ούτε καν κατάργηση των νόμων της περιβόητης «αξιολόγησης», για να ανακουφίσει, έστω και προσωρινά, τις ψυχές των συναδέλφων.

Είναι κοινά αποδεκτό πως πληγωθήκαμε απ’ αυτή την υπόθεση. Συγχρόνως θα πρέπει να ομολογήσουμε πως οι διαδικασίες της κατηγοριοποίησης – βαθμολόγησης σχολείων και εκπαιδευτικών, δεν ανεστάλησαν από μόνες τους. Είναι αποτέλεσμα του αγώνα του κλάδου, που όλο αυτό το διάστημα δεν έσκυψε το κεφάλι. Οφείλουμε να το λέμε δυνατά, να το φωνάζουμε, πως τίποτε δεν πάει χαμένο. Αν μέναμε στην μοιρολατρία ορισμένων (ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει, εμείς τι να κάνουμε;) ή στην ηττοπάθεια (είμαστε χαμένοι, αυτοί έχουν το μαχαίρι και το πεπόνι) ή στην αρνητική «αλληλεγγύη» (αφού και ο τάδε το έκανε, εγώ τι να κάνω;), τώρα δεν θα υπήρχε τίποτα να ανασταλεί. Ας μην ξεχνάμε σε πόσες παρατάσεις τους υποχρέωσε ο ΑΓΩΝΑΣ μας.

Βέβαια δεν μπορούμε να αγνοούμε ότι κάποιοι έτρεξαν να συμμετάσχουν στην όλη διαδικασία, παρά την αντίθετη θέση του κλάδου και ολόκληρου του δημόσιου τομέα. Έτρεξαν να αξιολογηθούν παρότι είχε εξαγγελθεί απεργία – αποχή. Ξέρουμε καλά όλοι ότι πολλά στελέχη διοίκησης, σχολικοί σύμβουλοι, διευθυντές, όχι μόνο έσπασαν την απεργία, αλλά μερικοί απ’ αυτούς πίεζαν να βάλουν στην «αξιολόγηση» και στην «αυτοαξιολόγηση» τους υφισταμένους τους που αντιστέκονταν. Μερικοί απ’ αυτούς τους καλόπιαναν με πονηριά και ιδιοτέλεια, άλλοι διέχεαν το φόβο εσκεμμένα και άλλοι απειλούσαν. Συμπεριφέρθηκαν τελείως αντισυναδελφικά, διαταράσσοντας ακόμα και την εύρυθμη λειτουργία του σχολείου και το εκπαιδευτικό κλίμα.

Μοντέλα «αποκατάστασης της κανονικότητας»

Μπορούν τα πράγματα να αποκατασταθούν; Παρόλο που η θεωρία από την πράξη συνήθως απέχει αρκετά, ήδη από στόμα σε στόμα κυκλοφορούν διάφορα μοντέλα «αποκατάστασης της κανονικότητας».

Κάποιοι υποστηρίζουν πως όσοι για οποιοδήποτε λόγο, υπήρξαν υποστηριχτές της «αξιολόγησης», γνωρίζοντας τις συνέπειες που έφερνε, καλό είναι επιτέλους να ζητήσουν οικιοθελώς να συνεχιστεί η διαδικασία γι’ αυτούς (μόνο γι’ αυτούς), απολαμβάνοντας τις συνέπειες που γνώριζαν ότι θα έχουν. Αφού διαφοροποιήθηκαν τότε, ας το κάνουν με συνέπεια και τον ίδιο ζήλο ως το τέλος.

Άλλοι υποστηρίζουν πως όσοι πρόθυμοι στάθηκαν ενάντια στον κλάδο, βάζοντας πλάτη για κάτι εξόφθαλμα αρνητικό, ας μην προτρέξουν να ξαναδηλώσουν πρόθυμοι για νέες θέσεις. Ή με τον Μαμωνά ή με τους συναδέλφους. Η ελάχιστη αξιοπρέπεια λέει, να μην αυτογελοιοποιούνται οι ίδιοι, θέλοντας να υπηρετήσουν τώρα ακριβώς το αντίθετο από εκείνο που στήριζαν λίγο πριν. Πώς να το κάνουμε; Σε θέσεις ευθύνης πρέπει να έχεις και το σθένος της σύγκρουσης και της αντιπαράθεσης. Να μην σκύβεις το κεφάλι σαν κακομοίρης δημόσιος υπάλληλος που τάχα είσαι υποχρεωμένος να εκτελείς άκριτα. Υπάρχουν κόκκινες γραμμές που οι ενάρετοι άνθρωποι, άντρες και γυναίκες, δεν περνούν, όποιο κι αν είναι το κόστος.

Άλλοι πάλι υποστηρίζουν πως οι νέες αρχές, όταν κληθούν να κάνουν κρίσεις για νέα στελέχη διοίκησης, ας έχουν κατά νου αυτούς που προθυμοποιούνταν να αξιολογηθούν και απειλούσαν τους εκπαιδευτικούς να τους ακολουθήσουν στην απεργοσπασία και τη διάλυση του δημόσιου σχολείου. Αυτούς που έκαναν αναρτήσεις από μόνοι τους, κόντρα στους Συλλόγους Διδασκόντων. Δεν είναι έντιμο να δούμε το νοσηρό φαινόμενο αυτοί να επιβιώνουν και να μεσουρανούν. Φυσικά και δεν προτείνουν εκδικητικά την αποπομπή τους, όπως θα έκαναν οι ίδιοι για όλους εμάς πολύ ευχαρίστως (γιατί αυτό τους ζητούσε η αξιολόγηση, αλλά και ο νόμος για τα πειθαρχικά παραπτώματα για όσους ήταν ανυπόταχτοι) αλλά προτείνουν, όλοι όσοι μπήκαν στην «αξιολόγηση», να περάσουν άμεσα από εντατικά σεμινάρια συναδελφικότητας, αλληλοβοήθειας, αλληλεγγύης, ισοτιμίας, δημοκρατικής λειτουργίας του σχολείου και αυτογνωσίας και αν στο τέλος αποδειχτούν επαρκείς να επιστρέψουν στις σχολικές αίθουσες που έχουν οργανική θέση.

Ίσως να υπάρχουν κι άλλα μοντέλα. Μένει να δούμε τι θα επιλεγεί.

Οι στρεβλώσεις των τυπικών προσόντων

Τα τελευταία χρόνια, είδαμε δυστυχώς, να γελοιοποιούνται τα τυπικά προσόντα, με την αγορά στην κυριολεξία κάθε είδους «χαρτιών». Βρίθει το διαδίκτυο από μεταπτυχιακά της αλλοδαπής που στην τιμή «αγοράς» τους προστίθεται και η μοριοδότηση της δήθεν γλωσσομάθειας.

Οι στρεβλώσεις χρήζουν διόρθωσης. Δεν μπορεί κάποιοι να πριμοδοτούνται ως ημέτεροι, να επιλέγονται σε θέσεις και κατόπιν, αυτή την χατιρική πριμοδότηση, να την κεφαλαιοποιούν και να την εμφανίζουν ως εξαιρετική ικανότητα. Από πού και ως πού οι περιφερειακοί διευθυντές είναι εξ οφίτσιο ικανοί για σύμβουλοι, ακόμα και για ελεγκτές δημόσιας διοίκησης; Όταν περισσεύει η ιδιοτέλεια χάνεται η αξιοπρέπεια.

Άλλοι ξέχασαν τόσο εύκολα, ότι μέχρι χτες ζητούσαν την ψήφο μας για να «αγωνιστούν για το καλό μας». Αρκετοί απ’ αυτούς, επειδή χρημάτισαν «συνδικαλιστές» βρέθηκαν πριμοδοτούμενοι με συνδικαλιστική δράση (και άρα θέσεις), ανταποδίδοντας το καλό που τους πρόσφερε ο κλάδος, στρεφόμενοι εναντίον του. Υπάρχουν όμως και μερικοί, οι οποίοι βρέθηκαν στη θέση του διευθυντή λόγω συγκυρίας και, δυστυχώς, δέχτηκαν να παίξουν το ρόλο του αξιολογητή στους ομοίους τους.

Τελικά τι σημαίνουν τα «χαρτιά» και τα πολλά μόρια; (ακαδημαϊκά και συνδικαλιστικά) και πόσοι μπορούσαν να τα αποκτήσουν; και αν δεν είχε κανείς χρήματα; ή δεν διέμενε κοντά σε πανεπιστήμιο; ή δεν κληρωνόταν στο ΕΑΠ; ή δεν είχε γνωστό καθηγητή; και τόσα αν…Χωρίς όμως να φτάνουμε στο μηδενισμό και να απορρίπτουμε τα πάντα. Κάποιοι και κουράστηκαν και τα άξιζαν και τους χρειαζόμαστε.

Για όσες στρεβλώσεις όμως δημιουργήθηκαν στην πορεία, χρειάζεται μια άλλη προσέγγιση.

Εναλλακτική δομή (ενδεικτική πρόταση)

Φοβάμαι, πως το μεγάλο πρόβλημα των στελεχών (διοίκησης και συνδικαλιστών) είναι η τάξη και η διδασκαλία. Όσο μεγαλύτερο διάστημα είναι ξεκομμένοι από τη «διδασκαλία της κιμωλίας», τόσο λιγότερο μπορούν να αφουγκραστούν τα προβλήματα. Είναι καιρός να δούμε την διοικητική δομή από μια άλλη οπτική. Για παράδειγμα:

Όλα τα στελέχη να επιλέγονται για δύο το πολύ συνεχόμενες θητείες, διάρκειας δύο ή τριών ετών. Να επανέρχονται στην τάξη για ανατροφοδότηση και κατόπιν να μπορούν να ξαναδιεκδικήσουν θέση ευθύνης. Άλλωστε όλοι δάσκαλοι σπουδάσαμε…

Κατάργηση των Περιφερειακών Διευθυντών. Ως μεταβατικό στάδιο, θα μπορούσαν να διοριστούν κάποιοι, με πολιτική ευθύνη και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.

Διευθυντές Εκπαίδευσης με ρόλο συντονιστή του ΠΥΣΠΕ, με δημοκρατικές, διαφανείς διαδικασίες και αποφάσεις.

Πενταμελές ΠΥΣΠΕ, με τον Διευθυντή Εκπαίδευσης, τρεις αιρετούς και έναν διευθυντή σχολείου ή εναλλακτικά δύο αιρετούς, έναν εκπρόσωπο γονέων και έναν εκπρόσωπο του Δήμου.

Οι Σχολικοί Σύμβουλοι καταργούνται και απορροφούνται από τα ΚΕΔΔΥ. Ένα ΚΕΔΔΥ σε κάθε καλλικρατικό Δήμο, έχοντας την ευθύνη της παιδαγωγικής καθοδήγησης των σχολείων του Δήμου. Σε κάθε ΚΕΔΔΥ συστήνονται διεπιστημονικές ομάδες υποστήριξης των σχολείων και αξιολόγησης των μαθητών. Η στελέχωσή τους γίνεται από συναδέλφους αυξημένων προσόντων και εμπειρίας.

Διευθυντές σχολείων εκλεγμένοι από τους Συλλόγους Διδασκόντων, ανακλητοί από το ίδιο σώμα και συντονιστές αυτού. Κυρίαρχο όργανο ο Σύλλογος Διδασκόντων.

Ως ενδεικτική πρόταση χρήζει συζήτησης και φυσικά βελτιωτικών τροποποιήσεων, όπως και αναλυτικής εξειδίκευσης. Προφανέστατα όμως ενέχει μια άλλη οπτική στη φιλοσοφία της διοικητικής πυραμίδας.

Βελτίωση Εκπαιδευτικού Έργου (ενδεικτική πρόταση)

Το μεγάλο θέμα, που ταλάνισε την εκπαιδευτική καθημερινότητα στο πολύ πρόσφατο παρελθόν, είναι αυτό της κακόφημης πλέον «αξιολόγησης». Επιβάλλεται να συζητήσουμε για μια άλλη διαδικασία αμφίδρομης αλληλοτροφοδότησης των εκπαιδευτικών, σχετικά με τη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου. Αυστηρά χωρίς τιμωρητικό χαρακτήρα, με ακώλυτη βαθμολογική και μισθολογική εξέλιξη.

Ενδεικτικά:

Καταργείται από το λεξιλόγιό μας η «αξιολόγηση». Έχει φορτιστεί τόσο αρνητικά που, δυστυχώς, δεν μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί. Ας ονομαστεί για παράδειγμα «Βελτίωση Εκπαιδευτικού Έργου».

Επαναλειτουργούν τα Διδασκαλεία για όλους (δασκάλους και καθηγητές), ως η μόνη επίσημη και έγκυρη μετεκπαίδευση. Φυσικά επικαιροποιημένη στις σημερινές ανάγκες.

Σχετικά με το διοικητικό κομμάτι, ως υπάλληλοι, έχουμε τον δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα. Υπάρχει, συνεπώς, ήδη το εργαλείο για να μπούνε οι όποιοι παραβάτες στη θέση τους.

Όσο για το διδακτικοπαιδαγωγικό κομμάτι, στόχος είναι η βοήθεια. Τα κλιμάκια του ΚΕΔΔΥ (που αναφέρθηκαν παραπάνω), θα έχουν την δυνατότητα της αλληλοτροφοδότησης στους προβληματισμούς και τις δυσκολίες των συναδέλφων, με ευθύνη επίβλεψης λίγων σχολείων, ανάλογα με τις περιοχές ευθύνης των σημερινών σχολικών συμβούλων. Τριπρόσωπα κλιμάκια, με εκπαιδευτικό, ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό, αυξημένων προσόντων (κάτι σαν τους σημερινούς σχολικούς συμβούλους), θα μπορούν να αντιμετωπίζουν πολυτροπικά τις όποιες δυσκολίες, ατομικά ή σε επίπεδο σχολικής μονάδας, με παιδαγωγικές συναντήσεις.

Δυστυχώς, εδώ που φτάσαμε σήμερα, τα πράγματα δεν βελτιώνονται. Μόνο αλλάζουν συθέμελα. Για να γίνει όμως μια τέτοια αλλαγή, προϋποθέτει πως έχουμε κουβεντιάσει πρώτα τι σχολείο θέλουμε. Το περιεχόμενό του και βέβαια πού θα αποσκοπεί. Σχολείο που θα απαντά στις δικές μας ανάγκες και στις απαιτήσεις της δικής μας κοινωνίας.