Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΑΠΕΙΛΕΣ, ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

Σεπτεμβρίου 29, 2014 από seisaxthiablog

(Μέρος Τρίτο)

Μέρος Πρώτο εδώ

Μέρος Δεύτερο εδώ

Νικόλαος Λ. Μωραίτης. Ph.D.

Διεθνείς Σχέσεις – Συγκριτική Πολιτική

Καλιφόρνια 2014

Εξουσία και ισχύς του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στην οικονομική και εμπορική φιλελευθεροποίηση.

Το Ελεύθερο Εμπόριο απαιτεί όπως όλες οι χώρες υιοθετούν το ίδιο οικονομικό μοντέλο, και έτσι να εκμηδενίζονται οι διαφοροποιήσεις που μπορεί να καθυστερήσουν τις ανενόχλητες διεθνείς δραστηριότητες των μεγάλων εταιρειών καθώς οι τελευταίες προσπαθούν να βρουν νέες πηγές, αγορές και φθηνά εργατικά χέρια. Δεν συμφέρει τις διεθνείς εταιρείες να επιτρέπεται στα ανεξάρτητα κράτη να εκφράζουν τις δικές τους απόψεις για το τί ωφελεί τους λαούς τους μέσα από τους δικούς τους δημοκρατικούς νόμους. Αυτοί οι νόμοι είναι σχεδιασμένοι για να προστατεύουν τις πηγές, το περιβάλλον, ή τις κοινωνικές υπηρεσίες που παρέχονται στα οικονομικώς ασθενή άτομα ή στα δικαιώματα του εργαζομένων της χώρας ή μπορεί να συνδράμουν τις μικρές επιχειρήσεις που αφανίζονται ή να ζητούν από τους ξένους επενδυτές να κρατούν σε ένα συγκεκριμένο τόπο για κάποιο χρόνο τις επενδύσεις τους, ή απαιτούν όπως οι ξένοι επενδυτές συμπεριλαμβάνουν και ντόπιους συνεταίρους. Όλοι αυτοί οι νόμοι θεωρούνται ως ενοχλητικά εμπόδια για την ελευθερία των εταιρειών. Θα πρέπει να εκλείψουν.

Ο ειδικός ρόλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου είναι η οριοθέτηση όμοιων διεθνών κανόνων που θα ισχύουν για όλες τις χώρες – σ’ ένα μέγεθος χωράνε όλοι – και ειδικότερα να αμφισβητούν το εθνικό περιβάλλον και την κοινωνική νομοθεσία που τα θεωρούν ως εμπόδια για την ελεύθερη διακίνηση του εμπορίου μέσα από τις εταιρείες. Δεδομένου ότι του έχουν χορηγηθεί γιγαντιαίες εξουσίες επιβολής ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου μπορεί τώρα να επιβάλλει πολύ αυστηρές ποινές στα δημοκρατικά κράτη που δεν υπακούουν στους κανόνες του. Ένας παλαιός πρόεδρος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ο Renato Ruggiero το είπε ξεκάθαρα το 1998: Ο ΠΟΕ θα αποτελεί «το νέο σύνταγμα της παγκόσμιας οικονομίας» (Μέχρι τοSeattle, τέτοιες δηλώσεις δεν είχαν επαναληφθεί).

Η κύρια λειτουργία του ΠΟΕ είναι ότι παγκόσμια εμπορικάσυμφέροντα (πραγματικά ως και τα συμφέροντα των παγκόσμιων εταιρειών) θα πρέπει πάντοτε, να εκτοπίζουν όλα τα άλλα.

Οποιαδήποτε εμπόδια στην ομαλή λειτουργία και γρήγορη επέκταση της παγκόσμιας συντεχνιακής δραστηριότητας θα πρέπει να κατασταλούν1.

Εντούτοις, στην πράξη, αυτά τα εμπόδια είναι εθνικά, τοπικά, νόμοι του κράτους και της περιφέρειας και μέτρα που έχουν ληφθεί σε σχέση με τα εργατικά δικαιώματα, την περιβαλλοντική προστασία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα των καταναλωτών, την τοπική κουλτούρα, την κοινωνική δικαιοσύνη, την εθνική κυριαρχία και τη δημοκρατία. Τέτοια σοβαρά μέτρα εκτιμώνται από τον ΠΟΕ και τις πολυεθνικές εταιρείες σαν εμπόδια στο «ελεύθερο εμπόριο» όταν πραγματικά συνιστούν εθνικές εκφράσεις δημοκρατικής διαδικασίας μέσα σε κάθε κράτος που εκφράζει τις τοπικές αξίες, κουλτούρες και συμφέροντα. Ο ρόλος του ΠΟΕ είναι να επεκτείνει την ελευθερία κινήσεως και τα δικαιώματα πρόσβασης των εταιρειών, ενώ παράλληλα να μειώσει τα δικαιώματα, τις επιλογές των εθνών – κρατών και τις μετακινήσεις των πολιτών με στόχο τη ρύθμιση του εμπορίου προ όφελος των ίδιων των ανθρώπων και της φύσης.

Ο ΠΟΕ δημιουργήθηκε το 1995 ύστερα από συμφωνίας μεταξύ 125 χωρών, και του δόθηκαν εξουσίες πολύ μεγαλύτερες απ’ ό,τι έχουν δοθεί ποτέ σε οποιοδήποτε διεθνές οργανισμό, συμπεριλαμβάνοντας τις τρεις βασικές εξουσίες ενός κράτους: εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική.

Έχοντας έδρα του τη Γενεύη της Ελβετίας2, με ένα διοικητικό προσωπικό από 500 ανθρώπους, ο ΠΟΕ έχει τώρα ενσωματώσει μέσα στον οργανισμό του περισσότερες από 20 διαφορετικές διεθνείς συμφωνίες, συμπεριλαμβάνοντας την κάποτε κυριαρχούσα Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT). OΠΟΕ έχει πλήρη εκτελεστική εξουσία, πάνω σε όλες αυτές τις συμφωνίες.

Η νομοθετική εξουσία προέρχεται από την ισχύ που διαθέτει να προσβάλλει τους τοπικούς νόμους, τα προγράμματα και την πολιτική των χωρών μελών που ανήκουν σ’ αυτόν και να τους επιβάλλει να καταρτίσουν νέους νόμους οι οποίοι θα προσαρμόζονται στους κανόνες του ΠΟΕ.

Η εξουσία αυτή εκτείνεται πέραν του επιπέδου τη εθνικής κυβερνήσεως, και φθάνει έως την πιο απομακρυσμένη μονάδα της τοπικής αυτοδιοίκησης και διοικητικής αποκέντρωσης.

Οι δικαστικές εξουσίες του ΠΟΕ ασκούνται με το σώμα Ρύθμισης Διαμφισβήτησης (DSB). Το σώμα αυτό περιλαμβάνει ανθρώπους συντεχνιακών και εμπορικών ομάδων, δικηγόρους και αξιωματούχους που δεν έχουν παιδεία ή εκπαίδευση πάνω σε κοινωνικά και περιβαλλοντολογικά θέματα. Προεδρεύουν σε μυστικές συνεδριάσεις ως τελικοί αποφασίζοντες δικαστές και ρυθμίζουν τις αμφισβητήσεις που δημιουργούνται μεταξύ των μελών. Ο κανονισμός περί αποφάσεων λύσης αμφισβητήσεων που θα ληφθεί από την ομάδα των ομιλητών ίσως να προκαλέσει βαθιές επιπτώσεις στους εργαζόμενους, στην κοινωνία και στη φύση, σε όλες ανεξαιρέτως τις χώρες.

Αντίθετα από όλους τους διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβάνοντας και τα Ηνωμένα Έθνη, στον ΠΟΕ έχουν δοθεί ασυνήθεις εκτελεστικές εξουσίες. Έχει την δυνατότητα να απαιτεί την υποταγή από τα μέλη του και να εξαναγκάζει και να την επιβάλλει εκεί όπου νομίζει ότι είναι αναγκαίο, με μέσα από μια ποικιλία κανόνων, ποινών και εμπορικών κυρώσεων, πολλές φορές ιδιαίτερα αυστηρών από οικονομικής απόψεως, που ακόμα και μεγαλύτερα κράτη μπορεί να υποχωρήσουν.

Τα μέλη – κράτη έχουν παραχωρήσει τέτοιες εξουσίες σε ένα μη εκλεγμένο, μη – διάφανο, στην πραγματικότητα αόρατο παγκόσμιο φορέα που το φαινόμενο εκπλήσσει από μόνο του. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο τα περισσότερα κράτη – μέλη ενέκριναν με μυστικό τρόπο αυτή τη μεταβίβαση της εξουσίας ισχύος ήταν σκανδαλώδης. Εάν οι λαοί και τα νομοθετικά σώματα των χωρών ήταν πλήρως ενημερωμένα για το τι παραχωρούσαν στις παγκόσμιες εταιρείες και στις γραφειοκρατίες τους, μικρή θα ήταν η πιθανότητα να είχαμε τώρα τον ΠΟΕ με την τωρινή του μορφή.

Ο σκοπός αυτής της μελέτης είναι να βοηθήσει να γίνει ένας δημόσιος διάλογος για τον ΠΟΕ και να δώσει βασικές πληροφορίες για την πολιτική του, και τις φιλοσοφίες λειτουργίας του, την εσωτερική του δυναμική ως τους εξουσίες, τους κανόνες του, και την τεράστια επίδραση του στις ανθρώπινες υπάρξεις, στην φύση και στην δημοκρατία.

Πριν από την ιστορική διάσκεψη του Bretton Woods, οι περισσότεροι κανόνες του διεθνούς εμπορίου οριοθετούνταν μέσα από διμερείς συναλλαγές, δηλαδή χώρα – με – χώρα .

Στο Bretton Woods θεσμοθετήθηκε μια πιο συντονισμένη παγκόσμια προσπάθεια, οδηγούμενη από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να επενδύουν και να αναπτύσσονται παντού στον κόσμο ώστε να δημιουργούν κερδοφόρες καταστάσεις. Ο κόσμος θα γινόταν πλουσιότερος και οι εταιρείες θα αποκτούσαν κέρδη. Για να διευκολυνθεί όμως αυτή η προσέγγιση δημιουργήθηκαν οι νέοι φορείς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και λίγο αργότερα η Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GAAT). Από το 1948 και μετά οι κανόνες της GAATήταν ο κύριος ρυθμιστής στο παγκόσμιο εμπόριο, αλλά ήταν πρωτίστως περιορισμένος στα βιομηχανικά προϊόντα.

Στα επόμενα χρόνια, τα συμφέροντα των επιχειρήσεων άσκησαν σημαντική πίεση ώστε να επεκταθούν οι κανόνες της GAAT πέραν από το να ορίζει δασμούς και όρια για το εμπόριο των παραγωγικών αγαθών και να συμπεριλάβει τη ρύθμιση των επενδύσεων, υπηρεσιών και άλλους τομείς. Οι χώρες μέλη τηςGAAT συνεδρίαζαν σποραδικά στο πλαίσιο μερικών νέων κύκλων διαπραγματεύσεων που αργότερα επέκτειναν τις δυνάμεις και τα όρια της.

H κυριότερη διεύρυνση άρχισε τη δεκαετία του 1970 όταν οι εταιρείες που είχαν βάσεις στις αναπτυγμένες ή βορειότερες χώρες ενήργησαν παρασκηνιακά, πιο δυναμικά, με στόχο την πρόσβαση σε μη μόνιμες μορφές εργασίας και σε καταναλωτικές αγορές και σε μια διευρυνόμενη προμήθεια περαιτέρω άντλησης φυσικών πόρων. Προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες των πολυεθνικών εταιρειών, οι κανόνες του εμπορίου άρχισαν να σχηματοποιούνται σε μια πιο διευρυμένη βάση.

Ο ΠΟΕ ιδρύθηκε το 1995 ύστερα από οκτώ έτη διαπραγματεύσεων με στόχο το μετασχηματισμό στο πλαίσιο του γύρου της Ουρουγουάης της GAAT. Η GAAT ενσωματώθηκε στον ΠΟΕ, μαζί με πολλές άλλες πολλαπλές συμφωνίες.

Ο ΠΟΕ διαχειρίζεται αυτές τις συμφωνίες, διευκολύνει μελλοντικές εμπορικές διαπραγματεύσεις και επιβλέπει τις αποφάσεις των εμπορικών διαφωνιών3.

Πολλές ομάδες του βιομηχανικού εμπορίου είχαν απευθείας πρόσβαση στην κυβερνητική αντιπροσωπεία που διεξήγαγε τις διαπραγματεύσεις των GATT/ΠΟΕ. Στις ΗΠΑ πάνω από 500 εταιρείες και αντιπρόσωποι επιχειρήσεων ήταν διαπιστευμένοι ως εμπορικοί σύμβουλοι. Ο κατάλογος των συμβούλων αναφέρει τοwho is who των παγκόσμιων βιομηχανικών συμφερόντων και συμπεριλαμβάνει ομάδες όπως το εμπορικό επιμελητήριο, 500 εταιρείες και επιχειρήσεις στρογγυλής τραπέζης, καθώς και ομάδες από συγκεκριμένες βιομηχανίες που επιδιώκουν τους δικούς τους στόχους. Συγκριτικά, δεν έχει δοθεί κανένα δικαίωμα στους μη – κυβερνητικούς οργανισμούς να εκπροσωπούν το περιβάλλον, θέματα όπως η κοινωνική δικαιοσύνη, δικαιώματα καταναλωτών, δημοκρατική κυριαρχία ή εργασία.

Οι αναπτυσσόμενες ή Νότιες Κυβερνήσεις αποκλείσθηκαν από την διαπραγματευτική διαδικασία. Οι πιο σημαντικές διαπραγματεύσεις έγιναν μυστικά, πίσω από κλειστές πόρτες, από ορισμένες βιομηχανικές χώρες – κλειδιά, εμπορικές αντιπροσωπείες καισυμφέροντα επιχειρήσεων.

Οι συμφωνίες πρώτα γράφτηκαν και μετά δόθηκαν στους ετέρους του τρίτου κόσμου. Ήταν μια προσφορά που έλεγε, ή το παίρνετε ή φύγετε. Εάν οι χώρες αποφάσιζαν να μη δεχτούν τους όρους, τότε η απάντηση ήταν ότι θα εγκαταλείπονταν από το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα και θα απειλούνταν με περιορισμένα δικαιώματα στο ΔΝΤ και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς για δανεισμό. Φοβούμενοι ότι ο αποκλεισμός τους θα ήταν η οικονομική αυτοκτονία τους, οι λιγότερο αναπτυσσόμενες χώρες συμφώνησαν με το τελεσίγραφο, αλλά συνέχισαν να μη συμφωνούν με πολλούς από τους όρους, έως και σήμερα.

Η έγκριση της διαδικασίας δεν ήταν περισσότερο δημοκρατική από ό,τι η διαδικασία της διαπραγμάτευσης. Πολλές χώρες ενέκριναν το γύρο της Ουρουγουάης και τον ΠΟΕ απλώς και μόνο με μια εντολή της εκτελεστικής εξουσίας που οι περισσότεροι πολίτες δε γνώριζαν τίποτε. Ακόμη και στις μεγάλες, δήθεν δημοκρατικές χώρες, η έγκριση πάρθηκε στο πλαίσιο μιας ύποπτης, μυστικής διαδικασίας. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, πραγματοποιήθηκε τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων, από ένα τμήμα της Βουλής που πήρε την απόφαση έχοντας απέναντί της μια μεγάλη, δημόσια αντίθεση. Στις ΗΠΑ άσχετοι και μη ενημερωμένοι αντιπρόσωποι του Κογκρέσου κλήθηκαν να ψηφίσουν σε μια έκτακτη σύνοδο της Βουλής, και αυτό το επιχείρημα πέρασε απαρατήρητο.

Μετά από τη δημιουργία του, ο ΠΟΕ αμέσως ανακοίνωσε ότι ο ίδιος είναι η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση του παγκοσμίου εμπορίου από το 1948. Πράγματι, αυτό ήταν αλήθεια για δύο λόγους. Πρώτον, ο ΠΟΕ δεν περιοριζόταν μόνον στα εμπορικά αγαθά, αλλά απέκτησε αρμοδιότητες και για στις επονομαζόμενες εμπορικές σχετικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβάνοντας τους κανόνες για ξένες επενδύσεις, την κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων και τους εσωτερικούς τακτικούς μηχανισμούς συμπεριλαμβάνοντας τοπικούς χαρακτήρα νόμους, υπηρεσίες όπως το ασφαλιστικό και οι μεταφορές, η αγροτική πολιτική και τα μέτρα διατροφής και περιβάλλοντος.

Δεύτερον, ο ΠΟΕ είχε αποκτήσει νομικές αρμοδιότητες. Έχει διεθνή θέση, μια ιδιότητα που είναι ισοδύναμη με τα Ηνωμένα Έθνη και επιπροσθέτως έχει πολύ αυξημένες εκτελεστικές αρμοδιότητες. Όταν οι διάφορες κυβερνήσεις έχουν σαν κανόνα να μην είναι υποχωρητικές με τα μέτρα του ΠΟΕ, τότε επέρχονται σημαντικές οικονομικές και εμπορικές κυρώσεις. Ένα κράτος που παραβαίνει τους κανόνες μπορεί να διαλυθεί οικονομικά.

Θα ήταν πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί κάποιο θέμα κοινωνικό, οικονομικό, υγείας, κουλτούρας, ασφαλιστικής ή περιβαλλοντολογικής σημασίας που να μην είναι επηρεασμένο από τους κανόνες του ΠΟΕ. Οι κανόνες αυτοί πρώτα διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων μεταξύ των υπουργείων εμπορίου των χωρών μελών, συνήθως κάτω από την ισχυρή επιρροή της αντιπροσωπείας εμπορίου των ΗΠΑ, του Καναδά, της Ιαπωνίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάθε δύο χρόνια, συναντώνται οι υπουργοί εμπορίου και οι αντιπρόσωποι των χωρών – μελών στο πλαίσιο των υπουργικών συναντήσεων του ΠΟΕ όπου οι συμφωνίες είναι επισήμως οροθετημένες ενώ έχει καθοριστεί και το πεδίο για περαιτέρω διαπραγματεύσεις.

Εντούτοις, το πιο σημαντικό είναι το σώμα Ρύθμισης Διαμφισβήτησης (DSB). Ενώπιόν του μπορεί να παραπονεθεί μια χώρα εάν εκτιμά ότι κάποιο άλλο μέλος δε συμμορφώνεται με τους κανόνες του ΠΟΕ. Οποιοσδήποτε ενδιαφέρεται για εργατικά δικαιώματα, ανθρώπινα δικαιώματα, υγεία και ασφαλιστικό, δάση, προστασία ζώων, κοινωνική δικαιοσύνη και δημοκρατικές διαδικασίες ή δικαιώματα εξουσίας χωρών μπορεί να αποτανθεί στην εσωτερική λειτουργία του ΠΟΕ, στο σύστημα λύσης διαφωνιών.

Στο DSB, κάθε κράτος – μέλος μπορεί να αμφισβητήσει τους νόμους άλλης χώρας εάν οι νόμοι αυτοί της φανούν εμπόδιο στο ελεύθερο εμπόριο με βάση τους κανόνες του ΠΟΕ.

Μια τελική διευθέτηση από τον ΠΟΕ συνίσταται στο ότι μια χώρα, ή η υπάρχουσα περιβαλλοντολογική ασφάλεια τροφίμων, υγείας και άλλοι νόμοι της χώρας αυτής πρέπει να εξαλειφθούν ή πρέπει να πληρώνει διαρκώς πρόστιμα ή να αντιμετωπίζει αυστηρές ανταποδοτικές εμπορικές κυρώσεις.

Ακόμα και χωρίς προκλήσεις, η πολιτική του ΠΟΕ και οι συμφωνίες του ουσιαστικά υπαγορεύουν την εσωτερική αγροτική πολιτική, τους κανόνες των επενδύσεων, τις ασφαλιστικές προϋποθέσεις, τις κυβερνητικές δαπάνες, την φορολογική πολιτική ακόμη και ειδικότερα σε εθνικό, τοπικό ως και σε επίπεδο διοικητικής αποκέντρωσης.

Για να αποφεύγουν τέτοιες προκλήσεις, πολλές κυβερνήσεις έχουν προσαρμόσει τους νόμους τους στους κανόνες του ΠΟΕ ή υπό την απειλή κάποιας πρόκλησης, έχουν αναγκαστεί να παγιώσουν νέους κατάλληλους νόμους. Με τέτοιες άμεσες και έμμεσες εξουσίες ο ΠΟΕ παίζει το ρόλο ενός παγκόσμιου κυβερνητικού οργάνου που προωθεί την εμπορική φιλελευθεροποίηση και παρέχει τη δυνατότητα ώστε τα εμπορικά θέματα να επικρατούν πάνω από τα πολιτικά, κοινωνικά και περιβαλλοντολογικά θέματα.

1 Lori Wallach and Michelle Sforza, Whose Trade Organization?:Corporate Globalization and the Erosion of Democracy, Public Citizen, Washington, D.C. 1999

2 World Trade Organization http://www.wto.org. Geneva, Switzerland

3 Das, Bhagirath Lal, The World Trade Organization, A Guide to the Framework for International Trade, Penang: Third World Network, 1999