[Ο ΠΟΛΥ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ HOMUNCULUS]

Γράφει η Δανάη Ζούμη

Δημοσιεύτηκε στο διμηνιαίο θεωρητικό περιοδικό «Διάπλους» ,
τεύχος 18, Φεβρ.-Μαρτ. 2007.

η δύναμη δα εκειά η χαριτωμένη/που ωρμούσε από τα μέσα λιγωμένη/για δούναι και λαβείν προωρισμένη/να ζουγραφίση εδώ τον εαυτό της/προσθέτοντας στο ξένο το δικό της/αυτή έχει ξεπέσει κι όλο σβήνει./Μ’αυτήν ακόμα ας χαίρωνται τα κτήνη
ΦΑΟΥΣΤ(μετ.Δ.Λάμψα- εκδ.Δωδώνη)

Ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία πυροδότησε συζητήσεις για την τύχη των εθνών-κρατών  στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και τα δικαιώματα των εθνικών μειονοτήτων. Λατρεία της ετερότητας. Ενοχοποίηση του έθνους και  ιεροποίηση της μειονότητας. Αλλά και η μειονότητα δεν είναι ένας εθνισμός; Το πιο σημαντικό πάντως είναι, ότι γίνονται πειράματα για την κατασκευή ενός νέου ανθρωπολογικού τύπου.

Οικουμενισμός κατά έθνους-κράτους

Πολίτης του κόσμου  ή του έθνους- κράτους; Ερώτημα κατάλληλα διαμορφωμένο για δημοσκοπήσεις. Κι η απάντηση ακόμα πιο αφηρημένη και πιο προοδευτική έρχεται από τη δημοσιογράφο της ΝΕΤ. Πατρίδα μου είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα! (Ο καπιταλισμός πάντα λάτρευε το αφηρημένο).

Πώς κτάται κάποιος την ιδιότητα του οικουμενικού πολίτη; Πώς γίνεται η ιεράρχηση των δικαιωμάτων; Οι θιασώτες του «καθημερινού δημοψηφίσματος» του Ρενάν και του «δημοκρατικού έθνους» τι λένε; Εκλήθησαν να συνυπογράψουν οικουμενικό Σύνταγμα; Το ιδεολόγημα της οικουμενικότητας, καταλύοντας την έννοια της κρατικής κυριαρχίας, δεν έρχεται να διευρύνει τα όρια του «δημοκρατικού έθνους», αλλά να αφαιρέσει κι αυτά τα ψήγματα ελευθερίας των εθνικών αστικών συνταγμάτων. Τελικά ηγεμονική επιβολή και απόλυτη αυθαιρεσία. Πιο πίσω κι απ’ την Magna Carta!

Ευρωπαϊκή Ένωση και έθνος-κράτος

Η ΕΕ, μετά τους βομβαρδισμούς, έβαλε στην ουρά  τους υπηκόους της Ν.Α Ευρώπης και άρχισε να τους χορηγεί ταυτότητα  Ρωμαίου πολίτη. Μας πήραν τον κόσμο και μας δώσανε τα περιττώματά του, που λέει κι ο Γέητς. Το τίμημα ήταν τα εθνικά κράτη να εκχωρήσουν τις πολιτικές τους λειτουργίες στον υπερεθνικό ευρωατλαντικό συνασπισμό (λεόντειος εταιρεία) καθιστάμενα άπαντα οιονεί μειονότητες της Ευρώπης (κι έτσι «λύνονται»  και τα ζητήματα των διαφορών μεταξύ εθνών  και  μειονοτήτων …!).

Η βουλησιαρχική  θεωρία του  «καθημερινού δημοψηφίσματος» του Ρενάν, δηλ. ότι το έθνος συγκροτείται με την ελεύθερη επιλογή των μελών του, συναρθρώνεται με τις μεταμοντέρνες «κατασκευαστικές» θεωρίες και γίνεται όχημα ένταξης ετερογενών ομάδων στο ευρωπαϊκό «δημοκρατικό έθνος». Αλλά η δεύτερη φορά είναι φάρσα. Το «δημοκρατικό έθνος» που ανασύρεται από την κατάψυξη του 18ου αιώνα, μάλλον προς  ιερή συμμαχία φέρνει.

Η ελληνική αστική τάξη είχε φροντίσει να είναι με τους νικητές. Η νέα μεγάλη ιδέα   της είναι  ο οικονομικός επεκτατισμός  στα Βαλκάνια και η  ενσωμάτωση στην ΕΕ. Στο δρόμο προς τη δύση έχει φροντίσει να απαλλαγεί από τα παλαιοεθνικιστικά κατάλοιπα, έχει πετάξει και τη χλαμύδα και την αλουργίδα, και είναι αποφασισμένη να προχωρήσει, ακόμα κι αν πρέπει να φορέσει φέσι.

Στην πορεία της αυτή στηρίζεται από μια διανόηση, που ενώ υπηρετεί πιστά τα ιδεολογήματα της νέα τάξης πραγμάτων, επιζητά προοδευτική νομιμοποίηση από την αντιπαράθεσή της με την εκκλησία και τα ράκη της εθνικοφροσύνης. Καθιστώντας κύριο στόχο, τους γενναίους του Μπρανκαλεόνε, διεξάγει έναν ξεπερασμένο αντικληρικαλιστικό αγώνα  εποχής διαφωτισμού, γυρνώντας μας  στην  αντιπαράθεση Ροΐδη-εκκλησίας. Αν θυμηθούμε, όμως, το δημιουργικό ιστορισμό θα παρατηρήσουμε ότι, στη σύγκρουση της προοδευτικής διανόησης με την πανίσχυρη κάποτε εκκλησία, το αιτούμενο ήταν ελευθερία στη σκέψη και στην έρευνα. Σήμερα μπορούν να εκπροσωπούν την ελευθερία στη σκέψη και την έρευνα  αυτοί που έχουν δεχτεί να υπηρετούν ευρωατλαντικής έμπνευσης κέντρα, όπως είναι το Κέντρο για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης; Εξαντλώντας τα πυρά κατά της εκκλησίας και αφήνοντας στο απυρόβλητο τα πανίσχυρα ιμπεριαλιστικά κέντρα και την αγορά;  Και στην ιεράρχηση, ποιο είναι το μείζον;

Έθνος

Από την εμπειρική εξέταση του έθνους, όμαιμον, ομόγλωσσον και ομόθρησκον (ΟΥΡΑΝΙΑ Η, Ηρόδοτος) φτάσαμε στις μεταμοντέρνες θεωρίες. Οι πιο διαδεδομένες είναι αυτές  που το εμφανίζουν ως μια ιδεολογική κατασκευή ή επινόηση, κοινό στοιχείο όμως όλων είναι ότι έχουν εγκαταλείψει την εξέτασή του βάσει αντικειμενικών στοιχείων.

Για τους μαρξιστές το έθνος είναι ιστορική κατηγορία, που ορίζεται  βάσει αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων. Ο Σβορώνος, απορρίπτοντας  τόσο τη γαλλική βουλησιαρχική θεωρία του Ρενάν, όσο και  τις ιδεοκρατικές θεωρίες και ιδιαίτερα τη γερμανική ρομαντική σχολή του Χέρντερ, προτείνει «πριν από την οποιαδήποτε απόπειρα γενικής θεωρίας, την επιστημονική διερεύνηση κάθε έθνους χωριστά»  με βάση «την άμεσα αισθητή εικόνα που δίνει στον σύγχρονο άνθρωπο ένα συντελεσμένο έθνος: μια διαμορφωμένη σταθερή κοινότητα ανθρώπων με συνείδηση ότι αποτελεί ένα ενιαίο και αλληλέγγυο σύνολο με δική του πολιτισμική φυσιογνωμία και ψυχοσύνθεση, με κοινά υλικά και πνευματικά συμφέροντα και με σταθερά εκφρασμένη βούληση ή τάση πολιτισμικής ή πολιτικής αυτονομίας, που μπορεί να φτάσει ως την απαίτηση κρατικής ανεξαρτησίας», ένας ορισμός, δηλαδή, που συνδυάζει τα αντικειμενικά με τα υποκειμενικά στοιχεία και μπορεί να αποτελέσει βάση έρευνας και συζήτησης.

 Πότε η εθνότητα αποκτά συνείδηση ώστε να μετατραπεί σε έθνος; Εδώ η συμβολή του Σβορώνου είναι σημαντική, γιατί μέσα από τις μελέτες του ανίχνευσε τη γένεση του νεοελληνικού έθνους στα τέλη του 11ου αιώνα, όταν δηλαδή στο Βυζάντιο είχε εμφανιστεί η αστική τάξη (όχι ακόμα  καπιταλιστική). Στη φάση της συσσώρευσης του κεφαλαίου και της ανάγκης επένδυσής του, η αστική τάξη εντός του συντελεσμένου έθνους θα απαιτήσει ενοποίηση της εσωτερικής οικονομικής αγοράς,  γι’ αυτό και θα έλθει σε αντιπαράθεση με το κατακερματισμένο φεουδαρχικό σύστημα και θα δημιουργήσει το έθνος-κράτος.

Στην ελληνική μαρξιστική ερμηνευτική είχε εγχαραχτεί μία δογματική ανάγνωση του εθνικού ζητήματος του Στάλιν, που είχε παγιδέψει τους μαρξιστές ιστορικούς. Οι  ιστορικοί αυτοί θεωρούσαν ότι τα έθνη σχηματίζονται στερεότυπα στη φάση της συσσώρευσης του κεφαλαίου, επειδή έτσι σχηματίστηκαν σε κάποιες χώρες (Δ. Ευρώπη π.χ.). Εγκλωβισμένοι στο παραπάνω σχήμα  και σε συνδυασμό με το φόβο να μην συμπλεύσουν με την εθνικιστική υστερία της μεγάλης ιδέας είδαν  τη γένεση του νεοελληνικού έθνους να αναδύεται στις παραμονές του ’21,  λίγο πριν τη γένεση του ελληνικού κράτους. Αντίθετα, η ιστορία της νεοελληνικής  λογοτεχνίας μας πιο ελεύθερη από ιδεολογικές σκοπιμότητες ανίχνευσε τις ρίζες της  πίσω στο 10ο αιώνα.

Επιβιώσεις αυτής της ανάγνωσης απαντώνται και σήμερα  με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται αδιάκριτα  οι έννοιες έθνος, έθνος-κράτος, καπιταλιστικό έθνος –κράτος και να αποδίδεται στο έθνος «εγγενής τάση ολοκληρωτισμού», τάση όμως που χαρακτηρίζει την αστική τάξη και όχι το έθνος. Γιατί το έθνος είναι πεδίο κοινωνικού ανταγωνισμού. Άλλωστε τι νόημα έχουν τα λεγόμενα των Μαρξ- Ένγκελς «Οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα. Δεν μπορείς να τους πάρεις αυτό που δεν έχουν. Μα, μια και το προλεταριάτο πρέπει πρώτα να καταχτήσει την πολιτική εξουσία, να ανυψωθεί σε εθνική τάξη, να συγκροτηθεί το ίδιο σαν έθνος, είναι και το ίδιο επίσης εθνικό, αν και σε καμιά περίπτωση με την έννοια της αστικής τάξης»;

 Η αντοχή του ορισμού, που ταύτιζε το έθνος με το αστικό έθνος, δοκιμάστηκε με τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις. Όταν έχουμε μια κοινότητα ανθρώπων με κοινή πολιτισμική ταυτότητα, οργανωμένη πολιτικά σε σοσιαλιστικό κράτος και με κοινή οικονομική διάρθρωση που δεν βασίζεται στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, παύουμε να έχουμε έθνος; Ο Γληνός στο Η οχτωβριανή επανάσταση και το εθνικό πρόβλημα-εκλεκτές σελίδες τ.4 εκδ. Στοχαστής, αφού παραθέσει εισαγωγικά τον καθιερωμένο ορισμό για τα έθνη ένθα « προπάντων όμως παρουσιάζουν μια κοινή οικονομική διάρθρωση που βασίζεται στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής», θα αφήσει σιωπηλά να διολισθήσει ο όρος έθνος σε «αστικό» και «σοσιαλιστικό» έθνος.

 Ο Σβορώνος μίλησε για ιστορική συνέχεια του ελληνισμού κι ανίχνευσε τη γένεση του νεοελληνικού έθνους στον 11ο αιώνα. Δείγμα πνευματικού ολοκληρωτισμού είναι ότι οι απολογητές, δεν θα απαντήσουν επιστημονικά, αλλά  θα καταφύγουν σε απόλυτη διαστρέβλωση των θέσεών του και θα τον κατατάξουν στο ρομαντικό ρεύμα του Χέρντερ και στο παπαρρηγοπούλειο σχήμα! ενώ θα υπάρξουν κι οι αστόχαστοι που θα τον κατηγορήσουν και για «διαφοριστικό ρατσισμό»… κατηγορία που θα «έπρεπε» να αποδοθεί πρωταρχικά  στους Μαρξ-΄Ενγκελς για τα «ιστορικά» και «μη ιστορικά έθνη», ακόμα και για τα «απορρίμματα λαών». Η σφοδρή αντίδραση οφείλεται στην τακτική των απολογητών να θέλουν να εμφανίσουν όλους όσους μιλούν για έθνος ως ασπαζόμενους το παπαρρηγοπούλειο σχήμα και συνοδοιπόρους του Χριστόδουλου, ώστε χωρίς αντιστάσεις να  προωθήσουν τη διάχυση στο ευρωενωσιακό ρεύμα.

Εθνική ταυτότητα

Το έθνος γεννήθηκε από την εθνότητα, δηλαδή ενυπάρχει στο έθνος ένας σκληρός πυρήνας που έρχεται από πολύ μακριά. Οι εθνότητες στην Ευρώπη σχηματίστηκαν στο φεουδαρχικό Μεσαίωνα, ενώ η αρχαιοελληνική είχε ήδη δημιουργηθεί στη δουλοκτητική περίοδο. Οι «εχθροί» του έθνους διαπράττουν το σφάλμα να μην υπολογίζουν τη δύναμη που περικλείει το εθνοτικό κομμάτι του. Η εθνική ταυτότητα εδράζεται στον πυρήνα αυτό.

Και μόνο το παράδειγμα των «χάρτινων  εθνών» θα έπρεπε να  κάνει κάποιους λιγότερο οικονομιστές ως προς το θέμα. Σκληρόν προς κέντραν λακτίζειν.

Ως βάρβαρον λέχος

Τα κατά φύσιν εθνικιστικά κέντρα ανέλαβαν να εκριζώσουν τα  εθνοκεντρικά στοιχεία από την παιδεία των χωρών της Ν.Α Ευρώπης! Με αυτό το πρόσχημα δημιούργησαν το Κέντρο για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, δωρεά μεταξύ άλλων του υπουργείου εξωτερικών των ΗΠΑ και του Τζώρτζ Σόρος, -προς προσβολή της μνήμης των χιλιάδων νεκρών από τους βομβαρδισμούς τους- με επίσημο στόχο  να ξαναγραφτεί η ιστορία στο πνεύμα του πολιτικά ορθού.
Η Ελλάδα προσήλθε ως βάρβαρον λέχος που χρήζει εκπολιτισμού(με τον εκπολιτισμό θυμηθήκαμε και το εκπολιτιστικό έργο των ευρωπαίων στην Αμερική, όπου απλά «εκμεταλλεύτηκαν» τους ιθαγενείς. Ναι, με αυτήν την ανώδυνη λέξη οι ουδετερόφρονες συγγραφείς του βιβλίου της Στ΄ τάξης Δημοτικού αποσιώπησαν μια γενοκτονία). 
Έτσι, η πραγματική ανάγκη για αλλαγή των βιβλίων στη χώρα μας και από ιδεολογική αλλά και από μεθοδολογική άποψη έλαβε τη χειρότερη λύση.Τα βιβλία που συνέγραψε το κέντρο δεν έχουν ακόμα διανεμηθεί από το υπουργείο, το ενδοτικό και ξενέρωτο όμως πνεύμα τους έχει ήδη περάσει στα νέα σχολικά εγχειρίδια.

Ο  ιστορικός Α. Λιάκος έχει εγκαταλείψει την αναζήτηση αντικειμενικών κριτηρίων για τη συνάρθρωση του ιστορικού σώματος, καθότι όπως μας λέει στη μεταπολεμική Δ. Ευρώπη το έθνος μπήκε στην Ακαδημία, όπου και μελετήθηκε ψυχρά, χωρίς συναισθηματικές ενέσεις  με αποτέλεσμα μια μείζονα γνωσιοθεωρητική ανατροπή, αντικαταστάθηκε η «γενετική» από την «κατασκευστική» θεωρία.
Στον Φάουστ του Γκαίτε, ο καθηγητής Βάγκνερ, πειραματίζεται στο επιστημονικό του εργαστήριο για να  κατασκευάσει  στο δοκιμαστικό σωλήνα  ένα είδος ανθρώπου, τον homunculus, που δε θα προέρχεται από ερωτική συνεύρεση και θα είναι απαλλαγμένος από  συναίσθημα, αίμα και  πάθος. Στα εργαστήρια λοιπόν της νέας τάξης θα κατασκευαστεί το νέο έθνος και  το αποστειρωμένο ανθρωπάριο, ο πολυπολιτισμικός homunculus που δε θάχει παρελθόν, δε θάχει πάθος, θα παίρνει «επιλεγμένη»γνώση  και θα αγνοεί τους μείζονες μύθους. 

Με πρόσχημα την καταπολέμηση του εθνικισμού τα κατ΄ εξοχήν εθνικιστικά κέντρα επεμβαίνουν στην ιστορία με στόχο τη χειραγώγηση της μνήμης:
1) Εξαφανίζεται η αντικειμενική διάσταση, το σώμα της ιστορίας και η συγχρονική εξέτασή του, μένουν μόνο «τα ερωτήματα που θέτουμε στο παρελθόν», οπότε καθίσταται αδύνατη η ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Ήδη, ξένοι ιστορικοί, διαβάζοντας το παρελθόν μέσα από τις ιδεολογικές σκοπιμότητες του παρόντος, καταγράφουν τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας ως τρομοκρατικά και ανάλογου ύφους μελέτες για εθνοκάθαρση στην Τριπολιτσά, Κολοκοτρώνη σφαγέα κλπ. άρχισαν να εμφανίζονται και στην ημεδαπή.
2) Η γνωστή αναθεώρηση  της ιστορίας της εθνικής αντίστασης.
3) Ουδέτερες αφηγήσεις (όπως στο βιβλίο της ΣΤ΄ για την καταστροφή της Σμύρνης ή τη γενοκτονία των ιθαγενών), νομιμοποίηση των «ανθρωπιστικών»  ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων (βιβλίο του καθηγητή  στο μάθημα της πολιτικής αγωγής Γ΄ Γυμνασίου) που καλλιεργούν την ανοχή και τον ενδοτισμό.
4) Σκόπιμη άρνηση της συνέχειας του ελληνισμού (χωρίς προσκόμιση στοιχείων) και του αντιστασιακού πυρήνα της ιστορίας του (όχι επειδή είναι εγγενής ιδιότητα, αλλά επειδή, η διαμόρφωση του νεοελληνικού έθνους άρχισε εν μέσω επιθέσεων από Ανατολή και Δύση, οπότε και αναγκάστηκε να διεξάγει αγώνες  για την επιβίωσή του).

 Ο Πλάτωνας βγάζει τον Όμηρο και τον Ησίοδο από την επινοημένη (χωρίς εισαγωγικά) Πολιτεία του, λόγω της δύναμης της ποίησής τους, φοβάται τους μείζονες μύθους που θα ανατρέψουν αυτό που προκρίνει ως political correct. Αναλόγως κινούνται και οι σημερινοί αποδομητές. Μέσα στην αποδομητική μανία θα κυκλοφορήσουν βιβλία και άρθρα που στρέφονται ενάντια στους  Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσο, Μακρυγιάννη, Λορεντζάτο, Θεοδωράκη, λόγω του ελληνοκεντρικού χαρακτήρα του έργου τους! Λογοτεχνική ανάγνωση της ιστορίας, ιστορική ανάγνωση της λογοτεχνίας, όλα ένας αχταρμάς, αρκεί να αποδειχτεί το επιδιωκόμενο.

 Είναι  γεγονός ότι η γλώσσα αποτελεί και το πιο αδιάσειστο στοιχείο της συνέχειας του ελληνισμού. Διαβάζω το Ζήσιμο Λορεντζάτο: «…χωρίς να συμμερίζομαι διόλου την παπαρρηγοπουλική (και πολλών άλλων) θεωρία της ίδιας εθνότητας -για μένα όνειρο, ομηρικά όναρ- περιορίζομαι στη μοναδική πραγματικότητα -ομηρικά ύπαρ-πως είμαστε ο μόνος σύγχρονος λαός που ανεβοκατεβαίνομε ως τον Όμηρο από την ανεμόσκαλα της ίδιας γλώσσας». Η γλώσσα είναι φορέας όλων των αξιών του παρελθόντος που επέζησαν στο παρόν και «επειδή κρύβει μέσα της όλους τους θησαυρούς της υποσυνείδητης επιβίωσης των αξιών του πολιτισμού κληρονομημένους από γενιά σε γενιά είναι και ο αμεσότερος δεσμός μας με το μεσαιωνικό και το αρχαίο παρελθόν μας» (Έθνος και Γλώσσα, Δ. Γληνός).

Ήδη έχουν εμφανιστεί site για να προπαγανδίσουν τη μη  συνέχεια της γλώσσας.
   
Συνοψίζοντας, βάλλεται ο εθνικισμός ή η πνευματική παράδοση, η συλλογική συνείδηση και αυτογνωσία, ώστε να μετατραπεί ο πολίτης σε  homunculus, σε ένα πολυπολιτισμικό υβρίδιο χωρίς αντιστάσεις;
Ο Μαρξ, στα 1866, επισημαίνει: «Χτες έγιναν συζητήσεις στο Γενικό συμβούλιο της Διεθνούς για το σημερινό πόλεμο…Οι συζητήσεις κατέληξαν, όπως και έπρεπε να το περιμένουμε στο ζήτημα των «εθνοτήτων» και στη στάση μας απέναντί του…Οι αντιπρόσωποι της νεαρής Γαλλίας (όχι εργατικοί) διατύπωσαν την άποψη ότι όλες οι εθνότητες και το ίδιο το έθνος είναι απαρχαιωμένες προλήψεις. Προυντονικός στιρνερισμός…Όλος ο κόσμος θα πρέπει να περιμένει ώσπου να ωριμάσουν οι γάλλοι για να κάνουν την κοινωνική επανάσταση…Οι άγγλοι γέλασαν πολύ όταν άρχισα το λόγο μου λέγοντας ότι ο φίλος μου Λαφάργκ και οι άλλοι που κατάργησαν τις εθνότητες, απευθύνονται σε μας στα γαλλικά, δηλαδή σε μια γλώσσα που δεν την καταλαβαίνουν τα 9/10 της συνέλευσης. Παρακάτω έκανα υπαινιγμό ότι ο Λαφάργκ, χωρίς να το καταλαβαίνει ο ίδιος με την άρνηση των εθνοτήτων εννοεί όπως φαίνεται, την καταβρόχθισή τους από το πρότυπο γαλλικό έθνος» (Το απόσπασμα από το «Για το Δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των εθνών» του Λένιν).

Μήπως «με την άρνηση των εθνοτήτων» επιδιώκουν κάποιοι την καταβρόχθισή μας από το πρότυπο αμερικανικό έθνος ώστε ο πολίτης να γίνει ο homunculus των «largely cocacola-ized countries»; (η φράση του Σεφέρη, Μέρες ΣΤ, σελ.73 εκδ. Ίκαρος). 

Αναδημοσίευση από:  http://www.resaltomag.gr