Ένα ανθολόγιο κειμένων της Θεολογίας της Απελευθέρωσης

Αναρτήθηκε από τον/την Yperboles

Καμίλο Τόρες

Κολομβιανός ιερέας. Δολοφονήθηκε το 1966 από τον στρατό της Κολομβίας ενώ είχε ενταχθεί στο αντάρτικο του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού (ELN).

“Η βία προέρχεται από αυτόν που αφαιρεί την μπουκιά από το στόμα του φτωχού και όχι από αυτόν που αμύνεται να συντηρηθεί στη ζωή.”¹

“Πιστεύω πως εκπληρώνω την αποστολή μου διεξάγοντας την επανάσταση, για το καλό των αδερφών μου, για την αγάπη στον πλησίον, και για το όφελος της πλειοψηφίας των Κολομβιανών. Νομίζω, πως ο πρώτος στόχος της επανάστασης, πρέπει να είναι, το να πάρει η εργατική τάξη την εξουσία… Θα έχουμε προβλήματα, κυρίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή η αστική τάξη της Κολομβίας έχει ισχυρούς δεσμούς με τα αμερικανικά συμφέροντα… Νομίζω πως μπορώ να συνεργαστώ με τους κομμουνιστές, επειδή πιστεύω πως οι κομμουνιστές έχουν επαναστατικά στοιχεία… Πρέπει να ρωτήσουμε την ολιγαρχία, το πώς σχεδιάζει να παραδώσει την εξουσία. Αν το πράξει με ειρηνικό τρόπο, εμείς θα την πάρουμε με ειρηνικό τρόπο, αλλά αν το πράξει μόνο μέσω της βίας, τότε θα την πάρουμε με βίαιο τρόπο. Όταν ο λαός αποφασίσει να παλέψει ως το τέλος, δεν μπορεί να υπάρξει υλική δύναμη που θα είναι μεγαλύτερη, από τη δύναμη ενός λαού που ποθεί την ελευθερία του.”²

“Εμείς οι Χριστιανοί μπορούμε και πρέπει να αγωνιζόμαστε εναντίον της τυραννίας. Η σημερινή κυβέρνηση λ.χ. στην Κολομβία είναι τυραννική, γιατί στηρίζεται μόνο στο 20% των εκλογέων της και γιατί οι αποφάσεις προέρχονται από τις προνομιούχες μειονότητες. Οι Χριστιανοί όμως, δυστυχώς ενεργούν όπως οι στωικοί και μένουν αδρανείς απέναντι σε αυτήν την κατάρρευση, την ηθική και την πνευματική, ακόμα και την κοινωνικοπολιτική, η οποία φαίνεται πως δεν τους ενδιαφέρει. Με την επανάσταση, μια λέξη, που δεν φαίνεται τόσο εύηχη στα αυτιά πολλών, που διακρίνονται για τη σεμνοτυφία και τη στωική απραξία, οφείλουμε όλοι μας σα χριστιανοί που είμαστε, να γνωρίσουμε ότι έχουμε υψίστη υποχρέωση και ιερό καθήκον να θεμελιώσουμε ένα σύστημα κοινωνικής ζωής και σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων τέτοιο, που να βασίζεται στην αγάπη για τον πλησίον.”¹

“Ο κόσμος ξυπνά από ένα μακροχρόνιο λήθαργο ατομικισμού και συνειδητοποιεί την κοινωνική πραγματικότητα. Είναι αδύνατο το Πανεπιστήμιο, που ο ρόλος του είναι να μορφώνει τους ηγέτες μιας χώρας, να μην τους αποδίνει στην κοινωνία ικανούς να λύνουν κατά τρόπο σωστό τα σύγχρονα προβλήματα. Το Πανεπιστήμιο θα πρόδιδε την αποστολή του αν μόρφωνε επαγγελματίες που αδιαφορούν για τον άνθρωπο, για την κοινωνία, για το Θεό. Αυτό το ενδιαφέρον δεν ικανοποιείται, στις μέρες μας παρά δείχνοντας τις βαθιές αιτίες των ανθρώπινων προβλημάτων της εποχής μας και τις κοινωνικές ανάγκες που απαιτούν μια επείγουσα λύση.”¹

“Ο χριστιανός πρέπει να υιοθετήσει μια στάση που δεν προδίνει την πρακτική της αγάπης προς τον πλησίον. Είναι αναγκαίο η αντίδρασή του να μην είναι σε καμιά περίπτωση… χωλή σε σχέση με τις απαιτήσεις του κόσμου. Γιατί ο χριστιανός, δεν πρέπει να στέκεται παράμερα από τον κόσμο, αλλά να “τηρήσεις αυτούς εκ του πονηρού” (Ιωάν. 17:15). Οφείλει να “ώσιν ηγιασμένοι εν αληθεία” -να καθαγιάζει τον κόσμο μέσα στην αλήθεια (Ιωάν. 17:19).. .Για τούτο, πρέπει να επιζητεί στη διάρκεια της ζωής του να εφαρμόζει τη μεταφυσική της αγάπης μέσα στις οικονομικές και κοινωνικές διαρθρώσεις, πάνω στις οποίες οφείλει να επενεργεί.”¹

Όσκαρ Ρομέρο

Αρχιεπίσκοπος του Ελ Σαλβαδόρ. Δολοφονήθηκε το 1980 την ώρα της Θείας Λειτουργίας από τα ακροδεξιά τάγματα θανάτου.

“Η Εκκλησία δεν μπορεί να απουσιάζει από την πάλη για την απελευθέρωση. Αλλά η παρουσία της σε αυτή την πάλη για την ανόρθωση του ανθρώπου, και την απόδοση της αξιοπρέπειάς του πρέπει να μεταδίδει ένα μήνυμα και να είναι αληθινά αυθεντική παρουσία, παρουσία που θα έχει μέσα της το σπόρο της νίκης και θα οδηγεί στην επιτυχία.”¹

“Η Δόξα του Θεού, είναι να ζήσει ο φτωχός.”³

“Η αληθινή αγάπη είναι εκείνη που οδήγησε τον π. Ρουτίλιο Γκράντε στον θάνατο, πιασμένο χέρι-χέρι με τους δύο χωρικούς. Να πως αγαπά η Εκκλησία: πεθαίνει μαζί τους, και με αυτούς παρουσιάζεται στην πόρτα του ουρανού. Αυτό είναι το σημείο: Ο π. Γκράντε έπεσε -”θερισμένος” από τις σφαίρες- ενώ βάδιζε προς το λαό του για να του φέρει το μήνυμα της σωτηρίας και της θείας λειτουργίας.”¹

“Υπάρχουν μερικοί που θα ήθελαν να μην κηρύττω έτσι όπως πιστεύω ότι το απαιτεί η Εκκλησία.Λένε ότι έτσι θα απέφευγα πολλά προβλήματα. Διαβεβαιώνουν ότι κανείς δεν θα με κατέκρινε ούτε θα με κατηγορούσε, ότι θα διαφυλασσόταν η ενότητα των επισκόπων, και ότι οι σχέσεις της Εκκλησίας με την κυβέρνηση θα ήταν ομαλότερες. Εγώ όμως πιστεύω ότι οι φωνές που πρέπει να ακούω είναι οι φωνές της αυθεντικής εκκλησιαστικής πίστης, του κλήρου μου, που συμμερίζεται βαθύτατα την προσπάθειά μου να υλοποιήσω αυτή την πίστη μέσα από τις συνθήκες του Ελ Σαλβαντόρ και της συνείδησης μου, κι’ όχι άλλες φωνές που φαίνονται να μην εναρμονίζονται με το Ευαγγέλιο ή με τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Προκειμένου να αποφύγω επιθέσεις και κατηγορίες εκ μέρους μιας πλευράς, θα φαινόταν βολικότερο να συναινέσω στις φωνές που με καλούν να αλλάξω πορεία. Ο Θεός ξέρει τι μου κοστίζει το να μην συναινώ. Αλλά το καθήκον μου ως ποιμένα με ωθεί να παραμένω πιστός σε πείσμα κάθε αντιξοότητας.”¹

“Ο χριστιανός είναι ο μεγαλύτερος επαναστάτης που υπάρχει, γιατί δεν υποτάσσεται σε καμιά γήινη ιδεολογία, κατέχει τη μεγαλύτερη ελευθερία του Ιησού Χριστού, του Ελευθερωτή.”¹

“Η Χριστιανική πίστη δεν πρέπει να μας χωρίζει από τον κόσμο, αλλά να μας βυθίζει μέσα σ’ αυτόν.”³

Γκουστάβο Γκουτιέρες

Περουβιανός ιερέας και θεολόγος.

“Στο παρελθόν, η θεολογική σκέψη στην ενασχόληση με το ζήτημα της κοινωνικής πράξης δεν λάμβανε επαρκώς υπόψη την πολιτική διάσταση. Στους χριστιανικούς κύκλους -υπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει- δυσκολία στην αντίληψη και κατανόηση των συγκεκριμένων συνθηκών της πολιτικής σφαίρας. Η έμφαση δινόταν στην ιδιωτική ζωή και στην καλλιέργεια των ατομικών αξιών. Τα πολιτικά πράγματα υποβιβάζονταν σε ένα κατώτερο επίπεδο, στον αόριστο και παρεξηγημένο χώρο του “κοινού καλού”… Έτσι αναπτύχθηκε εκείνη η αδιαφορία, μέσα σε μια γενικότερη και “φιλάνθρωπη” θεώρηση της πραγματικότητας σε βάρος της επιστημονικής και δομικής ανάλυσης και γνώσης των κοινωνικοοικονομικών μηχανισμών και της δυναμικής της ιστορίας. Από εκεί προήλθε και η έμφαση στις προσωπικές και συμφιλιωτικές πλευρές του μηνύματος του Ευαγγελίου, παρά στην πολιτική και συγκρουσιακή του διάσταση. Σήμερα όμως πρέπει να σταθούμε κριτικά απέναντι σ’ αυτή τη Χριστιανική παράδοση… Η κοινωνική πράξη αποτελεί όλο και περισσότερο το πεδίο όπου ο χριστιανός -μαζί με άλλους- διαμορφώνει τόσο το πεπρωμένο του σαν άνθρωπος όσο και τη ζωή της πίστης προς τον Κύριο της ιστορίας. Η συμμετοχή στη διαδικασία της απελευθέρωσης είναι πια ένα βασικό και ουσιώδες στοιχείο της χριστιανικής ζωής και σκέψης. Στη συμμετοχή αυτή θα ακουστούν έννοιες του λόγου του Θεού που δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτές σε άλλες καταστάσεις, και χωρίς τις οποίες δεν μπορεί να υπάρξει αυθεντική και γόνιμη πίστη προς τον Κύριο. Αν κοιτάξουμε βαθύτερα το ζήτημα της αξίας της σωτηρίας, όπως εμφανίζεται μέσα στην κατανόηση της ιστορικής εξέλιξης -δηλαδή σαν μια απελευθερωτική πράξη- βλέπουμε ότι πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά την πεμπτουσία του χριστιανισμού. Το να είσαι χριστιανός σημαίνει το να αποδέχεσαι και να ζεις το νόημα που δίνει ο λόγος του Θεού, καθώς και η συνάντησή μας με αυτό το λόγο, στο ιστορικό γίγνεσθαι προς τη πλήρωση της ανθρώπινης κοινότητας. Το να θεωρείς την απόλυτη και μοναδική σχέση με τον Θεό σαν τον ορίζοντα της κάθε ανθρώπινης πράξης, σημαίνει να θέτεις εξ αρχής, τον εαυτό σου σε ένα βαθύτερο και ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο.”¹

“Η Θεολογία της Απελευθέρωσης είναι μια προσπάθεια να βρεθεί μια γλώσσα, με την οποία να μιλήσουμε για την αγάπη του Θεού στους θεόφτωχους Χριστιανούς αυτής της ηπείρου… Η Εκκλησία δεν είναι ένα καταφύγιο μακριά από την πόλη. Ακολουθεί τα βήματα εκείνου του Ιησού που έζησε, δούλεψε, αγωνίστηκε και πέθανε στο κέντρο της πόλης… Χωρίς στράτευση στο πλευρό των φτωχών, δεν μπορεί να υπάρξει χριστιανική ζωή”¹

Χέλντερ Καμάρα

Βραζιλιάνος αρχιεπίσκοπος.

“Όταν δίνω τροφή στους φτωχούς με λένε άγιο. Όταν ρωτάω γιατί οι φτωχοί δεν έχουν τροφή, με λένε κομμουνιστή.”

“Η νεολαία δεν έχει πλέον την υπομονή να περιμένει πότε οι προνομιούχοι θα παραιτηθούν από τα προνόμιά τους. Η νεολαία βλέπει συχνά τις κυβερνήσεις συνδεδεμένες με την τάξη των προνομιούχων. Η νεολαία χάνει την εμπιστοσύνη της στις Εκκλησίες, που διακηρύσσουν ωραίες αρχές -μεγάλα κείμενα, αξιόλογα συμπεράσματα- μα χωρίς ποτέ να αποφασίσουν ως σήμερα τουλάχιστον, να τις μετατρέψουν σε αληθινή ζωή. Η νεολαία, λοιπόν, στρέφεται όλο και περισσότερο στο ριζοσπαστισμό και τη βία… Η βία γεννά τη βία. Ας το επαναλαμβάνουμε άφοβα και αδιάκοπα: οι αδικίες γεννούν την επανάσταση, είτε των καταπιεζομένων, είτε της νεολαίας, που είναι αποφασισμένη να αγωνισθεί για ένα κόσμο πιο δίκαιο και πιο ανθρώπινο.”¹

“Μας επιβάλλεται να ξεπεράσουμε το μαγικό και μοιρολατρικό χριστιανισμό που μεταδώσαμε στις λατινοαμερικάνικες μάζες… Η θρησκεία που διδάσκεται σε ανθρώπους χωρίς ελευθερία καταντά αναγκαστικά μαγική και μοιρολατρική θρησκεία… Πως θα οδηγήσουμε τις λατινοαμερικάνικες μάζες σε μια θρησκευτική πρακτική που να ξεπερνά αυτές τις αισχρές παραμορφώσεις; Έχουμε να κάνουμε τόσο βαθιές αλλαγές ώστε απαιτείται από την πλευρά μας λεπτή ικανότητα χειρισμών και σπάνια ψυχολογική αίσθηση. Μας επιβάλλεται να αποσπάσουμε τις μάζες από εκεί που βρίσκονται. Μας επιβάλλεται να επιβεβαιώσουμε ξανά την πίστη μας στο Δημιουργό και Πατέρα, που έχει όλη τη δύναμη να επεμβαίνει στη Δημιουργία. Αλλά μας επιβάλλεται να αποδείξουμε πως αυτός ο ίδιος ο Θεός θέλησε τον άνθρωπο ικανό να κυριαρχήσει στη Φύση και να συμπληρώσει τη Δημιουργία. Μας επιβάλλεται επίσης να διδάξουμε αποφασιστικά πως οι κοινωνικές αδικίες είναι για μας ένα καθημερινό επίσης πρόβλημα (οι μάζες λένε: «μερικοί γεννιούνται πλούσιοι, μερικοί γεννιούνται φτωχοί. Πρέπει να δεχόμαστε τη θέληση του Καλού Θεού»). Είναι ενδιαφέρον να προσπαθήσουμε να ζήσουμε και να κάνουμε να ζήσει, όχι ένας καινούργιος χριστιανισμός -δεν υπάρχει παρά ένας Χριστός και Αυτός μας αρκεί! Είναι ενδιαφέρον να προσπαθήσουμε να ζήσουμε και να κάνουμε να ζήσει ο αυθεντικός χριστιανισμός, ο παντοτινός χριστιανισμός που η ανθρώπινη αδυναμία μας, πολύ συχνά, έφθασε να ξεχνά και να παραμορφώνει.”¹

Φράι Μπέττο

Βραζιλιάνος θεολόγος και μοναχός.

“Καιρός να περάσουμε από τα προσωπικά προβλήματα, στα προβλήματα των προσώπων… Αν ο Χριστός απουσιάζει από την κίνηση της ιστορίας που ζούμε, είναι γιατί οι χριστιανοί δεν συνάντησαν ακόμη το Θεό του Ιησού Χριστού.”¹

“Ο Ιησούς έχει επιλέξει χωρίς όρους τους φτωχούς. Βέβαια, μιλάει σ’ όλους τους ανθρώπους, πλούσιους και φτωχούς, αλλά από μια ειδική κοινωνική θέση: από τη θέση των συμφερόντων των φτωχών. Δηλαδή δεν πρόκειται για ουδέτερο, παγκόσμιο, αφηρημένο λόγο, αλλά για λόγο που αντανακλά τα συμφέροντα των καταπιεσμένων στρωμάτων της εποχής του.”4

“Ο Ιησούς κατήγγειλε με δριμύτητα τους φαρισαίους και χαρακτήρισε τον Ηρώδη αλεπού. Μάλιστα, ο Ιησούς λέει ότι οφείλουμε να αγαπάμε τους εχθρούς μας. Δεν λέει ότι δεν πρέπει να έχουμε εχθρούς. Και δεν υπάρχει μεγαλύτερη ένδειξη αγάπης απέναντι σ’ έναν καταπιεστή από το να του στερήσεις τη δυνατότητα να καταπιέζει.”4

Αντόνιο Φραγκόζο

Βραζιλιάνος επίσκοπος.

“Αν πιστεύουμε στο Χριστό και το Ευαγγέλιό Του, οφείλουμε να οργανώσουμε την κοινωνική, πολιτική, και οικονομική μας ζωή σύμφωνα με αυτή την πίστη. Πίστη στη βαθιά αξιοπρέπεια του μικρού, του αδύνατου, του φτωχού… Ο χριστιανός που θέλει να είναι συνεπής με την πίστη του οφείλει να στρατευθεί στον αγώνα για την απελευθέρωση των αδελφών του Χριστού, για την απελευθέρωσή τους από την πείνα, την αρρώστια, τη δυστυχία, την καταπίεση… Ο χριστιανός πρέπει να είναι, αν είναι πιστός στο Ευαγγέλιο, άνθρωπος ελπίδας. Ο άνθρωπος της ελπίδας δεν οπισθοχωρεί… Γιατί φοβόμαστε μήπως μας ονομάσουν «ανατρεπτικούς»; Ας φοβόμαστε, αυτό μάλιστα, να μην προδώσουμε το Ευαγγέλιο, να μην προδώσουμε την κοινωνική δικαιοσύνη, να μην προδώσουμε την εμπιστοσύνη των αδελφών μας. Ας μη φοβόμαστε όμως μήπως μας αποκαλέσουν «ανατρεπτικούς», αν η συνείδησή μας μας διαβεβαιώνει πως το μόνο που θέλουμε είναι να ανατρέψουμε την ηθική αταξία της οποίας είμαστε μάρτυρες. Ο χριστιανός που δεν αγωνίζεται για τη δικαιοσύνη είναι μια μετριότητα, μια καρικατούρα της εικόνας του Θεού Δημιουργού, της καλοσύνης του Πατέρα και της ευσπλαχνίας του Κυρίου.”¹

Γιον Σομπρίνο

Ισπανός ιερέας και θεολόγος.

“Στον Ιησού Χριστό πιστεύουν εκείνοι οι άνθρωποι και εκείνες οι κοινότητες που αναγγέλλουν τη Βασιλεία του Θεού στους φτωχούς. Πιστεύουν στον Ιησού Χριστό εκείνοι που αναζητούν και επιδιώκουν την απελευθέρωση από κάθε σκλαβιά που πασχίζουν αντάξια των παιδιών του Θεού, κυρίως όμως της απέραντης πλειοψηφίας των ανδρών και των γυναικών που είναι σταυρωμένοι. Στον Ιησού Χριστό, πιστεύουν εκείνοι, που αναζητώντας τη δικαιοσύνη, χτίζουν την ειρήνη και χτίζοντας την ειρήνη αναζητούν τη δικαιοσύνη. Αν οι άνθρωποι πραγματοποιούν όλα αυτά επειδή θέλουν να ακολουθήσουν τον Ιησού Χριστό και επειδή αυτά είναι τα έργα που πραγματοποίησε ο Ιησούς Χριστός τότε αυτοί οι άνθρωποι πιστεύουν στον Ιησού Χριστό.”¹

Χουάν Ερνάντες Πίκο

Βάσκος-Γουατεμαλτέκος ιερέας, θεολόγος και κοινωνικός επιστήμονας.

“Η συνεργασία με τον επαναστατημένο λαό, είναι αγάπη και πίστη στο λαό, που βοηθημένος από την εκκλησία στον αγώνα του κατά της αδικίας, αποκτάει εμπιστοσύνη στη θρησκεία του. Πρέπει πρώτα να υπακούμε στη θέληση του λαού, γιατί αυτή είναι η θέληση του Θεού, κι όχι σε εκείνη της συνεργαζόμενης με τους δικτάτορες εκκλησίας.”³

Πάμπλο Ρίτσαρντ

Χιλιανός ιερέας και θεολόγος.

“Θέλουμε να κηρύξουμε το Ευαγγέλιο της πνευματικής αφύπνισης και της Βασιλείας του Θεού, όπου οι φτωχοί είναι οι προνομιούχοι.”³

“Μεταξύ επαναστατών, η ενότητα και ο διάλογος είναι πάντα δυνατοί. Ιστορικά στην Κεντρική Αμερική αυτή η ενότητα ήταν πάντα ευκολότερα δυνατή, γιατί οι Μαρξιστικές δυνάμεις έχουν ξεπεράσει τον παραδοσιακό ελιτισμό τους και σήμερα δέχονται ως γεγονός την ταυτότητα του λαού, με τη θρησκευτική, ηθική, πολιτιστική, εθνική και φιλοσοφική της διάσταση.”³

“Οι δυνάμεις του θανάτου τις οποίες βιώνουμε στην Κεντρική Αμερική προέρχονται από τα οικονομικά χρηματιστικά και στρατιωτικά κέντρα των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ιαπωνίας. Αυτά τα κέντρα προκαλούν το θάνατο των φτωχών του Τρίτου Κόσμου. Σήμερα πεθαίνουν κάθε χρόνο πάνω από 48 εκατομμύρια ανθρώπων στο φτωχό κόσμο. Υπάρχουν πάνω από 500 εκατομμύρια που ζουν σε κατάσταση άκρας αθλιότητας εξαιτίας της οικονομικής και πιστωτικής πολιτικής αυτών των κέντρων θανάτου. Τα στρατιωτικά κέντρα επενδύουν πάνω από ένα εκατομμύριο δολάρια κάθε λεπτό σε εξοπλισμούς για το θάνατο. Ενάντια σ’ αυτές τις δυνάμεις του θανάτου δεν μένει παρά η επιλογή της ζωής. Αυτή είναι η επιλογή των φτωχών ολόκληρου του κόσμου.”³

“Οι Χριστιανοί στην Κεντρική Αμερική έχουν αποδεχτεί την πρακτική της Απελευθέρωσης με όλες τις πολιτικές, οργανικές και θεωρητικές απαιτήσεις της. Στην περιοχή αυτή της Ηπείρου, αυτό που μετράει είναι η ενότητα και η απελευθέρωση του λαού και σε αυτόν τον σκοπό ενώνονται όλοι οι επαναστάτες, πιστοί και μη… Οι Χριστιανοί στην Κεντρική Αμερική έχουν επιμείνει περισσότερο από κάθε άλλο στη ρίζα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης στη βίωση του Θεού ως Θεού των φτωχών μέσα στους απελευθερωτικούς αγώνες. Εδώ η Θεολογία της Απελευθέρωσης αποκαλείται συχνά Θεολογία της Ζωής”.³

1. Ανδρέας Χ. Αργυρόπουλος. “Η Θεολογία της Απελευθέρωσης στο μάθημα των θρησκευτικών”. εκδόσεις Manifesto. 2011.

2. Απομαγνητοφώνηση ομιλίας του Καμίλο Τόρες από τις “Υπερβολές”.

3. Λάρκος Λάρκου. Η Θεολογία της Απελευθέρωσης στη Λατινική Αμερική.

4. Φράι Μπέττο. “Ο Φιδέλ και η Θρησκεία”. εκδόσεις Γνώσεις. 1987.