Δήμος Αβδελιώδης. Ένας ποιητής φωτίζει το "αμάρτημα" του Βιζυηνού

Το θέατρο είναι σχολείο. Και μάλιστα μεγάλο σχολείο. Σχολείο τραγωδίας και κωμωδίας. Είναι το βήμα απ' όπου οι άνθρωποι ελεύθερα εκφράζουν τη βούλησή τους, την πείρα τους, τη συγκίνησή τους, την πνευματικότητά τους. Στο θέατρο κρίνεται η ανθρώπινη κοινωνία, η δυνατότητα επικοινωνίας, η ψυχολογία και η αγωγή κάθε εποχής. Στο θέατρο εξηγούνται με απτά παραδείγματα οι αιώνιοι νόμοι της καρδιάς και των ανθρώπινων αισθημάτων. Ο Δήμος Αβδελιώδης, ένας από τους πιο σημαντικούς και πιο εμπνευσμένους σκηνοθέτες μας, φέτος το καλοκαίρι με το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων και με πρωταγωνιστή τον Κωνσταντίνο Γιαννακόπουλο, ανεβάζει στο θέατρο ένα καινοτόμο για την εποχή του διήγημα, από τα σημαντικότερα της ελληνικής πεζογραφίας, το «Αμάρτημα της μητρός μου» του Γεώργιου Βιζυηνού. Το έργο, έντονα επηρεασμένο από τα λογοτεχνικά ρεύματα της Δυτικής Ευρώπης, είναι το πρώτο νεοελληνικό διήγημα που αναφέρεται στο ψυχικό μαρτύριο, τις ενοχές και τη βαριά συνείδηση, διεισδύοντας σε βάθος στην ανθρώπινη ψυχή. Ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία με ζεστά συναισθήματα, ανθρωπιά και αμεσότητα. Με την ίδια θέρμη, καλή πίστη, εντιμότητα και αβρότητα το σκηνοθετεί και ο Δήμος Αβδελιώδης, ένας άνθρωπος με βαθιά συγκρότηση, αξίες και ιδεώδη. Ένας καλλιτέχνης - φιλόσοφος και ποιητής, που μας έχει δώσει άριστα δείγματα γραφής έως τώρα και αφήνει ιστορία στον ελληνικό κινηματογράφο και το θέατρο. Στο cat is art μάς μιλά, με περίσκεψη και πάθος, για τον Βιζυηνό, τον Παπαδιαμάντη, τον Σολωμό και τον Χορτάτση. Δηλώνει πως δεν τον ενδιαφέρει ο φετιχισμός της παράδοσης, ότι σκέπτεται να ανεβάσει την Απολογία του Σωκράτη στα Αρχαία Ελληνικά, πως το θέατρο και ο κινηματογράφος είναι μεν δύο πράγματα που διαφέρουν μεταξύ τους πολύ στον τρόπο που φτιάχνονται αλλά του αρέσουν εξίσου και αναφέρεται στην οικουμενικότητα και τη διαχρονικότητα του Ελληνισμού. Από την πλευρά μας τον ευχαριστούμε για τη συνέντευξη που μας παραχώρησε και περιμένουμε εναγωνίως το «Αμάρτημα της μητρός μου», που θα φέρει τη δική του ιδιαίτερη και ποιοτική σφραγίδα.

Διαβάστε τη συνέντευξη.

Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε Γεώργιο Βιζυηνό αυτή την εποχή, κύριε Αβδελιώδη;

* Πιστεύω ότι ο Βιζυηνός, όπως και όλα τα μεγάλα κείμενα, αυτά που θεωρούνται και μέσα από το χρόνο έχουν καταξιωθεί σαν κλασικά λεγόμενα κείμενα, έχουν κάτι πολύ σημαντικό να μας πουν σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή. Γιατί στις περιόδους που κλονίζεται το σύστημα των αξιών και που οι άνθρωποι μένουν μετέωροι, χωρίς να ξέρουν πού πρέπει να χτυπήσουν για να μπορέσουν να επανακτήσουν την αυτοκυριαρχία τους και τη δύναμή τους, αυτά τα κείμενα είναι συγκροτημένα να παράγουν και να αναπαράγουν έναν κόσμο, ο οποίος είναι συγκροτημένος με αξίες, με ιδεώδη, με ιδανικά. Έτσι ενδυναμώνουν την αισιοδοξία μας, ενδυναμώνουν την αίσθηση ότι δεν είναι μονοσήμαντα τα πράγματα και κυρίως αυτό που απασχολεί τους ανθρώπους πάντα είναι η υπέρβαση από την ωμή πραγματικότητα, η οποία δεν  ικανοποιεί το πλήθος των ανθρώπων, δεν τους δίνει τη χαρά, ακόμα περισσότερο σήμερα. Με αυτή την έννοια, λοιπόν, αυτά τα κείμενα είναι σαν ένα είδος θεραπείας, γιατί επανακαθιστούν αυτό το κομμάτι που έχουμε χάσει σήμερα και μας κάνει πολύ αδύναμους.

Έχετε καταπιαστεί ξανά με τον Βιζυηνό, καθώς και με τον Σολωμό και με τον Χορτάτση. Τι σας οδηγεί ξανά και ξανά σ’ αυτούς τους συγγραφείς;

* Ναι, είναι αυτό που θα συμπληρώσω ουσιαστικά στην πρώτη απάντηση, ότι και ο Βιζυηνός συγκροτεί έναν κόσμο, ο οποίος εμπεριέχει γενικά αυτό που λέγεται «ελληνικό πνεύμα», με την έννοια δηλαδή της διαχρονικότητας και της οικουμενικότητας που έχει ο Ελληνισμός, δηλαδή δεν είναι κάτι κλειστό και  περιορισμένο στα όρια της πατρίδας αλλά είναι ένα πνεύμα ελεύθερο που μπορεί να πάει και να πετάξει σε όλο τον κόσμο, σε όλο τον πλανήτη κι έχει ουσιαστικά αυτή τη σφραγίδα ο Βιζυηνός. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Παπαδιαμάντη γιατί αυτοί οι δύο δεν είναι απλοί ηθογράφοι. Δεν έχουν καταγράψει απλώς τη ζωή σε άλλες εποχές, αλλά έχουν εμβαθύνει τόσο πολύ μέσα από την παρατήρηση και μέσα από την ενόραση, που παρατηρείς τη συμπεριφορά, τον τρόπο που λειτουργούν οι άνθρωποι, την τραγικότητα που περικλείουν όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με προβλήματα που δεν μπορούν να λύσουν. Και όλους αυτούς, όλο αυτόν τον κόσμο, τον βλέπουμε με βαθιά κατανόηση, με μεγάλη ειλικρίνεια και ευκρίνεια οπότε μας βοηθούν κι εμάς να κατανοήσουμε πράγματα τα οποία μας αφορούν σήμερα. Τώρα όσον αφορά τον Χορτάτση θα πρέπει να σας πω ότι είναι ίσως ο μεγαλύτερος ποιητής της ελληνικής Αναγέννησης, της Αναγέννησης δηλαδή, τον κατατάσσω στις μεγαλύτερες προσωπικότητες ποιητών που υπήρξαν στο στερέωμα το ελληνικό γιατί το έργο του είναι ένα έργο απόλυτα ιδιοφυές, που κι αυτό αναπαράγει έναν κόσμο πραγματικό, ενώ μιλάει συμβολικά, έναν πραγματικό κόσμο, με τεράστια δύναμη η οποία μας αγγίζει και σήμερα συγκλονιστικά. Δεν είναι δηλαδή ένα έργο που παρακολουθείς και νομίζεις ότι αναφέρεται σε άλλους οπότε πας έτσι χωρίς ενδιαφέρον. Είναι ένα έργο που μας αφορά γιατί μιλά για θέματα πολύ σημαντικά, όπως είναι η εξουσία και το χειρίζεται με έναν τρόπο που μόνον η σαιξπηρική γραφή μπορεί να αξιολογηθεί με τον τρόπο που παρουσιάζει ο Χορτάτσης τα πράγματα. Προσωπικά πιστεύω ότι αν ο Χορτάτσης ήταν και ηθοποιός και θιασάρχης όπως ήταν ο Σαίξπηρ, θα μπορούσε να είχε ή άνετα στο έργο του θα μπορούσε να είχε αφαιρέσει κομμάτια της ρητορικής και να σου έδινε ένα εξαιρετικό θεατρικό έργο.

Το θεατρικό έργο τι είναι;

* Τι είναι; Ένα ποίημα μεγάλο από σπουδές, το οποίο όμως έχει την πεμπτουσία της σαιξπηρικής γραφής σαν θεατρική γραφή. Και όσον αφορά τον Σολωμό θα πρέπει να του αναγνωρίσουμε πως δεν είναι τυχαίο ότι έχει ονομαστεί ο εθνικός μας ποιητής και σαν εθνικός μας ποιητής έχει συλλάβει την αλήθεια πραγμάτων και εξακολουθεί και σήμερα να μας διδάσκει και να μας παραπέμπει σε έναν κόσμο τον οποίο δεν βλέπουμε. Πρόκειται για μια ευαισθησία που έχουν μόνο εξαιρετικά προικισμένα άτομα όπως ήταν ο Σολωμός και είναι κάτι, είναι μια γνώση δηλαδή, την οποία έχουμε απαρνηθεί, έχουμε αμελήσει, και η οποία μπορεί να μας τροφοδοτεί αν χάνουμε τη δύναμή μας.

Παρατηρώ μια αφοσίωση στην παράδοση, μ’ αυτά που κάνετε και στον κινηματογράφο και στο θέατρο…

* Κοιτάξτε, δεν είναι αφοσίωση στην παράδοση. Δηλαδή δεν μ’ ενδιαφέρει καθόλου ο φετιχισμός της παράδοσης, να σας πω την αλήθεια. Αυτό που με ενδιαφέρει από την παράδοση είναι αυτά τα χρήσιμα στοιχεία που μπορούμε να θεωρήσουμε ότι έχουν νόημα για τη ζωή, τα οποία τα βρίσκουμε μέσα στο θησαυρό της εμπειρίας του ανθρώπου που είναι η παράδοση. Και πολλά πράγματα από την παράδοση είναι για πέταμα, πραγματικά για πέταμα. Αλλά υπάρχει όμως κι όλος αυτός ο πλούτος που έχει συσσωρευτεί, που ίσως είναι το πολύτιμο αρχείο για να μπορέσουμε να κινηθούμε προς το μέλλον. Μ’ αυτή την έννοια λοιπόν με ενδιαφέρει η παράδοση.

Το έργο του Βιζυηνού έχει ένα περίτεχνα επεξεργασμένο γλωσσικό ιδίωμα. Αυτό σας δυσκόλεψε;

* Όχι, έχω νιώσει για όλες τις παραστάσεις που έχουμε κάνει, ότι όταν ασχολείται κανείς με ένα πολύ εξαιρετικό κείμενο, το οποίο είναι γραμμένο με αυτή την έμπνευση όχι μόνο δεν είναι δύσκολο, αλλά είναι εξαιρετικά εύκολο, γιατί εμπεριέχει μέσα του τη μουσικότητα εκείνη και τη συγκρότηση του νοήματος με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να σε κάνει να μην μπορείς να το ξεχάσεις, σε γοητεύει διαχρονικά. Εμείς δεν χορταίνουμε στις παραστάσεις που κάνουμε, να ακούμε αυτή τη γλώσσα, όταν αυτή η γλώσσα ζωντανέψει μέσα από το θέατρο με την πρακτική, έτσι έχουμε μπροστά μας έναν κόσμο που είναι αληθινός, έναν κόσμο που περιέχεται ο ίδιος μέσα του.

Γιατί επιλέξατε για το ρόλο του Βιζυηνού τον Κωνσταντίνο Γιαννακόπουλο, τον έχετε δει και σε άλλες παραστάσεις, όπως η πρόσφατη παράστασή του «Η άλλη» της Ιωάννας Καρυστιάνη;

* Δυστυχώς δεν έχω δει τον Κωνσταντίνο να παίζει σαν ηθοποιός γιατί έχω καθίσει εφτά χρόνια στη Χίο, μόλις πριν από τρία χρόνια γύρισα και δεν είχα γνώση του θεάτρου εδώ και άποψη, όμως έμαθα για τον Κωνσταντίνο και το σημαντικό είναι ότι όταν τον γνώρισα ό,τι είχα μάθει όχι μόνο επιβεβαιώθηκε αλλά με ενθουσίασε κιόλας και είναι σπάνιος καλλιτέχνης με πολλά χαρίσματα. Με την εργατικότητα  και το ταλέντο που έχει πιστεύω θα βγει μια εξαίρετη παράσταση.

Τι σκέφτεστε να ανεβάσετε στο μέλλον ή τι σκέφτεστε να παρουσιάσετε στον κινηματογράφο;

* Θα δουλέψω και στο θέατρο και στον κινηματογράφο, αλλά δεν έχω κάτι συγκεκριμένο να σας πω τώρα. Υπάρχουν κάποιες προτάσεις, αλλά δεν έχει ξεκαθαριστεί τίποτα ακόμα. Εγώ όμως αυτό που έχω στα σκαριά τώρα, εδώ και ένα ενάμιση χρόνο δηλαδή το δουλεύω, είναι η Απολογία του Σωκράτη που θα ανεβάσω στα Αρχαία Ελληνικά, στην ελληνική γλώσσα δηλαδή, και θα περιλαμβάνει ελληνικούς υπότιτλους.

Ως θεατής νιώθετε ότι λείπει κάτι από το ελληνικό θέατρο;

* Δεν είμαι ο καλύτερος θεατής γιατί δεν παρακολουθώ συχνά παραστάσεις, πολύ δύσκολα. Αλλά γενικά πιστεύω ότι το θέατρο έχει αποπροσανατολιστεί, όπως και πολλά πράγματα στη ζωή. Το θέατρο προσωπικά πιστεύω ότι αν δεν είναι ένας πολύ μεγάλος στόχος και είναι απλώς ένα επάγγελμα, δεν μπορεί να μας προσφέρει πολύ μεγάλη χαρά, μεγάλη ενατένιση και νομίζω ότι από αυτή την άποψη υπάρχει κάτι το οποίο είναι βαρετό και δεν υπάρχει κάτι που να μου έχει τραβήξει το ενδιαφέρον σαν κάτι νεωτερικό, κάτι το οποίο να έχω δει να μας δίνει κάτι καινούργιο, κάτι που θα το αγκαλιάσουμε και θα πούμε αυτό είναι. Έχω την αίσθηση ότι έχει χάσει το δρόμο του. Βέβαια υπάρχουν προσπάθειες που ίσως να μην έχουν πέσει στην αντίληψή μου και να αδικώ ανθρώπους, γιατί πρέπει να πω ότι έχουμε πολύ σπουδαίους ηθοποιούς στο ελληνικό θέατρο, αλλά αν δεν υπάρχει καλό θέατρο, χάνονται και οι ηθοποιοί. Ελπίζω να μην αδικώ κάποιους που δεν έχω παρακολουθήσει τη δουλειά τους.

Θα θέλατε να πείτε κάποια ονόματα ηθοποιών;

* Α, όχι δεν μπορώ. Υπάρχουν εξαιρετικοί ηθοποιοί, το γνωρίζουν όλοι. Έχουμε πλούσιο υλικό, δηλαδή ταλέντο, αυτό είναι γνωστό δεν είναι κάτι καινούργιο, και πολλές φορές εγώ θεωρώ ταλέντα και ανθρώπους που δεν έχουν κάνει όνομα απλώς υπάρχουν και προσπαθούν να βρουν το δρόμο τους, πολλές φορές ακόμα χωρίς να έχουν τη μεγάλη αναγνώριση.

Προτιμάτε να κάνετε θέατρο ή κινηματογράφο και επίσης σας αρέσει να εργάζεστε περισσότερο ως ηθοποιός, όπως παλαιότερα, ή ως σκηνοθέτης;

* Κοιτάξτε, τη δεκαετία του '80 είχα την τελευταία εμπλοκή μου ως ηθοποιός, από τότε δεν έχω ξαναπαίξει στο θέατρο, δεν ήθελα να το κάνω αυτό, δεν ήθελα να συνεχίσω δηλαδή μ’ αυτή την ιδιότητα, δεν έχω ξαναπαίξει ποτέ, εκτός από μία παράσταση που έκανα πρόσφατα πριν από δύο χρόνια, τέλος πάντων ήταν μια παράσταση μίας ώρας δεν έκανα κάτι, σιγά. Όσον αφορά τώρα το θέατρο και τον κινηματογράφο είναι δύο πράγματα που διαφέρουν μεταξύ τους πάρα πολύ στον τρόπο που φτιάχνονται, αλλά εμένα μου αρέσουν εξίσου και τα δύο και νομίζω πως είτε κάνω κινηματογράφο είτε θέατρο θα είναι πάντα το ίδιο πράγμα.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.

* Ευχαριστώ κι εγώ.

H παράσταση

Με τη θεατρική παράσταση και καλοκαιρινή παραγωγή "Το αμάρτημα της μητρός μου", βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα του Γεώργιου Βιζυηνού, το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων γιορτάζει φέτος τα τριάντα του χρόνια. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα διηγήματα της ελληνικής πεζογραφίας, το οποίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο και αποτελεί ένα αυτοβιογραφικό οικογενειακό δράμα με κύρια πρόσωπα τον αφηγητή και τη μητέρα του.
* Την παράσταση σκηνοθετεί ο Δήμος Αβδελιώδης και πρωταγωνιστούν ο Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος και η Ρένα Κυπριώτη (φωτογραφία).

Υπόθεση του έργου

Το διήγημα αναφέρεται στις απελπισμένες αλλά μάταιες προσπάθειες της χήρας μητέρας του συγγραφέα να σώσει την άρρωστη κόρη της, η οποία τελικά πεθαίνει. Κάτω από το ίδιο ψυχολογικό πρίσμα παρουσιάζονται και πράξεις της ίδιας, όπως η υιοθεσία δυο κοριτσιών μετά τον θάνατο της κόρης της. Πράξεις με υπαρξιακό νόημα καθώς υπαγορεύονται από τις ενοχές της από το “αμάρτημα” που άθελά της διέπραξε στο παρελθόν.

Συντελεστές

Θεατρική προσαρμογή - σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης
Μουσική: Βαγγέλης Γιαννάκης
Ηθοποιοί: Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Ρένα Κυπριώτη
Σκηνικός χώρος - φωτισμοί: Δήμος Αβδελιώδης
Φωτογραφίες: Στέλιος Χουστουλάκης

Πληροφορίες

Διάρκεια παράστασης 60 λεπτά
Τιμή εισιτηρίου 10 ευρώ
ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων, 26510-25670 (ώρες 9 – 2)
* «Το αμάρτημα της μητρός μου» θα παρουσιαστεί σε καλοκαιρινή περιοδεία στην Ήπειρο και σε καταξιωμένα φεστιβάλ όλης της χώρας.
Έναρξη στις 6 Ιουλίου στο θέατρο Κάστρου της Άρτας
Πρεμιέρα 10 Ιουλίου στο υπαίθριο θέατρο της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών στα Ιωάννινα.

Βιογραφικό του Δήμου Αβδελιώδη

Ο Δήμος Αβδελιώδης γεννήθηκε στη Χίο το 1952, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στη δραματική σχολή του Γιώργου Θεοδοσιάδη. Έχει σκηνοθετήσει τόσο κινηματογραφικές ταινίες, όσο και θεατρικές παραστάσεις. Δίδαξε επίσης κινηματογράφο στο τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Παντείου Πανεπιστημίου από το 1993 μέχρι το 1998.
Από το 1997 ως το 2000 και από το 2003 έως τα μέσα του 2010, διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Βορείου Αιγαίου.

Φιλμογραφία
Σκηνοθεσία, σενάριο και παραγωγή

1982 Αθέμιτος Συναγωνισμός.
Πρώτο βραβείο κριτικής επιτροπής Φεστιβάλ Δράμας (1994).
1987 Το δέντρο που πληγώναμε
Ειδική μνεία της Πανελλήνιας Ένωσης Κινηματογράφου, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Συμμετοχή στην εβδομάδα κριτικής στο Φεστιβάλ των Καννών (1987).
Βραβείο ευρωπαϊκής επιτροπής ταινιών νεότητας του Φεστιβάλ Βερολίνου.
Χρυσός Ελέφαντας καλύτερης ταινίας, Φεστιβάλ Νέου Δελχί.
Αργυρός Ελέφαντας σκηνοθεσίας, Φεστιβάλ Νέου Δελχί.
1990 Νίκη της Σαμοθράκης
Βραβεία ενδυματολογίας και ήχου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (1990).
Κρατικά βραβεία μουσικής, μακιγιάζ και ήχου και διάκριση ποιότητας ταινίας (1991).
1999 Η εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων
ΓΔ κρατικό βραβείο ταινίας μυθοπλασίας μεγάλου μήκους.
Κρατικό βραβείο σκηνοθεσίας.
Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου.
Βραβείο FIPRESCI.
Τέσσερα βραβεία στο Φεστιβάλ Βερολίνου.
Συμμετοχή σε πολλά διεθνή Φεστιβάλ.

Ερμηνεία

1981 Μάθε παιδί μου γράμματα
1981 Κερήθρες (Γιώργος)
1987 Το δέντρο που πληγώναμε
1988 Ένας ερωδιός για τη Γερμανία (Ααρών ντα Σίλβα)
1989 Αντανακλάσεις
1990 Νίκη της Σαμοθράκης (Γρηγόρης Πέρδικας, εγγονός)
1998 Το Αίνιγμα (Σπύρος)

Θεατρικές παραστάσεις

1992 Μορφές από το έργο του Βιζυηνού
1995 Τρία ελληνικά παραμύθια
2001 Λίγα απ' όλα (Καραγκιόζης)
2003 Άσμα Ασμάτων
2007 Ο Μεγαλέξανδρος και ο καταραμένος δράκος
2010 Ιχνευτές (Σοφοκλή)
2010 Μαράν Αθά
2010 Τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ (Μπέκετ)
2010 Το μόνον της ζωής του ταξείδιον (Βιζυηνός)
2012 Ερωφύλη (Χορτάτσης)