Ανισότητες, δημοκρατία, εθνική κυριαρχία. Που βρισκόμαστε, πώς θα προετοιμαστούμε

Μαΐου 25, 2013 από seisaxthiablog

Θέλω να ξέρω από πού θα φύγω

Για να διατηρήσω τόση ελπίδα

(Πολ Ελυάρ, « Ποίηση Αδιάκοπη »)

Halimi Serge , [Βασιλοπούλου Κορίνα (μτφ)]

Ορισμένες αποκαλύψεις μας παραπέμπουν σε πράγματα που ήδη γνωρίζαμε. Μήπως μάθαμε τώρα ότι υπάρχουν πολιτικοί που αγαπούν το χρήμα και συναναστρέφονται εκείνους που το κατέχουν ; Ότι ενίοτε συμπεριφέρονται από κοινού ως μια κάστα υπεράνω του νόμου ; Ότι η εφορία θωπεύει τους πλουσιότερους φορολογούμενους ; Ή μήπως, ότι η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων τούς επιτρέπει να κρατούν φυλαγμένους τους θησαυρούς τους σε φορολογικούς παραδείσους ;

Η αποκάλυψη των ατομικών παραβάσεων θα έπρεπε να μας κάνει να αμφισβητήσουμε το σύστημα που τις εξέθρεψε. Αλλά, τις τελευταίες δεκαετίες, ο κόσμος άλλαξε με τέτοια ταχύτητα που ξάφνιασε την αναλυτική μας ικανότητα. Πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ανάδυση των Brics (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική), νέες τεχνολογίες, οικονομικές κρίσεις, εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο, παρακμή της Ευρώπης : κάθε φορά, διάφοροι ειδικοί μπαίνουν στη σειρά για να μας αναγγείλουν το τέλος της ιστορίας ή τη γέννηση μιας νέας παγκόσμιας τάξης.

Πέρα από αυτούς τους όποιους πρόωρους ενταφιασμούς και την αβέβαιη γέννηση του καινούργιου, τρεις μεγάλες τάσεις έχουν εξαπολυθεί, λίγο ως πολύ σε ολόκληρο τον κόσμο, και, για αρχή, είναι απαραίτητο να κάνουμε τον απολογισμό τους : η όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, η αποσύνθεση της πολιτικής δημοκρατίας και η συρρίκνωση της εθνικής κυριαρχίας. Σαν απόστημα ενός μεγάλου, άρρωστου σώματος, το κάθε σκάνδαλο μας επιτρέπει να βλέπουμε τα στοιχεία αυτού του τρίπτυχου να αναδύονται χωριστά και να εγκιβωτίζονται το ένα μέσα στο άλλο. Το γενικό φόντο θα μπορούσε να συνοψιστεί ως εξής : οι κυβερνήσεις, επειδή εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από τους κανόνες που θέτει μια προνομιούχα μειοψηφία (αυτή που επενδύει, κερδοσκοπεί, καταχράται, απολύει, δανείζει), συναινούν στην ολιγαρχική παρέκκλιση των πολιτικών συστημάτων. Μόλις επαναστατήσουν απέναντι σε αυτήν την παραβίαση της εντολής που τους έδωσε ο λαός, η διεθνής πίεση του οργανωμένου χρήματος αναλαμβάνει να τις τινάξει στον αέρα.

« Οι άνθρωποι γεννιούνται και παραμένουν ελεύθεροι με ίσα δικαιώματα. Κοινωνικές διακρίσεις γίνονται μόνο με γνώμονα το κοινό συμφέρον ». Το πρώτο άρθρο της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη -όλοι το γνωρίζουν αυτό- δεν τηρήθηκε ποτέ αυστηρά. Σε όλες τις εποχές, οι διακρίσεις γίνονταν με γνώμονα οτιδήποτε άλλο εκτός από το κοινό συμφέρον : έχουν σχέση με τον τόπο στον οποίο έχει κανείς την τύχη (ή την ατυχία) να γεννηθεί, με την οικονομική κατάσταση των γονιών του, την πρόσβαση στην παιδεία και στην υγεία κ.λπ.. Όμως, το βάρος αυτών των διαφορών ανακουφιζόταν ενίοτε με την πίστη στην κοινωνική κινητικότητα, η οποία, θεωρητικά, θα πήγαινε κόντρα στις προϋπάρχουσες ανισότητες. Για τον Αλέξις ντε Τοκβίλ, μια τέτοια ελπίδα, περισσότερο υπαρκτή στις ΗΠΑ απ’ ότι στη Γηραιά Ήπειρο, βοηθούσε τους Αμερικανούς να προσαρμοστούν στις εισοδηματικές αποκλίσεις, οι οποίες στη χώρα τους είναι μεγαλύτερες συγκριτικά με άλλων. Ένας λογιστάκος από το Κλήβελαντ ή ένας νέος χωρίς πτυχίο από την Καλιφόρνια μπορούσε να ονειρεύεται ότι το ταλέντο του και η επιμονή του θα τον οδηγούσαν στην ίδια θέση με τον Τζον Ροκφέλερ ή τον Στιβ Τζομπς.

« Η ανισότητα αυτή καθεαυτή δεν αποτέλεσε ποτέ μεγάλο πρόβλημα για την αμερικανική πολιτική κουλτούρα, η οποία εμμένει κυρίως στην ισότητα των ευκαιριών και όχι των αποτελεσμάτων », υπενθυμίζει ακόμα και σήμερα ο συντηρητικός διανοούμενος Φράνσις Φουκουγιάμα. « Αλλά, το σύστημα νομιμοποιείται μόνο αν οι άνθρωποι συνεχίζουν να πιστεύουν ότι δουλεύοντας σκληρά και δίνοντας τον καλύτερο εαυτό τους, έχουν σημαντικές πιθανότητες να προοδεύσουν οι ίδιοι και τα παιδιά τους, και αν έχουν σοβαρούς λόγους να πιστεύουν ότι οι πλούσιοι έγιναν πλούσιοι σεβόμενοι τους κανόνες του παιχνιδιού [οι δέκα μεγαλύτερες περιουσίες της χώρας είχαν στην κατοχή τους τόσα χρήματα όσα και τα τρία εκατομμύρια των φτωχότερων Ιταλών μαζί » [Φτάσαμε στο σημείο όπου ανησυχεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο… Αφού διατυμπάνιζε για καιρό ότι η « διάχυση των εισοδημάτων » αποτελεί παράγοντα ανταγωνισμού, ικανότητας και δυναμισμού, διαπιστώνει πλέον ότι το 93% των κερδών από την ανάπτυξη που σημειώθηκε στις ΗΠΑ τον πρώτο χρόνο της οικονομικής ανάκαμψης είχε ως αποδέκτες μόνο το 1% των πλουσιότερων Αμερικανών. Αυτό, ακόμα και για το ΔΝΤ είναι υπερβολικό. Γιατί, πέρα από την όποια ηθική θεώρηση, πώς να εγγυηθείς την ανάπτυξη σε μια χώρα, όταν η ανάκαμψη της οικονομίας δεν ωφελεί πια παρά μόνο μια κλειστή ομάδα, η οποία δεν αγοράζει κιόλας σπουδαία πράγματα, γιατί διαθέτει τα πάντα, και η οποία, κατά συνέπεια, θησαυρίζει ή κερδοσκοπεί, συντηρώντας για λίγο ακόμα μια ήδη παρασιτική χρηματοπιστωτική οικονομία ; Πριν από δύο χρόνια, μια μελέτη του ΔΝΤ κατέθετε τα όπλα. Παραδεχόταν ότι η ενίσχυση της ανάπτυξης και η μείωση των ανισοτήτων αποτελούσαν « τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος » » [Το ινστιτούτο Demos θέλησε να σταθμίσει τις συνέπειες της εγγύτητας ανάμεσα σε κυβερνητικά στελέχη και την οικονομική ολιγαρχία. Πριν από δύο μήνες λοιπόν, δημοσίευσε μια έκθεση που αναλύει « πώς η κυριαρχία των πλούσιων και του επιχειρηματικού κόσμου επί της πολιτικής βάζει φρένο στην κοινωνική κινητικότητα στην Αμερική [Αντιθέτως, καμία ποινή δεν απειλεί τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, τον πρώην υπουργό Οικονομικών της Μογγολίας, τον πρωθυπουργό της Γεωργίας, τη σύζυγο του αναπληρωτή πρωθυπουργού της Ρωσίας ή τον γιο του πρώην προέδρου της Κολομβίας. Όλοι τους, όμως, έχουν στείλει ένα μέρος της περιουσίας τους –την οποία είτε απέκτησαν με δόλια μέσα είτε την έκλεψαν ευθέως– σε φορολογικούς παραδείσους. Όπως, για παράδειγμα, στις βρετανικές Παρθένες Νήσους, όπου η αναλογία μεταξύ εταιρειών και κατοίκων είναι μεγαλύτερη από 20 προς 1. Ή στα Νησιά Καϊμάν, τα οποία διαθέτουν τόσα hedge funds όσα και οι ΗΠΑ. Για να μην παραλείψουμε και στην καρδιά της Ευρώπης την Ελβετία, την Αυστρία και το Λουξεμβούργο, χώρες που δίνουν στη Γηραιά Ήπειρο το στίγμα του εκρηκτικού κοκτέιλ με τις ιδιαίτερα βάρβαρες πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής και τη βιομηχανία της φοροδιαφυγής.

Δεν παραπονιούνται πάντως όλοι για το πόσο διάτρητα είναι τα σύνορα. Ο Μπερνάρ Αρνό μάλιστα, ιδιοκτήτης μιας πολυεθνικής ειδών πολυτελείας και ο δέκατος πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη, εκφράζει την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι οι δημοκρατικές κυβερνήσεις χάνουν την επιρροή τους : « Οι επιχειρήσεις, οι πολυεθνικές κυρίως, έχουν στη διάθεσή τους ολοένα και περισσότερα μέσα και έχουν κατακτήσει, τουλάχιστον στην Ευρώπη, τη δυνατότητα να συναγωνίζονται τα κράτη. (…) Η πραγματική επιρροή των πολιτικών στην οικονομική ζωή μιας χώρας περιορίζεται όλο και πιο πολύ. Ευτυχώς ». [1] Francis Fukuyama, « Le Début de l’histoire. Des origines de la politique à nos jours », Saint-Simon, Παρίσι, 2012, σελ. 23.

[2] La Vie, Παρίσι, 15-12-11.

[3] Διαβάστε, Christoher Newfield, « La dette étudiante, une bombe à retardement », Le Monde diplomatique, Σεπτέμβριος 2012.

[4] Tim Mak, « Unpaid student loans top $1 trillion », 19 Οκτωβρίου 2011, www.politico.com.

[5] Robert Frank et Philip Cook, The Winner-Take-All-Society, Free Press, Nέα Υόρκη, 1995.

[6] « Inequality, exhibit A : Walmart and the wealth of American families », Economic Policy Institute, 17-7-12.

[7] Guillaume Delacroix, « L’Italie de Monti, laboratoire des “mesures Attali” », Les Echos, Παρίσι, 6-7 Απριλίου 2012.

[8] Διαβάστε, « Front antipopulaire », Le Monde diplomatique, Ιανουάριος 2013.

[9] « India’s billionaires club », Financial Times, Λονδίνο, 17-11-12.

[10] « Income inequality may take toll on growth, The New York Times, 16-10-12.

[11] « Repairing the rungs on the ladder », The Economist, Λονδίνο, 9-2-13.

[12] Francis Fukuyama, « Le Début de l’histoire », ό.π.

[13] Το 2011, το ακαθάριστο εσωτερικό παγκόσμιο προϊόν ανερχόταν περίπου σε 70.000 δισ. δολάρια. Knight Frank και Citi Private Bank, « The Wealth Report 2012 ».

[14] Michel Crozier Samuel Huntington, Joji Watanuki, The Crisis of Democracy, New York University Press, 1975.

[15] Luc Ferry, « Le Figaro », Παρίσι, 7-3-13.

[16] Anne-Sylvaine Chassany & Camilla Hall, « Nicolas Sarkozy’s road from the Elysée to private equity »,Financial Times, Λονδίνο, 28-3-13.

[17] David Callahan & J. Mijin Cha, « Stacked deck : How the dominance of politics by the affluent & business undermines economic mobility in America », Demos.

[18] « Le FMI et Berlin imposent leur loi à Chypre », Le Monde, 26-3-13.

[19] Ραδιοφωνικός σταθμός RMC, 10-4-13.

[20] Matthew Dalton, « Europe’s institutions pose counterweight to voters’ wishes », The Wall Street Journal, 28-2-13.

[21] Ραδιοφωνικός σταθμός RTL, 8-4-13.

[22] « A Bruxelles, la grande déprime des eurocrates », Libération, Παρίσι, 7-2-13.

[23] Βλ. Joseph Stiglitz, « La preuve par l’Ethiopie », Le Monde diplomatique, Απρίλιος 2002.

[24] « Bernard Arnaud, “La passion créative”, συνομιλίες με τον Yves Messarovitch », Plon, Παρίσι, 2000.

[25] « Jouyet : «Une dictature de fait des marches” », Le Journal de dimanche, Παρίσι, 13-11-11.

Πηγή: monde-diplomatique.gr