«Όσο για τα δύο αγόρια, επανερχόμαστε στην κλασική ερώτηση:
είναι κάτι στο μυαλό
που μεγαλώνει από τη γέννηση, σα σπόρος, ή είναι η κοινωνία
που σε φτιάχνει;»
Αυτοί είναι οι καταληκτικοί στίχοι μίας ενότητας από το ποίημα 1000 στίχων «Killing Time» (1999) του Armitage. Ο ποιητής στην ενότητα αυτή αναφέρεται στην ένοπλη επίθεση (την ίδια χρονιά) δύο τελειόφοιτων μαθητών στο λύκειο Κολουμπάιν, με πολυάριθμους νεκρούς κι τραυματίες.
Το αφηγηματικό ποίημα περιγράφει δύο αγόρια που όρμησαν στο σχολείο τους με «χιλιάδες λουλούδια», μοιράζοντάς τα στους άλλους μαθητές και δασκάλους («χωρίς να δέχονται αντίρρηση»). Την ίδια στιγμή, κόσμος είχε συγκεντρωθεί απ’ έξω, παρά το φόβο πιθανής «αλλεργίας στη γύρη». Κι οι ειδικοί ανέλυαν πώς δύο «ήσυχα» παιδιά κατάφεραν να δημιουργήσουν τέτοια «ανθοέκρηξη» στο σχολείο κι ότι είναι επικίνδυνο να αφήνεις ελεύθερη την καλλιέργεια και χρήση λουλουδιών. Ωστόσο, κατέληγαν ότι:
«…αρνήσου σε κάποιον το δικαίωμα να έχει
λουλούδια δικά του
και θα τον βρεις
στον κήπο σου…»
Ο Banksy, αντίστοιχα, στο γκράφιτι «Flower Thrower» (Ιερουσαλήμ, 2003), παρουσιάζει έναν εξεγερμένο να πετά ένα μπουκέτο λουλούδια.
Προφανές ότι η αλληγορική χρήση των λουλουδιών (ως οξεία και τραγική αντίθεση στα όπλα) ενισχύει τη ρητορική δεινότητα των δύο έργων, αποδοκιμάζοντας ηχηρά τη βία των όπλων. Είναι, όμως, αυτός ο μόνος λόγος που οι δημιουργοί επέλεξαν τα λουλούδια ως σύμβολο εδώ;

Δεν είναι η πρώτη φορά που τα τελευταία χρησιμεύουν ως ειρηνιστικό σύμβολο –από τα παιδιά των λουλουδιών ως την επανάσταση των Γαρυφάλλων. Ωστόσο, συνειδητά ή μη, οι δύο δημιουργοί φαίνεται να επιχειρούν εδώ κάτι επιπλέον: να αλλάξουν το νόημα της έννοιας των όπλων. Η αλλαγή του νοήματος (και του ορισμού) ενός αντικειμένου επηρεάζει σημαντικά τη στάση μας απέναντί του (όπως αυτό ορίζεται από τη σχετική ψυχολογική θεωρία περί επιρροής του Asch). Εδώ η αλλαγή του νοήματος των όπλων επιχειρείται (διακριτικά αλλά αποτελεσματικά) από την αντικατάστασή τους από το ειρηνιστικό σύμβολο. Το τελευταίο προσπαθεί να απογυμνώσει το αντικείμενο (τα όπλα) από οποιοδήποτε θετικό περιεχόμενο (λ.χ. ως μέσο υπεράσπισης του εαυτού –βλ. NRA στις ΗΠΑ). Έτσι, διεκδικεί την επαναξιολόγησή τους και την αλλαγή της στάσης μας (δηλ. την απόρριψή τους).
Παράλληλα, η αντίσταση στα όπλα (και στη βία, γενικότερα) γίνεται με τρόπο στρατηγικά έξυπνο: ο αντιστεκόμενος, ο αντιρρησίας, αντί της βίας (ως απάντηση στη βία) επιλέγει την προσφορά. Η τελευταία αποτελεί (πανανθρώπινα κι ασυνείδητα, δηλ. όχι ως αποτέλεσμα ενσυνείδητων υπολογισμών) μία υψηλής ανταποδοτικότητας στρατηγική (βλ. Οικονομική Ψυχολογία). Εδώ, ο αντιρρησίας (ο περιθωριοποιημένος μαθητής, ο επαναστάτης) εκφραζει την αντίστασή του θετικά, με προσφορά (λουλουδιών) κι όχι με βία, αυξάνοντας τις πιθανότητες να πετύχει τον στόχο του.
Και, τελικά, τα λουλούδια των δύο έργων ίσως αξιώνουν να είναι κάτι παραπάνω από το κοινότοπο σύμβολο της πρώτης ανάγνωσης.
Βιβλιογραφία (προαιρετικά)
Ariely, D. (2011). Is it irrational to give gifts? Retrieved from http://danariely.com/2011/12/17/is-it-irrational-to-give-gifts/
Armitage, S. (2001). Selected Poems. London, England: Faber and Faber Ltd.
Gross, R. (2010). Psychology: The science of mind and behaviour (6th ed.). London, England: Hodder Education.
Lynch, S. (2013). The 50 greatest Banksy works of all time. Retrieved from http://www.complex.com/style/2013/11/banksy-greatest-works/
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ.]
Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.