του Αχιλλέα Ομήρου
Η υποδοχή του αποτελέσματος του Δημοψηφίσματος στο Ενωμένο Βασίλειο – το Brexit – είναι απόδειξη της εποχής της «Μετα-δημοκρατίας»[1]στην οποία ζούμε εδώ και πολλά χρόνια. Δηλαδή τον ουσιαστικό «θάνατο» της Δημοκρατίας: Δημοκρατία στην βιτρίνα: κόμματα, εκλογές κλπ, και άκρως περιορισμός των λαϊκών μαζών στις επιλογές τους για το ποια ζωή επιθυμούν, κλπ.
Μόλις, λοιπόν, και στο Ενωμένο Βασίλειο ο λαός αποφάσισε αντίθετα από αυτό που επιθυμούσαν τα κυρίαρχα μεγάλα οικονομικά, κρατικά και πολιτικά συμφέροντα, όλοι αυτοί μαζί με τα υποτελή μέσα μαζικής ενημέρωσης (παραπληροφόρησης και αποβλάκωσης των μαζών), εξαπέλυσαν μια επίθεση εκφοβισμού όλων των ευρωπαϊκών λαών, για το τι άσχημα πράγματα μας περιμένουν. Συσκέψεις επί συσκέψεων για το τι θα ακολουθήσει, πώς θα αποφευχθούν οι καταστροφές που μοιραία θα επισυμβούν κλπ κλπ.
Μοιραία λοιπόν σκέφτονται πως μπορούν να αξιοποιήσουν την πρωτοποριακή ιδέα του ημέτερου Τσίπρα που σε μια νύχτα σαν μεγάλος μάγος-ταχυδακτυλουργός, ισότιμος του Ντέηβιντ Κόπερφηλντ, μετέτρεψε το 62% πού πήρε το ΟΧΙ, στο δικό του δημοψήφισμα, σε 100% Ναι (62% το Όχι συν 38% του Ναι). Εδώ έχουν να κάνουν με μικρότερη διαφορά και με την δυνατότητα αρνήσεων εφαρμογής της εξόδου από την ΕΕ, από Ιρλανδία, Ουαλία, Σκωτία, ακόμα και Λονδίνο, κλπ κλπ. Πιθανόν να επιστρατευθεί και ο Ντ.Μπέκαμ ή ακόμα και Χάρισον Φορντ από τον «Πόλεμο των Άστρων»[2].
Ο Πολ Μέησον, δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου «Μετακαπιταλισμός» (εκδόσεις Καστανιώτη), σε συνέντευξη του στην ΑΥΓΗ (25 Ιουνίου 2016) και στην Οι φτωχότερες περιοχές …αλλά αυτό που είναι εντυπωσιακό είναι η ψήφος μερικών ζωντανών, μικρότερων πόλεων, με μεγάλες εθνικές μειονότητες (Σέφιλντ, Μπέρμιγχαμ, Νιούπορτ, Νότιγχαμ)…. Ήταν μια εξέγερση ενάντια στην ελεύθερη μετακίνηση εργαζομένων εντός της Ε.Ε. Προκαλεί καθαρή μετανάστευση της τάξης του ενός τρίτου του εκατομμυρίου. Ρίχνει τους μισθούς για τα κατώτερα στρώματα των εργαζομένων και βάζει εμπόδια στις δημόσιες υπηρεσίες, που ήδη περικόπτονται λόγω της λιτότητας. Αλλά το ζήτημα της μετανάστευσης πυροδότησε μια ευρύτερη δυσαρέσκεια για την αποτυχία του πληθυσμού να επωφεληθεί από την ανάκαμψη και για τις περιορισμένες προοπτικές της επόμενης γενιάς. Και, ναι, ήταν μια ψήφος κατά του κατεστημένου, όπως ακριβώς και στην περίπτωση της Ελλάδας πέρυσι το καλοκαίρι, η μπουρζουαζία και τα κεντρώα κόμματα, ενωμένα, είπαν ψέματα, τρομοκράτησαν. Δεν λειτούργησε.»
Και πρόσθεσε και το εξής σημαντικό: «Μόνο το 43% των νέων ψήφισε, παρά την τεράστια κάλυψη του θέματος: είναι εντυπωσιακά απομακρυσμένοι ακόμη και από τη λαϊκιστική πολιτική. Οι μεγαλύτεροι απλώς αναπολούν την κεϋνσιανή περίοδο, όταν η μετανάστευση είχε να κάνει με την εγκατάσταση, την ενσωμάτωση, την ιθαγένεια και θεωρούν ότι ήταν καλύτερα τότε. Επίσης είναι καλύτερα ενημερωμένοι για τα διεθνή θέματα, για την Ελλάδα ή την τουρκική ένταξη στην Ε.Ε.»
Στην ταραχή τους από το αποτέλεσμα διάφοροι «προοδευτικοί» πολιτικοί και «διανοούμενοι», φανατικοί του ευρωπαϊκού μονόδρομου, άρχισαν να πιπιλάνε την ίδια καραμέλα: η ΕΕ πρέπει να αλλάξει ατζέντα, να γίνει πιο «κοινωνική», να εγκαταλείψει τις πολιτικές του ακραίου φιλελευθερισμού, κλπ. Κι ο επίτιμος διδάκτορας των οικονομικών κ. Αλέξιος Τσίπρας [3] δεν χάνει την ευκαιρία να παρουσιαστεί ως πρωτοχορευτής και να σύρει τον χορό των χωρών του Ευρωπαϊκού νότου για μια άλλη Ευρώπη. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά:
Δεν είναι η πρώτη φορά που αμφισβητείται η απόφαση των λαών σχετικά με ζητήματα της ΕΕ. Πριν μερικά χρόνια οι Δανοί είχαν ψηφίσει κατά της Συνθήκης του Μάαστριχτ αλλά επειδή το αποτέλεσμα δεν άρεσε υποχρεώθηκαν σε δεύτερο δημοψήφισμα, όπου ευτυχώς δέχτηκαν την Συνθήκη. Η Συνταγματική Συνθήκη (το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα) απορρίφθηκε το 2005, με δημοψήφισμα στην Γαλλία και το 2006 στην Ολλανδία. Γι αυτό η διαδικασία σταμάτησε. Η θέληση των λαών μπορεί να αποδεικνυότανε αντίθετη με αυτά των «ευρωκρατών» κι αυτό θα ήταν πολύ κακό αποτέλεσμα και προηγούμενο.
Ήδη διαβάζουμε πώς μαζεύουνε υπογραφές στην Αγγλία για επανάληψη του δημοψηφίσματος. Με τα δημοψηφίσματα οι λαοί πρέπει να αποδέχονται τις προτάσεις και τα σχέδια των εξουσιαστών τους. Δεν έχουν το δικαίωμα να διαφωνούν, γιατί ως γνωστόν δεν είναι ικανές να κρίνουν, και το σημαντικότερο δημιουργείται πάντοτε ένα κλίμα διχαστικό στην κοινωνία. Πολώνονται κοινωνικά στρατόπεδα, κι αυτό πρέπει να αποφεύγεται. Διαφορετικά το υπάρχον κοινωνικο-οικονομικο-πολιτικό σύστημα μπορεί να κλονιστεί και να μπει σε περιπέτειες. Γι αυτό πρέπει, αν την πρώτη φορά πάει κάτι «στραβά» να επαναλαμβάνονται, μέχρι οι λαοί να μάθουν το μάθημα τους και να μην κάνουν «λάθη».
Η Ε.Ε. δεν ήταν αποτέλεσμα της ελεύθερης θέλησης των λαών. Δεν ήταν το αποτέλεσμα της νίκης τους πάνω στις δυνάμεις του ναζισμού/ φασισμού, γιατί απλούστατα δεν ήταν κάτι που το ζήτησαν τότε. Το ευρωπαϊκό εργατικό και σοσιαλιστικό κίνημα δεν ήταν ούτε ώριμο, ούτε ικανό, τότε για να αγωνιστεί και επιβάλλει μια ένωση των ευρωπαϊκών λαών σε σοσιαλιστική βάση. Η Ε.Ε. υπήρξε το αποτέλεσμα του φόβου που κατέλαβε το αμερικανικό και ευρωπαϊκό κεφάλαιο από τα αποτελέσματα του πολέμου τους: αντί να εξαφανιστεί η ΕΣΣΔ δυνάμωσε και το σοσιαλιστικό στρατόπεδο, ευρωπαϊκά και παγκόσμια, επεκτάθηκε. Οι ιδέες του σοσιαλισμού απέκτησαν μεγάλο κύρος και ακροατήριο. Τα αριστερά κόμματα, σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά κέρδισαν μεγάλες πολιτικές / εκλογικές νίκες, υποχρεώνοντας τους κεφαλαιοκράτες σε σοβαρές υποχωρήσεις στις απαιτήσεις της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων.
Η ήττα του Άξονα σε Ευρώπη και Ασία απέδειξε για άλλη μια φορά πώς το όνειρο του για μια Αυτοκρατορία Γερμανική ή Ιταλική στην Ευρώπη ή Γιαπωνέζικη στην Ανατολή ήταν μια ουτοπία. Ο Αλέξανδρος Κοζέβ εξηγεί, ήδη από το 1945, πολύ καλά γιατί αυτό ήταν μια ουτοπία – και στο μέλλον θα εξακολουθήσει να είναι σχέδιο απραγματοποίητο [4]. Με ίδιο σκεπτικό λίγο αργότερα Robert Strausz-Hupé (25/3/1903-24/2/2002), ένας από τους τρεις γκουρού του ρεύματος των νεοσυντηρητικών στις ΗΠΑ[5]. με το άρθρο του «The Βalance of Τomorrow» στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Orbis που διηύθυνε, πρότεινε μια στρατηγική που σήμερα βλέπουμε ότι ακολούθησαν πιστά οι ΗΠΑ. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από κείμενο που έχει ιδιαίτερη αξία:
«Η ιστορία των τελευταίων 20 χρόνων θα πρέπει να ιδωθεί ως μια σειρά συγκρούσεων για ομοσπονδιακή ισχύ. Τόσο η Γερμανία όσο και η Ιαπωνία προσπάθησαν να δημιουργήσουν περιφερειακές ομοσπονδίες, η μία μέσα από ένα σύστημα ιδεολογικά συντονισμένων δικτατοριών στην Ευρώπη και η άλλη μέσα από μια «ζώνη ευημερίας» εθνικιστικών και «αντιαποικιακών» δικτατοριών στην Ασία. Καμιά από τις δύο δεν διέθετε τα απαραίτητα μέτρα επίτευξης του στόχου, γιατί κάθε μια ξεκίνησε την προσπάθεια από μια βάση –το γερμανικό και ιαπωνικό εθνικό κράτος– που ήταν πολύ περιορισμένη. Καμιά δεν ήταν ικανή να συγκροτήσει μια ενότητα συμφερόντων χωρίς την οποία κάθε προσπάθεια ομοσπονδιοποίησης είναι καταδικασμένη από την αρχή. Κάθε μια ήταν υποχρεωμένη να προσφύγει στη χρήση ωμής βίας για να συγκρατήσει ενωμένο το σύστημα. Παρόλα αυτά, οι λειτουργικές τους αντιλήψεις βρίσκονταν σε πλήρη αρμονία με την ιστορική αναγκαιότητα – τη δημιουργία περιφερειακών συστημάτων που περιλαμβάνουν έναν αριθμό κρατών. Για παράδειγμα, οι διάφοροι μηχανισμοί της ευρωπαϊκής οικονομικής ενοποίησης, δεν διαφέρουν σημαντικά στο λειτουργικό τους σχεδιασμό από αυτούς που σχεδιάστηκαν από τη ναζιστική Γερμανία. Αναμφίβολα η «κατάλυση» της ναζιστικής Γερμανίας θα ήταν εξωπραγματική – τουλάχιστον στην αρχή. Αλλά οι σχεδιαστές των Ναζί είχαν μια απόλυτα λογική κατανόηση της οικονομικής αλληλεξάρτησης της Ευρώπης και της οικονομικής και τεχνολογικής ανεπάρκειας του εθνικού κράτους.
...Η ήττα της Γερμανίας και της Ιαπωνίας και η εξασθένηση της Βρετανίας και της Γαλλίας δεν κλείνουν μόνο την εποχή που το εθνικό κράτος ήταν μια βιώσιμη μονάδα της παγκόσμιας πολιτικής αλλά αποτελούν, επίσης, και την απόδειξη ότι το εθνικό κράτος δεν μπορεί να υπερβεί τον εαυτό του. Δεν μπορεί να ξεπεράσει τη σκιά του και να εξυψωθεί στο επίπεδο της ομοσπονδιακής δύναμης.
...Τώρα, οι ΗΠΑ, συναντιούνται με την ιστορική αναγκαιότητα. Οι ΗΠΑ παραμένουν οι μόνοι κάτοχοι ομοσπονδιακής ισχύος...
...Οι ΗΠΑ ταιριάζουν απόλυτα στο ρόλο του ηγέτη για την παγκόσμια ενοποίηση. Η τεράστια στρατιωτική ισχύς των ΗΠΑ, είναι το πρώτο και αναντικατάστατο χαρακτηριστικό αυτής της ηγεσίας...
...Θα είναι η επερχόμενη παγκόσμια τάξη μια «Παγκόσμια Αμερικανική Αυτοκρατορία»; Πρέπει να είναι στο βαθμό που θα φέρνει τη σφραγίδα του αμερικανικού πνεύματος. Στο βαθμό που το τελευταίο ταυτίζεται με μια ανοιχτή κοινωνία –ανοιχτή σε όλους τους ανθρώπους και σε όλους τους πολιτισμούς– και στο βαθμό που η πολιτική υπεροχή της Αμερικής είναι η ομοσπονδιακή ιδέα, η διάκριση ανάμεσα στους κυβερνώντες και τους κυβερνώμενους θα εξαλειφθεί μέσα από μια συνεχή διαδικασία αφομοίωσης. Η επερχόμενη παγκόσμια τάξη θα σηματοδοτήσει την τελευταία φάση μιας ιστορικής μετάβασης και θα κλείσει την επαναστατική περίοδο του 20ου αιώνα. Η αποστολή του αμερικανικού λαού είναι να εξαλείψει τα εθνικά κράτη, να οδηγήσει τους απέλπιδες λαούς τους σε μεγαλύτερες ενώσεις και να σταματήσει με την ισχύ του τους πιθανούς υπονομευτές που πιστεύουν σε μια παγκόσμια τάξη που δεν έχει τίποτα να προσφέρει στην ανθρωπότητα παρά μια ξεπεσμένη ιδεολογία και μια βάρβαρη εξουσία.
...Είναι πιθανόν, η εκπλήρωση αυτής της αποστολής να εξαντλήσει την ενέργεια της Αμερικής, και τότε, το ιστορικό κέντρο της βαρύτητας θα μετακινηθεί σε έναν άλλο λαό. Αλλά αυτό έχει μικρή σημασία, γιατί το άνοιγμα νέων οριζόντων, που τώρα μόλις διακρίνουμε, θα ανοίξει ένα νέο στάδιο στην ανθρώπινη ιστορία: Ο άνθρωπος θα ανακαλύψει στα κοσμικά εγχειρήματα ένα ισοδύναμο πολέμου. Ο άνθρωπος θα εξακολουθήσει να καταστρέφει τον εαυτό του, αλλά θα το κάνει με διαφορετικά μέσα από ένα διεθνή πόλεμο...Για τα επόμενα 50 χρόνια το μέλλον ανήκει στην Αμερική. Η αμερικανική Αυτοκρατορία και η ανθρωπότητα δεν θα είναι αντίθετες αλλά απλά, δύο ονόματα μιας παγκόσμιας τάξης με ειρήνη και ευτυχία. Novis orbis terrarium.(Νέα Παγκόσμια Τάξη)».
Οι προηγούμενες απόψεις πρέπει να συνδυαστούν και με αυτές που προέβλεπαν από τη δεκαετία του ’50 ότι η ΕΣΣΔ θα κατέρρεε πριν το τέλος του αιώνα και γι’ αυτό δεν αποτελούσε μια «γεωπολιτική δύναμη, αλλά μια διαλυόμενη αυτοκρατορία», και ότι οι ΗΠΑ «πρέπει να εκπληρώσουν τους στόχους τους στο άμεσο μέλλον γιατί βρίσκονται σε εξέλιξη δύο αλληλοεπικαλυπτόμενες τάσεις: (1) η πολιτική ανάδυση των λαών της Ασίας, μαζί με την τεράστια πληθυσμιακή τους άνοδο, διαφοροποιεί την παγκόσμια και περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων και προμηνύει διεθνείς συγκρούσεις και πολέμους, και (2) μέσα στο άμεσα προβλεπτό μέλλον ένας αριθμός κρατών εκτός των ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, και Βρετανίας, θα αποκτήσει πυρηνικά όπλα και άλλα μέσα μαζικής καταστροφής»[6]
Στην ίδια ακριβώς λογική και ίδια επιχειρηματολογία είχε κινηθεί και ο Αλ.Κοζέβ το 1945. Βέβαια δεν ήταν ανόητος να διεκδικεί παγκόσμιο ρόλο για την «Λατινική Αυτοκρατορία» του, που κέντρο της θα είχε την Γαλλία, αλλά προσδοκούσε έτσι να μην γίνει παράρτημα της Γερμανίας, που δεν αμφισβητούσε την επερχόμενη οικονομική ισχύ της. Ο ίδιος δούλεψε με συνέπεια για την δημιουργία της Ε.Ε., με σκοπό βέβαια να ελεγχθεί η Γερμανική ισχύς και να αποφευχθεί ένας πόλεμος μεταξύ των ΗΠΑ και ΕΣΣΔ.
Η ΕΕ υπήρξε λοιπόν μια προσπάθεια του αναπτυγμένου καπιταλισμού / ιμπεριαλισμού για «ένα πρόγραμμα αναδιοργάνωσης και ελέγχου τόσο των βιομηχανοποιημένων όσο και των μη βιομηχανοποιημένων κρατών, για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του επεκτεινόμενου γερμανικού καπιταλισμού»[7],με ένα έλεγχο ταυτόχρονα της πολιτικής ισχύος της Γερμανίας, ώστε να μην εξελιχθεί και σε στρατιωτική και θέσει για άλλη μια φορά σε κίνδυνο τον δυτικό κόσμο, θυσία στα όνειρα της για ένα μεγάλο και ισχυρό Ράϊχ.
Αυτό το ευρωπαϊκό οικοδόμημα είναι οργανικό κομμάτι του σχεδίου για μια παγκόσμια ομοσπονδιοποίηση, έτσι που να υπερβαίνει τα έθνη – που κατά την γνώμη όλων αυτών των σχεδιαστών της – υπήρξαν αιτία των καταστρεπτικών πολέμων. Γι αυτό ακούτε και διαβάζετε για τους κινδύνους του εθνικισμού, το «τέλος» των εθνών και βλέπετε πόσο αυτά έχουν γίνει αποδεκτά από την αριστερά. Βέβαια η προσπάθεια δεν γίνεται για πρώτη φορά στην Ιστορία. Έχει προηγηθεί ο Χριστιανισμός, με ακριβώς αυτά τα διεθνιστικά κηρύγματα και οι Αυτοκρατορίες που έγινε προσπάθεια να στηριχτούν σε αυτόν. Πρωτοπόρο ο Αλ. Κοζέβ θεωρεί βέβαια τον Μέγα Αλέξανδρο[8], που προσπάθησε να «χτίσει» μια Αυτοκρατορία που δεν θα στηριζότανε πάνω στα έθνη, κλπ.
Αλλά όλες αυτές οι καλές προθέσεις – πέρα από το ότι στηρίζονταν σε κάποιον «περιούσιο» λαό και έτσι ήθελαν με το ζόρι και χωρίς το απαραίτητο υπόβαθρο: οικονομικό, πολιτιστικό, πολιτικό κλπ κλπ – να τις κατασκευάσουν,ξεχνούσαν ακριβώς αυτό: ότι ο κόσμος, και ειδικότερα ο κόσμος τους, ιδιαίτερα αυτός του κεφαλαίου και του ιμπεριαλισμού, στηρίζεται πάνω στην εκμετάλλευση και καταπίεση ανθρώπου από άνθρωπο, λαού από λαό, έθνους από έθνος, κράτους από κράτος. Χωρίς την καταστροφή αυτού του κόσμου, δηλαδή αυτής της κοινωνικο-οικονομικής οργάνωσης του, χωρίς δηλαδή την κατάργηση των τάξεων και συνεπώς όλων των άλλων διαφορών που πάνω σε αυτήν στηρίζονται όλες οι άλλες, εθνικές κλπ, αυτό το σχέδιο δεν είναι δυνατόν να περπατήσει.
Ακριβώς αυτή την μικρή λεπτομέρεια δεν βλέπουν και οι απανταχού «προοδευτικοί» μας διανοούμενοι και πολιτικοί. Και δεν την βλέπουν γιατί ακριβώς τα ιδιαίτερα κοινωνικά τους συμφέροντα δεν τους το επιτρέπουν – εκτός βέβαια των γνωστών πάντοτε εξαιρέσεων.
Για να επανέλθουμε εκεί απ’ όπου ξεκινήσαμε: στο Brexit και τον τρόμο που έχει σκορπίσει και την ανοιχτή πια αμφισβήτηση της απόφασης του λαού του Ενωμένου Βασιλείου. Η έξοδος του από την ΕΕ αφήνει βέβαια ένα κενό που μπορεί να εκμεταλλευτεί η Γερμανία – πράγμα δύσκολο μόνη της. Δεν έχει την ισχύ να αναλάβει τον ρόλο του αποκλειστικού εργολάβου. Αν τολμήσει να ονειρευτεί επανεξοπλισμούς και νέο Ράιχ θα καεί εντελώς. Δεν θα της το επιτρέψουν ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Ρωσία, ούτε κάποιος άλλος.
Τα σχέδια, όμως, για παγκόσμια ομοσπονδία, κυβέρνηση, κλπ κλπ κι αυτά δεν πρόκειται να πάνε μακριά, και γιατί οι λαοί δεν θα δεχτούν μια παγκόσμια δικτατορία – που προαναγγέλλουν οι διαρκείς αμφισβητήσεις των αποφάσεων τους (δημοψηφίσματα) και η περιστολή των δημοκρατικών τους κατακτήσεων – αλλά και γιατί οι αντιθέσεις και συγκρούσεις μεταξύ των ηγετικών ομάδων των χωρών, δεν θα το επιτρέψουν.
Είναι σαφές ότι οι λαοί δεν έχουν πάντοτε καθαρή εικόνα για το τι γίνεται – ελάχιστα καταλαβαίνει π.χ. τα μυστικά της εξωτερικής πολιτικής και της διπλωματίας – και γιατί και εξίσου λίγες φορές έχουν να προτείνουν και να υλοποιήσουν ένα απελευθερωτικό σχέδιο. Η κατάρρευση των κάθε λογής σοσιαλιστικών / κομμουνιστικών πειραμάτων αυτό δείχνει. Αλλά αν δεν συγκεντρωθεί – δεν εστιαστεί – η προσπάθεια των πιο πρωτοπόρων ανθρώπων σε αυτό, να δουλέψουν δηλαδή μέσα και μαζί με αυτές τις μάζες, να βοηθήσουν να αποκτήσουν κριτική συνείδηση και διάθεση, ορμή, για μια άλλη κοινωνία, τότε θα βαδίσουμε σε ένα τέλος που θα θυμίζει Αποκάλυψη του Ιωάννη.
2. βλ. άρθρο της Ειρήνης Αναστασοπούλου στο in.gr, 30/6/16 με τίτλο «Αποφυγή του Brexit με τη μέθοδο Τσίπρα;»
[3] Για όσους το έχετε ξεχάσει ή σας διαφύγει, αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας των οικονομικών από το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης, 8 Μαρτίου 2016, ευτυχώς χωρίς να σημειωθούν συνωστισμοί όπως αυτοί του 1922!!
[4] Αλεξ Κοζέβ: «Η Λατινική Αυτοκρατορία», προσεχώς υπό έκδοση.
[5] Υπηρέτησε ως πρεσβευτής των ΗΠΑ, στην Σρι Λάνκα,το Βέλγιο, τη Σουηδία, το ΝΑΤΟ και για οκτώ χρόνια (1981-1989) στην Τουρκία.
[6] ΣΤΡΑΤΗ ΑΛΕΞΙΟΥ «Η στρατηγική των νεο-συντηρητικών για την παγκόσμια αυτοκρατορία»7/3/2006 ιστολόγιο Monthly Review http://www.monthly-review.gr/antilogos/greek/diktuo/arxeio_sxoliwn/fullstory_html?obj_path=docrep/docs/diktuo/us_hupe_alexiou0703/gr/html/index
[7] Χάρρυ Μάγκντοφ ‘Η εποχή του ιμπεριαλισμού, εκδ. ΜΠΟΥΚΟΥΜΑΝΗ ΑΘΗΝΑ 1977, σελ.18.
[8] βλ. Αλέξανδρος Κοζέβ: «Τυραννία και Σοφία» στο «Περί Τυραννίας»: Ξενοφών: Ιέρων ή τυραννικός», εκδ. ΓΝΩΣΗ ΑΘΗΝΑ 1995.
Ανάρτηση από: geromorias.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.