Ζει ο κυρ Αλέξανδρος;

Ζει ο κυρ Αλέξανδρος;

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Στο δοκίμιό τους υπό τον τίτλο «Ζει ο κυρ Αλέξανδρος;» (Εκδόσεις βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ) δυο φίλοι, ο Λάμπρος Καμπερίδης που είναι ιερέας στην Ελληνική Αρχιεπισκοπή Καναδά και διακονεί μια κοινότητα στα δυτικά του Μόντρεαλ και ο Λάκης Προγκίδης που ζει στο Παρίσι και εκδίδει το λογοτεχνικό περιοδικό L’Atelier du roman, διασταυρώνουν τις αναγνώσεις τους του έργου του Παπαδιαμάντη. Εξερευνούν και αναδεικνύουν την σχέση αυτού του έργου με τον σημερινό κόσμο, κουβεντιάζουν για τον συγγραφέα που αγαπούν και για ένα έργο που τους έθρεψε πνευματικά και καλλιτεχνικά.

Στην παρούσα βιβλιοπαρουσίαση δεν γίνεται αναφορά σε ζητήματα αισθητικής, παρά μόνον ακροθιγώς, καθώς είμαι αμέτοχος των λογοτεχνικών σπουδών. Επιχειρώ απλώς με τα λόγια των συγγραφέων κατά βάσιν να εκθέσω τον πυρήνα των απόψεών τους για το έργο του Παπαδιαμάντη.

Το λογοτεχνικό έργο λοιπόν, κατά τους συγγραφείς, δεν φτιάχνεται με κάποιες σκέψεις, όσο βαθιές και αν είναι αυτές. Φτιάχνεται με πειστικές ζωές φανταστικών προσώπων. Τέτοιου είδους πρόσωπα είναι και οι χαρακτήρες των έργων του Παπαδιαμάντη. Τα πρόσωπα αυτά είναι ενταγμένα στην σκιαθίτικη μικροκοινωνία της εποχής, τα περισσότερα. Δεν απηχούν όμως, όπως θέλουν να πιστεύουν μερικοί μια νοσταλγία για μια ιδανική υποτίθεται τοπική κοινωνία που αντιπαραβάλλεται με την ζωή στις μεγάλες πόλεις. Τα πρόσωπα του παπαδιαμαντικού έργου δεν ζωντανεύουν για να καταδικάσουν τον ατομοκεντρικό τύπο ανθρώπου των Νέων Χρόνων. Ούτε όμως και για να τον υμνήσουν.

Ο νεωτερικός άνθρωπος, όπως λένε οι συγγραφείς, προσπάθησε να θεμελιώσει έναν χρησιμοθηρικό πολιτισμό που αποφεύγει τον πόνο, απωθεί τον θάνατο, στηλιτεύει την αποτυχία και φιλοδοξεί να προγραμματίσει το απρόβλεπτο και να προνοήσει για το απροσδόκητο. Το έργο του Παπαδιαμάντη, όπως και η τέχνη του μυθιστορήματος εν γένει, δεν γεννήθηκε για να συνοδεύσει ως διάκοσμος τον άνθρωπο των Νέων Χρόνων, αλλά για να λειτουργήσει ως αντίστιξη, ως παράλληλη με τον πραγματικό κόσμο σκηνή όπου παίζονται τα αδιέξοδα αυτού του τύπου ανθρώπου.

Τα πρόσωπα των έργων του Παπαδιαμάντη θυμίζουν διαρκώς στον ατομοκεντρικό άνθρωπο ότι έχοντας απαρνηθεί την κοινωνική του φύση αποσυντίθεται σαν ατομικότητα. Το επιτυγχάνουν οργανικά και όχι εγκεφαλικά γιατί τα πρόσωπα αυτά είναι φορείς ενός παρελθόντος ενεργού στο παρόν. Ενός παρελθόντος και ενός πολιτισμού που κράτησε αιώνες και που άρχισε να χάνει την συνοχή και το σθένος του τρεις εκατονταετίες πριν την έλευση του Χριστιανισμού. Με τον Χριστιανισμό ο ελληνικός πολιτισμός αναβαθμίσθηκε. Στους πρώτους αιώνες μετά Χριστόν υπήρξε μετάβαση από την παρόμοια με την σημερινή κρίση της ατομικότητας προς τον βυζαντινό προσωποκεντρικό πολιτισμό. Η αρετή δεν μπορούσε να σταθεροποιηθεί χωρίς την αγάπη και το κάλλος, η αρμονία και η ισορροπία της φύσης, δεν αρκούσε για να αποτρέπει τον άνθρωπο από την ύβρι.

Για τους δυο συγγραφείς το χριστιανικό μήνυμα ήταν ο σπόρος για την ανάδυση του νέου προσωποκεντρικού πολιτισμού. Χωρίς αυτόν τον σπόρο τίποτε δεν θα μπορούσε να φυτρώσει. Η αναβάθμιση όμως του πολιτισμού της αρχαιότητας πέρασε μέσα από την δημιουργία της χριστιανικής κοινότητας, μιας νέας ζωής που συνέχεται από την αλληλεγγύη, την φιλία, το πνεύμα αυτοθυσίας και την αγάπη. Η συνεκτική αυτή και ταυτόχρονα ελεύθερη ζωή, από την οποία δεν απουσιάζουν βέβαια οι Φόνισσες, οι ναυαγισμένοι βίοι και οι ρημαγμένες συνειδήσεις διατρέχει ακριβώς και το όλο έργο του Παπαδιαμάντη.

Το συγγραφικό δαιμόνιο του Παπαδιαμάντη μεταποιεί σε τέχνη την πείρα και την μνήμη της αναγέννησης του Ελληνισμού δια του εκχριστιανισμού του και της ανάπτυξης ενός νέου τύπου κοινοτισμού με κέντρο του την Εκκλησία. Προσφέρει έτσι ερείσματα και στηρίγματα για την έξοδο από την δίνη του σύγχρονου μηδενισμού, του πολέμου πάντων κατά πάντων, της εξαέρωσης της κοινωνικότητας και του θρυμματισμού της ατομικότητας.

Η τεκμηρίωση της θέσης για την οικουμενική σημασία και επικαιρότητα του έργου του Παπαδιαμάντη από τους δυο συγγραφείς είναι ιδιαίτερα πλούσια, με συνεχείς και εύστοχες αναφορές σε διηγήματα και μυθιστορήματά του. Δείχνουν ότι ο Σκιαθίτης δημιουργός μας βοηθάει να διαλογιζόμαστε για τον κόσμο μας και να ανιχνεύουμε τρόπους υπέρβασης των αδιεξόδων του.


ΠΗΓΗ: https://antifono.gr/zei-o-kyr-alexandros/
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com